Dönem : 21 Yasama Yılı : 2

T.B.M.M. (S. Sayısı : 534)

Trabzon Milletvekili Nail Çelebi’nin, Kamulaştırma Kanununun Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun Teklifi ve Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonu

Raporu (2/251)

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Kamulaştırma Kanununun bir maddesinin değiştirilmesi hakkında kanun teklifim gerekçesi ile birlikte ilişikte sunulmuştur.

Gereğini saygılarımla arz ederim. 29.7.1999

Nail Çelebi

Trabzon

GEREKÇE

4.11.1983 tarihinde kabul edilen ve 8.11.1983 tarih ve 18215 Sayılı Resmî Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren “Kamulaştırma Kanunu” nun bilirkişilerin nasıl seçileceği açıklanan 15 inci maddesinde;

“Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğine bağlı ihtisas odalarının her biri, üyelerinin oturdukları yeri gözönünde bulundurarak her il için beş ila onbeş; il merkezleri için il, ilçeler için ilçe idare kurullarınca bu bölgelerde oturan taşınmaz mal sahipleri arasından onbeş bilirkişi her yıl Ocak ayının ilk haftasında seçilerek isim ve adreslerini bildiren listeler valiliklere verilir.

Bu listeler Valilikçe onaylandıktan sonra odalardan gelenler il merkezi ile ilçelerdeki Asliye Hukuk Mahkemelerine, taşınmaz mal sahipleri listesinden her biri de seçildikleri yerin Asliye Hukuk Mahkemelerine gönderilir.” denmektedir.

Ayrıca, 27 Ocak 1954 tarih ve 6235 Sayılı “Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanununun” 2/B, C maddesi hükümlerine dayanılarak çıkartılan ve 6 Ocak 1982 tarih ve 17566 sayılı Resmî Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren (Kanuna uygun olmamakla beraber uygulamada hâlâ geçerli olan) “Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Bilirkişilik, Eksperlik, Hakemlik ve Teknik Müşavirlik Yönetmeliği” nin bilirkişilik, eksperlik ve hakemlik yapabileceklerin nasıl seçileceği açıklanan;

4 üncü maddesinde; “Bu Yönetmeliğin kapsamında belirtilen Mühendislik ve Mimarlık Hizmetleri TMMOB’ne bağlı odalarca tespit edilen mühendis ve mimarlar yetkilidirler.”

5 inci maddesinde; “Bu yönetmeliğin malî hükümleri TMMOB Yönetim Kurulu her yıl yeniden düzenler ve ilân eder. Odalar, kendilerine karşı sorumluluklarını yerine getirmiş olan tecrübeli ve uygun nitelikli üyeler arasında seçtiği bilirkişilik, eksperlik ve hakemlik yapabilecek üyelerin listesini hazırlayarak TMMOB’ne gönderir ve TMMOB Genel Sekreterliği bu listeleri müracaatlarda kullanmak üzere dosyalar, bir örneğini her yıl Aralık ayı içerisinde Valiliklere gönderir.” demektedir.

Bu cümleden olarak, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğine bağlı ihtisas odalarına üye olmayan mühendis ve mimarların kamulaştırma konularında bilirkişi, eksper ve hakem olarak seçilemeyecekleri ve görev yapamayacakları açıktır.

Oysa, Türkiye Cumhuriyet Anayasasının 33 üncü maddesinde “Hiç kimse bir derneğe üye olmaya ve dernekte üye kalmaya zorlanamaz.” 135 inci maddesinde de “Kamu Kurum ve Kuruluşları ile Kamu İktisadî Teşebbüslerinde aslî ve sürekli görevlerde çalışanların meslek kuruluşlarına girme mecburiyeti aranmaz.” denmektedir.

27 Ocak 1954 tarih ve 6235 sayılı “Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanununun bazı maddelerini değiştiren ve bazı yeni maddeler ilave eden 19.4.1983 tarih ve 66 sayılı KHK ile Kanunun 33 üncü maddesine eklenen ek fıkrada da; “Kamu Kurum ve Kuruluşları ile İktisadî Devlet Teşekkülleri ve Kamu İktisadî Kuruluşlarında aslî ve sürekli olarak çalışan mühendislik ve mimarlık meslekleri mensuplarının meslek ve ihtisaslarıyla ilgili odaya girmeleri isteklerine bağlıdır. Ancak, bunlar görevlerinin gereği olan işleri yaparken, meslekî bakımdan odaya kayıtlı meslektaşlarının yetkileriyle haklarına sahip ve onların ödevleriyle yükümlüdürler. Bu konuda Türk Silâhlı Kuvvetleri mensupları ile ilgili hükümler saklıdır.” denmektedir.

Bu sebeplerden dolayı da; Anayasamızın ve Kanunun vermiş olduğu hakkı kullanarak herhangi bir meslek kuruluşuna üye olmayan veya üye iken anayasal ve yasal hakkını kullanarak üyelikten ayrılan mimar ve mühendislerin de bilirkişi, eksper ve hakem olarak görevlendirilmesi bir haktır.

Bu amaçla; bilirkişi listelerinin, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği İhtisas Odaları yerine valiliklerce illerinde bulunan resmî daire ve kurumlarda görev yapan mimar ve mühendislerden seçilmesi gerekir. Böylece hem sağlıklı bir kamulaştırma yapılabilmesi için konu uzmanı elemanların bilirkişi olarak seçilmesi mümkün olacak hem de Anayasanın 33 üncü ve 135 inci maddeleri ile 6235 Sayılı Kanunun 33 üncü maddesine eklenen fıkraya ters işlem yapılmayarak mühendis ve mimarlar arasındaki ayrım kaldırılmış olacaktır.

Buna göre Kamulaştırma Kanununun 15 inci maddesinin değiştirilmesi uygun olacaktır.

Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonu Raporu

Türkiye Büyük Millet Meclisi

Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm

Komisyonu 3.7.2000

Esas No. : 2/251

Karar No. : 41

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Trabzon Milletvekili Nail Çelebi tarafından hazırlanarak 29.7.1999 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına sunulan ve 3.8.1999 tarihinde Başkanlıkça esas komisyon olarak Komisyonumuza, tali komisyon olarak Adalet Komisyonuna havale edilen 2/251 esas numaralı “Kamulaştırma Kanununun Bir Maddesinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun Teklifi” Komisyonumuzun 28.6.2000 tarihinde yaptığı 9 uncu Birleşiminde, teklif sahibi Sayın Milletvekili ile Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Adalet Bakanlığı ve Maliye Bakanlığı temsilcilerinin katılmalarıyla incelenip görüşülmüştür.

Teklif ve gerekçesi incelendiğinde;

Kamulaştırma Kanununun bilirkişilerle ilgili 15 inci maddesinde; Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğine bağlı ihtisas odalarının her birinin, üyelerinin oturdukları yeri gözönünde bulundurarak her il için beş ila onbeş; il merkezleri için il, ilçeler için ilçe idare kurullarınca bu bölgelerde oturan taşınmaz mal sahipleri arasından onbeş bilirkişinin her yıl Ocak ayının ilk haftasında seçilerek, isim ve adreslerini bildiren listelerin valiliklere verilmesinin hüküm altına alındığı,

Ayrıca, 27 Ocak 1954 tarih ve 6235 sayılı “Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu” nun 2 nci maddesinin b ve c bentleri hükümlerine dayanılarak çıkartılan ve 6 Ocak 1982 tarih ve 17566 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Bilirkişilik, Eksperlik, Hakemlik ve Teknik Müşavirlik Yönetmeliği” nin 4 üncü maddesinde; “Bu Yönetmeliğin kapsamında belirtilen mühendislik ve mimarlık hizmetleri Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğine bağlı odalarca tespit edilen mühendis ve mimarlar yetkilidirler.”, 5 inci maddesinde; “Odalar, kendilerine karşı sorumluluklarını yerine getirmiş olan tecrübeli ve uygun nitelikli üyeler arasından seçtiği bilirkişilik, eksperlik ve hakemlik yapabilecek üyelerin listesini hazırlayarak Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğine gönderir ve Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Genel Sekreterliği bu listeleri müracaatlarda kullanmak üzere dosyalar, bir örneğini her yıl Aralık ayı içerisinde valiliklere gönderir” ifadelerine yer verildiği,

Bu nedenlerle, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğine bağlı ihtisas odalarına üye olmayan mühendis ve mimarların kamulaştırma konularında bilirkişi, eksper ve hakem olarak seçilemedikleri ve görev yapamadıkları,

Bu amaçla; bilirkişi listelerinin, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği İhtisas Odaları yerine valiliklerce illerinde bulunan resmî daire ve kuruluşlarda görev yapan mimar ve mühendislerden seçilmesi, böylece hem sağlıklı bir kamulaştırma yapılabilmesi için konunun uzmanı elemanların bilirkişi olarak seçilmesinin mümkün olacağı, hem de mühendis ve mimarlar arasındaki ayırımın kaldırılmış olacağı,

Kamulaştırma Kanununun 15 inci maddesinin yukarıda belirtilen doğrultuda değiştirilmesinin uygun olacağı,

Görülmektedir.

Teklif sahibi olarak Trabzon Milletvekili Nail Çelebi teklifle ilgili olarak yaptığı açıklamalarda; Kamulaştırma Kanununun 15 inci maddesinin uygulamada sıkıntılara yol açtığı, teklifle kamu yararının hedeflendiği, Anayasanın 10 uncu maddesindeki eşitlik ilkesinin uygulanması gerektiği, dolayısıyla meslek odalarına üye olmayan kamu görevlilerinin ve herhangi bir odaya üye olmayan meslek mensuplarının da kamulaştırma konularında bilirkişi olabilme hakkından faydalanabilmesi gerektiği,

Komisyon üyeleri ve bakanlık temsilcilerince yapılan açıklamalarda ise;

– Teklifte Bayındırlık Müdürlüğü ve diğer kamu kurumlarından da bilirkişi atanmasının öngörüldüğü,

– Serbest çalışan ve odalara üye olmayan bilirkişilik hizmeti verebilecek olanların da bu haktan faydalanması gerektiği,

– Asıl hedefin Anayasada belirtilen eşitlik ilkesinin gerçekleştirilmesi olduğu,

– Kanun teklifinde bilirkişilerin meslekte yeterliliği konusuna yer verilmediği,

Şeklinde görüşler dile getirilmiştir.

Yapılan tamamlayıcı açıklamaları müteakiben Teklif ve gerekçesi Komisyonumuzca da benimsenerek maddelerin görüşülmesine geçilmiştir.

Teklifin çerçeve 1 inci maddesi ile düzenlenen 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 15 inci maddesinin birinci fıkrası; Teklifin sadece resmî daire ve kurumlarda görev yapanlara bir imkân sağladığı şeklinde anlaşıldığı, bu nedenle serbest çalışanlara da aynı hakkın sağlanması gerektiği doğrultusunda düzenleme getiren bir önergenin kabul edilmesiyle ve alınan redaksiyon yetkisi çerçevesinde “görev yapan” ibaresinden sonra “serbest çalışanlar” ibaresi yer alacak şekilde Komisyonumuzca değiştirilerek kabul edilmiştir.

Tasarının yürürlük ve yürütmeye dair 2 ve 3 üncü maddeleri Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Raporumuz Genel Kurulun onayına sunulmak üzere Yüksek Başkanlığa saygı ile arz olunur.

Başkan	Sözcü	Kâtip
Mustafa Gül	Bülent Ersin Gök	Yusuf Kırkpınar
Elazığ	İstanbul	İzmir
	(İmzada bulunamadı)
Üye	Üye	Üye
Musa Konyar	Ahmet Sancar Sayın	Mustafa Vural
Ağrı	Antalya	Antalya
	(İmzada bulunamadı)	(İmzada bulunamadı)
Üye	Üye	Üye
Mustafa Örs	Bedri Yaşar	Metin Kalkan
Burdur	Gümüşhane	Hatay
Üye	Üye	Üye
Mehmet Çümen	Ali Sezal	Kemal Albayrak
İzmir	Kahramanmaraş	Kırıkkale
Üye	Üye	Üye
M. Turhan İmamoğlu	Hasan Özyer	Mehmet Ceylan
Kocaeli	Muğla	Sivas
(İmzada bulunamadı)	(İmzada bulunamadı)
	Üye
	Mehmet Güneş
	Şanlıurfa

TRABZON MİLLETVEKİLİ NAİL ÇELEBİ’NİN TEKLİFİ

KAMULAŞTIRMA KANUNUNUN BİR MADDESİNİN DEĞİŞTİRİLMESİ HAKKINDA

KANUN TEKLİFİ

MADDE 1. – 4.11.1983 tarihli ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 15 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 15. – Valilikler, illerinde bulunan resmî daire ve kurumlarda görev yapan her mühendislik ihtisas dallarından ve mimarlardan beş ile onbeş bilirkişiyi isim ve adresleriyle birlikte Ocak ayının ilk haftasında tespit eder. İl merkezleri için il, ilçeler için ilçe idare kurullarınca bu bölgelerde oturan taşınmaz mal sahipleri arasından onbeş bilirkişi her yıl Ocak ayının ilk haftasında seçilerek isim ve adreslerini bildiren listeler valiliklere verilir.

Bilirkişi olarak tespit edilen mimar, mühendis ve taşınmaz mal sahipleri listeleri valilikçe onaylandıktan sonra mimar ve mühendislerin isimleri ihtisas dalları itibariyle il merkezi ile ilçelerdeki Asliye Hukuk Mahkemelerine; taşınmaz mal sahipleri listelerinden her biri de seçildikleri yerin Asliye Hukuk Mahkemelerine gönderilir.

Süresi bitenler tekrar seçilebilir.

Bilirkişi kurulu; kamulaştırmaya konu olan yerin cins ve niteliğine göre ikisi mimar ve mühendisler listesinden biri de taşınmaz mal sahipleri listesinden seçilmek suretiyle üç kişiden oluşur.

Kamulaştırılan taşınmaz malın üstün niteliği gözönüne alınarak bilirkişinin ikisi de aynı uzmanlık kolundan seçilebilir.

Kamulaştırmayı yapan idarede görevli olanlar ve kıymet takdiri komisyonunda kıymet takdiri işinde bulunanlar ile kamulaştırılan taşınmaz malın sahipleri ve bunların usul ve füruu, karı-koca, üçüncü derece dahil, kan ve sıhrî hısımları ve mal sahipleri ile menfaat ortaklığı olanlar bilirkişi seçilemezler.

Tespit edilen mimar ve mühendis listelerinden fiilî ve hukukî sebeplerle bilirkişi seçiminin imkânsız olduğu illerde, kamulaştırılan taşınmaz malın cins ve özelliğine göre, bayındırlık, tarım, orman ve köyişleri daireleri ile diğer resmî daire ve kurumlardan alınacak fen adamları ile bilirkişi kurulu tamamlanır. Bunların da bulunmadığı veya fiilî veya hukukî sebeplerle bilirkişi seçimlerine imkân olmadığı takdirde, komşu illerin valiliklerince tespit edilen listelerden, yoksa yukarıda belirtilen resmî daire ve kurumlardan alınacak fen adamları ile kurul tamamlanır.

Mahkemelere gönderilen listelerde yazılı olanlar ve yukarıdaki fıkrada gösterilen kimseler arasından taraflar bilirkişi seçmekte birleşemedikleri takdirde bilirkişiler hâkim tarafından re’sen seçilir.

Bilirkişi kurulu, taşınmaz malın kıymetini 11 inci ve 12 nci maddeler hükümlerine göre tayin ve takdir ederek gerekçeli raporunu en kısa zamanda mahkemeye verir.

Bilirkişi kurulu, kıymet takdir komisyonunca tespit edilen kıymette bir değişiklik yapmış ise bunun nedenlerini raporunda belirtir.

Hâkim, bilirkişi kurulu tarafından takdir olunan bedelde açık bir isabetsizlik bulunduğu veya kıymet takdiri komisyonu tarafından tayin edilen kıymet ile bilirkişi kurulunun belirlediği kıymet arasında önemli bir oransızlık görüldüğü takdirde aynı usullerle yeni bilirkişi kurulu oluşturarak kıymet takdiri yaptırır.

Hâkim, bilirkişilere yemin ettirir.

Kıymet takdirinde, kamulaştırmayı yapan daire 13 üncü madde gereğince tebligatı kamulaştırma kararının tamamlanmasından itibaren bir yıl içinde usulüne göre yaptırmamış ise kamulaştırma kararının hak sahibine tebliğ olunduğu, tebligat yapılmadan dava açılmış ise, davanın açıldığı gün esas tutulur.

Maliklerinin, zilyetlerinin veya diğer ilgililerin tespiti mümkün olmadığı ve sahipsiz göründüğü takdirde, taşınmaz malların ilerde ortaya çıkacak maliki, zilyedi veya diğer alâkalıları tarafından talep edilecek kamulaştırma bedellerinde veya bu kamulaştırmaların bedellerine vaki olacak itirazlarda, taşınmaz malın kamulaştırma tarihindeki kıymeti esas tutulur.

MADDE 2. – Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 3. – Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

BAYINDIRLIK, İMAR, ULAŞTIRMA VE

TURİZM KOMİSYONUNUN KABUL ETTİĞİ

METİN

KAMULAŞTIRMA KANUNUNUN BİR MADDESİNİN DEĞİŞTİRİLMESİ HAKKINDA

KANUN TEKLİFİ

MADDE 1. – 4.11.1983 tarihli ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 15 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Bilirkişiler

Madde 15. – Valilikler, illerinde bulunan resmî daire ve kurumlarda görev yapanlar ile serbest çalışanlardan, her mühendislik ihtisas dallarından ve mimarlardan beş ila onbeş bilirkişiyi isim ve adresleriyle birlikte Ocak ayının ilk haftasında tespit eder. İl merkezleri için il, ilçeler için ilçe idare kurullarınca bu bölgelerde oturan taşınmaz mal sahipleri arasından onbeş bilirkişi her yıl Ocak ayının ilk haftasında seçilerek isim ve adreslerini bildiren listeler valiliklere verilir.

Bilirkişi olarak tespit edilen mimar, mühendis ve taşınmaz mal sahipleri listeleri valilikçe onaylandıktan sonra mimar ve mühendislerin isimleri ihtisas dalları itibariyle il merkezi ile ilçelerdeki Asliye Hukuk Mahkemelerine; taşınmaz mal sahipleri listelerinden her biri de seçildikleri yerin Asliye Hukuk Mahkemelerine gönderilir.

Süresi bitenler tekrar seçilebilir.

Bilirkişi kurulu; kamulaştırmaya konu olan yerin cins ve niteliğine göre ikisi mimar ve mühendisler listesinden biri de taşınmaz mal sahipleri listesinden seçilmek suretiyle üç kişiden oluşur.

Kamulaştırılan taşınmaz malın üstün niteliği gözönüne alınarak bilirkişinin ikisi de aynı uzmanlık kolundan seçilebilir.

Kamulaştırmayı yapan idarede görevli olanlar ve kıymet takdiri komisyonunda kıymet takdiri işinde bulunanlar ile kamulaştırılan taşınmaz malın sahipleri ve bunların usul ve füruu, karı-koca, üçüncü derece dahil, kan ve sıhrî hısımları ve mal sahipleri ile menfaat ortaklığı olanlar bilirkişi seçilemezler.

Tespit edilen mimar ve mühendis listelerinden fiilî ve hukukî sebeplerle bilirkişi seçiminin imkânsız olduğu illerde, kamulaştırılan taşınmaz malın cins ve özelliğine göre, bayındırlık, tarım, orman ve köyişleri daireleri ile diğer resmî daire ve kurumlardan alınacak fen adamları ile bilirkişi kurulu tamamlanır. Bunların da bulunmadığı veya fiilî veya hukukî sebeplerle bilirkişi seçimlerine imkân olmadığı takdirde, komşu illerin valiliklerince tespit edilen listelerden, yoksa yukarıda belirtilen resmî daire ve kurumlardan alınacak fen adamları ile kurul tamamlanır.

Mahkemelere gönderilen listelerde yazılı olanlar ve yukarıdaki fıkrada gösterilen kimseler arasından taraflar bilirkişi seçmekte birleşemedikleri takdirde bilirkişiler hâkim tarafından re’sen seçilir.

Bilirkişi kurulu, taşınmaz malın kıymetini 11 ve 12 nci maddeler hükümlerine göre tayin ve takdir ederek gerekçeli raporunu en kısa zamanda mahkemeye verir.

Bilirkişi kurulu, kıymet takdir komisyonunca tespit edilen kıymette bir değişiklik yapmış ise bunun nedenlerini raporunda belirtir.

Hâkim, bilirkişi kurulu tarafından takdir olunan bedelde açık bir isabetsizlik bulunduğu veya kıymet takdiri komisyonu tarafından tayin edilen kıymet ile bilirkişi kurulunun belirlediği kıymet arasında önemli bir oransızlık görüldüğü takdirde aynı usullerle yeni bilirkişi kurulu oluşturarak kıymet takdiri yaptırır.

Hâkim, bilirkişilere yemin ettirir.

Kıymet takdirinde, kamulaştırmayı yapan daire 13 üncü madde gereğince tebligatı kamulaştırma kararının tamamlanmasından itibaren bir yıl içinde usulüne göre yaptırmamış ise kamulaştırma kararının hak sahibine tebliğ olunduğu, tebligat yapılmadan dava açılmış ise, davanın açıldığı gün esas tutulur.

Maliklerinin, zilyetlerinin veya diğer ilgililerin tespiti mümkün olmadığı ve sahipsiz göründüğü takdirde, taşınmaz malların ilerde ortaya çıkacak maliki, zilyedi veya diğer alâkalıları tarafından talep edilecek kamulaştırma bedellerinde veya bu kamulaştırmaların bedellerine vaki olacak itirazlarda, taşınmaz malın kamulaştırma tarihindeki kıymeti esas tutulur.

MADDE 2. – Teklifin 2 nci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

MADDE 3. – Teklifin 3 üncü maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

SIRA SAYISI 534 ÜN SONU