Dönem : 21 Yasama Yılı : 4
T.B.M.M. (S. Sayısı : 735)
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesine
Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı
ve Dışişleri Komisyonu Raporu (1/290)
Not: Tasarı Başkanlıkça Çevre ve Dışişleri komisyonlarına
havale edilmiştir.
|
|
T.C. |
|
|
|
Başbakanlık |
3.6.1999 |
|
|
Kanunlar ve Kararlar |
|
|
|
Genel Müdürlüğü |
|
|
|
Sayı :
B.02.0.KKG.0.11/196-342/2504 |
|
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET
MECLİSİ BAŞKANLIĞINA
Önceki yasama döneminde hazırlanıp Başkanlığınıza sunulan ve
İçtüzüğün 77 nci maddesi uyarınca hükümsüz sayılan ilişik listede adları
belirtilen kanun tasarılarının yenilenmesi Bakanlar Kurulunca uygun
görülmüştür.
Gereğini arz ederim.
Bülent
Ecevit
Başbakan
1/532 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Sözleşmesine
Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı
|
|
T.C. |
|
|
|
Başbakanlık |
|
|
|
Kanunlar ve Kararlar |
25.10.1996 |
|
|
Genel Müdürlüğü |
|
|
|
Sayı :
B.02.0.KKG/101-1008/4249 |
|
TÜRKİYE
BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA
Dışişleri Bakanlığınca hazırlanan ve Başkanlığınıza arzı
Bakanlar Kurulunca 7.9.1996 tarihinde kararlaştırılan "Birleşmiş Milletler
İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesine Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair
Kanun Tasarısı" ile gerekçesi ilişikte gönderilmiştir.
Gereğini arz ederim.
Prof. Dr. Necmettin Erbakan
Başbakan
GEREKÇE
Küresel ısınma olgusu ve
bunun muhtemel sonuçlarının, giderek çevre alanındaki en temel sorunu
oluşturmaya başlaması karşısında, 1992 Rio Çevre ve Kalkınma Konferansında
“İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi” (İDÇS) imzaya açılmıştır.
Sera gazı emisyonlarını
sınırlamayı amaçlayan Sözleşme 50 ülkenin onaylamasını müteakip 21 Mart 1994
tarihinde yürürlüğe girmiştir. Sözleşmeye halihazırda 184 ülke taraftır.
Sözleşmede ülkelerin
ortak fakat farklı sorumlulukları, ulusal ve bölgesel kalkınma öncelikleri ve
özel koşulları gözönünde bulundurularak tüm taraflara antropojen (insan
kaynaklı) sera gazı emisyonlarının azaltılması için ortak yükümlülükler
verilmiştir.
Türkiye İDÇS’nin
eklerinde yer almanın getirdiği sera gazı emisyonları azaltılmasına yönelik
yükümlülükler nedeniyle Sözleşme’yi, felsefesi ile mutabık olunmasına karşın,
imzalayamamıştır.
Sözleşme’nin Kasım
2000’de Lahey’de yapılan Altıncı Taraflar Konferansı Türkiye’nin, Sözleşme’nin
“Ortak fakat farklılaştırılmış yükümlülükler” ilkesi çerçevesinde “belli
kolaylıklar”dan yararlanmak suretiyle Ek I’de kalmak, ancak Ek II’den
çıkarılmak yönündeki teklifini, Kasım 2001’de Marakeş’te yapılacak Yedinci
Taraflar Konferansına “tezekkür edilmesi ve kesin karara varılması” talebiyle
havale etmiştir.
Türkiye’nin İDÇS’ne taraf
olması, Sözleşme’nin AB’nin müktesebatına dahil olması ve ileride ortaya
çıkabilecek muhtemel uluslararası ticarî engellemelerden kaçınabilmesi
açılarından gereklilik arzetmektedir.
Dışişleri Komisyonu
Raporu
|
|
Türkiye Büyük Millet
Meclisi |
|
|
|
Dışişleri Komisyonu |
2.7.2001 |
|
|
Esas No.: 1/290 |
|
|
|
Karar No.: 25 |
|
TÜRKİYE
BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA
Birleşmiş Milletler İklim
Değişikliği Çerçeve Sözleşmesine Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun
Tasarısı Komisyonumuzun 26 Nisan 2001 tarihli 16 ncı birleşiminde Dışişleri
Bakanlığı ile Çevre Bakanlığı temsilcilerinin katılmalarıyla görüşülmüştür.
Bilindiği gibi çevre kirliliği
ile ilgili önemli sorunlardan biri küresel ısınma ve bunun yaratacağı
olumsuzluklardır.
Sera gazı emisyonlarını
sınırlamayı amaçlayan Sözleşme ile ülkelere, bölgesel kalkınma öncelikleri ve
özel şartları gözönünde bulundurularak ortak fakat farklı yükümlülükler
getirilmiştir.
Sera gazı emisyonlarını
sınırlayarak çevre korunmasına katkıda bulunma amacını taşıyan Sözleşme
Komisyonumuzca benimsenmiş ve Tasarı kabul edilmiştir.
Raporumuz Genel Kurulun
onayına sunulmak üzere Başkanlığa saygı ile arz olunur.
|
|
Başkan |
Başkanvekili |
Sözcü |
|
|
Kâmran İnan |
Suat Çağlayan |
Mehmet Kaya |
|
|
Van |
İzmir |
Kahramanmaraş |
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
|
Hikmet
Uluğbay |
Ş. Bülent Yahnici |
Nesrin Ünal |
|
|
Ankara |
Ankara |
Antalya |
|
|
(İmzada
bulunamadı) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
|
Agah Oktay Güner |
Teoman Özalp |
Servet Sazak |
|
|
Balıkesir |
Bursa |
Eskişehir |
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
|
Zafer Güler |
İrfan Gündüz |
Abdullah Gül |
|
|
İstanbul |
İstanbul |
Kayseri |
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
|
Hüseyin Arı |
Basri Coşkun |
M. Necati Çetinkaya |
|
|
Konya |
Malatya |
Manisa |
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
|
Birol Büyüköztürk |
Ahmet Zamantılı |
Mehmet Yaşar Ünal |
|
|
Osmaniye |
Tekirdağ |
Uşak |
|
|
|
|
|
HÜKÜMETİN TEKLİF ETTİĞİ
METİN
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İKLİM DEĞİ-ŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİNE
KATILMAMIZIN UYGUN BULUN-
DUĞUNA DAİR KANUN TASARISI
MADDE 1. - 1992 Rio
Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansında imzaya açılan ve 21 Mart
1994 tarihinde yürürlüğe giren "Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği
Çerçeve Sözleşmesi"ne katılmamız uygun bulunmuştur.
MADDE 2. - Bu Kanun
yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 3. - Bu Kanun
hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
|
|
Prof. Dr. Necmettin Erbakan |
|
|
|
|
Başbakan |
|
|
|
|
Dışişleri
Bak. ve Başb. Yrd. |
Devlet
Bakanı |
|
|
|
Prof. Dr. T. Çiller |
F. Adak |
|
|
|
Devlet
Bakanı |
Devlet
Bakanı |
|
|
|
N. Ercan |
Doç. Dr. A. Gül |
|
|
|
Devlet
Bakanı |
Devlet
Bakanı |
|
|
|
I. Saygın |
Prof. Dr. S. Tekir |
|
|
|
Devlet
Bakanı |
Devlet
Bakanı |
|
|
|
N. Kurt |
M. Altınsoy |
|
|
|
Devlet
Bakanı |
Devlet
Bakanı |
|
|
|
N. K. Zeybek |
L. Esengün |
|
|
|
Devlet
Bakanı |
Devlet
Bakanı |
|
|
|
M. S. Ensarioğlu |
A. C. Tunç |
|
|
|
Devlet
Bakanı |
Devlet
Bakanı |
|
|
|
B. Aksoy |
G. Dağdaş |
|
|
|
Devlet
Bakanı |
Devlet
Bakanı |
|
|
|
H. U. Söylemez |
T. R. Güneri |
|
|
|
Devlet
Bakanı |
Devlet
Bakanı |
|
|
|
A. Yılmaz |
Prof. Dr. S. Günbey |
|
|
|
Devlet
Bakanı |
Devlet
Bakanı |
|
|
|
B. Şeker |
Dr. A. Demircan |
|
|
|
Adalet
Bakanı |
Millî
Savunma Bakanı |
|
|
|
Ş. Kazan |
T. Tayan |
|
|
|
İçişleri
Bakanı |
Maliye Bakanı |
|
|
|
M. Ağar |
Doç. Dr. A. Şener |
|
|
|
Millî
Eğitim Bakanı |
Bayındırlık
ve İskân Bakanı |
|
|
|
Prof. Dr. M. Sağlam |
C. Ayhan |
|
|
|
Sağlık
Bakanı |
Ulaştırma
Bakanı |
|
|
|
Y. Aktuna |
Ö. Barutçu |
|
|
|
Tarım ve
Köyişleri Bakanı |
Çal. ve
Sos. Güv. Bakanı |
|
|
|
M. Demirci |
N. Çelik |
|
|
|
Sanayi
ve Ticaret Bakanı |
Enerji
ve Tabiî Kay. Bakanı |
|
|
|
Y. Erez |
M. R. Kutan |
|
|
|
Kültür
Bakanı |
Turizm
Bakanı |
|
|
|
İ. Kahraman |
B. Yücel |
|
|
|
Orman
Bakanı |
Çevre
Bakanı |
|
|
|
M. H. Dağlı |
M. Z. Tokar |
|
DIŞİŞLERİ
KOMİSYONUNUN
KABUL ETTİĞİ METİN
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İKLİM DEĞİ-ŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİNE
KATILMAMIZIN UYGUN BULUN-
DUĞUNA DAİR KANUN TASARISI
MADDE 1. – Tasarının 1 inci maddesi Komisyonumuzca aynen
kabul edilmiştir.
MADDE 2. – Tasarının 2 nci maddesi
Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.
MADDE 3. – Tasarının 3 üncü maddesi
Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İKLİM
DEĞİŞİKLİĞİ
ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ
İşbu Sözleşmeye Taraflar,
Yeryüzü iklimindeki
değişikliğin ve bunun zararlı etkilerinin insanlığın ortak kaygısı olduğunu kabul
ederek,
İnsan faaliyetlerinin
atmosferdeki sera gazları yoğunluklarını arttırmakta olduğu, bu artışların
doğal sera etkisini yükselttiği ve bunun yeryüzü sathında ve atmosferde ek bir
ortalama sıcaklık artışı ile sonuçlanacağı ve doğal ekolojik sistemlere ve
insanlığa zarar verici etki yapabileceği endişesiyle,
Geçmişteki ve günümüzdeki
küresel sera gazı salımında en büyük payın gelişmiş ülkelerden kaynaklandığını,
gelişme yolundaki ülkelerde kişi başına salımın halen nispeten düşük olduğunu,
gelişme yolundaki ülkelerden kaynaklanan küresel salım payının sosyal ve
kalkınma gereksinimlerini karşılamak üzere artacağını not ederek,
Sera gazları yutakları ve
haznelerinin kara ve deniz ekosistemlerindeki rolünün ve öneminin farkında
olarak,
İklim değişikliğine
ilişkin tahminlerde, özellikle zamanlama, büyüklük ve bölgesel model bakımından
birçok belirsizlikler bulunduğunu not ederek,
İklim değişikliğinin
küresel niteliğinin, tüm ülkelerin ortak fakat farklı sorumluluklarına ve
imkânlarına ve sosyal ve ekonomik koşullarına uygun olarak mümkün olan en geniş
ölçüde işbirliği yapmasını ve etkili ve uygun uluslararası çabaya katılmasını
gerektirdiğini kabul ederek,
Birleşmiş Milletler İnsan
Çevresi Konferansının 16 Haziran 1992'de Stokholm'de kabul edilen bildirisinin
ilgili hükümlerini hatırlayarak,
Devletlerin, Birleşmiş
Milletler Şartı ve uluslararası hukuk ilkeleri uyarınca, kendi çevre ve
kalkınma politikalarına uygun olarak kaynaklarını kullanma hakkına sahip
olduğunu ve kendi yetki alanı ya da kontrolü altındaki faaliyetlerin diğer
devletler ya da ulusal yetki alanı dışında kalan bölgelerdeki çevreye zarar
vermemesini sağlama sorumluluğunu da hatırlayarak,
İklim değişikliği
karşısındaki uluslararası işbirliğinde Devletlerin hükümranlık hakkı ilkesini tekrar
teyid ederek,
Devletlerin etkin
çevresel mevzuatı yürürlüğe koymaları, çevre alanındaki standartlar, yönetim
hedefleri ve önceliklerinin ait bulundukları çevre ve kalkınma çerçevesini
yansıtmaları gerektiğini ve bazı ülkeler tarafından uygulanan standartların
diğer, özellikle gelişme yolundaki ülkeler için uygun olmayan ve haksız
ekonomik ve sosyal külfete malolacağını kabul ederek,
Birleşmiş Milletler Çevre
ve Kalkınma Konferansı hakkındaki 22 Aralık 1989 tarih ve 44/228 sayılı ve
bugünkü ve gelecek kuşaklar için küresel iklimin korunmasına dair 6 Aralık 1988
tarih, 43/53 sayılı; 22 Aralık 1989 tarih, 44/207 sayılı; 21 Aralık 1990 tarih,
45/212 sayılı ve 19 Aralık 1991 tarih, 46/169 sayılı Genel Kurul kararları
hükümlerini hatırlayarak,
Adalarda ve kıyı
alanlarında, özellikle alçak konumlu kıyı alanlarında deniz seviyesi
yükselmesinin muhtemel zararlı etkilerine dair 22 Aralık 1989 tarih, 44/206
sayılı Genel Kurul kararı hükümlerini ve Çölleşmeyle Mücadele Eylem Planının
uygulanmasına dair 19 Aralık 1989 tarih, 44/172 sayılı Genel Kurul kararı
ilgili hükümlerini de hatırlayarak,
Ayrıca, 1985 tarihli Ozon
Tabakasının Korunması için Viyana Sözleşmesi ve 29 Haziran 1990 tarihinde
değiştirilip uyumlaştırılan 1987 tarihli Ozon Tabakasını İncelten Maddelere
Dair Montreal Protokolünü hatırlayarak,
İkinci Dünya İklim
Konferansının 7 Kasım 1990'da kabul edilen Bakanlar Bildirisini not ederek,
İklim değişikliği
hakkında birçok devlet tarafından yapılan değerli inceleme çalışmalarının Dünya
Meteoroloji Örgütünün, Birleşmiş Milletler Çevre Programının, Birleşmiş
Milletler sisteminin diğer organ, örgüt ve kuruluşlarının olduğu kadar diğer
uluslararası ve hükümetlerarası organların bilimsel araştırma sonuçlarının
karşılıklı değiştirilmesine ve araştırma koordinasyonuna yaptıkları önemli
katkıların bilincinde olarak,
İklim değişikliğini
anlamak ve ele almak için gerekli adımların, eğer bunlar bilimsel, teknik ve
ekonomik endişelere dayanıyor ve bu alanlardaki yeni bulguların ışığı altında
tekrar değerlendiriliyorsa çevresel, sosyal ve ekonomik açıdan son derece
etkili olacağını kabul ederek,
İklim değişikliğini ele
almak için gerçekleştirilecek çeşitli eylemlerin ekonomik olarak gerekli
olabilecekleri gibi diğer çevresel sorunların çözümüne de yardımcı olabileceklerini
kabul ederek,
Gelişmiş ülkelerin, sera
etkisinin çoğalmasına yapmış bulundukları katkıyı da gözönünde bulundurarak ve
tüm sera gazlarını dikkate alarak, küresel, ulusal ve anlaşma var ise, bölgesel
düzeyde kapsamlı bir karşı stratejiye ilk adım olarak, açık öncelikleri temel
almak suretiyle, esnek bir yaklaşımla acilen harekete geçmeleri gereğini de kabul
ederek,
İlaveten, alçak konumlu ve diğer
küçük ada ülkelerinin, alçak konumlu kıyısı, kurak ve yarı kurak alanları veya
sellere, kuraklık ve çölleşmeye müsait alanları bulunan ülkelerin ve hassas
dağlık ekosistemlere sahip gelişme yolundaki ülkelerin iklim değişikliğinin
zararlı etkilerine daha açık olduklarını kabul ederek,
Bu ülkelerin, özellikle
ekonomileri fosil yakıt üretimi, kullanımı ve ihracatına bağımlı olan gelişme
yolundaki ülkelerin, sera gazı salımlarının sınırlandırılması için alınan
önlemler dolayısıyla karşılaşacakları sıkıntıları kabul ederek,
İklim değişikliğine
tepkilerin entegre bir şekilde sosyal ve ekonomik kalkınmayla koordineli olması
gereğini, gelişme yolundaki ülkelerin sürdürülebilir kalkınmaya ulaşmak ve
fakirliği ortadan kaldırmak yönündeki haklı öncelikli ihtiyaçlarını tamamen
dikkate almak ve aksinin kalkınma üzerindeki zararlı etkisinden kaçınma
gereğini de gözönünde bulundurmak suretiyle onaylayarak,
Öncelikle gelişme
yolundaki ülkeler olmak üzere, tüm ülkelerin sürdürülebilir sosyal ve ekonomik
kalkınmaya ulaşmak için gerekli kaynaklara erişmeye ve gelişme yolundaki
ülkelerin bu hedefe yaklaşabilmek için enerji tüketimlerini arttırmaya
gereksinimleri olduğunu ve bu gereksinimlerini karşılarken, uygulamayı ekonomik
ve sosyal açıdan kârlı kılacak daha etkin enerji kullanımı ve genel ifadeyle
sera gazı salımlarının kontrolü imkânlarını dikkate alacaklarını kabul
ederek,
Günümüz ve gelecek
kuşaklar için iklim sistemini korumak kararlığıyla,
Aşağıdaki hususlarda
anlaşmaya varmışlardır :
MADDE 1
TANIMLAR*
İşbu Sözleşmenin amaçları
için:
1. "İklim
değişikliğinin zararlı etkisi" doğal halindeki veya yönetim altındaki
ekosistemlerin bileşimi, kendilerini onarma yeteneği veya sosyo-ekonomik
sistemlerin işlemesi veya insan sağlığı ve refahı üzerinde önemli zararlı
etkileri olan iklim değişikliği sonucunda fiziksel çevrede veya biyotada ortaya
çıkan değişiklikler demektir.
2. "İklim
değişikliği", karşılaştırabilir zaman dilimlerinde gözlenen doğal iklim
değişikliğine ek olarak, doğrudan veya dolaylı olarak küresel atmosferin
bileşimini bozan insan faaliyetleri sonucunda iklimde oluşan bir değişiklik
demektir.
3. "İklim
sistemi" atmosefer, hidrosfer, biyosfer, jeosfer'in tamamı ve bunların
karşılıklı etkileşimleri demektir.
4. "Salımlar",
sera gazlarının ve/veya bunlara kaynaklık yapan öncül maddelerin belirli bir
bölge ve zaman diliminde atmosfere salınması demektir.
5. "Sera
gazları" hem doğal, hem de insan kaynaklı olup atmosferdeki, kızıl ötesi
radyasyonu emen ve tekrar yayan gaz oluşumları anlamına gelir.
6. "Bölgesel
ekonomik entegrasyon kuruluşu", belirli bir bölgenin egemen Devletleri
tarafından kurulan, bu Sözleşme veya protokolleriyle düzenlenen konularda yetki
sahibi ve kendi iç mevzuatına göre ilgili belgeleri imzalamaya, onaylamaya,
kabul, uygun bulma veya katılmaya tam yetkili kuruluş demektir.
7. "Hazne", bir
sera gazının veya bir sera gazının oluşumunda rolü bulunan bir öncü maddenin
depolandığı iklim sisteminin bir unsuru veya unsurları anlamına gelir.
8. "Yutak", bir
sera gazını, bir aerosolü veya bir sera gazının oluşumunda rolü bulunan bir
öncü maddeyi atmosferden uzaklaştıran herhangi bir işlem, faaliyet veya
mekanizma anlamına gelir.
9. "Kaynak" bir
sera gazını, bir aerosolü veya bir sera gazının oluşumunda rolü bulunan bir
öncü maddeyi atmosfere salan herhangi bir işlem veya faaliyet anlamına gelir.
MADDE 2
AMAÇ
İşbu Sözleşmenin ve
Taraflar Konferansının benimseyebileceği herhangi bir ilgili yasal belgenin
nihai amacı, Sözleşmenin ilgili hükümlerine göre, atmosferdeki sera gazı
birikimlerini, iklim sistemi üzerindeki tehlikeli insan kaynaklı etkiyi
önleyecek bir düzeyde durdurmayı başarmaktır. Böyle bir düzeye ekosistemin
iklim değişikliğine doğal bir şekilde uyum sağlamasına, gıda üretiminin zarar
görmeyeceği ve ekonomik kalkınmanın sürdürülebilir şekilde devamına izin
verecek bir zaman dahilinde ulaşılmalıdır.
MADDE 3
İLKELER
Taraflara, Sözleşmenin
amacına ulaşmak ve hükümlerini yerine getirmek için yapacakları eylemlerinde,
diğer hususlar meyanında, aşağıdakiler yol gösterecektir:
1. Taraflar, iklim
sistemini, eşitlik temelinde ve ortak fakat farklı sorumluluklarına ve
güçlerine uygun olarak, insanoğlunun günümüz ve gelecek kuşakların yararı için
korumalıdır. Dolayısıyla, Taraflardan gelişmiş ülkeler iklim değişikliği ve
onun zararlı etkileri ile savaşımda öncülük etmelidir.
2. Sözleşmeye Taraf
gelişme yolundaki ülkelerin, özellikle iklim değişikliğinin zararlı etkilerine
karşı savunmasız olanların ve gelişme yolundaki ülkelerden sözleşme uyarınca
gereğinden fazla veya anormal yük altında kalanların ihtiyaç ve özel koşulları
tümüyle dikkate alınmalıdır.
3. Taraflar, iklim
değişikliği nedenlerini önceden tahmin etmek, önlemek veya en aza indirmek ve
zararlı etkilerini azaltmak için önleyici önlemler almalıdır. Ciddî veya
önlenemez hasar tehlikesi olan durumlarda, tam bilimsel kesinliğin yokluğu,
iklim değişikliğine ilişkin politikalar ve önlemlerin mümkün olduğu kadar etkin
maliyetli ve en az harcamayla küresel yarar sağlayacak şekilde olmaları
gerektiği de dikkate alınarak, bu önlemlerin ertelenmesine neden olarak
kullanılmamalıdır. Bunu başarmak için bu tür politikalar ve önlemler değişik
sosyo-ekonomik bağlamları dikkate almalı, kapsamlı olmalı, ilgili tüm sera gazı
kaynaklarını, yutaklarını, haznelerini ve uygulamayı kapsamalı ve bütün
ekonomik sektörleri ihtiva etmelidir. İklim değişikliğine cevap verme çabaları
ilgili Taraflarca işbirliğiyle yerine getirilebilir.
4. Taraflar
sürdürülebilir kalkınmayı destekleme hakkına sahiptir ve de desteklemelidirler.
İklim sistemini
insanların neden olduğu değişikliğe karşı koruma politika ve önlemleri,
Tarafların herbirinin özel koşullarına uygun olmalı ve iklim değişikliğine
cevap verecek önlemleri almak için ekonomik gelişmenin gerekli olduğu dikkate
alınarak, bu politika ve önlemler ulusal kalkınma programlarına entegre
edilmelidir.
5. Taraflar, özellikle
gelişme yolundaki Taraf ülkelerde sürdürülebilir ekonomik büyüme ve kalkınmaya
yol açacak açık ve destekleyici bir uluslararası ekonomik sistemi teşvik etmek
ve böylece iklim değişikliği sorunlarıyla daha iyi ilgilenebilmelerini sağlamak
için işbirliği yapmalıdır. İklim değişikliğine karşı alınan önlemler, tek
taraflı olanlar dahil, keyfi, haksız ayırımcı veya uluslararası ticarete gizli
bir kısıtlama oluşturmak açılarından bir vasıta oluşturur nitelikte
olmamalıdır.
MADDE 4
TAAHHÜTLER
1. Tüm taraflar, kendi
ortak fakat farklı sorumluluklarını ve özgün ulusal ve bölgesel kalkınma
önceliklerini, hedeflerini ve koşullarını dikkate alarak:
a) Taraflar Konferansınca
uygun bulunacak mukayese edilebilir metodolojiler kullanarak, Montreal
Protokolü ile denetlenmeyen tüm sera gazlarının insan kaynaklı salımları ve
yutaklar tarafından uzaklaştırılanlara ilişkin ulusal envanteri, 12 nci madde
uyarınca geliştirecek, dönemler itibariyle güncelleştirecek, yayınlayacak ve
Taraflar Konferansına sunulmak üzere hazır bulunduracaklardır.
b) Montreal Protokolü ile
denetlenmeyen tüm sera gazlarının insan kaynaklı salımları ve yutaklar
tarafından uzaklaştırılanlarını ele alarak, iklim değişikliğini azaltacak
önlemleri içeren ulusal ve uygun durumlarda bölgesel programları ve iklim
değişikliğine uyumu kolaylaştıracak önlemleri oluşturacak, uygulayacak,
yayınlayacak ve düzenli olarak güncelleştireceklerdir.
c) Enerji, ulaştırma,
sanayi, tarım, ormancılık ve atık yönetimi sektörleri dahil, tüm ilgili
sektörlerde, Montreal Protokolü ile denetlenmeyen insan kaynaklı sera gazı
salımlarını kontrol eden, azaltan veya önleyen uygulama ve işlemlerin teşvik ve
geliştirilmesinde, uygulanmasında ve teknoloji transferi dahil yayılmasında
işbirliği yapacaklardır.
d) Sürdürülebilir
yönetimi teşvik edecek ve biyolojik kütleye, ormanları ve okyanusları ve diğer
kara, kıyı ve deniz ekosistemlerini de içerecek şekilde, Montreal Protokolü ile
denetlenmeyen tüm sera gazı yutak ve haznelerinin korunması ve takviyesini
işbirliği halinde teşvik edeceklerdir.
e) İklim değişikliği
etkilerine uyum hazırlığında işbirliği yapacak, kıyı kuşağı yönetimi, su
kaynakları ve tarım ve özellikle Afrika'daki gibi kuraklık, çölleşme ve
sellerden etkilenen alanların korunması ve rehabilitasyonu için uygun ve
entegre planlar hazırlayacak ve geliştireceklerdir.
f) İklim değişikliğini
azaltmak ve değişikliğe uyum sağlamak amacıyla alınan önlemler ve uygulanan
projelerin ekonomi, halk sağlığı ve çevre kalitesi üzerinde zararlı etkilerini
en aza indirmek amacıyla, örneğin ulusal düzeyde hazırlanacak etki değerlendirmeleriyle,
uygun metodlar uygulamak suretiyle, iklim değişikliği mülahazalarını kendi
sosyal, ekonomik ve çevresel politikalar ve eylemleri çerçevesinde mümkün olan
en geniş şekilde dikkate alacaklardır.
g) İklim sistemi ile
ilgili olarak, bilimsel, teknolojik, teknik, sosyo-ekonomik, sistematik gözlem
ve çeşitli karşı stratejilerin ekonomik ve sosyal sonuçlarını ve iklim
değişikliğinin nedenleri, etkileri, önemi ve zamanlaması konusunda mevcut
belirsizlikleri daha iyi anlamak, azaltmak ya da ortadan kaldırmak amacıyla
veri arşivlerinin geliştirilmesine destek verecek, işbirliği yapacaklardır.
h) İklim sistemi ve iklim
değişikliği ve karşı stratejilerin ekonomik ve sosyal sonuçları hakkında
bilimsel, teknolojik, teknik, sosyo-ekonomik ve hukukî bilginin tamamen,
açıklık ve doğrulukla alışverişini teşvik için tümüyle işbirliği yapacaklardır.
i) İklim değişikliği ile
ilgili olarak öğretim, eğitim ve kamu bilinci oluşturmakta ve hükümet dışı
kuruluşlar da dahil olmak üzere bu işleme en geniş katılımı sağlamayı teşvik
için işbirliği yapacak; ve
j) Uygulamayla ilgili
bilgileri 12 nci maddeyegöre Taraflar Konferansına ileteceklerdir.
2. Taraflardan gelişmiş
ülkeler ve EK-I'de yeralan diğer Taraflar aşağıdaki hususları yerine
getireceklerini taahhüt ederler:
a) Taraflardan herbiri,
insan kaynaklı sera gazı salımlarını sınırlandırarak ve sera gazı yutaklarını
ve haznelerini koruyarak ve takviye ederek iklim değişikliğini azaltmak için
ulusal (1) politikalar benimseyecekler ve uygun önlemler alacaklardır. Bu
politika ve önlemler, Sözleşmenin amacına uygun olarak, gelişmiş ülkelerin
insan kaynaklı salımların uzun vadeli temayüllerini değiştirmede öncü rol
oynayacaklarını gösterecek, içinde bulunduğumuz on yıl sonunda karbondioksit ve
Montreal Protokolü ile kontrol edilmeyen diğer sera gazlarının insan kaynaklı
salımlarının daha önceki seviyelerine geri çekilmeleri bu değişikliğe katkıda
bulunacak ve Taraflardan herbirinin, bu amaç yönündeki küresel çabaya
sağlayacakları eşit ve uygun katkılarda Tarafların başlangıç noktalarındaki ve
yaklaşımlarındaki, ekonomik yapı ve kaynak temellerindeki, kuvvetli ve
sürdürülebilir kalkınmayı devam ettirmeye olan ihtiyaçları, ellerindeki
teknolojilere ilişkin farklılıklar ile diğer münferit koşullar dikkate
alınacaktır. Bu Taraflar bu tür politika ve önlemleri diğer Taraflarla
ortaklaşa uygulayabilecek ve Sözleşmenin, özellikle bu alt paragrafın amacının
yerine getirilmesine katkıda bulunmakta diğer Taraflara yardım edebilecektir.
b) Bu yöndeki gelişmeyi
desteklemek amacıyla, Tarafların herbiri Sözleşmenin kendisi açısından
yürürlüğe girmesinden itibaren altı ay içerisinde ve daha sonra periyodik
olarak ve 12 nci madde uyarınca, yukarıdaki (a) alt paragrafında belirtilen
politikalarına ve önlemlerine ilişkin ve karbondioksit ve Montreal Protokolü
ile denetlenmeyen diğer sera gazlarının insan kaynaklı salımlarının ayrı ayrı
veya ortak olarak 1990 yılı seviyesine çekilmesi amacı ile, altparagraf (a)'da
belirtilen dönemde Montreal Protokolü ile denetlenmeyen sera gazlarının beklenen
insan kaynaklı salımı ve yutaklar tarafından uzaklaştırılması hakkında
ayrıntılı bilgi vereceklerdir.
Bu bilgi, 7 nci madde
uyarınca Taraflar Konferansının ilk oturumunda ve daha sonra periyodik olarak
gözden geçirilecektir.
c) Kaynaklardan çıkan
sera gazı salımlarının ve yutaklar vasıtasıyla uzaklaştırılmalarının yukarıdaki
(b) alt paragrafı uyarınca yapılacak hesaplamalarının, yutakların fiili
kapasitesi ve gazların iklim değişikliğine katkıları dahil, mümkün olan en iyi
bilimsel bilgilere dayandırılması gerekecektir. Taraflar Konferansı ilk
oturumunda bu hesaplamalar için metedolojiyi tezekkür edip kararlaştıracak ve
daha sonra muntazaman gözden geçirecektir.
d) Taraflar Konferansı
ilk oturumunda yukarıdaki (a) ve (b) alt paragraflarının uygunluğunu gözden
geçirecektir. Bu gözden geçirme, ilgili teknik, sosyal ve ekonomik
enformasyonun yanısıra iklim değişikliği hakkındaki mevcut en iyi bilimsel
enformasyon ve değerlendirme ışığında yapılacaktır.
Bu gözden geçirmeye
istinaden, Taraflar Konferansı yukarıdaki (a) ve (b) alt paragraflarına
değişikliği de içerebilecek uygun bir hareket tarzı benimseyebilecektir.
Taraflar Konferansı ilk oturumunda yukarıdaki (a) alt paragrafında belirtilen
ortak uygulamaya ilişkin kıstaslar hakkında kararlar alacaktır. Alt paragraflar
(a) ve (b)'nin ikinci bir gözden geçirilişi en geç 31 Aralık 1998'den önce
yapılacak, daha sonra ise, Sözleşmenin amacı yerine getirilinceye kadar,
Taraflar Konferansınca kararlaştırılacak aralıklarla muntazaman gözden
geçirilecektir.
e) Bu Taraflardan
herbiri:
(i) Diğer Taraflarla,
Sözleşmenin amacının yerine getirilmesi için geliştirilmiş ilgili ekonomik ve
idarî birimlerle gerektiği veçhile eşgüdümü sağlayacaklardır; ve
(ii) Montreal Protokolü
ile denetlenmeyen insan kaynaklı sera gazlarının daha yüksek seviyelere
ulaşmasına yolaçan faaliyetleri teşvik edici politikalar ve uygulamaları teşhis
edip dönemsel olarak gözden geçireceklerdir.
f) Taraflar Konferansı,
Ek-I ve II'deki listelere gerekebilecek değişiklikleri getirmek konusunda karar
almak amacıyla, mevcut bilgiyi, ilgili Tarafın onayıyla, 31 Aralık 1998'den geç
olmamak üzere gözden geçirecektir.
g) Ek-I'e dahil olmayan
herhangi bir Taraf, onay, kabul, uygun bulma veya katılma belgesinde veya daha
sonra herhangi bir zaman Depoziter'e yukarıdaki (a) veya (b) alt paragrafı ile
bağlı kalmak istediğini bildirebilir. Depoziter diğer imzacıları ve Tarafları
bu bildirimden haberdar edecektir.
3. Gelişmiş ülke
Tarafları ve Ek-II'deki diğer Gelişmiş Taraflar, gelişme yolundaki ülke
Taraflarının Madde 12, paragraf 1 tahtında üstlendikleri yükümlülükleri yerine
getirirken ortaya çıkan, üzerinde mutabık kalınmış tüm masrafların karşılanması
için yeni ve ek malî kaynakları sağlayacaktır. Gelişmiş ülke Tarafları aynı
zamanda, gelişme yolundaki ülke Taraflarının bu maddenin 1 inci paragrafı
kapsamındaki önlemlerin uygulanmasının gerektirdiği, gelişme yolundaki bir
Tarafla, 11 inci maddede atıfta bulunulan uluslararası kuruluş veya kuruluşlar
arasında bu maddeye uygun olarak üzerinde anlaşmaya varılan, malî kaynakları,
teknoloji transferi de dahil, karşılayacaklardır. Bu taahhütlerin uygulanması,
fon akışındaki yeterlilik ve öngörülebilirlik ihtiyacını ve gelişmiş ülkeler
arasında uygun külfet paylaşımının önemini dikkate alacaktır.
4. Gelişmiş ülke
Tarafları ve Ek-II'de yer alan diğer gelişmiş Taraflar, iklim değişikliğinin
zararlı etkilerine en fazla açık gelişme yolundaki ülkelerin bu zararlı
etkilere uyum sağlamak için yapacakları masrafların karşılanmasına yardım
edeceklerdir.
5. Gelişmiş Ülke Tarafları
ve Ek-II'de yer alan diğer gelişmiş Taraflar, diğer, özellikle gelişme
yolundaki ülkeler Taraflarına Sözleşme hükümlerini uygulayabilmelerini teminen,
çevreye uyumlu teknolojiler ve bilgi transferi veya bunlara erişilmesini
sağlamak için uygun görülecek teşvik, kolaylık ve finansman tedbirlerini
sağlayacaklardır. Bu süreçte, gelişmiş ülke Tarafları, gelişme yolundaki ülke
Taraflarının yerel kapasitelerinin ve teknolojilerinin geliştirilmesini ve
güçlendirilmesini destekleyeceklerdir. Bunu yapabilecek durumdaki diğer
Taraflar ve örgütler de bu tür teknolojilerin transferinin kolaylaştırılmasında
yardımcı olabileceklerdir.
6. Taraflar
Konferansınca, pazar ekonomisine geçiş sürecinde bulunan Ek-I'de yer alan
Taraflara, Montreal Protokolü ile denetlenmeyen sera gazlarının insan kaynaklı
salımlarının tarihi seviyelerinin, bir referans olarak seçilmesinin nazarı
dikkate alınması dahil, bu Tarafların iklim değişikliği konusuna eğilebilme
yeteneklerini kuvvetlendirmek amacıyla, yukarıdaki 2 nci paragraftaki
taahhütlerinin uygulanmasında belli bir dereceye kadar esneklik tanınacaktır.
7. Gelişme yolundaki ülke
Taraflarının Sözleşmeden doğan taahhütlerini yerine getirmelerindeki başarı
derecesi, gelişmiş ülke Taraflarının Sözleşme kapsamındaki malî kaynaklar ve
teknoloji transferine dair taahhütlerini yerine getirmedeki etkinliğe bağımlı
olacak, ekonomik ve sosyal kalkınma ve fakirliğin ortadan kaldırılmasının
gelişme yolundaki ülke Tarafları açısından birinci ve en önemli öncelik olduğu
hususu tümüyle dikkate alınacaktır.
8. Taraflar, bu Maddedeki
taahhütlerin uygulanmasında, gelişme yolundaki ülke Taraflarının iklim
değişikliğinin zararlı etkilerinden ve/veya karşı önlemlerin alınmasından
kaynaklanan özgün gereksinimlerini ve endişelerini karşılamak için malî kaynak,
sigorta ve teknoloji transferi sağlamayla ilişkili girişimleri de içerecek
şekilde, Sözleşme kapsamında hangi eylemlerin gerekli olduğunu, başta
aşağıdakilere ilişkin olmak üzere tümüyle gözönünde bulunduracaklardır:
a) Küçük ada ülkeleri;
b) Alçak konumlu kıyı
alanları bulunan ülkeler;
c) Kurak ve yarı-kurak
alanları, ormanlaştırılmış alanları ve orman çürümesine karşı hassas alanları
bulunan ülkeler;
d) Doğal afetlere
mütemayil alanları bulunan ülkeler;
e) Kuraklığa ve
çölleşmeye karşı hassas alanları bulunan ülkeler;
f) Yüksek kentsel
atmosfer kirliliğine sahip alanları bulunan ülkeler;
g) Dağlık ekosistemleri
dahil, hassas ekosistemlere sahip alanları bulunan ülkeler;
h) Ekonomileri, büyük
ölçüde fosil yakıtların üretiminden, işlenmesinden, ihracaatından ve/veya
tüketiminden ve fosil yakıtlarla ilişkili enerji-yoğun ürünlerden gelen gelire
bağımlı ülkeler; ve
i) Denize çıkışı olmayan
ve transit ülkeler;
Bunların dışında,
Taraflar Konferansı, gerektiği ölçüde bu paragrafla ilgili eylemler yapabilir.
9. Taraflar, teknoloji
finansmanı ve transferiyle ilgili eylemlerinde, en az gelişmiş ülkelerin özgün
ihtiyaç ve durumlarını tümüyle dikkate alacaktır.
10. Taraflar, 10 uncu
Madde uyarınca, Sözleşmenin taahhütlerini yerine getirirken Tarafların,
özellikle ekonomileri iklim değişikliğine karşı önlemlerin uygulanmasının
olumsuz etkilerine hassas gelişme yolundaki ülke Taraflarının durumlarını
dikkate alacaktır. Bu özellikle, ekonomileri büyük ölçüde fosil yakıtların
üretimine, işlenmesine, ihracatına ve/veya fosil yakıtlarla ilişkili enerji
yoğun ürünlerin tüketimine bağımlı bulunan; ve/veya fosil yakıt kullanıp, diğer
alternatiflere dönüşümde ciddî güçlükleri bulunan Taraflar için geçerlidir.
MADDE 5
ARAŞTIRMA VE SİSTEMATİK GÖZLEM
Taraflar, 4 üncü Maddenin
1 (g) paragrafı kapsamındaki taahhütlerini yerine getirirken:
a) Bu alandaki gereksiz
çifte çabaları en aza indirme ihtiyacını da dikkate alarak, araştırma, veri
toplama ve sistematik gözlem faaliyetlerinin tanımlanmasını, yönetilmesini ve
değerlendirilmesini amaçlayan, uluslararası ve hükümetlerarası programları,
şebekeleri, yerine göre, destekleyecekler ve daha fazla geliştirecekler;
b) Özellikle gelişme
yolundaki ülkelerdeki sistematik gözlemleri ve ulusal düzeydeki bilimsel ve
teknik araştırma kapasiteleri ve kabiliyetleri güçlendirmek amacına matuf
uluslararası ve hükümetlerarası çabaları desteklemek ve ulusal yetki alanı
dışından elde edilen veri ve analizlere erişilmesini ve karşılıklı değişimini
teşvik edecekler; ve
c) Gelişme yolundaki
ülkelerin özel endişelerini ve ihtiyaçlarını dikkate alacak ve iç kapasiteleri
ve kabiliyetlerini yukarıdaki (a) ve (b) altparagraflarında atıfta bulunulan
çabalara katılmaları amacıyla geliştirmelerinde işbirliği yapacaklardır.
MADDE 6
ÖĞRETİM, EĞİTİM VE KAMU BİLİNÇLENDİRİLMESİ
Taraflar, 4 üncü
Maddenin, 1 (i) paragrafı kapsamındaki taahhütlerini yerine getirirken:
a) Ulusal yasalarına,
yönetmeliklerine ve kapasitelerine göre, ulusal, yerine göre altbölge ve bölge
düzeylerinde, aşağıdaki hususları destekleyecek ve kolaylaştıracaklardır;
(i) İklim değişikliği ve
etkileri konusunda kamu eğitimi ve bilinçlendirilmesi programları
geliştirilmesi ve uygulanması;
(ii) İklim değişikliği ve
etkileri konusundaki bilgiye kamunun erişmesi;
(iii) İklim değişikliği
ve etkilerine karşı konulmasına ve uygun karşı strateji geliştirilmesine
kamunun katılımı; ve
(iv) Bilimsel, teknik ve
idarî personelin eğitimi.
b) Aşağıdaki hususlarda,
yerine göre mevcut organları kullanarak, uluslararası düzeyde işbirliği yapacak
ve teşvik edeceklerdir;
(i) İklim değişikliği ve
etkileri hakkında eğitsel ve kamu bilinçlendirilmesi malzemelerinin
geliştirilmesi ve değişimi; ve
(ii) Ulusal kurumların
güçlendirilmesini ve bu alandaki uzmanların, özellikle gelişme yolundaki ülkelerdeki
uzmanların eğitimi için personel değişimi veya görevlendirilmesini de içerecek
şekilde, öğretim ve eğitim programları geliştirilmesi ve uygulanması.
MADDE 7
TARAFLAR KONFERANSI
1. Aşağıdaki ilkeler
uyarınca bir Taraflar Konferansı oluşturulmuştur.
2. Taraflar Konferansı,
bu Sözleşmenin en yüksek organı olarak, Sözleşmenin ve Taraflar Konferansının
kabul edeceği tüm hukukî belgelerin uygulanmasını düzenli olarak gözden
geçirecek ve Sözleşmenin etkili biçimde uygulanmasını teşvik için, yetkisi dahilindeki
gerekli kararları alacaktır. Bu bağlamda Taraflar Konferansı:
a) Tarafların
yükümlülüklerini ve Sözleşme kapsamındaki kurumsal düzenlemeleri, Sözleşmenin
amacı ışığında, uygulanmasından kazanılan deneyim ve bilimsel ve teknolojik
bilgi gelişiminin ışığında dönemsel olarak inceleyecek;
b) İklim değişikliği ve
etkilerine karşı Taraflarca kabul edilen önlemlerle ilgili bilgi değişimini,
Tarafların değişik koşulları, sorumlulukları ve kabiliyetleri ve Sözleşme
altındaki taahhütlerini dikkate alarak teşvik edecek ve kolaylaştıracak;
c) İki veya daha çok
Tarafın talebi üzerine, iklim değişikliği ve etkilerine karşı Taraflarca alınan
önlemlerin eşgüdümünü, Tarafların değişik koşulları, sorumlulukları ve
kabiliyetleri ve Sözleşme altındaki taahhütlerini dikkate alarak
kolaylaştıracak;
d) Sözleşmenin amaç ve
hükümlerine uygun olarak, sera gazlarının kaynaklar tarafından salımı ve
yutaklar tarafından emilmesine ilişkin dökümün yapılması ve diğerleri meyanında
salımı sınırlamak ve bu gazların emilmesini güçlendirmek amacıyla alınan
tedbirlerin etkilerinin hesaplanması için, Taraflar Konferansının
kararlaştıracağı uygun metodların dönemsel olarak geliştirilmesini ve
hazırlanmasını teşvik edecek ve yönetecek;
e) Sözleşmenin hükümleri
çerçevesinde kendisine ulaşan bütün bilgilere dayanarak, Sözleşmenin taraflarca
uygulanmasını ve uygulanması halinde alınan tedbirlerin toplam etkilerini,
özellikle çevresel, ekonomik ve sosyal etkilerini, bunların toplam sonuçlarını
ve Sözleşmenin hedefleri doğrultusunda kaydedilen gelişmeleri değerlendirecek;
f) Sözleşmenin
uygulanması ile ilgili dönemsel raporları inceleyecek, kabul edecek ve ilan
edilmesini sağlayacak;
g) Sözleşmenin
uygulanması için gereken bütün sorunlara öneriler getirecek;
h) 4 üncü Maddenin 3, 4
ve 5 inci fıkralarına ve 11 inci Maddeye uygun olarak gerekli malî kaynakları
harekete geçirmeye çalışacak;
i) Sözleşmenin
uygulanması için gerekliliğine karar verilen alt organları kuracak;
j) Alt organlarının
raporlarını inceleyecek ve onları yönlendirecek;
k) Kendisi ve yardımcı
organlardan herhangi biri için oybirliği ile tüzük ve malî yönetmelik kuralları
saptayacak ve onaylayacak;
l) Gerektiğinde ilgili
uluslararası örgütlerin, hükümetlerarası ve hükümet dışı kuruluşların
yardımlarını, desteklerini ve sağladıkları bilgileri isteyecek ve kullanacak;
m) Sözleşmenin hedefine
ulaşabilmek için, gerekli diğer görevlerin yanı sıra Sözleşmenin kendisine
verdiği diğer görevleri de ifa edecektir.
3. Taraflar Konferansı
Birinci Oturumunda, kendi ve Sözleşme tarafından oluşturulan ve alt organların
Sözleşmenin öngördüğü karar alma mekanizması ile kapsanmayan sorunlara ilişkin
karar alma usullerini de kapsayan İçtüzüğünü kabul eder. Bu usuller farklı
kararların kabul edilmesi için ne tür çoğunluk gerektiğini belirtebilir.
4. Taraflar Konferansının
Birinci Oturumu, 21 inci maddede onaylanmış olan geçici Sekretarya tarafından
toplantıya çağrılacak ve toplantı Sözleşmenin yürürlüğe girişinden sonra en geç
bir sene içinde yapılacaktır. Daha sonra, Taraflar Konferansı kararda
değişiklik yapmaz ise, senede bir kere olağan oturum yapacaktır.
5. Taraflar Konferansı,
Konferansın gerekli gördüğü hallerde, veya Taraflardan birinin yazılı isteği
üzerine Sekretaryanın sözkonusu isteği Taraflara göndermesinden sonraki altı ay
içerisinde, Tarafların en az üçte biri tarafından onaylanması şartı ile,
olağanüstü oturumlar yapar.
6. Birleşmiş Milletler
Teşkilatı, Birleşmiş Milletler'in uzman kuruluşları ve Uluslararası Atom
Enerjisi Ajansı ile Sözleşmeye taraf olan ve taraf olmayıp gözlemci statüsünde
bulunan devletler, Taraflar Konferansı oturumlarında gözlemci sıfatıyla temsil
edilebilirler. Taraflar Konferansı oturumuna gözlemci sıfatıyla temsil edilmeyi
arzu ettiklerini Sekretaryaya haber vermiş olan, Sözleşmenin kapsadığı konularda
yetkili Ulusal, Uluslararası, Hükümet veya Hükümetdışı tüm kurum ve kuruluşlar,
var olan Tarafların en az üçte birinin reddi bulunmaması kaydı ile bu sıfatla
kabul edilebilirler. Gözlemcilerin kabulü ve katılımı Taraflar Konferansının
kabul ettiği İçtüzüğe tabi olacaktır.
MADDE 8
SEKRETARYA
1. Bir Sekretarya
kurulmuştur.
2. Sekretaryanın
işlevleri şunlar olacaktır:
a) Taraflar Konferansı ve
Konferansın Sözleşme gereğince oluşturulan alt organları için oturumlar
düzenlemek ve bunlara gerekli hizmetleri vermek;
b) Kendisine sunulan
raporları toplamak ve dağıtmak;
c) Taraflar ve bunlar
içinde özellikle gelişme yolundaki ülke taraflarına talepleri üzerine Sözleşme
hükümleri uyarınca gereken bilgilerin toplanmasında ve dağıtılmasında yardım
etmek;
d) Faaliyetleri hakkında
raporlar düzenleyip Taraflar Konferansına sunmak;
e) Diğer ilgili
uluslararası organların Sekretaryaları ile gereken işbirliğini sağlamak;
f) Görevini etkin bir
biçimde yerine getirmek için Taraflar Konferansının gözetimi altında, gerekli
olabilecek idarî ve akdî tasarruflarda bulunmak; ve
g) Sözleşme veya
protokollerin herhangi birinde belirtilen diğer Sekretarya işlevlerini ve
Taraflar Konferansının belirleyeceği diğer işlevleri yerine getirmek.
3. Taraflar Konferansı,
birinci oturumunda, bir daimi Sekretarya atayacak ve işlevi için gereken
düzenlemeleri yapacaktır.
MADDE 9
BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK ALT DANIŞMA ORGANI
1. Taraflar Konferansına
ve gerektiğinde diğer alt organlara Sözleşme ile ilgili bilimsel ve teknolojik
meseleler hakkında zamanında bilgi ve görüş vermekle görevli bir bilimsel ve
teknolojik alt danışma organı kurulmuştur. Bütün Tarafların katılımına açık
olacak bu organın faaliyeti birçok bilim dalını kapsayacaktır. Bu organ,
hükümetlerin ilgili uzmanlık alanlarında yetkili temsilcilerden oluşacaktır.
Organ, Taraflar Konferansına çalışmalarının tüm yönleri hakkında düzenli olarak
rapor sunacaktır.
2. Taraflar Konferansının
velayeti altında hareket eden ve yetkili uluslararası organların çalışmalarına
dayanan bu organın görevleri şunlardır:
a) İklim değişikliği ve
bunun etkilerine ilişkin bilimsel bilgilerin durum değerlendirmesini yapmak;
b) Sözleşmenin
uygulanması çerçevesinde alınan tedbirlerin bilimsel etkileri açısından
değerlendirmeler yapmak;
c) Yenilikçi ve verimli
teknolojiler ile "know-how" belirleyecek, bunların gelişmelerini
teşvik edici yolları gösterecek ve transferlerini sağlamak;
d) İklim değişikliği
konusunda, bilimsel programlar, araştırma-geliştirme için uluslararası
işbirliğinin yanısıra, gelişme yolundaki ülkelerin iç kapasitelerini
artırmaları için yardım imkânları hakkında tavsiyelerde bulunmak;
e) Taraflar Konferansı ve
alt organların bu organa yönelttiği bilimsel, teknolojik ve metodolojik
soruları cevaplandırmak.
3. Bu organın işlevleri
ve görev talimatı Taraflar Konferansınca daha ayrıntılı hale getirilebilir.
MADDE 10
UYGULAMA ALT ORGANI
1. Sözleşmenin etkinlikle
uygulanmasının gözden geçirilmesi ve değerlendirilmesini sağlamak için,
Taraflar Konferansına yardımcı olacak bir uygulama alt organı kurulmuştur. Bu
organ, tüm tarafların katılımına açık olup, iklim değişikliği ile ilgili
meselelerde uzman olan devlet temsilcilerinden oluşacaktır. Organ, Taraflar
Konferansına çalışmalarının tüm veçheleri konusunda düzenli olarak rapor
sunacaktır.
2. Taraflar Konferansının
velayeti altında hareket eden bu organın görevleri şunlardır:
a) İklim değişikliği ile
ilgili en son bilimsel değerlendirmelerin ışığında, Taraflarca alınan
tedbirlerin topyekün etkilerini değerlendirmek üzere, 12 nci Maddenin 1 inci
paragrafı uyarınca iletilen bilgileri dikkate almak;
b) Taraflar Konferansının
4 üncü Maddenin 2 (d) paragrafında öngörülen değerlendirmeleri yapmasına yardım
için, 12 nci Madde 2 nci paragraf uyarınca iletilen bilgileri incelemek;
c) İhtiyaçlar itibari ile
kararlarının hazırlanması ve uygulanmasında Taraflar Konferansına yardım etmek.
MADDE 11
MALÎ MEKANİZMA
1. Teknoloji transferi
içinde olmak üzere, malî kaynakları bağış veya kolaylıklar yoluyla temin eden
mekanizma tanımlanmıştır. Bu mekanizma Sözleşmeye ilişkin politikalarını,
program önceliklerini ve yeterlilik kriterlerini saptayacak olan Taraflar
Konferansına bağlı ve sorumlu olacaktır. İşlevi, bir veya birden fazla mevcut
uluslararası birimlere verilecektir.
2. Malî mekanizma, şeffaf
bir yönetim sistemi çerçevesinde, tüm tarafların eşit ve dengeli temsilini esas
almıştır.
3. Taraflar Konferansı ve
malî mekanizmanın uygulanmasını yapacak birim veya birimler, yukarıdaki
paragraflara yürürlülük kazandırmak üzere aşağıdakileri içerecek düzenlemeler
üzerinde mutabık olacaklardır.
a) İklim değişikliğine
karşı koymak için finanse edilen projelerin Taraflar Konferansı tarafından
belirlenmiş olan politikalara, program önceliklerine ve yeterlilik kriterlerine
uygunluğunu sağlayacak usuller;
b) Politikaların, program
önceliklerinin ve yeterlilik kriterlerinin ışığında, belirli fon tahsisi
kararlarının tekrar ele alınabilme usulleri;
c) Birim ve birimler
tarafından Taraflar Konferansına 1 inci fıkrada mezkûr sorumluluk prensibine
uygun olarak, malî işlemler hakkında düzenli raporlar sunulması mecburiyeti;
d) İşbu Sözleşmenin
uygulanması için gerekli ve mevcut malî tutarın önceden anlaşılabilir ve
tanımlanabilir bir şekilde belirlenmesi ve bu miktarın dönemsel olarak gözden
geçirilme koşulları.
4. Taraflar Konferansı,
birinci oturumunda, 21 inci Maddenin 3 üncü paragrafında öngörülen geçici
düzenlemeleri inceleyerek ve gözönünde bulundurarak, yukarıdaki hükümlere
etkinlik kazandırmak için gerekli düzenlemeleri yapacak ve bunların sürdürülüp
sürdürülmeyeceklerini kararlaştıracaktır. Bundan sonra, dört yıl dahilinde,
Taraflar Konferansı, mekanizmanın durumunu gözden geçirecek ve uygun önlemleri
alacaktır.
5. Sözleşmenin
uygulanması için, gelişmiş Taraf ülkeler ikili, bölgesel veya çok taraflı
yollardan malî kaynak sağlayabilecekler ve gelişme yolundaki Taraf ülkeler bu
kaynaklardan yararlanabileceklerdir.
MADDE 12
UYGULAMAYLA İLGİLİ BİLGİ İLETİŞİMİ
1. Tarafların herbiri, 4
üncü Maddenin 1 inci paragrafı uyarınca Sekretarya kanalı ile Taraflar Konferansına
aşağıdaki hususlarda bilgi iletir:
a) İmkânları elverdiği
ölçüde, Taraflar Konferansının üzerinde anlaşacağı ve kullanımını teşvik
edeceği karşılaştırılabilir metodları kullanarak, Montreal Protokolünce
kontrolü öngörülmeyen bütün sera gazlarının kaynaklar tarafından insan kaynaklı
salımı ve yutaklar tarafından emilmesinin ulusal envanteri;
b) Sözleşmenin
uygulanması için Tarafın aldığı veya almayı öngördüğü önlemlerin genel bir
tanımı;
c) Tarafın, Sözleşmenin
hedefine ulaşılabilmesi için uygun olduğu takdirde, Dünyadaki emisyon
eğilimlerini saptamak için gerekli veriler dahil, bildirisinde yer almasını
uygun bulduğu bilgileri.
2. Her Gelişmiş Taraf
ülke ve Ek-I'e dahil Tarafların herbiri aşağıdaki bilgileri bildirisine dahil
edecektir:
a) 4 üncü Madde 2 (a) ve
2 (b) paragrafları altındaki taahhütlerini uygulamak için benimsediği
politikaların ve önlemlerin ayrıntılı tanımını;
b) Hemen yukarıdaki (a)
alt paragrafında zikredilen politikaların ve önlemlerin, 4 üncü madde 2 (a)
paragrafında belirtilen süre zarfında sera gazlarının kaynaklar tarafından
insan kaynaklı salımı ve yutaklar tarafından emilmesi üzerindeki etkilerinin
özgün bir tahminini,
3. Ayrıca, herbir
gelişmiş Taraf ülke ve Ek-II'de yer alan diğer herbir gelişmiş Taraf, 4 üncü
Maddenin 3, 4 ve 5 inci paragrafları uyarınca aldığı önlemlerin ayrıntılarını
verir.
4. Gelişme Yolundaki
Taraf ülkelerin gönüllü olarak, projelerin icrası için gereken teknolojileri,
malzemeleri, donanımı, teknikleri veya uygulamaları belirterek, mümkün olduğu
takdirde, projelerin sera gazlarının salımı ve emilmesi sonucu oluşacak bütün
ek giderlerinin gelişmelerin ve beklenebilecek avantajların bir tahminini
yaparak, finanse edilecek projeler önermeleri mümkündür.
5. Her Gelişmiş Taraf
Ülke ve Ek-I'de yer alan herbir Taraf, Sözleşmenin kendileri için yürürlüğe
girmesinden sonra altı ay içinde, bir ilk bildirim sunacaktır. Listelerde yer
almayan herbir Taraf Sözleşmenin kendisi için yürürlüğe girmesinden veya 4 üncü
Maddenin 3 üncü paragrafı uyarınca malî kaynakların eline geçmesinden itibaren
üç sene içinde ilk bildirimini sunacaktır. En az gelişmiş Taraf ülkeler, ilk
bildirimlerini sunacakları tarih hakkında serbesttirler. Daha sonra, tüm
Taraflarca hangi sıklıkta bildirim yapılacağı bu paragrafın öngördüğü değişik
bildirim tarihlerini dikkate alarak Taraflar Konferansınca belirlenecektir.
6. Taraflarca bu madde
uyarınca yapılan bilgi iletişimi Sekretarya tarafından Taraflar Konferansına ve
ilgili alt organlara en kısa sürede iletilir. Gerekirse, Taraflar Konferansı
bilgi iletişimi usullerini tekrar gözden geçirebilir.
7. Gelişme yolundaki ülke
Taraflarının isteği üzerine, İlk Oturumundan itibaren Taraflar Konferansı, 4
üncü Madde uyarınca alınan karşı önlemler ve önerilen projelerin uygulanması
için gereken malî ve teknik ihtiyacın belirlenmesi, ve bu madde uyarınca
bilgilerin iletişimi ve bir araya getirilmesi için gerekecek malî ve teknik
desteği sağlamak için tedbirler alacaktır. Bu destek uygun oldukça, Taraflar,
yetkili uluslararası kuruluşlar veya Sekretarya tarafından bu kuruluşlardan
hangisi uygun görülür ise, sağlanabilir.
8. Herhangi bir Taraf
Grubu, Taraflar Konferansına önceden bildirmek ve Taraflar Konferansınca
belirlenmiş esaslarına uymak şartı ile, verecekleri ortak bir bildirim ile bu
madde uyarınca yerine getirmek durumunda oldukları yükümlülüklerini yerine
getirdiklerini bildirebilirler, böyle bir bildirimin, bildirim içinde yer alan
herbir Tarafın Sözleşme uyarınca üzerine düşeni yerine getirdiği hakkındaki
bilgiyi içermesi gereklidir.
9. Sekretarya'ya ulaşan
ve Taraflar Konferansı tarafından belirlenecek kriterlere göre bir Tarafın
gizli olduğunu belirttiği bilgiler, incelenmesi ve bildirim uyarınca kendisine
ulaşması öngörülen organlardan birine iletilmeden önce, gizliliğini korumak için
Sekretarya tarafından biraraya getirilecektir.
10. 9 uncu paragraf saklı
kalmak ve herhangi bir Tarafın her zaman bildirisini kamuoyuna sunma imkânına
halel getirmeksizin, Tarafların bu maddenin uygulanması ile ilgili sunduğu
bildirimleri, Sekretarya Taraflar Konferansına sunduğu zamanda, kamuoyunun da
bilgisine getirecektir.
MADDE 13
UYGULAMAYA İLİŞKİN SORULARIN KARARA BAĞLANMASI
Taraflar Konferansı,
Sözleşmenin uygulanmasına ilişkin soruların karara bağlanması için, birinci
oturumunda, Tarafların istekleri üzerine hizmetlerine sunulacak çok taraflı bir
danışma süreci oluşturmayı tezekkür edecektir.
MADDE 14
ANLAŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ
1. İlgili Taraflar,
Sözleşmenin yorumu veya uygulanması ile ilgili olarak iki veya daha fazla Taraf
arasında anlaşmazlık çıkması halinde, müzakere veya kendi tercihlerine göre
diğer barışçıl yollara başvurarak bu anlaşmazlığın çözümüne çalışırlar.
2. Bölgesel ekonomik
entegrasyon teşkilatı olmayan bir Taraf, Sözleşmeyi onay, kabul, uygun bulma
veya katılım safhalarında, veya daha sonra herhangi bir zamanda, Depozitere
Sözleşmenin uygulanması veya yorumu ile ilgili bir anlaşmazlığa ilişkin bir
yazılı belge sunarak bir beyanda bulunduğunda, aynı yükümlülüğü kabul eden
bütün Taraflara karşı hukuken ve özel bir anlaşma olmaksızın aşağıdakilerin
zorunluluk olduğunu kabul etmiş olmaktadır:
a) Anlaşmazlığın
Uluslararası Divanına götürüleceği, tabi ve/veya;
b) Mümkün olur olmaz,
Taraflar Konferansının hakemliğe ayrılmış bir eki ile kabul edeceği prosedür
uyarınca karar verileceği,
Bölgesel ekonomik
entegrasyon teşkilatı olan bir Taraf, hakemlik konusunda (b) altparagrafında
öngörülen prosedür uyarınca, benzeri bir bildiri yapabilir.
3. Yukarıdaki 2 nci
paragraf uyarınca yapılan bir bildiri, bildiride belirtilen süre sona erinceye
veya bu bildirinin feshini yazılı olarak Depozitere tevdi edilmesini izleyen üç
ayın sonuna kadar yürürlükte kalır.
4. Anlaşmazlık halinde
bulunan taraflar aksine karar vermedikçe, yeni bir beyanın sunulması, bir
bildirinin iptalinin tebligatı edilmesi veya bir bildirinin süresinin sona
ermesi, Uluslararası Adalet Divanına veya Hakem Mahkemesine sunulmuş işlemleri
hiçbir şekilde etkilemez.
5. Yukarıdaki 2 nci
paragraf saklı kalmak kaydıyla, eğer Taraflardan birinin diğerine aralarında
anlaşmazlık olduğunu duyurduğu tarihten sonra oniki aylık bir süre içinde,
ilgili Taraflar 1 inci paragraftaki belirtilen yolları kullanarak aralarındaki
anlaşmazlığı giderememişler ise, anlaşmazlığa düşen Taraflardan birinin isteği
üzere, anlaşmazlığın giderilmesi için uzlaşma yoluna başvurulur.
6. Anlaşmazlığa düşen
Taraflardan birinin isteği üzere bir uzlaşma komisyonu kurulacaktır. Komisyon,
ilgili Tarafların her biri tarafından atanan eşit sayıda üyelerden ve bu
üyelerce müşterek olarak seçilen bir Başkandan oluşur. Komisyon, Tarafların iyi
niyetle inceleyeceği bir Tavsiye sunar.
7. Mümkün olur olmaz,
Taraflar Konferansınca, uzlaşmaya ayrılan ek ile tamamlayıcı uzlaşma usulleri
kabul edilecektir.
8. Belge aksini
gerektirmediği takdirde, işbu maddenin hükümleri, Taraflar Konferansının kabul
edilebileceği herhangi bir ilgili hukukî belgeye uygulanır.
MADDE 15
SÖZLEŞMEYE DEĞİŞİKLİKLER
1. Herhangi bir Taraf
Sözleşmeye değişiklik önerebilir.
2. Sözleşmede yapılacak
değişiklikler, Taraflar Konferansının bir olağan oturumunda kabul edilir.
Sözleşmede yapılması önerilen herhangi bir değişiklik metni, önerinin kabul
edilmesi için sunulduğu toplantıdan en az altı ay önce Sekretarya tarafından
Taraflara iletilir. Sekretarya ayrıca önerilen değişiklikleri, Sözleşmeyi
imzalayanlara ve bilgi için Depoziter'e bildirir.
3. Taraflar, Sözleşmeye
yapılması önerilen her değişiklik üzerinde, oybirliğiyle mutabakata varılması
için her çabayı sarfeder. Eğer bu yönde sarf edilen bütün çabalar sonuçsuz
kalır ve herhangi bir mutabakat sağlanamaz ise, son çare olarak hazır bulunan
ve oy kullanan Tarafların dörtte üçünün oy çoğunluğu ile değişiklik kabul
edilir. Depoziter, Sekretarya tarafından kendisine bildirilen onaylanmış
değişikliklerin kabulleri için, bütün Taraflara iletir.
4. Bir değişiklik için
kabul belgeleri Depoziter'e tevdi edilir. 3 üncü paragraf uyarınca kabul edilen
bir değişiklik Sözleşmeye Tarafların dörtte üçünün kabul belgelerinin
Depozitere ulaştığı tarihten sonraki doksanıncı günden itibaren, kabul etmiş
olan Taraflar için yürürlüğe girer.
5. Değişiklik diğer
herhangi bir Taraf için, sözkonusu değişiklikle ilgili kabul belgesini
Depozitere tevdi ettiği tarihten sonraki doksanıncı günden itibaren, değişiklik
yürürlüğe girer.
6. Bu Maddenin amaçları
doğrultusunda, "hazır bulunan ve oy kullanan Taraflar" deyimi,
oylamada hazır bulunan ve olumlu veya olumsuz oy veren Taraflar anlamındadır.
MADDE 16
SÖZLEŞME EKLERİNİN KABULÜ VE DEĞİŞİKLİĞİ
1. Sözleşmenin ekleri
onun ayrılmaz bir parçasını oluşturacaktır ve, aksi açıkça ifade edilmedikçe,
Sözleşmeye yapılan bütün atıflar eklerine de yapılmış addolunur. 14 üncü madde
2 (b) ve 7 nci paragraflarındaki hükümlere halel getirmeksizin, ekler,
listelerden, formlardan ve bilimsel, teknik, işlemsel ve idarî özellikteki
diğer tanımlayıcı belgelerden oluşmakla sınırlanmış olacaktır.
2. Sözleşmenin ekleri 15
inci Maddenin 2, 3 ve 4 üncü paragraflarında tanımlanmış olan usullere göre,
önerilecek ve kabul edilecektir.
3. Yukarıdaki 2 nci
paragraf uyarınca kabul edilen bir ek, Depoziterin kabul edildiğini Taraflara
bildirdiği tarihten altı ay sonra, bu süre içinde Depozitere sözkonusu eki red
ettiğini yazılı olarak bildiren Taraflar için hariç olmak üzere Sözleşmeye
Taraflar için yürürlüğe girer. Red duyurusunu geri alan Taraflar için ek, bu
duyurunun Depozitere ulaştığı tarihten sonraki doksanıncı günden itibaren
yürürlüğe girer.
4. Sözleşme eklerine
yapılacak değişikliklerin önerilmesi, kabulü ve yürürlüğe girişi, 2 ve 3 üncü
paragraflarda yer alan Sözleşme eklerinin önerme, kabul ve yürürlüğe giriş
yönteminin aynısına tabi olacaktır.
5. Eğer bir Ek'in kabulü
veya bir ek'te yapılacak değişikliğin kabulü sırasında, Sözleşmeye de bir
değişiklik geliyorsa, o ek veya Ek'teki değişiklik, Sözleşmedeki değişiklik
yürürlüğe girmeden yürürlüğe girmez.
MADDE 17
PROTOKOLLER
1. Taraflar Konferansı,
olağan oturumlarından herhangi birinde, Sözleşmeye protokoller kabul edebilir.
2. Önerilen herhangi bir
protokol metni, böyle bir toplantıdan en az altı ay önce, sekretarya tarafından
Taraflara iletilir.
3. Herhangi bir
protokolün yürürlüğe girme koşulları, bu protokollerle belirlenir.
4. Sadece Sözleşmeye
Taraf olanlar bir protokole Taraf olabilirler.
5. Bir protokole ilişkin
kararları, sadece o protokole Taraf olanlar alabilir.
MADDE 18
OY HAKKI
1. Aşağıdaki 2 nci
paragraftaki zikredilenler hariç, Sözleşmeye Taraf olanların her biri, bir oy
hakkına sahiptir.
2. Bölgesel ekonomik
entegrasyon teşkilatları, kendi yetki alanlarında, Sözleşmeye Taraf olan, kendi
üye Devletlerinin sayısına eşit oy sayısı ile, oy kullanma hakkına sahiptirler.
Bu kuruluşlar, eğer kendi üye Devletlerinden herhangi birisi oy hakkını
kullanmış ise oy hakkı kullanmayacak veya kullanmamış ise oy hakkını
kullanabilecektir.
MADDE 19
DEPOZİTER
Birleşmiş Milletler
Teşkilatının Genel Sekreteri, Sözleşmenin ve 17 nci madde uyarınca kabul edilen
protokollerin Depoziteridir.
MADDE 20
İMZA
İşbu Sözleşme, Birleşmiş
Milletler Teşkilatına veya Birleşmiş Milletler'in uzman kurumlarından birine
üye Devletler veya Uluslararası Adalet Divanı Yasasına Taraf olan Devletlerin;
bölgesel ekonomik entegrasyon teşkilatlarının, Rio de Janeiro'daki Birleşmiş
Milletler Çevre ve Kalkınma Konferansı sırasında ve daha sonra New York'taki
Birleşmiş Milletler Teşkilatı merkezinde 20 Haziran 1992 ile 19 Haziran 1993
tarihleri arasında imzalarına açıktır.
MADDE 21
GEÇİCİ DÜZENLEMELER
1. 8 inci Maddede
belirtilen sekretarya görevleri, Taraflar Konferansının birinci oturumunun
sonuna kadar, Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun 21 Aralık 1990 tarihli ve
45/212 sayılı Kararı ile geçici olarak oluşturulan sekretarya tarafından yerine
getirilecektir.
2. Yukarıdaki 1 inci
paragrafta belirtilen geçici sekretaryanın Başkanı, objektif bilimsel ve teknik
tavsiyelere olan ihtiyaca cevap verebilmesini teminen, İklim Değişikliği
Hükümetlerarası Paneli ile yakın işbirliği yapacaktır. Yetkili diğer bilimsel
kuruluşlara da danışılabilir.
3. Birleşmiş Milletler
Kalkınma Programı, Birleşmiş Milletler Çevre Programı ve Uluslararası İmar ve
Kalkınma Bankası tarafından oluşturulan Küresel Çevre İmkânı 11 inci Maddede
atıfta bulunulan malî mekanizmanın yürütülmesini geçici olarak sağlayacak
uluslararası birim olacaktır. Bu bağlamda, 11 inci Maddenin beklentilerine
cevap verebilmesi için, Küresel Çevre İmkanının gereği şekilde yapılandırılması
ve evrensel üyelik katılımı sağlayabilmesi gerekecektir.
MADDE 22
ONAY, KABUL, UYGUN BULMA VEYA KATILMA
1. Sözleşme, Devletlerin
ve bölgesel ekonomik entegrasyon teşkilatlarının onayı, kabulü, uygun bulması
veya katılımına tabidir. Sözleşme, imzaya kapatıldığı günün ertesi gününden
itibaren katılıma açık olacaktır. Onay, kabul, uygun bulma veya katılma
belgeleri, Depozitere tevdi edilecektir.
2. Üye Devletlerinden
herhangi biri Taraf olmadığı halde Sözleşmeye Taraf olan herhangi bir bölgesel
ekonomik entegrasyon teşkilatı, Sözleşmeden doğan tüm yükümlülüklerle bağlıdır.
Bu tür bir teşkilatın bir veya daha fazla üye Devletinin Sözleşmeye Taraf
olması halinde, bu teşkilat ve üye Devletleri, Sözleşme uyarınca üstlendikleri
yükümlülüklerin ifası için her biri üstlenecekleri sorumluluklar hususunda
karar vereceklerdir. Bu tür durumlarda, teşkilat ve üye Devletler, Sözleşmeden
doğan hakları aynı zamanda kullanma hakkını haiz değildirler.
3. Bölgesel ekonomik
entegrasyon teşkilatları, onay, kabul, uygun bulma veya katılma belgelerinde,
Sözleşmenin kapsadığı konularla ilgili olarak yetkilerinin derecesini
belirtirler. Ayrıca, bu teşkilatlar, yetkilerinin derecesinde meydana gelen tüm
önemli değişiklikleri, Taraflara bildirecek olan Depoziter'e bildirirler.
MADDE 23
YÜRÜRLÜĞE GİRİŞ
1. Sözleşme, Ellinci
onay, kabul, uygun bulma veya katılma belgesinin tevdiini izleyen, doksanıncı
gün yürürlüğe girecektir.
2. Ellinci onay, kabul,
uygun bulma veya katılma belgesinin tevdiinden sonra, Sözleşmeyi onaylayan,
kabul eden, uygun bulan veya Sözleşmeye katılan her Devlet ya da bölgesel
ekonomik entegrasyon teşkilatı için Sözleşme, bu Devlet veya teşkilat onay,
kabul, uygun bulma veya katılma belgesini sunduktan doksan gün sonra yürürlüğe
girer.
3. 1 ve 2 nci
paragrafların amacına ulaşması için, bir bölgesel ekonomik entegrasyon
teşkilatı tarafından tevdi edilen herhangi bir belge, kendi üye Devletleri
tarafından tevdi edilenlere ilave olarak sayılmaz.
MADDE 24
ÇEKİNCELER
İşbu Sözleşmeye hiçbir
çekince konulamaz.
MADDE 25
AYRILMA
1. Sözleşmenin, bir Taraf
için yürürlüğe girdiği tarihten üç yıl sonrasından itibaren sözkonusu Taraf,
Depoziter'e yazılı bildirimde bulunarak Sözleşmeden çıkabilir.
2. Çıkış bildiriminin
Depoziter tarafından alındığı tarihten bir yıl geçtikten sonra veya bildirimde
belirtilecek herhangi bir daha ileri tarihte, sözkonusu çıkış yürürlüğe girer.
3. Sözleşmeden çıkan
herhangi bir Taraf, Taraf olduğu bütün protokollerden de çıkmış olarak kabul
edilir.
MADDE 26
GEÇERLİ METİNLER
İşbu Sözleşmenin Arapça,
Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça ve İspanyolca asıl metinleri eşit derecede
geçerli olup, Birleşmiş Milletler Teşkilatının Genel Sekreterine tevdi
edilecektir.
Bu sözleşme aşağıda
imzası bulunan tam yetkili temsilciler tarafından usulüne uygun olarak
imzalanmıştır.
Bindokuzyüzdoksaniki yılı
Mayıs ayının dokuzuncu günü New York'ta aktedilmiştir.
EK-1
Almanya
Amerika Birleşik
Devletleri
Avrupa Topluluğu
Avustralya
Avusturya
Belçika
Beyaz Rusya (a)
Bulgaristan (a)
Çekoslovakya (a)
Danimarka
Estonya (a)
Finlandiya
Fransa
İngiltere ve Kuzey
İrlanda
Hollanda
İrlanda
İspanya
İsveç
İsviçre
İtalya
İzlanda
Japonya
Letonya (a)
Litvanya (a)
Lüksemburg
Kanada
Macaristan (a)
Norveç
Polonya (a)
Portekiz
Romanya (a)
Rusya Federasyonu (a)
Türkiye
Ukrayna (a)
Yeni Zelanda
Yunanistan
EK-II
Almanya
Amerika Birleşik
Devletleri
Avrupa Topluluğu
Avustralya
Avusturya
Belçika
Danimarka
Finlandiya
Fransa
Hollanda
İngiltere ve Kuzey
İrlanda
İrlanda
İspanya
İsveç
İsviçre
İtalya
İzlanda
Japonya
Lüksemburg
Kanada
Norveç
Portekiz
Türkiye
Yeni Zelanda
Yunanistan