Bakanlıkların Kuruluş ve Görev Esasları Hakkında 3046 Sayılı Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı

T.C.

Başbakanlık

Kanunlar ve Kararlar 18.6.1999

Genel Müdürlüğü

Sayı : B.02.0.KKG.0.11/101-583/2653

Başkanlığınıza arzı Bakanlar Kurulunca 9.6.1999 tarihinde kararlaştırılan “Bakanlıkların Kuruluş ve Görev Esasları Hakkında 3046 Sayılı Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı” ile gerekçesi ilişikte gönderilmiştir.

Gereğini arz ederim.

Bülent Ecevit

Başbakan

1982 Anayasasının 112 nci maddesine göre Başbakan, Bakanlar Kurulunun başkanı olarak bakanlıklar arasında işbirliğinin sağlanmasından ve hükümetin genel siyasetinin yürütülmesinden sorumludur.

Güçlü bir yürütme organı öngören 1982 Anayasasının yürürlüğe girmesiyle birlikte belirli konularda önemli görev ve yetkilerle donatılması, Başbakanlığın iş yükünü artırmış bulunmaktadır.

Bu nedenle, yürütme organının zaman içinde artmaya devam eden görev ve yetkilerinin layıkıyla yerine getirilmesi, özellikle koalisyon hükümetlerinde, koalisyon ortaklarının daha uyumlu çalışması, aralarında iletişim kopukluğu meydana gelmemesi ve bu suretle hükümetin etkin bir şekilde işlevlerini yerine getirmesi amacıyla, Hükümetin oluşumu ve genel siyasetinin yürütülmesinin gerektirdiği sayıda bakanın Başbakan Yardımcısı olarak görevlendirilmesine ilişkin Kanun Tasarısının hazırlanmasına ihtiyaç duyulmuştur.

Madde 1. – Madde ile; Başbakana yardım etmek ve Bakanlar Kurulunda daha etkili bir şekilde eş güdüm sağlamak amacıyla, Hükümetin oluşumu ve genel siyasetinin yürütülmesinin gerektirdiği sayıda bakanın, Başbakan Yardımcısı olarak görevlendirilmesi öngörülmektedir.

Madde 2. – Yürürlük maddesidir.

Madde 3. – Yürütme maddesidir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi

Anayasa Komisyonu 22.6.1999

Esas No. : 1/374

Karar No. : 3

Başkanlığınızca, 18.6.1999 tarihinde Esas Komisyon olarak Anayasa Komisyonuna gönderilen “Bakanlıkların Kuruluş ve Görev Esasları Hakkında 3046 Sayılı Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı (1/374)” Komisyonumuzun 22.6.1999 tarihli toplantısında ilgili Devlet Bakanı, Sayın Edip Safter Gaydalı ve diğer yetkililerin katılımıyla görüşülmüştür.

Tasarı ile; Başbakana yardım etmek ve Bakanlar Kurulunda eş güdüm sağlamak üzere Hükümetin oluşumu ve genel siyasetinin yürütülmesinin gerektiği sayıda bakanın Başbakan Yardımcısı olarak görevlendirilebileceği öngörülmektedir. Mevcut metinde bu sayıda “en çok iki” olarak yer almaktadır.

Tasarının tümü üzerindeki görüşmelerde;

Devlet Bakanı Sayın Edip Safter Gaydalı, güçlü bir yürütme organı için koalisyon hükümetlerinde gerekli uzlaşma ve koordinasyonun sağlanması amacıyla başbakan yardımcılığının öngörüldüğü ancak bakanların bu görevi üstelenebileceği nedeniyle sadece bir unvan olduğunu belirtmişlerdir.

Tasarının tümü üzerinde yapılan görüşmelerde lehte olarak;

– Koalisyon hükümetlerinin Türk siyasî hayatında sıkça görüldüğü, koalisyon ortağı olan siyasî partilerin uyumlu çalışmasının aralarındaki koordinasyona bağlı olduğu,

– Gelecek gelişmelere uyum sağlanması amacıyla; başbakan yardımcılığına sayısal bir sınırlama getirmeden bu düzenlemenin gerçekleştirilmesi gerektiği; bu konudaki takdirin genel siyasetin yürütülmesinden sorumlu makama bırakılmasının doğru olacağı,

Belirtilmiştir.

Tasarıya özünde katılmakla birlikte sayı konusunda esnek bir uygulama getirilmesinin uygun olmayacağı, ileride suistimallere, kişi ya da grupların kapris ve dayatmalarıyla karşılaşılmasına yol açabileceği; bu nedenle belli bir ölçüte dayalı (koordinasyon oluşturan siyasî parti sayısı gibi) veya sayısal bir sınırlamanın yapılmasının doğru olacağı bazı üyelerimizce belirtilmiştir. Ancak bu görüş sahipleri de koalisyonların Türk siyasetinin bir gerçeği olduğunu ve koalisyon hükümetlerinde uyumlu çalışmanın sağlanması amacıyla protokol doğrultusunda diğer bakanlardan bir adım önde olacak şekilde başbakan yardımcılığının öteden beri mevcut ve gerekli olduğuna dikkat çekmişlerdir.

Tasarının aleyhinde ise; konunun Anayasal gerekler bakımından değerlendirilmesi gerektiği, Başbakan Yardımcılığının siyasi bir ihtiyaç olduğu ve Anayasal dayağı olmadığı; her halûkârda yasama organının nicelik olarak ya da ilkesel bazda başbakan yardımcısının sayısının belirlemesi gerektiği böyle bir yetkinin yürütme organına bırakılmasının doğru olmayacağı ileri sürülmüştür.

Gerekçesi doğrultusunda tasarının tümünü uygun bulan Komisyonumuz oy birliği ile maddelere geçilmesini kabul etmiştir.

1 inci madde üzerindeki görüşmelerde; genel siyasetin yürütülmesinden sorumlu makama hükümetin oluşumu ve genel siyasetin gerektirdiği sayıda başbakan yardımcısı görevlendirme takdiri verilip verilmemesi ve her iki halde de ölçütün ne olacağı tartışılmıştır. Yürütme organının gücünü aksatmayacak, ancak otorite zafiyetine de yol açmayacak şekilde ve hızla gelişen siyaset gözönüne alındığında bu takdirin yürütme organına bırakılmasının uygun olacağına bu durumda Anayasaya aykırılığın olmadığına oy çokluğu ile karar verilmiştir.

Bu görüşmeler sonucunda Tasarının 1 inci maddesi, yürürlük ve yürütmeyi düzenleyen 2 ve 3 üncü maddeleri oy çokluğu ile kabul edilmiştir.

Tasarının Genel Kurulda öncelikle görüşülmesinin önerilmesi ve tümü oya sunulmuş, Komisyonumuzca oy çokluğu ile kabul edilmiştir.

Raporumuz Genel Kurulun onayına sunulmak üzere Yüksek Başkanlığa saygı ile sunulur.
 

	Başkan	Başkanvekili
	Ertuğrul Yalçınbayır	N. Kemal Atahan
	Bursa	Hatay
	Kâtip	Üye
	Sühan Özkan	Ahmet İyimaya
	İstanbul	Amasya
		(Muhalefet şerhim rapora eklidir.)
	Üye	Üye
	M. Zeki Sezer	Salih Çelen
	Ankara	Antalya
		(Muhalifim)
	Üye	Üye
	Şaban Kardeş	İsmail Alptekin
	Bayburt	Bolu
		(Muhalifim)
	Üye	Üye
	Ayvaz Gökdemir	Mehmet Şandır
	Erzurum	Hatay
	(Muhalifim)
	Üye	Üye
	Edip Özgenç	Osman Kılıç
	İçel	İstanbul
	Üye	Üye
	Necdet Saruhan	Mehmet Ali Şahin
	İstanbul	İstanbul
		(Muhalifim)
	Üye	Üye
	Mustafa Verkaya	Mehmet Özcan
	İstanbul	İzmir
	Üye	Üye
	Sadık Yakut	Mehmet Kundakçı
	Kayseri	Osmaniye

 

1. Başbakan Yardımcılığı, pratik bir ihtiyaçtır. Ne var ki Anayasamızın 112 nci maddesinde düzenlenen Başbakanlık kurumunun yapısı ve işlevi, Başbakanlık yetkisinin bölünmesini imkansız kılmaktadır. Başbakan Yardımcılığı, bir Anayasa sorunudur ve ancak o yönde bir Anayasa hükmü sevkedilerek ihdas olunabilir. Tarihi gelişim içinde bu müessesenin kararname, tezkere yahut yasayla ihdas edilmesi, sözünü ettiğimiz Anayasa problemini ortadan kaldırmaz. Yasama organı ve komisyonlar, süregelen uygulamayı Anayasaya uygunluk ölçütü olarak benimseyemez. (Any. 11, 112) Bu sorun, öğretide tartışılmış olmasına rağmen henüz Anayasa yargısı önüne getirilmemiştir.

2. Sevkedilmeye çalışılan hüküm modelinin yeri yasa olsa dahi, mevcut şekliyle Anayasaya aykırıdır. Bakanlık türünü ve sayısını belirleyen organ, yasama organıdır. (Any. mad. 113/1) Bakanlığın ancak yasama tasarrufu ile ihdası Anayasal ilkesi, onun asli unsurlarının yasama organınca saptanması gereğini de içerir. Bakanlık sayısı, şu ana kadar ki yasama çalışmalarında bir yasama sorunu olarak değerlendirilmiştir. Basit bir Anayasal yorumla varılan ve geleneksel yasama uygulaması ile yerleşen bu çözümden uzaklaşarak, Başbakan Yardımcılığı sayısını Başbakanın takdirine vermek, Anayasanın 113 üncü maddesinde belirlenen ve yasama organına ait olan yetkinin yürütme organına kısmen devri anlamına gelir. (Any. madde 7, 113)Ayrıca, böylesi bir çözümün yerindelik ve siyasal istikrar yönlerinden bazı sorunlar üreteceği unutulmamalıdır. 23.4.1981 tarih ve 2451 sayılı yasanın ek mad. 1 hükmünde düzenlenen müşterek kararın imzasında doğabilecek sorunlar, sorunlar grubunun yalnızca birisidir. Yasada yer alan, “gerektiği sayıda” ibaresi yerine “en çok koalisyon ortakları kadar” formulasyonu, Anayasaya aykırılık sorununu çözecek ve ihtiyaca cevap verecek niteliktedir.

Saygılarımızla.

Ayvaz GÖKDEMİR Ahmet İYİMAYA

Erzurum Milletvekili Amasya Milletvekili

Salih Çelen

Antalya Milletvekili

BAKANLIKLARIN KURULUŞ VE GÖREV ESASLARI HAKKINDA 3046 SAYILI KANUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMA-

MADDE 1. – 27.9.1984 tarihli ve 3046 sayılı Kanunun değişik 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının ilk cümlesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Başbakana yardım etmek ve Bakanlar Kurulunda eş güdüm sağlamak üzere Hükümetin oluşumu ve genel siyasetinin yürütülmesinin gerektirdiği sayıda bakan, Başbakan Yardımcısı olarak görevlendirilebilir.”

MADDE 2. – Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 3. – Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
 

	Bülent Ecevit
	Başbakan
	Devlet Bak. ve Başb. Yrd.	Devlet Bak. ve Başb. Yrd.	Devlet Bakanı
	D. Bahçeli	H. H. Özkan	M. Keçeciler
	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı
	H. Uluğbay	Prof. Dr. T. Toskay	Y. Yalova
	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı
	Prof. Dr. Ş. S. Gürel	S. Somuncuoğlu	R. K. Yücelen
	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı
	M. Yılmaz	Prof. Dr. R. Mirzaoğlu	E. S. Gaydalı
	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı
	H. Gemici	Prof. Dr. Ş. Üşenmez	M. A. İrtemçelik
	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı	Adalet Bakanı
	F. Ünlü	Prof. Dr. A. Çay	Prof. Dr. H. S. Türk
	Millî Savunma Bakanı	İçişleri Bakanı	Dışişleri Bakanı V.
	S. Çakmakoğlu	S. Tantan	Ş. S. Gürel
	Maliye Bakanı	Millî Eğitim Bakanı	Bayındırlık ve İskân Bakanı
	S. Oral	M. Bostancıoğlu	K. Aydın
	Sağlık Bakanı	Ulaştırma Bakanı	Tarım ve Köyişleri Bakanı
	Doç. Dr. O. Durmuş	Prof. Dr. E. Öksüz	Prof. Dr. H. Y. Gökalp
	Çalışma ve Sos. Güv. Bak. V.	Sanayi ve Ticaret Bakanı	Enerji ve Tabiî Kay. Bakanı
	M. C. Ersümer	A. K. Tanrıkulu	M. C. Ersümer
	Kültür Bakanı	Turizm Bakanı	Orman Bakanı
	M. İ. Talay	E. Mumcu	Prof. Dr. N. Çağan
		Çevre Bakanı
		F. Aytekin

BAKANLIKLARIN KURULUŞ VE GÖREV ESASLARI HAKKINDA 3046 SAYILI KANUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMA-

MADDE 1. – Tasarının 1 inci maddesi komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

MADDE 2. – Tasarının 2 nci maddesi komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

MADDE 3. – Tasarının 3 üncü maddesi komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.