Dönem : 21

Dönem : 21 Yasama Yılı : 2

T.B.M.M. (S. Sayısı : 527)

İzmir Milletvekili Rifat Serdaroğlu’nun; İstanbul Milletvekili Bülent Akarcalı’nın; Amasya Milletvekili Ahmet İyimaya’nın; Ankara Milletvekili Yıldırım Akbulut’un; Şırnak Milletvekili Mehmet Salih Yıldırım’ın; Gaziantep Milletvekili Ali Ilıksoy, Konya Milletvekili Ömer İzgi ve Ankara Milletvekili Nejat Arseven’in; İstanbul Milletvekili Ziya Aktaş ve 42 Arkadaşının; Zonguldak Milletvekili Hasan Gemici’nin ve İzmir Milletvekili Işılay Saygın’ın; Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünde Değişiklik Yapılmasına Dair İçtüzük Teklifleri ve Anayasa Komisyonu Raporu (2/94, 2/232,

2/286, 2/307, 2/310, 2/311, 2/325, 2/442, 2/449)

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Sayın Başkanım,

TBMM İçtüzüğünde Değişiklik Yapılması Hakkındaki Kanun Teklifim ektedir.

Saygılarımla arz ederim.

23.6.1999

Rifat Serdaroğlu

İzmir

TBMM İÇTÜZÜĞÜNDE DEĞİŞİKLİK TEKLİFİNİN

GENEL GEREKÇESİ

Bugün Türkiye’nin bir rejim sorunu yoktur. Demokratik parlamenter düzen bütün kurumlarıyla işlemektedir.

Türkiye’de bir rejim sorunu yoktur ama Türkiye’nin acil çözüm bekleyen önemli sorunları vardır. Ve bu sorunlar genelde yapısal sorunlar olup, her biri ayrı bir reform konusu niteliğindedir.

Bu reformların gerçekleşmemesi sadece ülkenin önünün tıkanmasına neden olmamakta aynı zamanda siyasî ve ekonomik istikrarı da doğrudan etkilemektedir.

Bugün hepimiz öğünerek özel sektörümüzün her bakımdan devletin en az 50 yıl önünde olduğunu ifade ediyoruz.

Bu gerçeğin temelinde özel sektörümüzün dinamizmi ve çağın gereklerine çabuk uyum sağlayarak yeniden yapılanması yatmaktadır.

Türkiye yetişmiş insan potansiyeli açısından son derece gelişmiş bir konumdadır. Ve bu yetişmiş insan potansiyeli ile özel sektörümüz bugünkü sağlıklı yapılanmasına ulaşmıştır.

Devlet ise bu konuda çok geri kalmıştır. Bunun sebebi yetişmiş insan potansiyelinin devlette yer almaması değildir. Devletin makro düzeyde politikalarının alt yapısını oluşturan kurumlarındaki bürokratları, konularında uzman ve en gelişmiş ülkelerdeki meslektaşları ile aynı düzeydedirler.

O halde niçin özel sektör son derece başarılı bir biçimde çağın gelişimlerine ayak uyduran yapılanmayı gerçekleştirirken, devlet bunu başaramamaktadır?

Devletin yeniden yapılanmasını, çağın gereklerine ayak uydurmasını engelleyen tek neden, devlette her türlü yeniden yapılanmanın bir kanun mevzuu olmasıdır.

Bugün Türkiye’nin en önemli sorunları arasında sayabileceğimiz, özelleştirme, sosyal güvenlik kurumlarının gerçekçi bir biçimde yeniden yapılanması, kayıt dışı ekonominin kayıt içine alınması, mahallî idarelerin çağın ihtiyaçlarına göre yeniden yapılanmaları, dış ticaretin önemli bir parçası olan çağdaş bir gümrük mevzuatı oluşturulması gibi konularda her türlü yeniden yapılanma çalışmaları hazırdır. Hatta bir çoğu 1970’li yıllardan beri hazırdır. Ancak hükümetler bu konulara ne kadar büyük bir azimle yaklaşırlarsa yaklaşsınlar bir türlü sonuç alamamaktadırlar. Zira ülkenin önemli kurumlarının yeniden yapılanmasını düzenleyecek yasal mevzuat genelde çok kapsamlı olmaktadır. Örneğin, Yeni Gümrük Kanunu tasarısı 260 madde civarında ve bu derece kapsamlı bir kanunu TBMM’nden çıkarmak nerede ise imkânsızdır.

Bu durum TBMM aritmetiğinde son yıllarda görülen dağınıklıklardan kaynaklanmamaktadır. Zira aynı sorunlar 1983-1991 yılları arasında ANAP’ın büyük bir çoğunlukla TBMM’nde yer aldığı yıllarda da yaşanıyordu ve bu nedenle Sn. Özal Başbakanlığının ilk döneminde pek çok yapısal değişikliği Anayasanın 91 inci maddesine istinaden çıkardığı kanun hükmünde kararnameler ile gerçekleştirmiştir. Bilahare bu yol Anayasa Mahkemesi kararları ile kapanmıştır.

TBMM’nde çoğunluğa sahip bir iktidarın dahi kanun çıkartmada güçlüğü nereden gelmektedir. Bu durumun en önemli nedeni TBMM tüzüğüdür. Tüzük TBMM komisyonlarının görevi olan kanun tasarıları üzerinde yürütülecek teknik çalışmaları, Genel Kurula da taşımaktadır.

Hal böyle olunca 550 milletvekilliğin 500’ü de iktidar partisinden olsa, 250 maddelik Gümrük Yasasını bu Genel Kuruldan geçirmek yine de mümkün değildir.

Şöyle ki : 250 maddelik Gümrük Mevzuatında bazı maddeler 10-12 fıkradan oluşmaktadır. Ancak biz ortalama her maddenin 5 fıkradan oluştuğunu kabul edersek, Gümrük Kanun tasarısında 1250 fıkra olduğunu görürüz. Bu Yasa Genel Kurula geldiğinde 50 kişilik muhalefet her fıkraya 4 önerge verecek ve 4 de konuşma (5 dakikalık) hakkı olacaktır. Önergelerin okunması, kürsüye çıkıp inmeler, konuşmalar ve nihayet oylama; her fıkranın ortalama 1 saatte Genel Kuruldan geçmesi demektir. Başka bir ifade ile gümrük mevzuatı Genel Kuruldan 1250 saatlik bir çalışma ile geçebilecektir. Genel Kurul her gün aralıksız 8 saat çalışır ise ve de haftanın her günü Cumartesi, Pazar dahil bu tempoyu devam ettirir ise Gümrük Yasası 156 günde yani 5,5 ayda Meclis Genel Kurulundan geçecektir. Tabiî bu süreye komisyonda görüşülürken geçecek zaman ile, komisyondan çıktıktan sonra Genel Kurula ininceye kadar geçecek süre dahil değildir. (AB ile 1995’te yaptığımız Ortaklık Konseyi Toplantısında bu Gümrük Kanununun en geç 1.1.1996’da yürürlüğe gireceğini taahhüt etmiştik!)

TBMM İçtüzüğünün Genel Kurul çalışmalarını düzenleyen üçüncü kısmında, 54 üncü madde Genel Kurulun toplantı günlerini Salı-Çarşamba-Perşembe, 15.00-19.00 arası olarak düzenlemektedir. 49 uncu madde ise gündemi şöyle düzenler :

1. Başkanlığın Genel Kurula sunuşları

2. Özel Gündemde yer alacak işler,

3. Seçim

4. Oylaması yapılacak işler

5. Meclis Soruşturma raporları

6. Genel görüşme ve Meclis araştırması yapılmasına dair öngörüşmeler

7. Sözlü sorular

8. Kanun tasarı ve teklifleri ile komisyonlardan gelen diğer işler.

Görüldüğü üzere sadece 49 uncu ve 54 üncü maddelerin incelenmesi dahi TBMM Genel Kurulunun kanunlar üzerinde teknik çalışma yapılacak merciî olmadığını göstermektedir. Teknik çalışmaların tamamlanacağı merci, siyasî partilerin Meclis aritmetiğine uygun olarak temsil edildikleri komisyonlardır.

Türkiye içtüzükten kaynaklanan bu sorunu uzun yıllardır yaşamaktadır. Ve 1960’ların başından itibaren dünya çok hızla gelişmiş, Türkiye’nin devlet sistemi içindeki bütün kurum ve kuruluşları çağdışı kalmışlardır.

İktidarlar bu sorunu aşmak için büyük çaba sarfetmektedirler. Her iktidarın bu konuda iyiniyetli çabalar harcadığını görüyoruz ve bu sorunu aşmak için değişik yollar denenmektedir.

Yukarıda da değindiğimiz üzere, Sn. Özal Kanun Hükmünde Kararname yolunu kullanmıştır. Bu yol kapandıktan sonra çözüm kısa kanun metinlerinde ve çerçeve kanunlarda aranmaya başlanmıştır.

Şu anda bunun en somut örneği mahallî idareler reformu adı altında hazırlanan bir çerçeve kanun taslağıdır.

Bilindiği üzere mahallî idarelerimizi düzenleyen yasalar çok eskidir. İl özel idarelerini düzenleyen 3360 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu 1913 tarihli bir kanun olup, Cumhuriyetin ilanıyla birlikte bir iki tadilatla kullanılmaya devam eden 1987’de yapılan yine ufak tefek bir tadilat ile günümüze kadar gelen bir kanundur.

Belediyelerle ilgili 1580 sayılı Kanun ise 1930 tarihlidir. 15 inci maddesinde belediye görevleri tadat edilmektedir. Bu görevler arasında umumî ahır ve samanlık yerlerinin tayini; mürebbiye, sütnine, aşçı ve uşakların sıhhî muayenesi, kayıkçıların ehliyeti, yük ve binek hayvanlarının temizliği hususları da yer almaktadır.

Ayrıca bir de 3030 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu vardır ki, bu Kanunun pek çok konudaki açığı 1580 ile kapatılmaktadır. Zira 1984’te yayınlanan bu kanun Meclis’ten kolay geçsin diye çok kısa tutulmuştur.

442 sayılı Köy Kanunu ise 1924 tarihlidir.

Takdir edileceği üzere 1913’lerin, 1930’ların ve 1924’lerin kanunları ile 21 inci yüzyıla girilmez.

Mahallî idarelerin yeniden çağdaş ihtiyaçlara göre yapılanmaları ve pek çok görevin mahallî idarelere devri gerekmektedir.

Ancak şu anda elimizdeki Mahallî İdareler Reform Tasarısı 40 maddelik bir çerçeve yasa şeklinde hazırlanmıştır.

Bu tasarı ile Anayasamızda yer alan yetki genişliği ilkesi doğrultusunda merkezî idareler ile yerel yönetimler arasında yeni bir görev bölüşümü yapılmaktadır.

Bu bölüşümde merkezî idarelere adalet, güvenlik, savunma, dış politika, eğitim, gümrük, nüfus, tapu ve kadastro, sivil savunma ve din hizmetleri görevleri ile ulusal düzeyde hizmetlerin yürütülmesindeki politikaları oluşturmak ve gerekli koordinasyonu sağlamak görevleri bırakılmaktadır. Bunun dışındaki tüm görev ve hizmetler çağdaş bir yerel yönetim anlayışı ile mahallî idarelere bırakılmaktadır. Ancak bu mahallî idareler; 1913, 1924 ve 1930’lardan kalan yapıları ile bu çağdaş anlayışı ne kadar yürütebileceklerdir.

Ayrıca bu 40 madde ve 199 fıkradan oluşan çerçeve kanunun işlerlik kazanabilmesi için merkezî idare bünyesindeki, başta Bakanlıklar olmak üzere bütün kurumların teşkilât yasalarında da değişiklik yapılması icap etmektedir ki bu konu da bir çerçeve yasa ile çözülmeye kalkılsa dahi en az 300-350 maddelik bir yasa taslağı ortaya çıkacaktır.

Mahallî idareler reformu Türkiye’nin demokratikleşme yolunda atacağı en önemli adımdır. Ve bu adımın bugünkü 40 maddelik ve 199 fıkralık çerçeve yasa ile tabir mazur görülür ise çalakaleme yasalaştırılması dahi TBMM’nin cumartesi-pazar dahil günde 8 saat aralıksız çalışması ile 28 günde tamamlanabilecektir.

Yukarıda da değindiğimiz üzere parlamento tıkanıklığını aşmak için, Anayasa Mahkemesi Kararları ile KHK yolu kapandıktan sonra çözüm kısa kanun metinlerinde ve mahallî idareler reform taslağında olduğu gibi çerçeve kanunlarda aranmaya başlanmıştır.

Bu yaklaşım sonucu Devlet yeniden yapılanma yolunda önemli bir gelişme kaydedemezken, mevcut mevzuat sistemi de alt üst olmaktadır. Özellikle son yıllarda çok kullanılan çerçeve yasalar mevzuatı son derece karmaşık bir hale sokmaktadır. Öte yandan yine aynı eğilim sonucu kanunlar hazırlanırken Kanun dilinin özellikleri bir yana atılmakta, mümkün olduğu kadar tek paragraflı madde metinleri hazırlanılmaya çalışılmakta bu da kanunların lafzında önemli zafiyetler doğurmaktadır.

Kısaca rejim, yasama organındaki tıkanıklık ve aksamalar nedeniyle yürümemekte veya günü idare edecek kadar yürümekte, hiçbir reformsal değişiklik bu yapıda gerçekleştirilememektedir.

Ülkemizde yaşanan bu ciddî sorunun bir benzeri III. ve IV. Cumhuriyet dönemlerinde Fransa’da da yaşanmıştır.

III. ve IV. Cumhuriyet dönemlerinde yaşanan parlamento tıkanıklığı Fransa’da yeni bir siyasî görüş doğurmuştur. “Rasyonel Parlamentarizm” adı verilen bu siyasî görüş Fransa’da V. Cumhuriyetin Anayasası (1958) hazırlanırken etkili olmuştur. Bu etki doğrultusunda Fransız Anayasasının 34 üncü maddesi kaleme alınmış ve parlamentonun yasama yetkisinin alanları belirlenmiş, öte yandan parlamento tüzüğünde yapılan değişiklikler ile de parlamento çalışır hale getirilmiştir.

Görüldüğü üzere demokrasinin beşiklerinden biri olan Fransa’da bizim bugün yaşadığımız tür sistem tıkanıklığını 1870-1958 arasında yaşamış ve sonunda çözümü rasyonel parlamentarizmde bulmuştur.

Ancak Fransa’nın şansı bu sorunu 1870-1958 gibi teknolojik gelişimin bugünkü kadar ivme kazanmadığı bir dönemde yaşamasıdır.

Türkiye ise 1961’den beri bu sorunla boğuşmakta ve aynı yıllarda hızla değişmeye başlayan çağa, kurumlarıyla ayak uydurmada geri kalmaktadır.

Sorunun çözümü ise son derece kolay olup kaynağını Anayasadan almaktadır. Anayasanın 88 inci maddesinin ikinci fıkrası “Kanun tasarı ve tekliflerinin Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde görüşülme usul ve esasları içtüzükle düzenlenir” hükmünü getirmektedir.

TBMM’nde salt çoğunlukla yapılacak bir içtüzük değişikliği ile yasama prosedüründe kanun tasarı ve teklifleri üzerindeki teknik çalışmaların ağırlığı batı demokrasilerinde olduğu gibi komisyonlara devredildiğinde parlamenter sistemdeki tıkanıklık aşılacaktır.

TBMM’nde 550 milletvekili tüm milleti temsil eder. Toplantı yeter sayısı 184’tür. Bir kanun tasarı veya teklifinin oylanmasında 94 kabul oyu yeterli olmaktadır.

Komisyon üyelikleri, siyasî parti gruplarının parti grupları toplam sayısı içindeki yüzde oranlarına göre siyasî partiler arasında dağılmaktadır.

Komisyonlarda toplantı yeter sayısı üye tamsayısının üçte biri, karar yeter sayısı ise toplantı yeter sayısının salt çoğunluğudur.

Komisyonlara partiler o komisyonun görev alanında uzman milletvekillerini aday gösterirler. Komisyonlara her türlü bilgi ve teknik hizmeti veren uzman bir altyapı TBMM’nde mevcuttur. Ayrıca komisyonlar istedikleri kurum ve kuruluşlardan gerekli gördükleri bilgi ve hizmeti alabilirler.

Kısaca komisyonlar kanun tasarı ve teklifleri üzerinde teknik çalışmayı gereği gibi yürütebilecek konumdadırlar.

Mevcut içtüzükte komisyon çalışmaları adeta yok sayılarak, her maddenin her fıkrası (fıkradan murat paragraftır) üzerinde Genel Kurulda yeniden teknik çalışma yapılmasına imkân tanınmıştır. Uygulamada ise bu imkânın sadece yasama çalışmalarını engellemek için kullanıldığı görülmektedir. Bu engellemelerde yürürlük veya yürütme maddeleri için dahi nokta-virgül düzeltmeleri içeren dörder önerge verilmekte ve “Bu kanun Bakanlar Kurulu tarafından yürütür” maddesi bile Genel Kurulunda bir saatte yasalaşmaktadır.

İlişikte sunduğumuz içtüzük değişiklik önergesinde, kanun tasarı ve tekliflerinin Esas Komisyonda değişiklik görmeyen maddeleri ile komisyonda üye tam sayısının salt çoğunluğu ile değişiklik gören maddelerinin, Genel Kurulda kanunun tümünün oylanması ile kabul edilmesi esası getirilmektedir.

Komisyonda toplantı yeter sayısının salt çoğunluğu ile değişiklik gören maddeler ise Genel Kurulda tek tek görüşülerek oylanacaktır. Ancak bu maddelerde de değişiklik önergeleri paragraf paragraf değil maddenin tümü için verilecektir.

Mevcut içtüzük nedeniyle parlamenter sistemimizdeki tıkanıklığı aşmaya imkân yoktur. Verdiğimiz örneklerden de görüldüğü üzere sistem işlememek üzerine kurulmuştur ve Türkiye’nin siyasî ve ekonomik istikrarını doğrudan etkilemekte, rejimi tıkamaktadır.

Bu tıkanıklığı demokratik parlamenter düzen içinde aşmanın, daha demokrat bir Türkiye’nin ilk adımı olduğu inancındayım.

TBMM içtüzüğünde eksik düzenlenen bir başka önemli konu da kıyafet kurallarıdır.

Yüce Türk Milleti, çöken bir imparatorluğun enkazı altından Ulusal Kurtuluş Savaşı ile çıkıp yeni bir dünya düzeni kurarken, geçmişin hatalarından da ders alarak, çağdaş bir devlet yapısı hedeflemiştir.

Türkiye Cumhuriyeti bu özlemin, bu hedefin eseridir. Bu büyük eserle muassır medeniyet seviyesini aşmaya azmeden milletimiz her konuda olduğu gibi kıyafet konusunda da Yüce Türk Milletini küçük düşürmek için bazı haddini bilmez yabancı çevrelerce alay konusu yapılmakta olan kıyafet biçimlerini de yeniden düzenlemiştir.

Bu düzenlemeler ile Türkiye Cumhuriyetinin uluslararası ve üst düzey protokolde resmî merasim kıyafetinin beyaz kelebek kravat ve siyah yelek üzerine giyilen fraktan oluşan salon kıyafeti olduğu esası getirilmiştir. Fraklı salon kıyafetinin kadınlar için karşılığı da uzun etekli elbise veya tayyördür.

TBMM içtüzüğü hazırlanırken kadın bir milletvekilinin başkanlık görevine gelebileceği düşünülmediği için, geçmişte bir kadın başkanvekilinin kürsüye çıktığında etek üzerine erkek kıyafeti olan frak giymesi gibi hoş olmayan bir durum yaşanmıştır.

İçtüzüğün 56 ncı maddesinde yapılan değişiklikle bu vahim eksiğin telafisi hedeflenmiştir.

Türkiye Cumhuriyeti Devletinin kamu personeli ile ilgili kıyafet yönetmeliği açıktır. TBMM üyeleri de kamu görevlileridir. Kamu görevlisinin atanmış veya seçilmiş olması kamu görevlisi niteliğini etkilemez.

Bu nedenle 56 ncı maddede yapılan değişiklik ile kamu görevlisi olan milletvekillerinin kıyafet konusuna da açıklık getirilmesi amaçlanmıştır.

Saygılarımla.

İÇTÜZÜK DEĞİŞİKLİĞİ İLE İLGİLİ MADDE GEREKÇELERİ

TBMM’nin çalışmalarını ciddî ölçüde aksatan, devletin ekonomik ve teknolojik gelişmeler doğrultusunda ve zamanında yeniden yapılanmasını engelleyen mevcut içtüzükte yapılan iyileştirme ve elektronik oy sistemine uyum çalışmalarını 5 grupta toplayabiliriz :

1. Kanunlar üzerinde komisyonların yürüttükleri teknik çalışmalar önerdiğimiz sistemde büyük önem kazandığından 28 inci ve 36 ncı maddelerde yapılan değişiklikler ile;

28.– Komisyon üyelerinin, komisyon toplantılarına bir yasama yılı içerisinde izinsiz ve özürsüz olarak en fazla toplantı toplam sayısının üçte birine katılmamaları halinde, gruplarınca komisyonlardan geri çekilebilecekleri hükmü değiştirilmiş ve toplam toplantı sayısının dörtte biri olarak yeniden düzenlenmiş ayrıca bir de milletvekili yolluklarının üç aylığı tutarında para cezası getirilmiştir.

36.– Komisyona havale edilen evrakların bastırılması halinde 48 saatlik görüşmeye başlama süresi basım tarihinde başlamaktaydı. Ancak basımın talebinden sonra bir süre düzenlenmemiştir. Bu boşluğu doldurmak için basımın en geç 7 gün içinde tamamlanacağı esası getirilmiştir.

2. İçtüzüğün 81 inci, 82 nci, 83 üncü, 84 üncü ve 87 nci maddelerinde yapılan değişiklikle, kanun tasarı ve teklifleri üzerinde yürütülen teknik çalışmaların batı demokrasilerinde olduğu gibi önemli bölümünün komisyonlarda tamamlanması esas alınmıştır.

Şöyle ki; kanun tasarı ve tekliflerinin Esas Komisyonda değişiklik görmeyen maddeleri ile komisyonda üye tam sayısının salt çoğunluğu ile değişiklik gören maddeler, Genel Kurulda kanunun tümünün oylanması ile kabul edilirler.

Komisyonda toplantı yeter sayısının salt çoğunluğu ile değişiklik gören maddeler ise tek tek görüşülür ve oylanır. Tasarı veya teklifin görüşülmesine başladıktan sonra verilecek değişiklik önergelerinde en az 20 milletvekilinin imzasının bulunması gerekir ve her madde için (maddenin içerdiği paragraf sayısı önemli değildir) en fazla 4 önerge verilebilir.

3. 91 inci maddeye bir ilave ile temel kanunlar ve içtüzük yanında ülkenin ekonomik ve teknolojik gelişimiyle doğrudan ilgili yeniden yapılanma kanunları da 91 inci madde kapsamına alınmıştır.

4. 93 üncü maddede yapılan bir değişiklikle Anayasa değişikliklerinde mevcut usulün devamı sağlanmıştır.

5. 143 üncü, 144 üncü, 145 inci ve 148 inci maddelere yapılan ilaveler ile elektronik sistem kullanımına uyum sağlanmıştır.

6. 56 ncı maddede yapılan değişiklik ile de, kıyafet konusundaki eksikliklerin giderilmesi amaçlanmıştır.

İZMİR MİLLETVEKİLİ RİFAT SERDAROĞLU’NUN TEKLİFİ

TBMM İÇTÜZÜĞÜNDE BAZI DEĞİŞİKLİKLER YAPAN KANUN TEKLİFİ

MADDE 1. – TBMM İçtüzüğünün 28 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Komisyonlara devam

Madde 28. – Komisyon üyeleri, komisyon toplantılarına devama mecburdurlar. Komisyon devam cetvelleri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına ve siyasî parti grubu başkanlıklarına sunulur.

İzinsiz veya özürsüz olarak üst üste üç toplantıya veya bir yıl içindeki toplantıların dörtte birine katılmayan komisyon üyesi, mensubu olduğu siyasî parti grubunca komisyondan geri çekilebilir. Bir yasama yılı içindeki toplantıların dörtte birine katılmayan komisyon üyesinin, milletvekili yolluklarının üç aylığı kesilir.

Bu suretle boşalan üyelik en kısa zamanda tamamlanır.

MADDE 2. – TBMM İçtüzüğünün 36 ncı maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Bekleme süresi

Madde 36. – Komisyonlara havale edilen işlerin görüşülmesine, havale tarihinden itibaren kırksekiz saat sonra başlanabilir. Komisyona havale edilen evrak, komisyon başkanlığınca resen veya komisyon üyelerinden beşi tarafından yazıyla istenirse en geç 7 gün içinde bastırılarak komisyon üyelerine dağıtılır. Bu takdirde, söz konusu süre, dağıtım tarihinden itibaren başlar.

Danışma Kurulunun tavsiyesi veya bir kanun tasarı veya teklifinin tümünün veya belli hükümlerinin komisyona geri alınması veya geri verilmesi hallerinde, yukarıdaki fıkrada yazılı süre kaydına uyulmayabilir.

MADDE 3. – TBMM İçtüzüğünün kıyafet başlıklı 56 ncı maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Kıyafet

Madde 56. – Başkanlık Kürsüsünde erkek başkan, TC’nin merasim kıyafeti olan beyaz kelebek kravat ve siyah yelek üstüne siyah frak, kadın başkan siyah uzun etekli tayyör ve beyaz açık yakalı blûz giyer.

Genel Kurul salonunda yer alan milletvekilleri, bakanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi Teşkilâtı memurları ve diğer kurum personeli ceket giymek, kravat takmak ve başı açık olmak zorundadırlar.

Kadınlar başları açık ve tayyör giyerler.

Görevlilerin kıyafeti Başkanlık Divanınca yukarıdaki esaslara uygun olarak tespit edilir.

Ziyaretçiler yönetmeliğinde ziyaretçilerin kıyafetleri de yukarıdaki ilkelere uygun olarak tespit edilir.

MADDE 4. – TBMM İçtüzüğünün 81 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Tümü üzerine konuşmalar

Madde 81. – Kanun tasarı veya tekliflerinin görüşülmesinde, önce tasarı veya teklifin tümü hakkında söz verilir.

Anayasa değişiklikleri hariç, kanunun tümünün oylanması, yirmi üye tarafından açık oy istenmemişse, işaretle olur.

Aksi, Danışma Kurulunun teklifiyle Genel Kurulca kararlaştırılmamışsa, siyasî parti grupları, komisyon ve Hükümet adına kanun tasarı ve tekliflerinin tümü hakkında yapılan konuşmalar, yirmişer dakika ile ve üyeler tarafından yapılan konuşmalar onar dakika ile sınırlıdır.

MADDE 5. – TBMM İçtüzüğünün 82 nci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Komisyon metninin önce oylanması

Madde 82. – Bir kanunun, komisyonda değişiklik görmeyen maddeleri ile komisyon üye tam sayısının salt çoğunluğuyla değiştirilmiş maddeleri kanunun tümünün oylanması ile kabul edilmiş sayılır.

Bir kanunun komisyonda üye tam sayısının üçte birinin salt çoğunluğuyla değişiklik gören maddesi hakkında birçok önerge verilmiş ve madde değişiklik önergeleriyle birlikte komisyona geri alınmışsa, komisyon önergeleri görüştükten sonra eski metni kabul edebilir veya yeni bir metin hazırlayabilir.

Önerge sahipleri komisyon toplantılarına katıldıkları takdirde beş dakikayı geçmemek üzere konuşabilirler.

Komisyon, kabul ettiği metnin önergelerden önce ve açık oyla oylanmasını üye tam sayısının salt çoğunluğuyla isterse, Genel Kurulda, önergelerden önce komisyon metni oylanır. Bu metin kabul edilirse, önergeler reddedilmiş ve madde kabul edilmiş sayılır.

Açık oylamadan önce, önerge sahiplerinin beşer dakikayı geçmemek üzere konuşma hakları vardır.

MADDE 6. – TBMM İçtüzüğünün 83 üncü maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Komisyonda toplantı yeter sayısının salt çoğunluğu ile değiştirilmiş bir maddenin önce konuşulması

Madde 83. – Genel Kurulda komisyonda toplantı yeter sayısının salt çoğunluğu ile değiştirilmiş bir maddenin, değişiklik görmüş diğerinden önce konuşulmasına işaret oyuyla karar verilebilir.

MADDE 7. – TBMM İçtüzüğünün 84 üncü maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Anayasaya aykırılık önergeleri

Madde 84. – Bir kanun tasarı veya teklifinin Genel Kuruldaki görüşülmesi sırasında tasarı veya teklifin Komisyonda değişiklik görmüş belli bir maddesinin Anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle reddini isteyen önergeler, diğer önergelerden önce onaylanır.

MADDE 8. – TBMM İçtüzüğünün 85 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Tetkik Kurulu ve maddî hatalar

Madde 85. – Meclis Başkanlığı kanun tasarı ve tekliflerini Anayasa dili, kanun yazılış tekniği bakımından incelemekle görevli yeteri kadar uzmandan kurulu bir heyet teşkil eder. Bu heyet komisyonlara danışmanlık yapar.

Kanun tasarı ve teklifinin Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce kabulünü gerektirecek oylamanın yapılmasından önce, metinde yazılış veya sıra bakımından bozukluk olduğu veya maddî hatalar bulunduğu ileri sürülürse ve Esas Komisyon veya Hükümet bu görüşe katılırsa, metin, Esas Komisyona geri verilir. Bu şekilde düzeltilen maddeler yeniden oylanır.

MADDE 9. – TBMM İçtüzüğünün 87 nci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Değişiklik önergeleri

Madde 87. – Kanunlarda ve içtüzükte aksine bir hüküm yoksa, kanun tasarısı veya teklifinde komisyon toplantı yeter sayısının salt çoğunluğuyla değiştirilmiş bir maddenin reddi, komisyona iadesi veya değiştirilmesi, metne ek veya geçici madde eklenmesi hakkında, milletvekilleri, Esas Komisyon veya Hükümet değişiklik önergesi verebilir. Hükümet, metnin tümünün komisyona iadesi için de önerge verebilir. Bu esaslar dairesinde milletvekilleri tarafından her madde için dörtten fazla önerge verilemez.

Değişiklik önergeleri kanun tasarı veya tekliflerinin basılıp dağıtılmasından itibaren Başkanlığa verilebilir. Ancak, tasarı veya teklifin görüşülmesine başlandıktan sonra verilecek değişiklik önergelerinde en az 20 milletvekilinin imzası bulunmadıkça önerge işleme konulmaz.

Görüşülmekte olan tasarı veya teklifin konusu olmayan sair kanunlarda ek ve değişiklik getiren yeni bir kanun teklifi niteliğindeki değişiklik önergeleri işleme konulmaz.

Değişiklik önergelerinde, değiştirilmesi, kaldırılması veya eklenmesi istenen hükümler açıkça belirtilir. Açık olmayan ve şarta bağlı önergeler işleme konulmaz.

Değişiklik önergeleri gerekçeli olarak verilir. Değişiklik önergeleri ve gerekçeleri beşyüz kelimeden fazla ise, önerge sahibi önergesine beşyüz kelimeyi geçmeyen bir özet eklemek zorundadır.

Başkan, değişiklik önergesi hakkında komisyona ve gruplara derhal bilgi verir.

Değişiklik önergeleri önce veriliş, sonra aykırılık sırasına göre okunur ve işleme konur.

Başkan, önergeye katılıp katılmadığını komisyona ve Hükümete sorar. Komisyon ve Hükümet katılmama gerekçelerini kısaca açıklayabilirler. Hükümetin veya komisyonun katılmadığı önerge, sahibi tarafından beş dakikayı geçmemek üzere açıklanabilir. Önerge sahibine, gerekçesinin okunmasını istediği önerge hakkında söz verilmez.

Daha sonra önergeler işaret oyu ile ayrı ayrı oylanır. Komisyonun katılmadığı ve fakat Genel Kurulun kabul ettiği önerge ve ilgili maddeyi komisyon geri isteyebilir. Geri verilmesi kabul edildiği takdirde, komisyon önergeye göre yeni bir metin hazırlar veya kendi metninin aynen kabulünü isteyebilir. Genel Kurulun kararı kesindir.

MADDE 10. – TBMM İçtüzüğünün 91 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Temel kanunlar

Madde 91. – Temel kanunları, içtüzüğü ve ülkenin ekonomik ve teknolojik gelişimiyle doğrudan ilgili yeniden yapılanma kanunlarını bütünüyle veya kapsamlı olarak değiştiren veya yürürlüğe koyan tasarı veya tekliflerin Genel Kurulda görüşülmesinde uygulanacak özel görüşme ve oylama usulü tespitine, Hükümetin, Esas Komisyonun veya grupların teklifi, Danışma Kurulunun oybirliği ile önerisi üzerine Genel Kurulca karar verilebilir.

MADDE 11. – TBMM İçtüzüğünün 93 üncü maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Anayasanın değiştirilmesi

Madde 93. – Anayasa değişiklik teklifleri, diğer kanun tasarı ve tekliflerinin görüşülmesindeki usule tabidir. Ancak, bu teklifler görüşülürken komisyonda değişiklik görmemiş veya komisyon toplantı yeter sayısının salt çoğunluğuyla kabul edilmiş madde metinleri de dahil olmak üzere, maddeler tek tek görüşülür ve oylanır.

Teklifler Genel Kurulda iki defa görüşülür.

İkinci görüşmeye, birinci görüşmenin bitiminden kırksekiz saat geçmeden başlanamaz.

İkinci görüşmede yalnızca maddeler üzerinde verilmiş değişiklik önergeleri görüşülür, birinci görüşmede üzerinde değişiklik teklifi bulunmayan bir madde hakkında ikinci görüşmede önerge verilemez.

MADDE 12. – TBMM İçtüzüğünün 143 üncü maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Açık oylama istemi

Madde 143. – Anayasa, kanunlar ve içtüzük gereğince işaret oyuna yahut gizli oya başvurulması zorunlu olmayan hallerde açık oylama yapılması en az onbeş milletvekilinin yazılı istemine bağlıdır.

Bu husustaki önergelerin, oylamaya geçilmeden önce Başkanlığa verilmiş olması gereklidir. Başkan, oylamaya geçmeden önce, açık oy istemi olduğunu bildirir ve önerge sahiplerinden en az onbeşinin Genel Kurul salonunda bulunup bulunmadığını tespit eder.

Oylamaya ilk olarak açık oy isteminde bulunan üyelerden başlanır. Önerge sahiplerinden en az onbeşi Genel Kurul salonunda bulunmaz veya noksan imza herhangi bir milletvekili tarafından kabul edilmez veya oylamaya katılmazlarsa, açık oylama istemi düşer.

Açık oylama önergesinde imzası bulunanlardan en az onbeş milletvekilinden herhangi birinin oyunu kutuya atmadığı tasnif sonunda anlaşılırsa, yapılan oylama, işaret oyu niteliğinde işlem görür.

Açık oylamanın elektronik sistemle yapılmadığı hallerde milletvekili bir beyaz kağıt üzerine adını ve seçim çevresini yazıp imzalamak suretiyle oyunu kullanabilir.

MADDE 13. – TBMM İçtüzüğünün 144 üncü maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Açık oylamanın sonuçlanması

Madde 144. – Açık oylamada oylama işleminin sona erdiği Bakanlıkça bildirildikten sonra, hiçbir milletvekili oyunu kullanamaz.

Açık oylamanın elektronik sistemle yapılmadığı hallerde oyların sayımı ve dökümü Kâtip Üyelerce yapılır ve tutanakla tespit edilen sonuç aynı oturumda Başkan tarafından ilan olunur.

MADDE 14. – TBMM İçtüzüğünün 145 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Birden fazla açık oylamanın bir arada yapılması

Madde 145. – Elektronik sistemin kullanılmadığı hallerde, birden fazla husus hakkında açık oylama yapılması gerekiyorsa, açık oylama işlemleri, oy pusulalarının değişik kutulara aynı zamanda atılması suretiyle de yapılabilir.

Başkanın gerekli görmesi halinde açık oylama oturumun sonuna veya haftanın belli bir gününe bırakılabilir. Ancak, muhtevası itibariyle çelişki doğurması muhtemel maddeler ayrı ayrı oylanır.

MADDE 15. – TBMM İçtüzüğünün 148 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Gizli oylama usulü

Madde 148. – Elektronik sistemin çalışmadığı hallerde milletvekillerine, beyaz, yeşil ve kırmızı renkte üç yuvarlak birden verilir. Bunlardan oy olarak kullanılacak yuvarlak, bunun için gösterilen kutuya atılır. Diğer iki yuvarlak ayrıca belirtilen yere bırakılır.

MADDE 16. – Bu Tüzük değişikliği TBMM’nde kabul edildiği tarihte yürürlüğe girer.

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

İçtüzük ile ilgili Değişiklik Kanun Teklifimi ekte arz ederim.

Saygılarımla.

Bülent Akarcalı

İstanbul

İSTANBUL MİLLETVEKİLİ BÜLENT AKARCALI’NIN TEKLİFİ

İÇTÜZÜK İLE İLGİLİ DEĞİŞİKLİK KANUN TEKLİFİ

MADDE 51. – Oylama yapılması gerekmeyen GenelKurul sunuşları, ilân tabloları ve TBMM gündemi evraklarıyla Milletvekillerine yazılı iletilir ve Genel Kurulda okunmaz.

MADDE 57. – Bu madde tümüyle iptal edilmiştir.

GEREKÇE :Yoklama ile ilgili 57 nci Maddeyi tümüyle kaldırmak yararlıdır. Böylece iktidar grubu, muhalefetin kaç kişiyle geleceğini bilemeyeceği için sürekli Mecliste olacaktır. Bunun karşılığında muhalefet 20-30 Milletvekili ile iktidar grubuna kendi iradesini empoze edemeyecek ve Mecliste sürekli ciddî bir çoğunluk bulunacaktır.

MADDE 63. – Usul hakkında konuşmalar 5’er dakika ile sınırlanır.

MADDE 81. – Kanun Teklif ve Tasarıların tümü üzerinde Parti Grupları, Komisyon ve Hükümet adına 10’ar, üyeler adına 5’er dakika konuşulur.

MADDE 87. – Değişiklik Önergeleri, konunun görüşülmesinden en az 12 saat önce yazılı olarak parti grup yönetimlerine dağıtılır. Genel Kurulda kanunun görüşülmesine başlandıktan sonra verilecek önergeler en az 10 komisyon üyesinin imzasını taşımıyorsa işleme konulamaz. Değişiklik önergeleri gerekçesiyle okunur ve üzerinde konuşma yapılmadan oylanırlar.

GEREKÇE :İhtisas Komisyonlarında uzun uzun tartışılan maddeler, Genel Kurulda çoğu zaman komisyon üyesi olmayan üyeler tarafından kanunun ruhu iyi anlaşılamadığı için değiştirilmeye çalışılmaktadır. Teklifimiz bu yanlışı önlemektedir.

Değişiklik önergelerinin 12 saat önceden parti grup yönetimlerine yazılı olarak dağıtılma zorunluluğu, değişiklik görüşmelerine ciddiyet getirecek, aynı zamanda parti gruplarına değişiklikleri inceleme imkânı yaratacaktır. Dolayısıyla, ayrıca Genel Kurulda tartışmak gereği yoktur.

MADDE 87. – Birinci paragrafın son cümlesi şöyle değiştirilmiştir :

“Bu esaslar dairesinde Milletvekilleri tarafından maddelerin herbiri için ikiden fazla önerge verilemez.”

MADDE 83. – Aşağıdaki gibi değiştirilmiştir :

“Oylama Kanun metninin yalnız tümü üzerine yapılır”.

GEREKÇE : Maddeler Komisyonlarda ayrı ayrı oylandığı için Genel Kurulda ayrıca madde madde oylama gereksizdir. Böyle bir uygulama, örneğin Avrupa Konseyine üye hiçbir ülke parlamentosunda yoktur.

Kanun Tasarı ve Teklifinin tümü üzerinde tartışma bittikten sonra, varsa değişiklik önergeleri gerekçesiyle okunur (bunlar üzerine lehte veya aleyhte görüşme yapılamaz) ve ayrı ayrı oylanır. Bunların bitiminde tümü üzerinde oylamaya geçilir.

YOKLAMA VE KARAR YETER SAYISI

Karar yeter sayısına ait 122 nci Maddeyi de iptalde yarar vardır. Burada da “yoklama” daki mantık geçerlidir. Muhalefet tam muhalefet yapacaksa Meclise tam kadro gelir, 20-30 kişiyle iktidar Milletvekillerini Meclise hapis edemez.

Bu tedbirlerle,

– Oylama gerektirmeyen sonuçların Genel Kurulda okunmaması,

– Yoklama yapılmaması,

– Konuşma sürelerinin azaltılması,

– Önergelerin fıkralar yerine maddelerle sınırlandırılması,

– Oylamaların madde madde değil tümü üzerine yapılması gerçekleşirse

Meclisin çalışma hızı 5 hatta 6 misli artacaktır. Bunun yanında fiili çalışma süresinin uzatıldığı hallerde, Meclis kısa sürede 10-12 misli randımanla çalışmış olacaktır.

MADDE 145. – İlk paragraf şöyle değiştirilmiştir :

“ Oya konulan bütün hususlarda, Anayasada, Kanunlarda veya İçtüzükte ayrıca hüküm yoksa karar yeter sayısı aranmaz. Oylamada salt çoğunluk aranırsa bu çoğunluk belli bir sayının yarısından az olmayan çoğunluktur.”

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

TBMM İçtüzüğünün bir maddesinde değişiklik öngören teklifim ektedir.

Gereği saygı ile talep olunur.

Ahmet İyimaya

Amasya

GENEL GEREKÇE

Gizli oy, türünü yalnızca kullanan üyenin bildiği, partisi dahil başka hiçbir kişi ve makamın hiçbir şekilde bilemeyeceği bir irade türüdür. Milletvekili, gizli oy alanında kendi yeteneğini, birikimi ve bağımsızlık gücü oranında, takdirini ortaya çıkaracaktır. Gizli oy, oligarşik adacıkların etkisini söndüren ve temsil olunan milletin taleplerini doğrudan çözüme aktaran bir mekanizmadır. Kimi basına ve söylemlere yansıdığı kadarı ile, kullanılmayan oyların, özel mekânına bırakılmak yerine, elde taşınması, tipik bir hukuk ve sistem ihlalidir. Değişiklik, gizlilik ihlalini ortadan kaldırmaya yönelik mekanik bir düzenlemedir.

MADDE GEREKÇELERİ

Madde 1. – Genel gerekçe, madde gerekçesi işlevini de görmektedir.

Madde 2. – Yürürlük maddesidir.

Madde 3. – Yürütme maddesidir.

AMASYA MİLLETVEKİLİ AHMET İYİMAYA’NIN TEKLİFİ

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ İÇTÜZÜĞÜNÜN BİR MADDESİNİN

DEĞİŞTİRİLMESİNE İLİŞKİN İÇTÜZÜK TEKLİFİ

MADDE 1. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 148 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Gizli oylama, “kabul”, “ret”, “çekimser” sözcüklerinin yazılı olduğu birleşik oy pusulasının boş karelerine mühürle (X) işaretinin konması suretiyle yapılır.

MADDE 2. – Bu hüküm, Genel Kurulca kabulü tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 3. – Bu hüküm, TBMM Başkanı tarafından yürütülür.

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine Dair İçtüzük Teklifimiz gerekçesi ile birlikte ilişikte sunulmuştur.

Gereğini arz ederim.

Saygılarımla.

Yıldırım Akbulut

Ankara

GENEL GEREKÇE

Anayasanın Geçici 6 ncı maddesinin, Türkiye Büyük Millet Meclisinin toplantı ve çalışmaları için kendi İçtüzüğü yapılıncaya kadar Millet Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya aykırı olmayan hükümlerin uygulanacağına ilişkin hükmü doğrultusunda, Millet Meclisi İçtüzüğü 16 Mayıs 1996 tarihli ve 424 sayılı kararla değiştirilmiş ve Anayasaya uygun hale getirilmiştir.

Ancak, Meclisin daha hızlı, verimli, etkin ve sağlıklı çalışabilmesi için bazı düzenlemelerin yapılması ve elektronik oylama mekanizmasının kullanılmasının İçtüzüğün ilgili maddelerine yansıtılması gerekmektedir.

Bu düşünce ile teklif hazırlanmıştır.

MADDE GEREKÇELERİ

Madde 1. – Türkiye Büyük Millet Meclisinin daha hızlı ve sağlıklı çalışmasını sağlamak için bu madde düzenlenmiştir.

Bu düzenleme ile :

– İçtüzüğün 3 üncü maddesinin birinci fıkrası, genel seçimlerden sonra Türkiye Büyük Millet Meclisinin ilk toplantısının Yüksek Seçim Kurulunun kesin sonuçlarının Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu kanallarında ilânını takip eden beşinci gün yapılmasını öngörmektedir. İletişim ve ulaşım koşullarının günümüzde bu kadar uzun zamanı gerektirmediği düşüncesi ile bu sürenin “üç gün” olması, ayrıca, yemin töreninin uzun sürmesi nedeniyle ilk toplantının saat 13.00’de başlaması uygun görülmüştür.

– İçtüzüğün 47 nci maddesine göre her yıl Meclis Başkanlığınca iki defa komisyonlar bülteni yayımlanmaktadır. Uygulamada, bültenin yayımlanmadan güncelliğini yitirdiği, amaçlanan gayeyi yerine getirmediği ve milletvekillerini bilgilendirmede eksik kaldığı görülmüştür. Bu değişiklikle, yeni yasama yılına başlandığında komisyonlarda hangi işlerin bulunduğunun daha sağlıklı bir biçimde bilinmesi için yasama yılının sonunda bültenin sadece bir defa yayımlanması öngörülmektedir.

– İçtüzüğün 59 uncu maddesi, milletvekillerinin gündemdışı konuşma sürelerini beş dakika olarak düzenlemiş, Hükümetin cevap verme süresini ise belirtmemiştir. Bu sürenin de on dakika olması uygun görülmüştür.

– İçtüzüğün 98 inci maddesine göre, sözlü sorular verilişini takip eden beşinci gün gündeme alınırken, 100 üncü maddeye göre Meclis Başkanlığına yöneltilen sorular ise yedi gün sonra gündeme alınmaktadır. Bu iki madde arasındaki farklılığı gidermenin uygun olacağı düşünülmektedir.

– Açık oylama isteminin en az grup kurma sayısına eşit milletvekili tarafından istenmesinin uygun olacağı ve İçtüzüğün diğer hükümleri ile paralellik sağlanması için, 148 inci maddede geçen “onbeş” milletvekili sayısı “yirmi” olarak değiştirilmiştir.

– 50 nci maddede sayılanların dışında da örneğin; yabancı bir devlet başkanının Genel Kurula hitap etmek istemesi gibi özelliği olan belli konularda özel görüşme ve günü ve gündemi tespit edilebilmesine olanak vermek için 50 nci maddeye gerekli eklentinin yapılması öngörülmüştür.

Madde 2. – İçtüzüğün 8 inci maddesinde Geçici Başkanlık Divanı düzenlenmiş ancak milletvekili genel seçiminin yapıldığı günden, kesin sonuçların Yüksek Seçim Kurulu tarafından ilân edildiği güne kadar ve bu günden birinci birleşimin yapılacağı güne kadar Meclis Başkanlığı için bir hüküm getirilmemiştir. Bu boşluk uygulamada Meclisin temsili açısından sıkıntı yaratmaktadır. Bu nedenle, Geçici Başkanlık görevinin ise birinci birleşimde değil, Yüksek Seçim Kurulunun kesin sonuçlarını ilân ettiği gün başlaması öngörülmüştür.

Madde 3. – Uygulamaya ve mevzuata uygun biçimde 56 ncı maddenin ikinci fıkrasının sonuna GenelKurulda milletvekillerinin başı açık bulunmalarını düzenleyen bir cümle eklenmiştir.

Madde 4. – Uygulamaya açıklık getirmek için bu düzenleme yapılmıştır.

Madde 5. – Tasarı ve tekliflerin tümü üzerinde yeterince görüşme yapıldığında maddeler üzerindeki konuşma sürelerinin beş dakika olması uygun görülmüştür.

Madde 6. – Uygulamaya açıklık getirmesi için bu düzenleme yapılmıştır.

Madde 7. – Tasarı ve tekliflerin görüşülmesi sırasında, maddelerin bütünlüğünün bozulmaması için önergelerin fıkra üzerinde değil madde üzerinde verilmesi esası getirilmiştir.

Değişiklik önergelerinin Başkanlıkça sağlıklı bir şekilde incelenebilmesi, teknik bir hataya meydan verilmemesi için önergelerin tasarı veya teklifin tümü üzerindeki görüşmeler tamamlanıncaya kadar verilmesi uygun görülmüştür. Ancak, görüşmeler sırasında bir maddenin değiştirilmesi veya çıkartılmasının diğer maddelere yansıması sonucu yeni bir düzenleme gerekirse görüşme sırasında Hükümet veya esas komisyonun önerge verebilmesi esası getirilmiştir. Önergelerde belli bir imza sayısı aranmamış ancak zamandan tasarruf için ilk imzanın Genel Kurulda okunması, diğerlerinin tutanağa eklenmesi öngörülmüştür.

45 inci maddede düzenlenen, komisyonun önergeye nasıl katılacağını düzenleyen fıkra, aidiyeti nedeniyle aynen bu maddeye eklenmiştir.

Madde 8. – Milletvekillerinin her zaman yazılı soru sorma hakları bulunduğu gözönüne alınarak, güncelliğini yitiren sözlü soruların işlemden kaldırılması öngörülmüştür.

Madde 9. – Genel görüşmenin iki aşamalı yapılmasının zaman kaybından öte bir yararının olmadığı düşüncesiyle tek görüşme esası getirilmiş ve madde buna göre yeniden düzenlenmiş, dolayısıyla, 103 üncü madde de yürürlükten kaldırılmıştır.

Madde 10. – İçtüzüğün 139 uncu maddesi elektronik oylama mekanizmasının kullanılmasına uygun hale getirilmiştir.

Madde 11. – İçtüzüğün 141 inci maddesi elektronik oylama mekanizmasının kullanılmasına uygun hale getirilmiştir.

Madde 12. – Açık oylamanın zorunlu olduğu halleri düzenleyen 142 nci madde, uygulamalar gözönüne alınarak yeniden düzenlenmiştir.

Madde 13. – İçtüzüğün 144 üncü maddesi elektronik oylama mekanizmasının kullanılmasına uygun hale getirilmiştir.

Madde 14. – Gizlilik ihlalini önlemeye yönelik olarak madde yeniden düzenlenmiştir.

Madde 15. – İçtüzüğün tatil sırasında sürelerin işlememesini düzenleyen 183 üncü maddesi, maksadını daha iyi ifade edecek şekilde yeniden düzenlenmiştir.

Madde 16. – Yapılan değişikliklere uygun biçimde yürürlükten kaldırılan hükümler bu maddede sayılmıştır.

– 45 inci maddenin son fıkrası aidiyeti nedeniyle 87 nci maddeye alındığından bu maddeden çıkartılmıştır.

– 52 nci maddenin son fıkrası 19 maddenin son fıkrası ile çelişkili olduğundan ve bugüne kadar da hiç uygulanmadığından yürürlükten kaldırılması öngörülmüştür.

– 102 nci maddede yapılan düzenlemeye uygun olarak 103 üncü madde yürürlükten kaldırılmıştır.

– Geçmiş uygulamalar, ticarî sırların, Meclis Araştırması kapsamı dışında kalmasının araştırma komisyonlarının çalışmalarını büyük ölçüde etkilediğini göstermiştir. Bu nedenle 105 inci maddenin son fıkrasından “ile ticarî sırlar” ibaresinin metinden çıkartılması uygun görülmüştür.

– 143 üncü maddenin dördüncü fıkrası, açık oy isteminde bulunan milletvekilleri üçüncü fıkraya göre tespit edildiğinden bu fıkra uygulanmamaktadır. Bu nedenle metinden çıkartılması uygun görülmüştür.

Madde 17. – Yürürlük maddesidir.

Madde 18. – Yürütme maddesidir.

ANKARA MİLLETVEKİLİ YILDIRIM AKBULUT’UN TEKLİFİ

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ İÇTÜZÜĞÜNÜN BAZI MADDELERİNİN

DEĞİŞTİRİLMESİNE DAİR İÇTÜZÜK TEKLİFİ

MADDE 1. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün;

– 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının ilk cümlesinde geçen “beşinci gün” ibaresi “üçüncü gün”, “saat 15.00’te” ibaresi “saat 13.00’te”,

– 47 nci maddesinde geçen “iki” sayısı “bir”,

– 59 uncu maddenin birinci fıkrasının son cümlesi “Hükümet bu konuşmalara on dakikayı geçmemek üzere cevap verebilir.”,

– 100 üncü maddesinde geçen “yedi gün” ibaresi “beş gün”,

– 143 üncü maddesinde geçen “on beş” sayıları “yirmi”,

Şeklinde değiştirilmiştir.

– 50 nci maddesine “Danışma Kurulu”, ibaresinden sonra “özelliği olan veya” ibaresi eklenmiştir.

MADDE 2. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 8 inci maddesinin birinci fıkrasının ilk cümlesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Milletvekili genel seçimi kesin sonuçlarının Yüksek Seçim Kurulunca ilânından itibaren Başkan seçilinceye kadar, en yaşlı milletvekili, Geçici Başkanlık görevini yapar.

MADDE 3. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 56 ncı maddesinin ikinci fıkrasının sonuna aşağıdaki cümle eklenmiştir.

Genel Kurul Salonunda milletvekilleri başı açık bulunurlar.

MADDE 4. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 60 ıncı maddesinin altıncı fıkrasının sonuna aşağıdaki cümle eklenmiştir.

Soru ve cevap süresi yirmi dakika ile sınırlıdır.

MADDE 5. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 81 inci maddesinin son fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Maddeler hakkında konuşma süreleri beş dakikadır.

MADDE 6. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 83 üncü maddesinin son fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Görüşülen bir madde birçok mesele veya fıkradan oluşmuşsa ve bunların ayrı ayrı oya konmaları yirmi üye tarafından yazılı olarak teklif edilmiş ise Genel Kurul görüşmesiz işaret oyuyla karar verir.

MADDE 7. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 87 nci maddesinin birinci fıkrasının son cümlesi ile ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve dokuzuncu fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

Bu esaslar dairesinde her madde için beşten fazla önerge verilemez.

Değişiklik önergeleri kanun tasarı veya tekliflerinin basılıp dağıtılmasından itibaren tümü üzerindeki görüşmeler tamamlanıncaya kadar Başkanlığa verilebilir. Ancak, Hükümet veya esas komisyon her zaman önerge verebilir. Birden fazla imzalı önergelerde ilk imza GenelKurulda okunur, önerge ayrıca tutanağa eklenir.

Komisyon sıralarında, toplantı yeter sayısını temin edecek sayıda Komisyon üyesi yer almamışsa, komisyon temsilcisi, komisyon metninin değiştirilmesini isteyen önergelerin reddini veya komisyona iadesini isteyebilir.

MADDE 8. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 98 inci maddesinin son fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Üç birleşim içinde cevaplandırılmayan sözlü soru işlemden kaldırılır. İstemi halinde aynı birleşimde önerge sahibine beş dakikayı geçmemek üzere söz verilir.

MADDE 9. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 102 nci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Genelgörüşme

102. – Genel görüşme açılması, Hükümet, siyasî parti grupları veya en az yirmi milletvekili tarafından Başkanlıktan bir önerge ile istenebilir. Bu istem derhal gelenkâğıtlar listesine alınır, bastırılıp dağıtılır, Hükümete duyurulur ve dağıtım tarihinden itibaren kırksekiz saat sonra Gündeme alınır.

Verilen önergenin metni beşyüz kelimeden fazla ise istek sahipleri beşyüz kelimeyi geçmemek üzere önergenin özetini eklemek zorundadırlar. Genel Kurulda görüşme sırasında bu özet okunur.

Genel görüşmede ilk söz hakkı genel görüşme önergesi sahibi siyasî parti grubu veya gruplarına yahut genel görüşme önergesindeki birinci imza sahibi milletvekiline veya onun göstereceği bir diğer imza sahibi milletvekiline aittir.

Bundan sonraki görüşmeler hakkında genel hükümler uygulanır.

MADDE 10. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 139 uncu maddesinin ikinci, üçüncü ve beşinci fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

İşaretle oylama üyelerin el kaldırmaları suretiyle yapılır. Tereddüt halinde elektronik oylama mekanizmasının çalıştırılması veya bunun imkânsızlığı halinde, üyelerin ayağa kalkmaları veya beş üyenin ayağa kalkarak teklif etmesi halinde de salonda olumlu ve olumsuz oy verenlerin ikiye bölünerek sayılmaları suretiyle yapılır.

Açık oylama; elektronik oylama mekanizmasının çalıştırılması veya üzerinde milletvekillerinin ad ve soyadlarıyla seçim çevrelerinin yazılı olduğu oy pusulalarının kutuya atılması yahut ad cetvelinin okunması üzerine adı okunan milletvekilinin ayağa kalkarak “kabul”, “çekimser” veya “ret” kelimelerinden birini yüksek sesle söylemesi ve böylece açıkladığı oyunun kâtip üyelerce kaydedilmesi suretiyle olur.

Gizli oylama, elektronik oylama mekanizmasının çalıştırılması veya bunun imkânsızlığı halinde “kabul”, “ret” ve “çekimser” ibarelerinin yazılı olduğu oy pusulasının boş karelerine çarpı (X) işaretinin konması suretiyle yapılır.

MADDE 11. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 141 inci maddesinin birinci, ikinci ve dördüncü fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

İşaret oyuna başvurulması gereken hallerde Başkan oylama yapılacağını bildirerek önce oya sunulan hususu kabul edenlerin, sonra kabul etmeyenlerin el kaldırmasını veya tereddüt halinde elektronik oylama mekanizmasının kullanılmasını ister.

Kâtip Üyeler, el kaldırarak yapılan oylamada kendi oylarını GenelKuruldaki oyların sayımı bittikten sonra Başkana bildirirler.

İşaretle oylamanın elektronik oylama mekanizmasının çalıştırılması suretiyle yapılması halinde Başkan, oy kullananları kürsüdeki ekrandan tespit eder. El kaldırarak yapılan oylama sırasında ise oya sunulan hususun lehinde ve aleyhinde el kaldıranları Başkan ve kâtip üyeler beraberce sayarak tespit ederler. Aralarında anlaşamadıkları veya oyları tespit edemedikleri hallerde, Başkan, oylamanın ayağa kalkmak suretiyle tekrarlanacağını bildirir.

MADDE 12. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 142 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Genel ve katma bütçe kanun tasarıları, bu kanunlara ilişkin ek tasarılarla değişiklik tasarıları, genel ve katma bütçeli daireler için ek ödenek veya olağanüstü ödenek verilmesi hakkındaki kanun tasarıları, bu kanunlara ilişkin değişiklik tasarıları, bu kanunlarda bölümler arasında aktarma yapılmasına dair kanun tasarıları ile Türkiye Büyük Millet Meclisi bütçesinin değiştirilmesi hakkında verilen kanun teklifleri, geçici olarak harcama yapılmasına ve gelir toplanmasına yetki veren kanun tasarılarının tümü; vergi, resim ve harçlar konmasına, kaldırılmasına, eksiltilmesine veya artırılmasına dair kanun tasarısı ve tekliflerinin tümü; kesinhesap kanunu tasarıları, genel ve katma bütçeli dairelere bağlı döner sermayeler hesaplarının onaylanmasına dair kanun tasarılarının tümü; uzun vadeli kalkınma planı tasarısının tümü ve bu İçtüzüğün emredici hükümleriyle belirtilen diğer hususların oylanması açık oylama ile yapılır.

MADDE 13. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 144 üncü maddesinin birinci fıkrasının sonuna aşağıdaki cümle eklenmiş ve ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Ancak, elektronik oylamada, süresi içinde sisteme giremediği belirtilen üyelerle vekaleten oy kullanan bakanların oyları Başkanlıkça tespit edilir ve tutanağa geçirilir.

Oyların sayımı ve dökümü kâtip üyelerce yapılır. Elektronik oylama mekanizması ile yapılan oylamada ise sonuç ekranlara yansıtılır. Tutanakla tespit edilen sonuç aynı oturumda Başkan tarafından ilân olunur ve aynı birleşim tutanağına eklenir.

MADDE 14. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 148 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 148. – Gizli oylama, elektronik oylama mekanizmasının çalıştırılması veya bunun imkânsızlığı halinde “kabul”, “ret” ve “çekimser” ibarelerinin yazılı olduğu oy pusulasının boş karelerine çarpı (X) işaretinin konması suretiyle yapılır.

MADDE 15. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 183 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 183. – Anayasa ve İçtüzükte öngörülen süreler tatil ve ara verme sırasında işlemez.

MADDE 16. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün;

– 45 inci maddesinin son fıkrası,

– 52 nci maddesinin son fıkrası,

– 103 üncü maddesi,

– 105 inci maddesinin son fıkrasında geçen “ile ticarî sırlar” ibaresi,

– 143 üncü maddesinin dördüncü fıkrası,

Yürürlükten kaldırılmıştır.

MADDE 17. – Bu İçtüzük değişikliği yayımını takip eden ay başında yürürlüğe girer.

MADDE 18. – Bu İçtüzük hükümleri Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından yürütülür.

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünde değişiklik yapılmasına dair kanun teklifim ekte sunulmuştur.

Bilgilerinize saygılarımla arz ederim.

5.10.1999

Prof. Dr. M. Salih Yıldırım

Şırnak

GENEL GEREKÇE

Anayasa Madde 95/2’ye göre “Türkiye Büyük Millet Meclisi, çalışmaları kendi yaptığı içtüzük hükümlerine göre yürütür.”

Bu hükme göre Meclis, düzenini ve çalışma yöntemini belirleyen kuralları içtüzük adı altında düzenleyebilir ve çalışmalarını yavaşlatan veya engelleyen hükümleri de kaldırabilir ya da değiştirebilir.

Ülkemiz bir rejim sorunu olmamakla birlikte kendisini çok ağır hissettiren ekonomik ve sosyal sorunlarla uğraşmaktadır. Vatandaşlarda hâkim olan genel kanaat ise mer’i kanunların ve bunlara bağlı düzenlemelerin toplumun ihtiyaçlarını artık karşılayamadığıdır.

Topluma hâkim bu genel kanaatin ışığı altında, Meclise yöneltilen eleştiri ise Meclisin kanun yapma çalışmalarında yeterince hızlı olmadığıdır. Toplumun önünü açacak kanunların Meclis çalışmaları sırasında kadük olması Meclise olan inancı sarsmaktadır.

Meclis içtüzüğünde yapılacak değişiklik tekliflerinde Meclisin toplumun ihtiyacı olan kanunları daha süratle çıkarması amaçlanmaktadır. Ancak, bu düzenlemeler yapılırken, Meclisin ruhu ve yasama organı olarak fonksiyonu unutulmamalıdır.

Hazırladığımız içtüzük değişiklik teklifinde, milletvekillerinin konuşma süreleri ile ilgili maddelerde değişiklik yapılmamıştır. Zira kanunlar kamuyu ilgilendiren konularda hazırlanır ve kanunlaşma aşamasında bunlarla ilgili olarak toplumun taleplerini, beklentilerini, eleştirilerini Meclise taşıyacak olanlar milletvekilleridir. Bu önemli hususun korunmasına dikkat edilmiştir. Buna rağmen çeşitli maddelerde (Madde 37/I; 98/I, VI; 99/II, IV; 105/II; 119/I, II; 120/I; 128/I, II) Meclis çalışmalarını yavaşlatan sürelerde Anayasaya aykırı olmayan kısaltmalar yapılmıştır.

İçtüzüğün çeşitli maddelerinde (Madde 21/III; 36/I; 112/I; 116/II; 118) ilgili Meclis çalışmalarının yürütülmesi takdire bağlı sürelere tabi kılınmıştır. Bu maddelerdeki takdire bağlı süreler net ve maddelerin amacına uygun makûl sürelere tâbi kılınmıştır. Amaç çalışmaların takdire ve yorumlamaya tâbi olarak bazen hızlı bazen yavaş yürütülmesinin önüne geçmektir.

Komisyonların daha hızlı ama muhakkak etkin çalışması her zaman talep edilen ve amaçlanan bir durumdur. İçtüzüğün 14 üncü maddesi Meclis Başkanının görevlerini düzenlemektedir. Türkiye Büyük Millet Meclisi komisyonlarını denetlemek; işlerde birikme olması halinde komisyon başkanı ve üyelerini uyarmak ve durumu Genel Kurulun bilgisine sunmak, Başkanın görevleri arasındadır. 14 üncü maddenin 6 ncı bendine yapılan ekleme ile Meclis Başkanına bu denetimi sonucunda gerekli görürse komisyon başkan ve/veya üyelerinin değiştirilmesini teklif etmek görevi verilmiştir. Bu düzenleme ile hem komisyonların daha etkin çalışması sağlanmış olacak, hem de Meclis Başkanının Meclis çalışmalarına daha aktif katılması sağlanacaktır.

54 üncü maddede yapılan değişiklik ile Genel Kurul çalışma süreleri günde bir saat artırılmıştır. Bu düzenlemeden amaç Meclisin çalışmalarını rahatlatacak zamanı kazandırmak ve daha verimli çalışmasını sağlamaktır.

Toplum ve devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunda görüşülmesi için genel görüşme açılması istenebilir. İçtüzüğün 102 nci maddesi genel görüşme açılması hakkındaki öngörüşmeyi, 103 üncü madde ise genel görüşme açılmasını düzenlemektedir. Genel görüşme yapılması hakkındaki öngörüşmede genel görüşme açılması kararı alınmışsa genel görüşmenin başlaması için kırksekiz saat beklemek gerekir. Toplumu ve devleti ilgilendiren önemli bir konunun görüşülmesinin en erken iki gün sonraya bırakılmasının o konunun Mecliste görüşülmesinin topluma vereceği rahatlatıcı ve gerginlikleri yumuşatıcı etkiyi azaltacağı inancındayız. Bu nedenle, 102 nci maddede yapılan değişiklik ile genel görüşme yapılması hakkındaki öngörüşmede, genel görüşme yapılması kararı alınırsa aynı birleşim içinde genel görüşmenin yapılması şeklinde bir düzenleme getirilmiştir. Bu düzenleme ile 103 üncü maddenin içtüzükte yer almasının kanun yapma tekniği açısından anlamı kalmadığından kaldırılmıştır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünde Değişiklik Yapan Kanun Teklifi belirttiğim gerekçelerle hazırlanmıştır.

Saygılarımla sunarım.

MADDE GEREKÇELERİ

Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzğünün 20 maddesinde Meclis çalışmalarını aksattığını düşündüğümüz hususlarda değişiklik yapılmıştır. Madde gerekçelerimiz;

1. İçtüzüğün 21, 36, 112, 116 ve 118 inci maddelerinde ilgili Meclis çalışmalarının yürütülmesi takdire bağlı sürelere tabi kılınmıştır. Bu hususun Meclis çalışmalarını yavaşlatan, aksatan bir faktör olarak kullanılmasının önlenmesi amaçlanmış ve bu maddelerde yer alan takdire bağlı süreler net ve maddenin amacına uygun makul sürelere tabi kılınmıştır.

2. İçtüzüğün 37, 98, 99, 105, 119, 120 ve 128 inci maddelerinde Meclis çalışmalarında uygulanan sürelerde bu çalışmaları aksatmayacak aksine hızlandıracağını düşündüğümüz kısaltmalar yapılmıştır.

3. İçtüzüğün 14 üncü maddesinde yapılan değişiklik ile Meclis Başkanının görevleri arasında yaptığı denetim sonucunda gerek görürse Başkan ve/veya üyelerin değiştirilmesini teklif etmek görevi eklenmiştir. Bu düzenlemenin gerekçesi hem amacımıza uygun olarak komisyonların daha fazla sorumluluk anlayışı içinde etkin çalışmasını sağlamak, hem de Meclis Başkanının Meclis çalışmalarına daha aktif katılımını sağlamaktır.

4. İçtüzüğün 54 üncü maddesinde Meclis çalışmalarının süresinin toplantı günlerinde bir saat öne alınarak artırılması ile Meclis çalışmalarına hız kazandırmak amaçlanmıştır. Meclis toplantı günlerinde çalışma saati 14.00’e alındığından aynı doğrultuda 3 üncü maddede de Meclisin ilk toplantı günü toplantı saati 14.00’e çekilmiştir.

5. İçtüzüğün 81 inci maddesi kenar başlığı “Tüm üzerine konuşmalar” şeklindedir ve kanun tasarı ve tekliflerinin görüşülmesinden önce tasarı ve teklifin tümü hakkında söz verme hususunu düzenlemektedir. Bu maddede 4 üncü fıkranın yer alması madde içeriğine uygun olmadığından çıkarılmıştır.

6. İçtüzüğün 86 ncı maddesi kanun tasarı ve teklifinin kesin olarak oylanmasından önce milletvekillerine lehte ve aleyhte olarak birer kişiye söz verilmesi hususunu düzenlemektedir. 86 ncı maddenin son cümlesine göre “Bu konuşma kısa, açık ve gerekçeli yapılır.” Bu ifadede yer alan “kısa” hükmü takdire bağlı uygulama olmaktan çıkarılarak herkesçe aynı şekilde uygulanacak bir usule yani kısa, makul ve net bir süreye tabi kılınmıştır.

7. İçtüzüğün 143 üncü maddesi açık oylama istemini düzenlemektedir. Açık oylama türleri 139 uncu maddenin 3 üncü fıkrasında belirtilmiştir. 143 üncü maddenin 4 üncü fıkrasında ise yapılan işlemin işaret oyu niteliğine dönüşmesi şartı düzenlenmiştir. Bu maddeye açık oylama usullerinden sadece birinin değil hepsinin dahil edilmesi düşünülerek “kararlaştırılan açık oylama usulüne uyulmadığı” ifadesi eklenmiştir.

8. İçtüzüğün 87 nci maddesinde yapılan değişiklik ile değişiklik önergelerinin okunması sırasında Meclis çalışmalarına hiçbir katkısı olmayan bir usul ele alınarak vakit kaybını önleyen bir düzenleme getirilmiştir.

9. İçtüzüğün 102 nci maddesinde yapılan değişiklik ile toplumu ve devleti ilgilendiren bir konunun Mecliste görüşülmesi talep edildiğinde, Meclisin toplum sorunlarına hâkim ve çözüm getirici, gerginlikleri giderici ve toplumu rahatlatıcı fonksiyonunu daha etkin yerine getirebilmesi için genel görüşme yapılması hakkındaki öngörüşme ve genel görüşme açılması arasındaki süre kaldırılarak genel görüşme yapılması hakkındaki öngörüşmede genel görüşme açılması kararı alınırsa aynı birleşim içinde genel görüşmenin yapılması usulü getirilmiştir.

ŞIRNAK MİLLETVEKİLİ MEHMET SALİH YILDIRIM’IN TEKLİFİ

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ İÇTÜZÜĞÜNDE DEĞİŞİKLİK YAPAN

İÇTÜZÜK TEKLİFİ

MADDE 1. – TBMM İçtüzüğünün 14 üncü maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Başkanın görevleri

Madde 14. – Başkanın görevleri şunlardır :

1. Türkiye Büyük Millet Meclisini Meclis dışında temsil etmek;

2. Genel Kurul görüşmelerini yönetmek;

3. Tutanak dergisi ile tutanak özetinin düzenlenmesini denetlemek;

4. Başkanlık Divanına başkanlık etmek ve Divanın gündemini hazırlamak;

5. Danışma Kuruluna başkanlık etmek;

6. Türkiye Büyük Millet Meclisi Komisyonlarını denetlemek; işlerde birikme olması halinde Komisyon Başkanı ve Üyelerini uyarmak ve durumu Genel Kurulun bilgisine sunmak ve gerekirse Başkan ve/veya Üyelerin değiştirilmesini teklif etmek;

7. Başkanlık Divanı kararlarını uygulamak;

8. Türkiye Büyük Millet Meclisinin idarî ve malî işleri ile kolluk işlerini yürütmek ve denetlemek;

9. Başkanlık Divanı bünyesinde oluşturulacak “Türkiye Büyük Millet Meclisi Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu” aracılığıyla Meclisi ve çalışmalarını yurt içinde ve yurt dışında tanıtıcı tedbirler almak ve yayın yapmak;

10. Kendisine Anayasa, Kanunlar ve İçtüzük gereğince verilen görevleri yerine getirmek.

Başkan özürlü olduğu veya Türkiye Büyük Millet Meclisi toplantı halinde iken Ankara dışında bulunduğu zaman, görevlerini yerine getirmek üzere, Başkanvekillerinden birisini kendisine yazıyla vekil olarak tayin eder.

Başkan, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına ayrılan resmî konutlarda oturur.

MADDE 2. – TBMMİçtüzüğünün 21 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Parti gruplarının komisyonlarda temsili

Madde 21. – Başkan, 11 inci maddenin ilk fıkrasında belirtilen oranlara göre, Komisyonlarda da siyasî parti gruplarına düşen üye sayısını tespit eder.

Bir siyasî parti grubu, herhangi bir komisyonda kendisine düşen üyelikten vazgeçebilir.

Siyasî parti grupları, adaylarını beş gün içerisinde Başkanlığa bildirirler. Bütün Komisyonlar için, siyasî parti gruplarınca bildirilen adayların isimlerini gösterir listelerin Genel Kurulca, işaret oyu ile onaylanması suretiyle seçim tamamlanmış olur.

Plan ve Bütçe Komisyonu ve Dilekçe Komisyonu üyeliğine seçilen milletvekilleri, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı ve Bakanlar Kurulu Üyeleri, Meclis komisyonlarında görev alamazlar,

14 üncü maddenin 6 ncı bendi gereği Komisyon Başkanlığı ve/veya üyeliği sona eren milletvekilinin yerine yeni üyeler üçüncü fıkradaki usule göre belirlenir.

MADDE 3. – TBMMİçtüzüğünün 36 ncı maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Bekleme süresi

Madde 36. – Komisyonlara havale edilen işlerin görüşülmesine, havale tarihinden itibaren kırksekiz saat sonra başlanabilir. Komisyona havale edilen evrak, Komisyon Başkanlığınca resen veya komisyon üyelerinden beşi tarafından yazıyla istenirse, bastırılarak üç gün içinde komisyon üyelerine dağıtılır. Bu takdirde, söz konusu süre, dağıtım tarihinden itibaren başlar.

Danışma Kurulunun tavsiyesi veya bir kanun tasarısı veya teklifin tümünün veya belli hükümlerinin komisyona geri alınması veya geri verilmesi hallerinde, yukarıdaki fıkrada yazılı süre kaydına uyulmayabilir.

MADDE 4. – TBMM İçtüzüğünün 37 nci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Komisyonlarda inceleme süresi

Madde 37. – Tasarı veya tekliflerle kanun hükmünde kararnamelerin esas komisyonlara havale gününden itibaren en geç otuz gün içinde sonuçlandırılması gerekir.

Bu sürenin bitiminde, tasarı, teklif ve kanun hükmünde kararnamelerin doğrudan genel kurul gündemine alınmasını hükümet veya teklif sahipleri isteyebilirler. Bu istemler üzerine komisyon, hükümet, teklif sahibi ve bir milletvekili beşer dakikayı geçmemek üzere söz alabilir. Genel Kurul işaret oyuyla karar verir.

Süresi içinde komisyonda görüşülmeyen kanun hükmünde kararnameler, doğrudan Genel Kurul gündemine alınmak üzere Meclis Başkanlığınca Danışma Kuruluna götürülür.

Başkanlıkça esas komisyon dışında, tali komisyonlara da havale edilmiş olan bir konu bu komisyonlarca on gün içinde sonuçlandırılır. Bu süre, Başkanlıkça kısaltılabileceği gibi, komisyonun müracaatı halinde en çok on gün daha uzatılabilir.

MADDE 5. – TBMMİçtüzüğünün 54 üncü maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Toplantı günleri

Madde 54. – Resmî tatile rastlamadığı takdirde Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu, Salı, Çarşamba, Perşembe günleri saat 14.00’den 19.00’a kadar toplanır.

Danışma Kurulunun teklifi üzerine Genel Kurul, toplantı hafta, gün ve saatlerini değiştirebileceği gibi, diğer günlerde de toplantı yapılmasına karar verebilir.

MADDE 6. – TBMM İçtüzüğünün 81 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Tümü üzerine konuşmalar

Madde 81. – Kanun tasarı veya tekliflerinin görüşülmesinde, önce tasarı veya teklifin tümü hakkında söz verilir.

Anayasa değişiklikleri hariç, kanunun tümünün veya maddelerinin oylanması, yirmi üye tarafından açık oy istenmemişse, işaretle olur.

Aksi, Danışma Kurulunun teklifiyle Genel Kurulca kararlaştırılmışsa, siyasî parti grupları, Komisyon ve Hükümet adına kanun tasarı ve tekliflerinin tümü hakkında yapılan konuşmalar, yirmişer dakika ile ve üyeler tarafından yapılan konuşmalar onar dakika ile sınırlıdır.

(Son fıkra çıkarıldı.)

MADDE 7. – TBMMİçtüzüğünün 86 ncı maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Son konuşmalar

Madde 86. – Tasarı veya teklifin tümünün kesin olarak oylanmasından önce milletvekilleri, ne yolda oy kullanacaklarını kürsüden belirtmek isterlerse, Başkan lehte ve aleyhte birer kişiye söz verir. Bu konuşma beş dakikayı geçmemek üzere açık ve gerekçeli yapılır.

MADDE 8. – TBMMİçtüzüğünün 98 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Sözlüsorunun gündeme alınması ve cevaplandırılması

Madde 98. – Sözlü sorular, önergenin Başkanlığa veya ait olduğu bakanlığa sevk tarihinden itibaren üç gün sonra gündeme alınır.

Sözlü soruların cevaplandırılması için; Anayasa, kanun ve içtüzük gereği zorunluluklar hariç olmak üzere, haftanın en az iki gününde, birleşimin başında ve birer saatten az olmamak şartıyla, Danışma Kurulunun önerisi ve Genel Kurulun onayı ile belli bir süre ayrılır.

Hükümet adına verilecek cevabın süresi beş dakikayı geçemez. Bu cevap üzerine soru sahibi, yerinden konu ile ilgili çok kısa ek bir açıklama isteyebilir. Hükümet adına verilecek cevapla görüşme tamamlanır. İkinci cevap süresi de beş dakikayı geçemez.

Soru sahibinin Genel Kurulda bulunmaması, sorunun cevaplandırılmasına engel değildir.

Hükümet adına cevap vermek için söz alan bakan; gündemde bulunan sözlü soru önergelerinden birden fazlasını sıra gözetmeden cevaplayabilir. Bu hakkını kullanmak isteyen bakan, önceden, birleşimi yöneten Başkana isteğini bildirir. Başkan bu isteği birleşimi açtıktan sonra derhal Genel Kurula duyurur. Konuları aynı olan sözlü sorular birleştirilerek cevaplandırılabilir.

İkinci fıkradaki zorunluluklar hariç, iki birleşim içinde cevaplandırılmayan sözlü sorular yazılı soruya çevrilir ve istemi halinde aynı birleşimde önerge sahibine beş dakikayı geçmemek üzere söz verilir.

MADDE 9. – TBMMİçtüzüğünün 99 uncu maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Yazılı sorunun cevabı

Madde 99. – Yazılı soruların cevabı, Başbakanlık veya ait olduğu Bakanlık eliyle Başkanlığa sunulur. Başkan, bu cevabı derhal soru sahibine iletir. Cevap ayrıca soru metniyle birlikte Başkanlıkça alındığı günkü veya bir sonraki birleşim tutanağının arkasına eklenir.

Yazılı sorular, Başbakanlığa veya ait olduğu Bakanlığa gönderildiği tarihten itibaren en geç on gün içinde cevaplandırılır.

Başkan, bu süre içinde cevaplandırılmayan yazılı sorular için Başbakanın veya ilgili Bakanın dikkatini çeker.

Yazılı sorular, dikkat çekme yazısının gönderildiği tarihten itibaren beş gün içinde de cevaplandırılmazsa, önergenin süresi içinde cevaplandırılmadığı gelen kâğıtlar listesinde ilân edilir.

Hükümet, yazılı sorunun cevabını gereken bilgilerin derlenebilmesi için Başkanlığa bilgi vermek suretiyle yazılı sorunun gönderildiği tarihten itibaren bir ayı geçmemek üzere geciktirebilir.

MADDE 10. – TBMM İçtüzüğünün 105 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Meclis Araştırma Komisyonu ve yetkileri

Madde 105. – Meclis araştırmasının yürütülmesi görevi, genel hükümlere göre seçilecek bir özel komisyona verilir.

Bu komisyonun üye adedi, çalışma süresi ve gerektiğinde Ankara dışında da çalışabileceği hususu Meclis Başkanının teklifi ile Genel Kurulca tespit edilir. Araştırmasını iki ay içinde bitiremeyen komisyona bir aylık kesin süre verilir. Komisyon bu süre sonunda da çalışmasını tamamlayamadığı takdirde, süre bitiminden itibaren onbeş gün içinde araştırmanın tamamlanmaması nedenleri veya o ana kadar varılan sonuçlar üzerinde Genel Kurulda görüşme açılır. Genel Kurul bu görüşme ile yetinebileceği gibi yeni bir komisyon da kurabilir.

Meclis Araştırma Komisyonu, bakanlıklarla genel ve katma bütçeli dairelerden, mahallî idarelerden, muhtarlıklardan, üniversitelerden, Türkiye Radyo-Televizyon Kurumundan, kamu iktisadî teşebbüslerinden, özel kanun ile veya özel kanunun verdiği yetkiye dayanılarak kurulmuş banka ve kuruluşlardan ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarından ve kamu yararına çalışan derneklerden bilgi istemek ve buralarda inceleme yapmak, ilgililerini çağırıp bilgi almak yetkisine sahiptir.

Komisyon, gerekli gördüğünde uygun bulacağı uzmanların bilgilerine başvurabilir.

Devlet sırları ile ticarî sırlar, Meclis araştırması kapsamının dışında kalır.

MADDE 11. – TBMMİçtüzüğünün 112 nci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Soruşturmanın sonuçlandırılması

Madde 112. – Soruşturma Komisyonu raporu, Başkanlıkça bastırılarak hakkında soruşturma açılması istenen Başbakan veya Bakana derhal gönderilir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerine üç gün içinde dağıtılır. Rapor, üyelere dağıtıldıktan beş gün sonraki birleşimin gündemine alınır ve öncelikle görüşülür.

Bu görüşmede, Komisyona, şahısları adına altı milletvekiline ve o sırada görevde bulunsun veya bulunmasın hakkında soruşturma açılması istenen Başbakan veya Bakana söz verilir. Son söz soruşturma açılması istenen Başbakan veya Bakana aittir ve süresi sınırlandırılamaz.

Görüşmeler tamamlandıktan sonra Komisyon raporu Genel Kurulca karara bağlanır.

Komisyonun Yüce Divana sevk yönündeki raporları ile Genel Kurulun Yüce Divana sevk kararlarında hangi ceza hükmüne dayanıldığı belirtilir.

Komisyonun Yüce Divana sevk etmeme yönündeki raporlarının reddi, ancak Yüce Divana sevke dair verilen ve sevk kararının hangi ceza hükmüne dayanacağını gösteren bir önergenin kabulü ile mümkün olur.

Yüce Divana sevk kararı ancak üye tam sayısının salt çoğunluğu ile alınır.

Türkiye Büyük Millet Meclisince Yüce Divana sevk kararı alınırsa dosya, en geç yedi gün içinde Başkanlıkça dizi pusulasına bağlanarak Anayasa Mahkemesi Başkanlığına gönderilir.

MADDE 12. – TBMM İçtüzüğünün 116 ncı maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Dilekçelerin Başkanlık Divanınca incelenmesi

Madde 116. – Dilekçe Komisyonunun; Başkan, Başkanvekili, Sözcü ve Kâtibinden oluşan Başkanlık Divanı, komisyona gelen dilekçeleri inceleyerek;

1. Belli bir konuyu ihtiva etmeyen,

2. Yeni bir kanunu veya kanun değişikliğini gerektiren,

3. Yargı mercilerinin görevine giren konularla ilgili olan veya haklarında bu merciler tarafından verilmiş bir karar bulunan,

4. Yetkili idarî makamlarca verilen kesin hesap cevap suretini ihtiva etmeyen,

5. Kanunun dilekçede bulunmasını zorunlu gördüğü şartlardan herhangi birini taşımayan,

Dilekçelerin görüşülmeyeceğini karara bağlar.

Komisyon Başkanlık Divanı, bu kararlarını; bastırır ve üç gün içinde Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerine dağıtır. Dağıtım tarihinden itibaren onbeş gün içinde itiraz olunmayan Başkanlık Divanı kararları kesinleşir ve durum dilekçe sahiplerine yazılı olarak bildirilir.

Komisyon Başkanlık Divanı; görüşülemeyeceğini karara bağladığı dilekçelerden, kanun olarak düzenlenmesini de toplumsal yarar gördüklerinin birer örneğini Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına ve Başbakanlığa bilgi olarak gönderir.

MADDE 13. – TBMM İçtüzüğünün 118 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Komisyon Genel Kurulu kararlarının bastırılması ve dağıtılması

Madde 118. – Komisyon Başkanlık Divanı, Komisyon Genel Kurulunca alınan kararları bastırır, üç gün içinde bütün milletvekillerine ve bakanlara dağıtır.

MADDE 14. – TBMMİçtüzüğünün 119 uncu maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Komisyon Genel Kurulu kararlarına itiraz

Madde 119. – Türkiye Büyük Millet Meclisinin her üyesi Komisyon Genel Kurulunun kararına, kararın dağıtım gününden itibaren onbeş gün içinde gerekçeli bir yazıyla itiraz edebilir. Aksi halde, dilekçe hakkında karar kesinleşir.

Komisyon Genel Kurulu, itiraz edilen dilekçeler için, itiraz tarihinden itibaren onbeş gün içinde bir rapor düzenleyerek, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına sunar. Türkiye Büyük Millet Meclisinin alacağı karar kesindir.

Bu madde hükümleri gereğince kesinleşen kararlar, dilekçe sahiplerine ve ilgili bakanlıklara bildirilir.

MADDE 15. – TBMM İçtüzüğünün 120 nci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Dilekçeler hakkındaki kesin kararların sonucu

Madde 120. – Bakanlar 119 uncu madde gereğince kesinleşen kararlar hakkında yaptıkları işlemi, aynı maddenin son fıkrası uyarınca kendilerine yapılan bildiri tarihinden itibaren onbeş gün içinde, Komisyon Başkanlığına yazıyla bildirirler. Komisyon Genel Kurulu, bunlardan gerekli gördüklerinin Türkiye Büyük Millet Meclisince görüşülmesini isteyebilir. Bu takdirde, Komisyon kendi görüşünü belirten bir rapor hazırlayarak Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına sunar. Komisyonun bu istekte bulunması halinde 119 uncu maddenin ikinci ve üçüncü fıkraları hükümleri uygulanır.

İlgili bakanlık birinci fıkra uyarınca yapması gereken bildiriyi yapmadığı takdirde de, aynı fıkra hükümleri uygulanır.

MADDE 16. – TBMMİçtüzüğünün 128 inci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Olağanüstü Hal ve Sıkıyönetim Kanun Hükmündeki Kararnamelerin görüşülmesi

Madde 128. – Anayasanın 121 ve 122 nci maddeleri gereğince çıkarılan ve Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulan kanun hükmünde kararnameler, Anayasanın ve içtüzüğün kanun tasarı ve tekliflerinin görüşülmesi için koyduğu kurallara göre ancak, Komisyonlarda ve Genel Kurulda diğer kanun hükmünde kararnamelerle, kanun tasarı ve tekliflerinden önce, ivedilikle en geç yirmi gün içinde görüşülür ve karara bağlanır.

Komisyonlarda en geç onbeş gün içinde görüşmeleri tamamlanmayan kanun hükmünde kararnameler Meclis Başkanlığınca doğrudan doğruya Genel Kurul gündemine alınır.

MADDE 17. – TBMM İçtüzüğünün 143 üncü maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Açık oylama istemi

Madde 143. – Anayasa, kanunlar ve içtüzük gereğince işaret oyuna yahut gizli oya başvurulması zorunlu olmayan hallerde açık oylama yapılması en az beş milletvekilinin yazılı istemine bağlıdır.

Açık oylama önergesinde imzası bulunanlardan en az onbeş milletvekilinden herhangi birinin kararlaştırılan açık oylama usulüne uymadığı tasnif sonunda anlaşılırsa, yapılan oylama, işaret oyu niteliğinde işlem görür.

Açık oylama sırasında basılı oy pusulası bulunmayan milletvekili bir kâğıt üzerine adını ve seçim çevresini yazıp imzalamak suretiyle oyunu kullanabilir.

MADDE 18. – TBMM İçtüzüğünün 87 nci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Değişiklik önergeleri

Madde 87. – Kanunlarda veya içtüzükte aksine bir hüküm yoksa, kanun tasarısı veya teklifinde bir maddenin reddi, tümünün veya bir maddenin komisyona iadesi, bir maddenin değiştirilmesi, esas komisyon veya Hükümet değişiklik önergeleri verebilir. Bu esaslar dairesinde milletvekilleri tarafından maddelerin her fıkrası için dörtten fazla önerge verilemez.

Değişiklik önergeleri kanun tasarı veya tekliflerinin basılıp dağıtılmasından itibaren Başkanlığa verilebilir. Ancak, tasarı veya teklifin görüşülmesine başlandıktan sonra verilecek değişiklik önergelerinde en az beş milletvekilinin imzası bulunmadıkça önerge işleme konulmaz.

Görüşülmekte olan tasarı veya teklifin konusu olmayan sair kanunlarda ek ve değişiklik getiren yeni bir kanun teklifi niteliğindeki değişiklik önergeleri işleme konulmaz.

Görüşülmekte olan tasarı veya teklife konu kanunun, komisyon metninde bulunmayan, ancak tasarı veya teklif ile çok yakın ilgisi bulunan bir maddesinin değiştirilmesini isteyen ve komisyon salt çoğunlukla katıldığı önergeler üzerinde yeni bir madde olarak görüşme açılır.

Değişiklik önergelerinde, değiştirilmesi, kaldırılması veya eklenmesi istenen hükümler açıkça belirtilir. Açık olmayan ve şarta bağlı önergeler işleme konulmaz.

Başkan, değişiklik önergesi hakkında komisyona ve gruplara derhal bilgi verir.

Değişiklik önergeleri önce veriliş, sonra aykırılık sırasına göre ve her değişiklik önergesinde önergeyi imzalayan ilk milletvekilinin ismi ve diğer milletvekillerinin adedi belirtilerek okunur ve işleme konur.

MADDE 19. – TBMM İçtüzüğünün 102 nci maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

Genel görüşmenin açılması

Madde 102. – Genel görüşme açılması, Hükümet, siyasî parti grupları veya en az yirmi milletvekili tarafından Başkanlıktan bir önergeyle istenebilir. Bu istem derhal gelen kâğıtlar listesine alınır, Genel Kurula ve Hükümüte duyurulur.

Verilen önergenin metni beşyüz kelimeden fazla ise istek sahipleri beşyüz kelimeyi geçmemek üzere önergenin özetini eklemek zorundadırlar. Özet metni derhal milletvekillerine dağıtılır. Önergeyi veren milletvekillerinin talebi halinde Genel Kurulda bu özet okunur.

Genel görüşme açılıp açılmamasına Genel Kurul karar verir.

Genel Kurulda bu konudaki görüşmede Hükümet, siyasî parti grupları ve istemde bulunan milletvekillerinden birinci imza sahibi veya onun göstereceği bir diğer imza sahibi konuşabilir. Genel Kurul, genel görüşme açılıp açılmamasına işaretle oylama suretiyle karar verir.

Genel görüşme açılmasına karar verilirse, aynı birleşim içinde genel görüşme yapılır.

Bundan sonraki görüşmeler hakkında genel hükümler uygulanır.

MADDE 20. – TBMM İçtüzüğünün 3 üncü maddesi aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

İlk toplantı ve andiçme

Madde 3. – Milletvekili genel seçimi kesin sonuçlarının Yüksek Seçim Kurulunca Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu kanallarında ilânını takiben beşinci gün saat 14.00’de Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu çağrısız olarak toplanır. Bu birleşimde, önce milletvekillerinin and içme töreni yapılır.

Andiçme töreninde bulunmayan milletvekilleri, katıldıkları ilk birleşimin başında andiçerler.

Andiçme, her milletvekilinin, Anayasadaki metni kürsüden yüksek sesle okuması suretiyle olur.

Ara seçimde milletvekili seçilenler, katıldıkları ilk birleşimin başında andiçerler.

Milletvekilleri, seçim çevresi, soyadı ve adlarının alfabe sırasına göre andiçerler.

MADDE 21. – Bu içtüzük yayımlandığı tarihte yürürlüğe girer.

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine Dair İçtüzük Teklifimiz gerekçesi ile birlikte ilişikte sunulmuştur.

Gereğini arz ederiz.

Saygılarımızla.

5.10.1999

Ali Ilıksoy Ömer İzgi Nejat Arseven

Gaziantep Konya Ankara

GENEL GEREKÇE

Anayasa madde 95/2’ye göre “Türkiye Büyük Millet Meclisi, çalışmaları kendi yaptığı İçtüzük hükümlerine göre yürütür.”

Bu hükme göre Meclis düzenini ve çalışma yöntemini belirleyen kuralları İçtüzük adı altında düzenleyebilir ve çalışmalarını yavaşlatan veya engelleyen hükümleri de kaldırabilir ya da değiştirebilir.

Ülkemiz, bir rejim sorunu olmamakla birlikte kendisini çok ağır hissettiren ekonomik ve sosyal sorunlarla uğraşmaktadır. Vatandaşlarda hâkim olan genel kanaat ise mer’i kanunları ve bunlara bağlı düzenlemelerin toplumun ihtiyaçlarını artık karşılayamadığıdır.

Topluma hâkim bu genel kanaatin ışığı altında, Meclise yöneltilen eleştiri ise Meclisin Kanun yapma çalışmalarında yeterince hızlı olmadığıdır. Toplumun önünü açacak kanunların Meclis çalışmaları sırasında kadük olması Meclise olan inancı sarsmaktadır.

Meclis İçtüzüğünde yapılacak değişiklik tekliflerinde Meclisin toplumun ihtiyacı olan kanunları daha süratle çıkarması amaçlanmaktadır. Ancak, bu düzenlemeler yapılırken, Meclisin ruhu ve yasama organı olarak fonksiyonu unutulmamalıdır.

Teklif, bu düşüncelerle hazırlanmıştır.

MADDE GEREKÇELERİ

Madde 1. – Bu madde ile;

– Türkiye Büyük Millet Meclisinin Milletvekili Genel Seçimi kesin sonuçlarının Yüksek Seçim Kurulunca ilânını takip eden üçüncü gün saat 13.00’de toplanması esası getirilmekte,

– Siyasî Parti Gruplarının adaylarını on gün içinde bildirmesi öngörülmekte,

– Komisyonlarda inceleme süresi kırkbeş günden otuz güne indirilmekte,

– Komisyonlar bülteninin yılda bir defa yayınlanması hükmü getirilmekte,

– Toplantıların başlama saati “15:00” den “14:00”e çekilmekte,

– Gündem dışı konuşmalara Hükümetin cevap verme süresi beş dakika olarak belirlenmekte,

– Usul hakkındaki konuşmalar beşer dakika ile sınırlanmaktadır.

– İçtüzüğün 98 ve 100 üncü maddeleri arasındaki farklılığı gidermek için 100 üncü maddedeki yedi günlük süre beş güne indirilmekte,

– 50 nci maddede sayılanların dışında da örneğin yabancı bir devlet Başkanının Genel Kurula hitap etmek istemesi gibi özelliği olan belli konularda özel görüşme günü ve gündemi tespit edilebilmesine olanak vermek için 50 nci maddeye “özelliği olan veya” ibaresinin eklenmesi öngörülmektedir.

Bu değişikliklerle Türkiye Büyük Millet Meclisinin çalışmalarına hız kazandırılması amaçlanmakta ve belirsiz bazı durumlara netlik kazandırılmaktadır.

Madde 2. – Maddede yapılan değişiklikle Türkiye Büyük Millet Meclisinin tatil veya ara vermede toplantıya çağrılması durumuna ilişkin olmak üzere; toplantıyı gerektiren konunun görüşülmesinden sonra tatile veya ara vermeye devam olunacağı hükmü getirilmektedir. Bu toplantıdan sonra Türkiye Büyük Millet Meclisinin çalışmalarına devam etme imkânı ortadan kaldırılmaktadır.

Madde 3. – İçtüzüğün 8 inci maddesinde Geçici Başkanlık Divanı düzenlenmiş ancak, milletvekili genel seçiminin yapıldığı günden, kesin sonuçların Yüksek Seçim Kurulu tarafından ilân edildiği güne kadar ve bugünden birinci birleşimin yapılacağı güne kadar Meclis Başkanlığı için bir hüküm getirilmemiştir. Bu boşluk uygulamada Meclisin temsili açısından sıkıntı yaratmaktadır. Bu nedenle, Geçici Başkanlık görevinin ise birinci birleşimde değil, Yüksek Seçim Kurulunun kesin sonuçları ilân ettiği gün başlaması öngörülmüştür.

Madde 4. – Uygulamaya ve mevzuata uygun biçimde 56 ncı maddenin ikinci fıkrasının sonuna Genel Kurulda milletvekillerinin başı açık bulunmalarını düzenleyen bir cümle eklenmiştir.

Madde 5. – Uygulamaya açıklık getirmek üzere bu düzenleme yapılmıştır.

Madde 6. – Teklif ve tasarıların yenilenmesinde uygulamada çıkan aksaklıkları gidermek üzere düzenleme yapılmıştır.

Madde 7. – Bu madde ile; maddeler üzerinde; Siyasî Parti Grupları, Komisyon, Hükümet ve üyelere eşit olarak beş dakika konuşma hakkı tanınmaktadır.

Madde 8. – Uygulamaya açıklık getirilmesi için bu düzenleme yapılmıştır.

Madde 9. – Tasarı ve tekliflerin görüşülmesi sırasında, maddelerin bütünlüğünün bozulmaması için önergelerin fıkra üzerinde değil madde üzerinde verilmesi esası getirilmiştir.

45 inci maddede düzenlenen komisyonun önergeye nasıl katılacağını düzenleyen fıkra aidiyeti nedeniyle aynen bu maddeye eklenmiştir.

Madde 10. – Bu madde ile Medenî Kanun, Ceza Kanunu, Gümrük Kanunu gibi temel kanunların, İçtüzüğün ve ülkenin ekonomik ve teknolojik gelişimi ile doğrudan ilgili yeniden yapılanma kanunlarının görüşülmesi ile ilgili esaslar düzenlenmektedir. Bu konuda Danışma Kurulunda oybirliği sağlanması halinde, Siyasî Parti Grupları Önerisi ile Genel Kurulun, beşte üç çoğunluğu ile karar vermesi esası getirilmektedir.

Madde 11. – Milletvekillerinin her zaman yazılı soru sorma hakları bulunduğu gözönüne alınarak, güncelliğini yitiren sözlü soruların işlemden kaldırılması öngörülmüştür.

Madde 12. – Genel görüşmenin iki aşamalı yapılmasının zaman kaybından öte bir yararının olmadığı düşüncesi ile tek görüşme esası getirilmiş ve madde buna göre yeniden düzenlenmiş, dolayısıyla 103 üncü madde de yürürlükten kaldırılmıştır.

Madde 13. – İçtüzüğün 139 uncu maddesi elektronik oylama mekanizmasının kullanılmasına uygun hale getirilmiştir.

Madde 14. – İçtüzüğün 141 inci maddesi elektronik oylama mekanizmasının kullanılmasına uygun hale getirilmiştir.

Madde 15. – İçtüzüğün 143 üncü maddesi elektronik oylama mekanizmasının kullanılmasına uygun hale getirilmiştir. 143 üncü maddenin dördüncü fıkrası, açık oy isteminde bulunan milletvekilleri üçüncü fıkraya göre tespit edildiğinden bu fıkra uygulanmamaktadır. Bu nedenle metinden çıkarılması uygun görülmektedir.

Madde 16. – İçtüzüğün 144 üncü maddesi elektronik oylama mekanizmasının kullanılmasına uygun hale getirilmiştir.

Madde 17. – Bu madde ile birden fazla husus hakkında açık oylama yapılması gerektiğinde elektronik oylama usulünün de kullanılabileceği hükmü getirilmektedir.

Madde 18. – Gizlilik ihlâlini önlemeye yönelik olarak madde yeniden düzenlenmektedir.

Madde 19. – İçtüzüğün tatil sırasında sürelerin işlememesini düzenleyen 183 üncü maddesi, maksadını daha iyi ifade edecek şekilde yeniden düzenlenmiştir.

Madde 20. – Yapılan değişikliklere uygun biçimde yürürlükten kaldırılan hükümler bu maddede sayılmıştır.

– 45 inci maddenin son fıkrası 87 nci maddeye alındığından bu maddeden çıkarılmıştır.

– 52 nci maddenin son fıkrası 19 uncu maddenin son fıkrası ile çelişkili olduğundan bugüne kadar da hiç uygulanmadığından yürürlükten kaldırılmıştır.

– Anayasa ve İçtüzüğün ilgili hükümlerine göre Anayasa değişikliği gizli oyla mümkün olduğundan açık oylamanın zorunlu olduğu halleri düzenleyen 142 nci maddede yer alan” Anayasanın değiştirilmesine dair kanun tekliflerinin her bir maddesi ile tümü” ibaresi ile uygulamalar gözönüne alınarak milletlerarası andlaşmalarla ilgili hükümleri madde metninden çıkartılmaktadır.

– 102 nci maddede yapılan düzenlemeye uygun olarak 103 üncü madde yürürlükten kaldırılmaktadır.

Madde 21. – Yürürlük maddesidir.

Madde 22. – Yürütmeye ilişkindir.

GAZİANTEP MİLLETVEKİLİ ALİ ILIKSOY, KONYA MİLLETVEKİLİ ÖMER İZGİ İLE ANKARA MİLLETVEKİLİ NEJAT ARSEVEN’İN TEKLİFİ

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ İÇTÜZÜĞÜNÜN BAZI MADDELERİNİN

DEĞİŞTİRİLMESİNE DAİR İÇTÜZÜK TEKLİFİ

MADDE 1. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün;

– 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının ilk cümlesinde geçen “Beşinci gün” ibaresi “Üçüncü gün”, “Saat 15:00” ibaresi “Saat 13:00”te,

– 21 inci maddesinin üçüncü fıkrasında geçen “belli edilecek bir süre içerisinde” ibareleri “on gün içerisinde”,

– 28 inci maddesinin son fıkrasında geçen “en kısa zamanda” ibareleri “on gün içinde”,

– 37 nci maddesinin birinci fıkrasında geçen “kırkbeş gün” ibaresi “otuz gün”

– 47 nci maddesinde geçen “iki” sayısı “bir”,

– 54 üncü maddesinin birinci fıkrasında geçen “15:00” ibaresi “14:00”

– 59 uncu maddesinin birinci fıkrasının son cümlesi “hükümet bu konuşmalara on dakikayı geçmemek üzere cevap verebilir”,

– 63 üncü maddesinin ikinci fıkrasında geçen “onar dakikadan” ibaresi “beşer dakikadan”

– 100 üncü maddesinde geçen “yedi gün” ibaresi “beş gün”,

Şeklinde değiştirilmiştir.

– 50 nci maddesine “Danışma Kurulu” ibaresinden sonra “özelliği olan veya” ibaresi eklenmiştir.

MADDE 2. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 7 nci maddesinin son fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Birleşim yeterli çoğunlukla açılabildiği takdirde Başkan ilk önce çağrı yazısını okutur. Ve bu toplantıyı gerektiren konu görüşülür. Çoğunluk sağlanamadığı takdirde çağrı düşer. Konu üzerinde gerekli işlemler tamamlanınca tatile veya ara vermeye devam olunur.”

MADDE 3. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 8 inci maddesinin birinci fıkrasının ilk cümlesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Milletvekili Genel Seçimi kesin sonuçlarının Yüksek Seçim Kurulunca ilanından itibaren Başkan seçilinceye kadar, en yaşlı milletvekili, geçici Başkanlık görevini yapar.

MADDE 4. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 56 ncı maddesinin ikinci fıkrasının sonuna aşağıdaki cümle eklenmiştir.

Genel Kurul salonunda ve komisyonlarda milletvekilleri başı açık bulunurlar.

MADDE 5. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 60 ıncı maddesinin altıncı fıkrasının sonuna aşağıdaki cümle eklenmiştir.

Soru ve cevap süresi yirmi dakika ile sınırlıdır.

MADDE 6. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 77 nci maddesinin birinci fıkrasının son cümlesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Ancak, Hükümet (Hükümet adına Başbakan) veya Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeleri, tasarı ve teklifleri yineleyebilirler.

MADDE 7. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 81 inci maddesinin son fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Maddeler hakkında siyasî parti grupları, komisyon, Hükümet ve üyelerin konuşma süresi beş dakika ile sınırlıdır.

MADDE 8. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 83 üncü maddesinin son fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

MADDE 9. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 87 nci maddesinin birinci fıkrasının son cümlesi, ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve dokuzuncu fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

Bu esaslar dairesinde her madde için beşten fazla önerge verilemez.

Değişiklik önergeleri kanun tasarı ve tekliflerinin basılıp dağıtılmasından itibaren tümü üzerindeki görüşmeler tamamlanıncaya kadar Başkanlığa verilebilir. Ancak, Hükümet veya Esas Komisyon her zaman önerge verebilir. Birden fazla imzalı önergelerde ilk imza Genel Kurulda okunur, önerge ayrıca tutanağa eklenir.

Komisyon sıralarında, toplantı yeter sayısını temin edecek sayıda komisyon üyesi yer almamışsa komisyon temsilcisi, komisyon metninin değiştirilmesini isteyen önergelerin reddini veya komisyona iadesini isteyebilir.

MADDE 10. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 91 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 91. – Temel kanunları, içtüzüğü ve ülkenin ekonomik ve teknolojik gelişimi ile doğrudan ilgili yeniden yapılanma kanunlarını bütünü ile veya kapsamlı olarak değiştiren veya yürürlüğe koyan tasarı veya tekliflerin Genel Kurulda görüşülmesinde uygulanacak özel görüşme ve oylama usulü tespitine, Hükümetin, Esas Komisyonun veya grupların teklifi, Danışma Kurulunun oybirliği ile veya oybirliği sağlanamaz ise, siyasî parti grupları önerisi üzerine Genel Kurulun beşte üç çoğunluğu ile karar verilir.

MADDE 11. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 98 inci maddesinin son fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Üç birleşim içinde cevaplandırılmayan sözlü soru işlemden kaldırılır. İstemi halinde aynı birleşimde önerge sahibine beş dakikayı geçmemek üzere söz verilir.

MADDE 12. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 102 nci maddesi kenar başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Genel görüşme

Madde 102. – Genel Görüşme açılması,Hükümet, siyasî parti grupları veya en az yirmi milletvekili tarafından Başkanlıktan bir önerge ile istenebilir. Bu istem derhal gelen kâğıtlar listesine alınır, bastırılıp dağıtılır, Hükümete duyurulur ve dağıtım tarihinden itibaren kırksekiz saat sonra Gündeme alınır.

Genel Görüşmede ilk söz hakkı Genel Görüşme Önergesi sahibi siyasî parti grubu veya gruplarına yahut Genel Görüşme Önergesindeki birinci imza sahibi milletvekiline veya onun göstereceği bir diğer imza sahibi milletvekiline aittir.

Bundan sonraki görüşmeler hakkında genel hükümler uygulanır.

MADDE 13. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 139 uncu maddesinin ikinci, üçüncü ve beşinci fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

İşaretle oylama, üyelerin el kaldırmaları suretiyle yapılır. Tereddüt halinde elektronik oylama mekanizmasının çalıştırılması veya bunun imkânsızlığı halinde üyelerin ayağa kalkmaları veya beş üyenin ayağa kalkarak teklif etmesi halinde de salonda olumlu ve olumsuz oy verenlerin ikiye bölünerek sayılmaları suretiyle yapılır.

Açık oylama; elektronik oylama mekanizmasının çalıştırılması veya üzerinde milletvekillerinin ad ve soyadları ile seçim çevrelerinin yazılı olduğu oy pusulalarının kutuya atılması yahut ad cetvelinin okunması üzerine adı okunan milletvekilinin ayağa kalkarak “kabul”, “çekimser” veya “ret” kelimelerinden birini yüksek sesle söylemesi ve böylece açıkladığı oyunun kâtip üyelerce kayıt edilmesi suretiyle olur.

Gizli oylama, elektronik oylama mekanizmasının çalıştırılması veya bunun imkânsızlığı halinde “kabul”, “ret” ve “çekimser” sözcüklerinin yazılı olduğu oy pusulasının boş karelerine çarpı (x) işaretinin konması suretiyle yapılır.

MADDE 14. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 141 inci maddesinin birinci, ikinci ve dördüncü fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Kâtip Üyeler, el kaldırarak yapılan oylamada kendi oylarını Genel Kuruldaki oyların sayımı bittikten sonra Başkana bildirirler.

İşaretle oylamanın elektronik oylama mekanizmasının çalıştırılması suretiyle yapılması halinde Başkan, oy kullananları kürsüdeki ekrandan tespit eder. El kaldırarak yapılan oylama sırasında ise oya sunulan hususun lehinde ve aleyhinde el kaldıranları Başkan ile Kâtip Üyeler beraberce sayarak tespit ederler. Aralarında anlaşamadıkları veya oyları tespit edemedikleri hallerde Başkan oylamanın ayağa kalkmak suretiyle tekrarlanacağını bildirir.

MADDE 15. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 143 üncü maddesinde geçen “onbeş” ibaresi “yirmi” olarak değiştirilmiş, dördüncü fıkrası yürürlükten kaldırılmış ve beşinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Açık oylamanın elektronik sistemle yapılmadığı hallerde milletvekili bir beyaz kâğıt üzerine adını ve seçim çevresini yazıp imzalamak suretiyle oyunu kullanabilir.

MADDE 16. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 144 üncü maddesinin birinci fıkrasının sonuna aşağıdaki cümle eklenmiş ve ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Ancak, elektronik oylamada, süresi içinde sisteme giremediğini belirten üyelerle, vekâleten oy kullanan Bakanların oyları Başkanlıkça tespit edilir ve tutanağa geçirilir.

Oyların sayımı ve dökümü kâtip üyelerce yapılır. Elektronik oylama mekanizması ile yapılan oylamada ise sonuç ekranlara yansıtılır. Tutanak ile tespit edilen sonuç aynı oturumda Başkan tarafından ilân olunur ve aynı birleşim tutanağına eklenir.

MADDE 17. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 145 inci maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Birden fazla husus hakkında açık oylama yapılması gerekiyorsa açık oylama işlemleri elektronik oylama usulü ile yapılabileceği gibi oy pusulalarının değişik kutulara aynı zamanda atılması suretiyle de yapılabilir.

MADDE 18. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 148 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 148. – Elektronik sistemin çalışmadığı hallerde, gizli oylama “kabul”, “ret” ve “çekimser” sözcüklerinin yazılı olduğu oy pusulasının boş karelerine (x) işaretinin konması suretiyle yapılır.

MADDE 19. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 183 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 183. – Anayasa ve İçtüzükte öngörülen süreler tatil ve ara verme sırasında işlemez.

MADDE 20. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün;

– 45 inci maddesinin son fıkrası,

– 52 nci maddesinin son fıkrası,

– 142 nci maddesinde geçen “Milletlerarası andlaşmaların onaylanması, bu andlaşmalara katılma veya bu andlaşmaların belli hükümlerinin yürürlüğe konması hakkındaki katılma bildirilerinin yapılmasının uygun bulunması hakkındaki kanun tasarılarının tümü” ile “... Anayasanın değiştirilmesine dair kanun tekilflerinin herbir maddesi ile tümü ...” ibaresi,

– 103 üncü maddesi,

Yürürlükten kaldırılmıştır.

MADDE 21. – Bu içtüzük yayımını takip eden ay başında yürürlüğe girer.

MADDE 22. – Bu içtüzük Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından yürütülür.

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Bir Maddesinde Değişiklik Yapılması Hakkında İçtüzük Teklifimiz ve gerekçesi ilişikte sunulmuştur.

Gereğini arz ederiz.

Saygılarımızla.

6.10.1999

Prof. Dr. Ziya Aktaş

İstanbul

Yekda Açıkgöz	Prof. Dr. Abdülkadir Akcan	Güler Aslan
Samsun	Afyon	İzmir
Saffet Başaran	Mehmet Çümen	Dr. Fırat Dayanıklı
İzmir	İzmir	Tekirdağ
Salih Dayıoğlu	Hasan Erçelebi	E. Safder Gaydalı
İzmir	Denizli	Bitlis
Prof. Dr. Cengiz Güleç	Zafer Güler	Numan Gültekin
Sivas	İstanbul	Balıkesir
Prof. Dr. Sacit Günbey	Teoman Rıza Güneri	Emrehan Halıcı
Diyarbakır	Konya	Konya
Mustafa Haykır	Ediz Hun	Turhan İmamoğlu
Kırşehir	İstanbul	Kocaeli
M. Bedri İncetahtacı	Yılmaz Karakoyunlu	Prof. Dr. Mehmet Kaya
Gaziantep	İstanbul	Kahramanmaraş
Emre Kocaoğlu	Hayati Korkmaz	Prof. Dr. Abdurrahman Küçük
İstanbul	Bursa	Ankara
Hüseyin Mert	Gönül Saray Alphan	Ahmet Sancar Sayın
İstanbul	Amasya	Antalya
Süleyman Servet Sazak	Akif Serin	Rahmi Sezgin
Eskişehir	İçel	İzmir
Nevfel Şahin	Turhan Tayan	Prof. Dr. Necdet Tekin
Çanakkale	Bursa	Kırklareli
Dr. Mehmet Telek	Dr. Nazif Topaloğlu	Aydın Tümen
Afyon	Muğla	Ankara
Kemal Vatan	Fikret Uzunhasan	Gaffar Yakın
İzmir	Muğla	Afyon
Masum Türker	Fadlı Ağaoğlu	M. Hadi Dilekçi
İstanbul	İstanbul	Kastamonu

GEREKÇE

Yeni bir yüzyıla girerken bilgi, bir kuruluş veya bir ülke için önemli kaynakların en başında gelmektedir. Böylesi bir kaynağın en etkin bir şekilde kullanımı için doğrudan bilgi altyapısı ve bilgi teknolojileri ile ilgili ve bu alanda stratejik planlama yapıp, kurumlar arası eşgüdümü sağlayacak bir kurumsal yapı her ülke için zorunlu hale gelmiştir. Daha şimdiden pek çok ülkede ulusal bilgi sistemlerinden, bölgesel ve küresel bilgi sistemlerinden söz edilmektedir. Türkiye dışında bütün OECD ülkelerinde bu konuda görevli en az bir kurum/kuruluş bulunmakta, bazılarında ise bu konuda yetkili ve sorumlu bakanlıklar bulunmaktadır.

TBMM İçtüzük çalışmaları sırasında TBMM Bilgi ve Teknoloji Komisyonu adı ile bağımsız bir komisyon kurularak bilgi ve teknoloji konusundaki gereken yasal çalışmaları hızlandırmak ve gerek mevcut hükümete, gerekse de gelecekteki hükümetlere bu konularda sağlıklı öneriler oluşturabilmek Devlete ve halka yardımcı olacaktır. Komisyon kendi alanında öneriler oluşturmak yanında konu ile ilgili yasal çalışmalarda da etkin bir rol oynayabilecektir.

TBMM’de halen mevcut olanSanayi, Ticaret, Enerji, Tabiî Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu (Sanayi ve Ticaret Bakanlığı), (Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığı) ve (Devlet Bakanlığı/MTA ve ETİ Holding) gibi üç bakanlığın gerektirdiği çalışmalarla zaten çok yüklüdür. TBMM bünyesinde oluşturulacak bu yeni komisyon ile özellikle bilgi ve teknoloji konularında daha etkin çalışmaların yapılabilmesi mümkün olabilecektir.

Önerilen Bilgi ve Teknoloji Komisyonu adlı bu yeni ve bağımsız Komisyonun çalışmalarında ulusal bilgi sistemi kavramı içinde kurumlardaki bilginin etkin kullanımı ve kurumlararası bilgi alışverişini etkin hale getirmek yanında bilgisayar ve iletişim gibi bilgi teknolojilerinden deprem teknolojisine, gen teknolojisine ve nükleer teknolojiye kadar çeşitli teknolojiler konusunda gerekli yasal çalışmaları da yapabilmek, desteklemek mümkün olacaktır.

Bu önerinin TBMM’de grubu bulunan tüm partilerimizin mensubu milletvekilleri tarafından desteklenmesi de büyük bir önem ve değer taşımaktadır.

İSTANBUL MİLLETVEKİLİ ZİYA AKTAŞ VE 42 ARKADAŞININ TEKLİFİ

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ İÇTÜZÜĞÜNÜN BİR MADDESİNDE

DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA İÇTÜZÜK TEKLİFİ

MADDE 1. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 20 nci maddesinin (11) numaralı bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye aşağıdaki (17) numaralı bent eklenmiştir.

11. Sanayi, Ticaret, Enerji ve Tabiî Kaynaklar Komisyonu;

17. Bilgi ve Teknoloji Komisyonu.

MADDE 2. – Bu İçtüzük yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 3. – Bu İçtüzük Türkiye Büyük MilletMeclisi tarafından yürütülür.

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

5.3.1973 tarih ve 584 karar sayılı Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 20 nci maddesinin 1 inci fıkrasına bir bent eklenmesi hakkındaki İçtüzük değişikliği teklifim ilişikte sunulmuştur.

Gereğini arz ederim.

Hasan Gemici

Zonguldak

GENEL GEREKÇE

1923 yılında laik, demokratik Cumhuriyetin kuruluşu ile büyük bir sosyal ve siyasî dönüşüm yaşayan Türkiye Cumhuriyeti kadın-erkek eşitliğinin sağlanması konusunda benzersiz bir deneyime sahip ülkelerden biridir. Bu dönemde kadının kamusal alana katılımını devlet eliyle destekleme, yasal alanda radikal değişiklikler ve ayrımcı gelenek ve değerlerin dönüştürülmesi kadın-erkek eşitliğini sağlamanın temellerini oluşturmuştur. Eğitimin ve öğretimin birleştirilmesi, kıyafet devrimi, Türk Kanunu Medenisinin kabulü, kadınların seçme ve seçilme hakkının tanınması ve daha pek çok değişiklik, kadınları genç Cumhuriyetin kurucuları ve eşit yurttaşları konumuna yükseltmiştir. Dolayısıyla, Türkiye 1930 ve 1940’lı yıllarda o dönem için oldukça gelişkin sayılabilecek bir eşitlik standardını yakalamayı başarabilmiştir.

Ancak, bu hızlı gelişmeler 1960’lı yıllarda Batı dünyasında eşitliği hedefleyen değişim ve dönüşümü yakalamada yetersiz kalmış, tüm kazanımlara rağmen Türkiye’de yasalarda yer alan ve zamanına göre eşitlikçi hükümler taşıyan düzenlemelerin hayata geçirilebilmesi çoğunlukla mümkün olamamış, kamusal ve daha çok özel alandaki eşitlik talepleri ancak 1980’li yıllarda sesini yeniden duyurmayı başarabilmiştir. Türkiye’de halen, üç kadından biri okuma yazma bilmemekte, kadınların eğitim düzeyleri bölgeler ve kır-kent itibariyle büyük farklılıklar göstermektedir. Kadın sağlığı temel bir sorun alanı olarak varlığını sürdürmektedir. Kadınlar karar mekanizmalarında eşit sayı ve güçte temsil edilememekte, ekonomik kaynaklara erişememe sorununu derinliğine yaşamaktadırlar.

Tüm bu olumsuzlukları gidermenin yollarından biri eşitlik çabalarının kurumsallaşmasıdır. Bu nedenle Birleşmiş Milletler Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi (CEDAW), Pekin Eylem Platformu ve diğer Birleşmiş Milletler belge ve dokümanları eşitliğe yönelik çabaların kurumsallaşmasını öngörmektedir. Bu çerçevede, birçok ülke kamu örgütlenmesi içinde kadın sorunlarına yönelik olarak çalışan bir organ ile yetinmemiş, ulusal mekanizmaları çeşitlendirme yoluna gitmiştir. Örneğin İngiltere’de ulusal mekanizmayı, kadın birimi, kadın konusundan sorumlu iki bakan ve Kabine Alt Komitesi oluşturmaktadır. Eşit Fırsatlar Komitesi ise farklı bir yapılanma ile ulusal mekanizmanın unsurlarından birini oluşturmaktadır. Çeşitli kademelerde örgütlenmiş ulusal mekanizmaların yanında Kuzey Ülkeleri Bakanlar Kurulu özel olarak kadın-erkek eşitliği bakış açısını işgücü piyasası politikalarına ve gençlik politikalarına yerleştirme çalışmaları yapmaktadır.

Bu bağlamda, 20. Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kurulan ve Türkiye’de bir ilki oluşturan Kadının Statüsü Araştırma Komisyonu çalışmaları büyük bir önem arz etmektedir. Söz konusu Komisyon çalışmaları sonucunda yayınladığı raporda CEDAW’a konulan çekincelerin kaldırılması; toplumsal cinsiyet eşitliğinin tüm plan ve politikalara yerleştirilmesi; eğitim, istihdam ve politik alanlarda kadının güçlendirilmesi için özel önlemler alınmasını, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Kadın-Erkek Eşitliğini İzleme Komisyonunun kurulmasını tavsiye etmiştir.

Türkiye CEDAW’ın 15 inci ve 16 ncı maddelerine koyduğu çekinceleri kaldırmıştır. İç hukukumuzda yapılması gereken değişiklikler hususunda Türk Medenî Kanunu Tasarısının Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sevkedilmesi önemli bir adımın atılmış olduğuna işaret etmektedir. Bu olumlu gelişmelerin hızla sonuca ulaştırılması ve yeni adımların atılabilmesi için Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde daimi bir Kadın-Erkek Eşitliğini İzleme Komisyonunun bulunması gerekmektedir.

Türkiye’de kadının hukukî, ekonomik, sosyal ve siyasal konumunu, cinsler arası eşitsizliğe yol açan faktörleri ve alınabilecek önlemleri ortaya koymak, CEDAW’ın tam anlamı ile hayata geçirilebilmesini sağlamak için gerekli yasal düzenlemeleri yapmak ve TBMM’nde kadın-erkek eşitliğini sağlamak üzere gerekli önlemleri saptamak amacı ile bir Kadın-Erkek Eşitliği İzleme Komisyonunun kurulmasının gerekli ve yararlı olacağı düşünülmektedir.

MADDE GEREKÇELERİ

Madde 1. – Türkiye Büyük Millet Meclisinin mevcut komisyonlarına ilâve olarak 17 nci Komisyonunun Kadın-Erkek Eşitliğini İzleme Komisyonu adı ile kurulması düzenlenmiştir.

Madde 2. – Yürürlük maddesidir.

Madde 3. – Yürütme maddesidir.

ZONGULDAK MİLLETVEKİLİ HASAN GEMİCİ’NİN TEKLİFİ

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ İÇTÜZÜĞÜNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA TEKLİF

MADDE 1. – 5.3.1973 tarihli ve 584 karar sayılı Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 20 nci maddesinin 1 inci fıkrasına aşağdaki bent eklenmiştir.

“17. Kadın-Erkek Eşitliğini İzleme Komisyonu”

MADDE 2. – Bu İçtüzük yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 3. – Bu İçtüzük Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından yürütülür.

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünde Değişiklik Yapılması Hakkında İçtüzük Teklifim ve gerekçesi ilişikte sunulmuştur.

Gereğini arz ederim.

Saygılarımla.

Işılay Saygın

İzmir

GEREKÇE

Günümüz çağdaş, demokratik kabulleri gereği Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği ve Avrupa Konseyi resmî terminolojisine yerleşmiş olan kadının insan hakları, insan hakları genel çerçevesi içinde ve fakat özel önlemlerin hayata geçirilmesiyle korunmaktadır. İnsan haklarına ilişkin tüm uluslararası sözleşmeler her iki cinse işaret etmekle birlikte uygulamalara bakıldığında kadın sorunlarının ayrı bir alan oluşturduğu görülür.

Ülkemizde de, Anayasa gereği kadın-erkek yasa önünde eşit haklara sahip olmakla birlikte yaşamsal gerçeklere ve istatistiksel verilere dayanarak yoksulluktan en çok mağdur olan, eğitim olanaklarından gereğince yararlanamayan, istihdam ve yönetimde erkekle eşit şansa sahip olmayan cinsin kadın olduğunu kabul etmek gerekmektedir. Temelde eğitim ve karar alma sürecinde yerleşik rol kalıpları nedeniyle gereğince yer alamayan kadınlar açısından bu durum, uygarlığın nimetlerinden erkekler ölçüsünde yararlanamamaları sonucunu doğurmaktadır.

1975 yılında, kadının statüsünün yükseltilmesi hedeflenerek başlatılan dünya çapındaki çabalar süreci birçok ülkede Kadın-Erkek Eşitliği Çerçeve Yasası, parlamentolarda Kadın Hakları İzleme Komisyonu, Kadın Bakanlıkları gibi yasal ve kurumsal gelişmelerle somutlaştırmıştır.

Uygar toplumların en temel göstergelerinden biri olan kadın-erkek eşitliğinin yaşama geçirilmesi, eşitlikçi ve paylaşımcı aile modelinin benimsenerek öncelikle aile içi demokrasinin yerleştirilmesi amacıyla ülkemizde de benzer gelişmelerin sağlanması kaçınılmaz görünmektedir.

Yanı sıra, bu yolda atılacak yasal, idarî ve kurumsal adımlar, Türkiye’nin taraf olduğu bu konudaki uluslararası sözleşme ve deklarasyonlar ile 1969 tarihli Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi uyarınca, sözleşmelerin devletlerin bağlayıcı niteliği gereğidir. 1985 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisince onaylanarak 19 Ocak 1986 tarihinde yürürlüğe konulan BM Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrıcımlığın Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi taraf devletleri kadınlara karşı ayrımcılık oluşturan mevcut yasa, yönetmelik, âdet ve uygulamaları değiştirmek ve feshetmek ve kadın-erkek eşitliğini fiilen sağlamak üzere geçici ve özel önlemler almakla yükümlü kılmaktadır.

Kadınlara fırsat önceliği de dahil olmak üzere tüm önlemlerin alınması gereğini vurgulayan, 1995 yılında gerçekleştirilen Dördüncü Dünya Kadın Konferansı sonunda 186 ülke tarafından kabul edilen Eylem Planı ve Pekin Deklarasyonu ile Avrupa Konseyi Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonu kararları üye ülkelerde fiilen kadın-erkek eşitliği sağlanıncaya kadar bu özel önlemlerin sürdürülmesine işaret etmektedir.

Ayrıca, gerek Kasım 1998’de İstanbul’da gerçekleştirilmiş olan Avrupa Konseyi kadın-erkek eşitliğinden sorumlu Bakanlar Konferansında alınan kararlar uyarınca, gerekse 23 Temmuz 1998 tarihinde TBMM Başkanlığına sunularak 3 Kasım 1998’de Genel Kurul’da görüşülmüş olan Kadının Statüsünün Araştırılarak Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesinin Yaşama Geçirilmesi İçin Alınması Gereken Tedbirleri Tespit Etmek Amacıyla Kurulan 10/219 esas sayılı Meclis Araştırma Komisyonu Raporunda da önerildiği gibi, Cumhuriyetin getirdiği yurttaşlık ve seçme, seçilme hakkı gibi temel haklardan yararlanan kadınlarımızın günümüz koşullarında çağdaş kazanımlardan tam ve eşit olarak yararlanmasını sağlamak üzere; TBMM’ne sevk edilen yasaları bu çerçevede değerlendirecek ve temel hak ihlalleri konusunda görüş bildirecek bir yapının Meclis bünyesinde bulunmasında yarar vardır.

Kadının erkekle eşit durumuna getirilmesi, kuruluşundan bu yana Türkiye Cumhuriyeti devrimleriyle amaçlanan bir hedefin gerçekleştirilmesi yolunda önemli bir adım olacaktır.

İZMİR MİLLETVEKİLİ IŞILAY SAYGIN’IN TEKLİFİ

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ İÇTÜZÜĞÜNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASI

HAKKINDA İÇTÜZÜK TEKLİFİ

MADDE 1. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 14 üncü maddesine aşağıdaki (10) numaralı bent eklenmiş ve mevcut (10) numaralı bendin numarası (11) olarak değiştirilmiştir.

(10) Başkanlık Divanı bünyesinde oluşturulacak “Türkiye Büyük Millet Meclisi Kadın-Erkek Eşitliğini İzleme Kurulu” aracılığıyla kadın-erkek eşitliğini her alanda sağlamak ve izlemek amacıyla çalışmalar yapmak;

MADDE 2. – Bu İçtüzük yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 3. – Bu İçtüzük Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından yürütülür.

Anayasa Komisyonu Raporu

Türkiye Büyük Millet Meclisi

Anayasa Komisyonu 14.6.2000

Esas No. : 2/94, 2/232, 2/286, 2/307,

2/310, 2/311, 2/325, 2/442, 2/449

Karar No. : 17

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Başkanlıkça Esas Komisyon olarak Komisyonumuza;

– 1.7.1999 tarihinde gönderilen, İzmir Milletvekili Rifat Serdaroğlu’nun “TBMM İçtüzüğünde Bazı Değişiklikler Yapan Kanun Teklifi” (2/94),

– 27.7.1999 tarihinde gönderilen, İstanbul Milletvekili Bülent Akarcalı’nın “İçtüzük ile İlgili Değişiklik Kanun Teklifi” (2/232),

– 18.8.1999 tarihinde gönderilen, Amasya Milletvekili Ahmet İyimaya’nın “Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Bir Maddesinin Değiştirilmesine İlişkin İçtüzük Teklifi” (2/286),

– 4.10.1999 tarihinde gönderilen, Ankara Milletvekili Yıldırım Akbulut’un “Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine Dair İçtüzük Teklifi” (2/307),

– 6.10.1999 tarihinde gönderilen, Şırnak Milletvekili Mehmet Salih Yıldırım’ın “Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünde Değişiklik Yapan İçtüzük Teklifi” (2/310),

– 6.10.1999 tarihinde gönderilen, Gaziantep Milletvekili Ali Ilıksoy, Konya Milletvekili Ömer İzgi ile Ankara Milletvekili Nejat Arseven’in “Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine Dair İçtüzük Teklifi” (2/311),

– 19.10.1999 tarihinde gönderilen, İstanbul Milletvekili Ziya Aktaş ve 42 Arkadaşının “Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün Bir Maddesinde Değişiklik Yapılması Hakkında İçtüzük Teklifi” (2/325),

Komisyonumuzun 7.10.1999, 23.12.1999, 24.12.1999, 20.1.2000, 25.1.2000, 26.1.2000, 22.2.2000, 1.3.2000, 11.5.2000, 25.5.2000 ve 7.6.2000 tarihli toplantılarında Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreter Yardımcısı Sayın Rauf Bozkurt, Kanunlar ve Kararlar Daire Başkanı, Kanunlar ve Kararlar Müdürü ve diğer ilgililerin de katılımıyla teklifler görüşülmüştür.

Söz konusu teklifler; Meclisin daha süratli, etkin, sağlıklı ve verimli çalışmasını sağlamaya yönelik olarak hazırlanmıştır.

Komisyonumuzun 7.10.1999 tarihli ilk toplantısında, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü değişikliği tekliflerinin tümü üzerinde görüşmeler tamamlanmış ve maddelere geçilmesi ile birlikte bu tekliflerin birleştirilerek görüşülmesi ve öncelikle kurulacak bir alt komisyonda değerlendirilmesi karara bağlanmıştır.

Alt Komisyon, 12.10.1999 tarihinde Hatay Milletvekili Sayın Namık Kemal Atahan’ı başkan seçerek çalışmalarına başlamıştır. Alt Komisyon, Anayasa Komisyonundan aldığı yetkiyle İçtüzüğün 181 inci maddesi hükmü çerçevesinde tekliflerin yanısıra İçtüzüğün tümünü incelemeye almış ve gerekli görülen yerlerde değişiklik teklifleri getirerek raporunu hazırlamıştır.

Komisyonumuz 23.12.1999 tarihindeki toplantısından itibaren Alt Komisyon raporu ve oluşturduğu metin üzerinden çalışmalarına devam etmiştir.

Alt Komisyon metninde; tekliflerde öngörülen değişikliklerin yanısıra, andiçme, başkanın görevleri, başkanvekilliği sayısı ve seçimi; komisyonların görevleri, siyasî partilerin komisyonlara üye bildirmeleri, çalışma saatleri, meclis soruşturması, genel kurul çalışmalarında hükümetin temsili, genel kurulda evrak okunması, arşiv, disiplin suçlarının komisyonlarda kıyasen uygulanması, yasama dokunulmazlıkları ile ilgili hükümlerde değişiklik içeren düzenlemelere yer verilmiştir.

Alt Komisyonca kabul edilen metnin maddeleri üzerindeki görüşmelerde şu sonuçlara varılmıştır.

– İlk toplantı ve andiçme ile ilgili 3 üncü maddeden tören ibarelerinin çıkarılması ve andiçmenin yapılacağı gün milletvekili genel seçimi kesin sonuçlarının Yüksek Seçim Kurulunca Türkiye Radyo ve Televizyon Kurumu Kanallarında ilanını takip eden üçüncü gün ve saat 13.00’de yapılmasını öngören 1 inci madde oybirliği ile kabul edilmiştir. Andiçme bir tören olarak değil, görev olarak değerlendirilmiştir.

– Mevcut 8 inci madde metnindeki “yasama döneminin birinci birleşiminin ilk oturumundan başlayarak” ifadesi değiştirilerek “Milletvekili genel seçimi kesin sonuçlarının Yüksek Seçim Kurulunca ilanından itibaren Başkan seçilinceye kadar” olan dönem için Geçici Başkanlık Divanı oluşturulmasını düzenleyen 2 nci madde oybirliği ile kabul edilmiştir. Bu değişiklikle uygulamada ortaya çıkan tereddütlerin giderilmesi amaçlanmıştır.

– Başkanvekilliklerinin oranı en yüksek olan siyasî parti grubundan başlayarak sıra ile dağıtılması ve eşitlik halinde kur’a çekilmesi esasını öngören 3 üncü madde oybirliği ile kabul edilmiştir.

– Genel Kurulda kâtip üyelerin evrak okumasına son verilmiş, Başkanlık Divanınca belirlenecek görevlilerce evrak okunması esası getirilmiştir. Spikerlik eğitim almış uzman kişilerin evrak okuması; bu konuda eğitim veren ilgili kurumlardan ve TRT’den yararlanılmasının uygun olacağı belirtilmiştir. Bu konuyu düzenleyen 4 üncü madde oybirliği ile kabul edilmiştir.

– Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanının; Türkiye Büyük Millet Meclisinin manevi şahsiyetine yönelik hakaret ve saldırı hallerinde dava açma, suç duyurusunda bulunma ve diğer işlemleri yapma yetkisi açıkça 14 üncü maddede ifade edilmiştir. Ayrıca bu maddeye eklenen 10 numaralı bentle Başkanlık Divanınca “Türkiye Büyük Millet Meclisi Bilgi ve Teknoloji Kurulu” oluşturulmaktadır. Bu kurul bilgi ve teknoloji alanında gerekli çalışmaları yapmak ve ilgili komisyonlara görüş bildirmek üzere öngörülmüştür. Alt Komisyon Metninin bu düzenlemeleri içeren 5 inci maddesi Komisyonumuzca oybirliği ile kabul edilmiştir.

Komisyonumuz; 1 Mart 2000 tarihli toplantısında Esas Komisyon olarak havale edilen İzmir Milletvekili Işılay Saygın’ın “Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünde Değişiklik Yapılması Hakkında İçtüzük Teklifi (2/449)” ile Zonguldak Milletvekili Hasan Gemici’nin “Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünde Değişiklik Yapılması Hakkında İçtüzük Teklifi (2/442)”ni yürütmekte olduğu İçtüzük değişiklik çalışmaları çerçevesinde görerek gündemindeki tekliflerle birleştirme kararı almıştır. Bu tekliflerden 2/449 ile TBMMBaşkanlık Divanı bünyesinde “Türkiye Büyük Millet Meclisi Kadın-Erkek Eşitliğini İzleme Kurulu” kurulması, 2/442 esas sayılı teklif ile ise “Kadın-Erkek Eşitliğini İzleme Komisyonu” kurulması öngörülmektedir. Komisyonumuzca, kadın-erkek eşitliğini her alanda sağlamak, bu konudaki uygulamaları incelemek, talepleri değerlendirmek, yasama denetimine ve kurallaşmaya yönelik öneriler oluşturmak amacıyla çalışmalar yapmak üzere Başkanlık Divanınca, “TBMMKadın-Erkek Eşitliğini İzleme Kurulu” oluşturulması yönünde 14 üncü maddeye 11 numaralı bent eklenmiştir.

Bilgi ve Teknoloji Kurulu ile, Kadın-Erkek Eşitliğini İzleme Kurulunun oluşumu, görev ve yetkilerinin Başkanlık Divanınca hazırlanacak yönetmelikte belirlenmesi esası benimsenmiştir.

– 6 ncı madde ile mevcut 20 nci madde metnindeki sıra çerçevesinde Komisyonların adları ve görevleri belirlenmektedir. Halen uygulanmakta olan İçtüzüğün gerekçesinde yer alan görevler bölümü İçtüzük metnine alınmıştır. Yetki kanunları, Anayasa değişikliğini yasalara yansıtmak üzere hazırlanan tasarı ve tekliflerle Cumhurbaşkanınca bir daha görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine gönderilen kanunlar Anayasa Komisyonunun görevlerine dahil edilmiş; Sanayi, Ticaret, Enerji ve Tabiî Kaynaklar Komisyonunun adında mevcut metinde yer alan “bilgi ve teknoloji” kelimeleri çıkartılmıştır.

Bu düzenleme ile özellikle havale konusunda ortaya çıkan aksaklıkların en aza indirilmesi amaçlanmaktadır. Bu madde de Komisyonumuzca oybirliği ile kabul edilmiştir.

– Siyasî parti gruplarının komisyon üyelikleri için adaylarını on gün içinde Başkanlığa bildirmeleri ile Anayasa ve Adalet Komisyonları üyeliklerinin bir üyede birleşemeyeceği esasını öngören 7 nci madde oybirliği ile kabul edilmiştir.

– 8 inci madde ile; komisyon üyeliklerinde boşalma halinde noksan üyeliğin 10 gün içinde tamamlanması ve temsil sayısı az olan partinin beş gün içinde işlem yapmaması durumunda Başkanın kura ile çekilecek ismi belirlemesi esası getirilmiştir. Bu madde de oybirliği ile kabul görmüştür.

– Tasarı, teklif veya kanun hükmünde kararnamelerin esas ve tali komisyonlara havalesiyle ilgili 23 üncü madde çerçeve 9 uncu maddede yeniden düzenlenmiş ve oybirliği ile kabul edilmiştir.

– Komisyon Başkanının gündemi belirlerken başkanvekili, sözcü ve kâtibin görüşüne başvurmasını öngören 10 uncu madde Komisyonumuzda oybirliği ile kabul edilmiştir.

– 11 inci maddede; başkan olmadığı zaman başkanvekili, sözcü, o da yoksa kâtibin Komisyona başkanlık edeceği, Genel Kurulda gizli oylamanın zorunlu gördüğü hallerde komisyonlarda da karar oylamasının gizli olacağı belirtilmiştir. Bu madde de Komisyonumuzca oybirliği ile kabul edilmiştir. Daha sonra yapılan tekrir-i müzakerede Komisyonlardaki gizli oylama ile ilgili bölüm madde metninden çıkarılmıştır. Komisyonlardaki çalışmaların niteliği gereği oylamaların açık olmasının daha doğru olduğu belirtilmiştir.

– Alt Komisyon metninin Komisyonlarca uzman çağrılmasına ilişkin 12 ve Anayasaya uygunluk incelemesiyle ilgili 13 üncü maddeleri uygulamada sıkıntı doğuracağı gerekçesiyle, Komisyonumuzca kabul edilmemiştir.

– Kabul edilen 12 nci madde ile komisyon raporu ile ilgili hakların, raporun yazılmasından sonra duyuruya gerek olmaksızın Komisyon Başkanının belirleyeceği uygun süre içinde kullanılması esası getirilmiştir.

– 13 üncü madde ile; önceki dönemlere ait raporların açıkça bildirilmek kaydı ile Komisyonca benimsenebileceği öngörülmüştür.

– 14 üncü madde ile disiplin cezalarının komisyonlarda da kıyasen uygulanması esası kabul edilmiştir.

– 15 inci madde ile komisyonlar bülteninin yılda iki yerine bir defa yayımlanması öngörülmüştür.

– Alt Komisyon metninde olmayan 56 ncı madde ile ilgili değişiklik önergesi verilmiş, bu önerge ile “Türkiye Büyük Millet Meclisi çalışmalarında milletvekilleri başı açık bulunurlar” cümlesinin ikinci fıkraya eklenmesi teklif edilmiştir. Bu önerge önce reddedilmiş, daha sonra İçtüzüğün 43 üncü maddesi uyarınca yapılan tekrir-i müzakere talebi sonucunda Komisyonumuzca 16 ncı madde olarak oy çokluğu ile kabul edilmiştir.

– Soru ve cevap süresi mevcut uygulama doğrultusunda yirmi dakika ile sınırlanmış ve bu değişiklik 17 nci madde olarak oy çokluğu ile kabul edilmiştir.

– Anayasa ve İçtüzük değişikliği, yasama dokunulmazlığı, Meclis soruşturması ve seçim kararı alınmasında hükümetin temsilinin aranmamasına yönelik düzenlemeyi içeren 18 inci madde Komisyonumuzca kabul edilmiştir.

– Çerçeve 19 uncu madde ile görüşmelerin tamamlanması ile ilgili 72 nci madde yeniden düzenlenmiştir.

– Mevcut 77 nci maddede değişiklik yapan, çerçeve 20 nci madde ile Cumhurbaşkanınca tekrar görüşülmek üzere TBMM’ne geri gönderilen kanunlar ile Meclis soruşturması önerge ve raporları hükümsüz sayılan işler arasına alınmıştır.

– Bir maddenin fıkralarının ayrı ayrı oya konulmasının en az yirmi üye tarafından teklif edilmesi halinde Genel Kurul kararıyla mümkün olacağı çerçeve 21 inci maddede düzenlenmiştir.

– Anayasaya aykırılıkla ilgili en fazla üç önerge verileceği ve bu önergelerin diğer önergelerden önce oylanacağı hususu çerçeve 22 nci maddede kabul edilmiştir.

– Çerçeve 23 üncü madde ile İçtüzüğün 85 inci maddesinin Tetkik Kurulunu düzenleyen birinci fıkrası yürürlükten kaldırılmıştır.

– 24 üncü madde ile son konuşmalar beş dakika ile sınırlanmıştır.

– 25 inci madde ile her madde için en fazla beş değişiklik önergesi verilmesi ve bu önergelerin kanun tasarısı veya tekliflerinin basılıp dağıtılmasından itibaren tümü üzerindeki görüşmeler tamamlanıncaya kadar Başkanlığa verileceği esası getirilmiştir.

Bu önergeler birden fazla imza taşıyorsa ilk beş imza Genel Kurulda okunacaktır. Komisyonumuz bu maddeyi oy çokluğu ile kabul etmiştir. Daha sonra yapılan tekrir-i müzakere sonucu “bu önergelerin kanun tasarısı veya tekliflerinin basılıp dağıtılmasından itibaren tümü üzerindeki görüşmeler tamamlanıncaya kadar Başkanlığa verilebileceği” yönündeki düzenleme metinden çıkarılmıştır.

– Temel kanunların görüşülmesinde uygulanacak özel görüşme ve oylama usulünün tespitine, hükümetin, esas komisyonun veya grupların teklifi, Danışma Kurulunun oybirliği veya oybirliği sağlanmaması durumunda siyasî parti grupları önerisi üzerine Genel Kurulun üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu ile karar verilmesini içeren çerçeve 26 ncı madde oy çokluğu ile kabul edilmiştir.

– 27 nci maddede, seçimlerin yenilenmesi kararının sadece savaş sebebiyle geri alınması öngörülmektedir.

– 28 inci madde ile genel görüşme düzenlenmekte, öngörüşme kaldırılmaktadır.

– 29 uncu maddede Meclis araştırması Anayasadaki şekliyle tanımlanmaktadır. Ayrıca 103 üncü maddenin kaldırılması nedeniyle doğacak boşluğu giderecek bir düzenlemeye maddede yer verilmektedir.

– 30 uncu maddeyle Meclis soruşturması önergesinin metninin beş yüz kelimeden fazla olması durumunda beş yüz kelimeyi geçmeyen özetinin eklenmesi zorunluluğu getirilmektedir.

– 31 inci madde ile; Meclis Soruşturma Komisyonuna seçilecek üye ve memurlar için soruşturma konusuyla ilgili görüşünü açıklamamış olma şartı kaldırılmaktadır.

– 32 nci madde ile; Soruşturma Komisyonu raporuyla ilgili 112 nci maddede süratle sonuçlandırmaya yönelik değişiklik yapılmıştır.

– 33 ve 34 üncü madde ile dilekçelerin incelenmesiyle ilgili olarak “İdarî yargı için öngörülen cevap süresinin geçirilmiş olması” halini görüşmeme kapsamı dışında tutmuş, konusu suç teşkil edebilecek hususlarda komisyona suç duyurusunda bulunma yetkisi tanınmıştır.

– 35 inci madde ile dokunulmazlıklarla ilgili raporların Genel Kurulda öncelikle görüşülmesini sağlayacak değişiklikler yapılmıştır.

– 36, 37, 38 ve 39 uncu maddelerde elektronik oylama sistemi ile ilgili düzenlemeler getirilmiştir.

– 40 ıncı madde ile bir yasama yılı içinde sağlık raporuna dayanmadan aralıksız iki ay veya daha fazla izin alan milletvekillerinin ödenek ve yolluk haklarının bu süreler için düşeceği hükme bağlanmıştır.

– 41 inci madde ile İçtüzüğün 156 ncı maddesine konuşma yasağı bir bent olarak eklenmiştir.

– 42 ve 43 üncü maddelerle soruşturma komisyonlarınca ilgili kurallara uyulmaması halleri, kınama ve Meclisten geçici çıkarma cezaları arasına alınmaktadır.

– 44 üncü madde ile milletvekilini tanıtıcı rozetlerin başka kurum ve kişilerce kullanılmasını önleyecek tedbirlerin Başkanlıkça alınacağı hususu öngörülmektedir.

– 45 inci madde ile eşya ve demirbaşların denetlenmesi, arşivle birlikte yeniden düzenlenmiştir.

– 46 ncı maddeyle Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 180 inci maddesi yeniden yazılmıştır.

– 47 nci maddeyle İçtüzüğün değiştirilmesine dair 181 inci maddede Anayasa Komisyonunca hazırlanan değişiklik metninin Başkanlık Divanınca benimsenmesi metinden çıkarılmıştır.

– 48 inci maddeyle sürelerin tatil ve ara verme sırasında işlememesi ile ilgili 183 üncü madde yeniden yazılmıştır.

– 49 uncu madde TBMMİçtüzüğünde değiştirilen, yürürlükten kaldırılan ve eklenen ibarelerle ilgilidir. Bu maddede değiştirilen ibarelerle, başkanvekillerinin sayısının 4’den 5’e çıkarılması, gündem dışı konuşmalara Hükümetin vereceği cevabın 10 dakika ile sınırlandırılması, komisyonlarda boşalan üyeliğin 10 gün içinde tamamlanması, Türkiye Büyük Millet Meclisi çalışmalarının saat 15.00 yerine saat 14.00’te başlaması, “hal tercümesi varakası” ibaresinin “özgeçmiş belgesi”, “varaka” ibaresinin “belge” ve “ilmî rütbeleri” ibaresinin “akademik unvanları” olarak değiştirilmesi kabul edilmiştir.

49 uncu maddede ayrıca;

Dilekçe Komisyonu üyelerinin başka komisyonlara üye olma yasağı kaldırılmış,

Genel görüşmenin tek görüşmeye indirilmesi nedeniyle 103 üncü madde metinden çıkarılmış,

Devlet sırları ile ticarî sırları Meclis araştırması kapsamının dışında tutan 105 inci maddesinin son fıkrası yürürlükten kaldırılmış,

Yasama dokunulmazlıklarıyla ilgili kurulan Hazırlık Komisyonlarında da savunma hakkının her halükârda tanınması öngörülmüş,

Milletlerarası andlaşmalar ve Anayasa değişikliği ile ilgili oylamalar, açık oylamanın zorunlu olduğu haller kapsamından çıkarılmış,

Dahili Nizamnamenin yürürlükten kalkmasını düzenleyen 184 üncü madde yürürlükten kaldırılmıştır.

Bu maddede ayrıca, Genel Kurulda Komisyonları başkan, başkanvekili ve sözcünün yanı sıra kâtibin de temsil etmesi,

Yasama dokunulmazlığı raporlarının gündemde Meclis soruşturması raporları kısmında yer alması,

Hükümetin çekilmesi durumunda siyasî partiler ve seçim kuruluna ilişkin önerilerin görüşülmesine devam edilebileceği,

Milletvekillerinin dokunulmazlıklarının kaldırılması hakkındaki istemlerin derhal Karma Komisyona havale edilmesi,

Yönünde ibareler eklenmiştir.

– Yürürlük ve yürütmeye ilişkin 50 ve 51 inci maddeler oybirliği ile kabul edilmiştir.

Teklifin maddelerinin Komisyonumuzda oylamasının tamamlanmasından sonra, İçtüzük değişikliğini içeren metnin kapsamlı bir değişiklik öngördüğü ve bu nedenle TBMMİçtüzüğünün 91 inci maddesi kapsamında değerlendirilmesi ve Genel Kurulda öncelikle ve özel görüşme usulüyle görüşülmesinin önerilmesi oya sunulmuştur. Bu öneri ve teklifin tümü oya sunulmuş ve Komisyonumuzca kabul edilmiştir.

Raporumuz Genel Kurulun tasviplerine arz edilmek üzere Yüksek Başkanlığa saygı ile sunulur.

Ek : Alt Komisyon raporu ve metni

	Başkan	Başkanvekili
	Ertuğrul Yalçınbayır	N. Kemal Atahan
	Bursa	Hatay
	(56 ncı maddeye ilişkin şerhle.)	(Madde 49, 21 inci madde ile ilgili
		açıklamam ekte.)
	Kâtip	Üye
	Sühan Özkan	Ahmet İyimaya
	İstanbul	Amasya
		(Muhtelif maddelere muhalefetim var.
		Zabıtlara geçti. Şerhi yazacağım.)
	Üye	Üye
	H. Tayfun İçli	Salih Çelen
	Ankara	Antalya
		(İmzada bulunamadı)
	Üye	Üye
	Şaban Kardeş	İsmail Alptekin
	Bayburt	Bolu
		(İçtüzüğün 56, 60, 83, 87, 91 ve
		9 uncu maddelere muhalif olarak.)
	Üye	Üye
	Fahrettin Kukaracı	Mehmet Şandır
	Erzurum	Hatay
	(56, 60, 83, 89, 91 inci maddelere
	muhalifim.)
	Üye	Üye
	Edip Özgenç	Cavit Kavak
	İçel	İstanbul
	Üye	Üye
	Mehmet Ali Şahin	Mustafa Verkaya
	İstanbul	İstanbul
	(İçtüzüğün 56, 60, 83, 87, 91 ve
	9 uncu maddelerinde yapılan değişikliğe
	muhalif olarak imzalıyorum.)
	Üye	Üye
	Işın Çelebi	Mehmet Özcan
	İzmir	İzmir
	Üye	Üye
	Mustafa Kamalak	Sadık Yakut
	Kahramanmaraş	Kayseri
	(Muhalefet şerhi ile.)
	Üye	Üye
	Mehmet Kundakçı	Şeref Malkoç
	Osmaniye	Trabzon
		(İçtüzük çerçeve madde 16 (56), 17 (60),
		21 (83), 25 (87), 26 (91), 49 (9) maddeleri-
		ne muhalifim. Muhalefet şerhimi yazacağım.)

İÇTÜZÜK DEĞİŞİKLİĞİ İLE İLGİLİ AÇIKLAMALARIM

1. Alt Komisyon çalışmaları sırasında aşağıda belirttiğim hususun İçtüzüğe eklenmesini talep etmiş, ancak bu talebim kabul edilmemişti.

Milletvekili seçilme yeterliliğini hükmen kaybedenlerin parasal hakları saklı kalmak kaydıyla milletvekillerinin yararlandıkları haklardan yararlanma olanaklarının kaldırılması gerekir; örneğin Devlet aleyhinde işlenen suçlardan hüküm giyen birinin eski milletvekili sıfatının verdiği haklardan yararlanmaması gibi, örnekler çoğaltılabilir.

2. TBMMİçtüzüğünün, “Parti gruplarının komisyonlarda temsili” başlıklı 21 inci maddesinin 4 üncü fıkrasında yer alan hüküm; Dilekçe Komisyonu üyelerinin diğer Meclis komisyonlarına seçilmesini yasaklamıştır.

Sözü edilen kural; TBMMGenel Kuruluna niabeten görev yapan komisyonların yasama çalışmalarını etkili ve verimli biçimde yapmalarını sağlamak amacına yöneliktir. Dilekçe Komisyonu, iş yoğunluğu ve evrak akışı açısından oldukça yoğun bir komisyondur. Dolayısıyla bu komisyonda üye olan milletvekillerinin başka komisyonlara yeterince zaman ayırabilmesi olanaklı değildir.

Anılan kural; yukarıda belirtilen pratik gerekçelerle parlamento hukukumuzda yerleşik bir uygulama haline gelmiştir. Bu kuralın kaldırılması hukukî açıdan da önemli eksikliklere ve sorunlara yol açacağından çoğunluk kararına karşıyım.

14.6.2000

Namık Kemal Atahan

DSPHatay

KARŞI OY GÖRÜŞÜ

A)Genel olarak :

İçtüzük, bir Meclisin sessiz anayasasıdır. Oyunun kurallarını düzenleyen önemli hukukî metinlerdendir. İçtüzüğün kapsamlı olarak sık sık değiştirilmesi; iç-anayasanın henüz oluşturulamadığını ve kurumsallaşmanın sağlanamadığını gösterir.

Bilimsel bilgiye ve kategorik ilişkilerin belirlenip tanımlanmalarına dayanmayan her değişiklik, gelecek dönemlerdeki değişikliklere davetiye çıkarmak anlamına gelecektir. Söz gelimi, parti görüşünün yürümediği, üyenin vicdanına terkedildiği alanlarda “gizli oy” yöntemi; zorunlu ve yapısal bir önlemdir. (Anayasa Mad. 100/4; 83/6). Ancak bilimsel bilgiden ve analizden uzaklaşarak, “saydamlık” ilkesine bir slogan olarak sarılıp “Meclis soruşturması ve yasama dokunulmazlığı” kurumlarını “kayırmacılığın” pençesine teslim etmek -şimdi olduğu gibi- her zaman mümkündür. Oysa bu işlerde “gizli oy” kuralının benimsenmesi, bu dönem değişikliklerinin belirleyicisi olabilirdi.

Kurumsallaşmanın ve toplam kalitenin bir şartı olarak yasama enstitüsü veya yasama araştırması kurumu, ivedilikle kurulmalı; tüzük değişikliği dahil her yasama faaliyetine bilimsel bilgi ve analitik bakış aktarılabilmelidir. “Parmaklar, hiçbir zaman gerçeği değiştiremez...”

B - 1) Özel görüşme yöntemine yaklaşımımız :

İçtüzüğün 91 inci maddesinde getirilmeye çalışılan yeni yöntem, her yönüyle bir felakettir. Çoğunluk zorbalığının bu sivil (!) silahını keşfeden demokrat kafayı (?), totaliter bir rejimde en az üç ay staja tabi tutmak gerekir.

Meclisin beşte üç çoğunluğunun benimsemesi halinde, “Temel kanun, ekonomik ve teknolojik gelişimle ilgili her yeniden yapılanma kanunu”, özel yöntemle görüşülüp oylanabilecektir. Bu kavramlar öylesine sınırsız ki “her kanunu” “yeniden yapılanma” addetmek mümkün. Tam bir keyfilik alanı.

a) Özel yöntemi belirleyecek karar nisabı, şu andaki koalisyon çoğunluğuna fazlasıyla tekabül etmektedir. Muhalefete gereksinim duyacak bir nisabın benimsenmemesi, uzlaşı arayışından uzaklaşmadır. “Dediğim dedik” anlayışı, ince ayar bir usulle teklife sindirilmiştir.

b) Danışma Kurulunda oybirliğine dayanmayan özel görüşme yönteminin demokratik ülkelerde örneği bulunmamaktadır. Örnek yokluğu, yöntemin keşfedilememiş olmasından değil, demokrasiyle bağdaşmamasındandır. Grubu bulunan bir partinin benimsemediği bir yöntem, her teklif/tasarı için “ayrı içtüzük” kuralı anlamına gelir. O işte partinin katılımına “ambargo” anlamına gelir. Bu anlayışı, Any. 2,95/2,68/2 kurallarına sığdırmak mümkün müdür?

c) Değişiklik, halen yürürlükte olan ve oybirliğine dayalı “özel görüşme yöntemini” dahi ortadan kaldırabilecektir. Teklifin kurallaşması halinde Anayasa Mahkemesinin vereceği iptal kararı halen yürürlükte olan şekliyle dahi bu görüşme yöntemini sona erdirebilir. Çünkü mevcut yöntem, anayasal yargı denetimden geçmemiş olup anayasaya uygunluğu mutlak değildir. (Any. Mad. 153/6). “Aşırılıklar, makûlleri de yok edebilir.”

d) “Özel yöntem”, öyle sınırsız ve çeşitli somut örnekler içerir ki, yarın mucitlerini dahi hayretler içinde bırakabilir. 500 maddelik bir yasayı, yarım saatte Meclisten çıkaracak özel yöntemler, çoğunluk iradesiyle gündeme gelebilir. Ancak bu yolla oluşturulan iradeler, özleri itibariyle hiçbir zaman milletin eseri sayılamaz; meşruiyet tabanında yer tutamaz.

e) Parlamento kapısına her zaman topla “kilit” asılmaz. İçtüzükte çoğunluk parmaklarıyla dikilen bir abide kural (!), “Meclisin kapılarına asılmış kilit” vazifesini görebilir. Teklif olunan ve Anayasa Komisyonumuzca kabul edilen “özel görüşme yöntemi”, kutsal mürekkepten üretilmiş kilitten başka birşey değildir. Genel Kurul aşamasında, bu girişimin önüne geçilememesi halinde, demokrasimiz ve Meclisimiz ciddî bir yara alacaktır. “Muhalefet olmadan da kanun çıkarabiliriz” anlayışı, demokrasiden ürken bir yönelişin göstergesidir.

2) Diğer bazı değişikliklere yaklaşımımız :

İçtüzük teklifinin diğer maddeleriyle ilgili karşı görüşlerimiz, Anayasa Komisyonunun tutanaklarına geçmiştir. Tutanaklardaki beyanlarımız, atıf yoluyla muhalefet şerhimizin unsuru kılınmışlardır. “Meşru engelleme”nin demokratik bir uzlaşma aracı olduğu gerçeği, 60 ıncı madde değişikliğinde gözardı edilmiştir. Kamusal alan/özel alan ayırımı açısından Türkiye Büyük Millet Meclisinin konumu ve mevcut uygulamanın teamül değeri gözetilmeden 56 ncı maddede değişiklik yaparak çözüm arayışı doğru değildir.

Çok olumlu değişiklikler içermesine rağmen sorunu bütüncül ve kalıcı kural üretme anlayışı içinde ele almayan teklifin genel yapısına karşıyız.

Saygılarımla. 12.6.2000

Ahmet İyimaya

DYPAmasya

MUHALEFET ŞERHİ

(16 ncı madde hakkında)

TBMMİçtüzüğünün 56 ncı maddesine bir cümle ekleyen 16 ncı maddeye karşıyız. Çünkü 56 ncı maddeye eklenen cümleye göre tüzük değişikliklerinin yürürlüğe girmesinden itibaren;

“Milletvekilleri, Türkiye Büyük Millet Meclisi çalışmalarında başları açık olarak bulunacaklardır.”

Böyle bir düzenleme, kanaatimizce, her şeyden önce;

– Aziz Milletimizin ruh yapısına, sonra hem

– İnsan haklarına, hem

– Demokratik Devlet İlkesine, hem

– Laiklik İlkesine, hem

– Atatürk İlkelerine ve hem de,

– Kadın-erkek eşitliği ilkesine,

Aykırıdır. Şöyle ki;

I – Düzenleme, Yüce Milletimizin Ruh Yapısına Aykırıdır;

Yeni düzenleme, asıl itibariyle bayan milletvekillerin TBMM’ne başörtüsüyle girmesini yasaklamaktadır. Halbuki Anadolu’da kadın ve kızlarımızın en az yüzde sekseni başını örtmektedir. Bu örtünme onların hem inançlarının, hem de geleneklerinin bir gereğidir.

Başörtüsüne yasak koymak, Anadolu insanının hem geleneğine hem de inancına karşı savaş açmak anlamına gelir.

Bu durumu çok iyi bilen bir siyasî partimiz, 18 Nisan 1999 Genel Seçimlerinden önce, Türkiye’nin hemen hemen her ilinde, ilçesinde, beldesinde, köyünde, halkın karşısına geçerek,

“– Başörtüsü zulmünü biz çözeriz. Oylarınızı bize verin!”

Diyerek oy istediler. Aldılar da.

Üstelik aynı parti, Yüce Milletimizin huzuruna, başörtülü bayan adaylarla çıktı.

Üniversite kapılarında binlerce başörtülü evladının coplandığını, tutuklandığını, feryadü figân ettiğini, mahkemelere verildiğini, hapishanelere atıldığını gören gözü yaşlı, kalbi kırık ve bağrı yaralı Halkımız, söz konusu partiye akın etti. Mübarek oyları ile o partiyi iktidar yaptı.

Şimdi ise... Aynı partinin oyları ile başörtüsü “resmen” yasaklanıyor. Bu yasak, Milletimiz için kabul edilemez bir yasaktır.

Bu yüzden 16 ncı maddenin getirmiş olduğu yasağa karşıyız.

II – 16 ncı Maddenin Getirdiği Yasak, İnsan Haklarına Aykırıdır :

İnsan haklarını düzenleyen uluslararası anlaşmaların tamamına göre :

İnsan hakları kutsaldır. Devletlerin asıl görevi, bu hakları korumaktır. Mevzuat olarak hukuk, bu haklar için bir zırh olmak mecburiyetindedir.

– İnanç hakkı,

– İnanca uygun eğitim ve öğrenim hakkı,

– Öğrendiğini ifade ve anlatma hakkı,

– İnancına uygun giyinme ve yaşama hakkı,

Temel insan haklarının ayrılmaz birer parçasıdır.

Türkiye Cumhuriyeti Devletinin resmî bir kurumu olan Diyanet İşleri Başkanlığının birçok kararına göre başörtüsü yasağı inanç hakkına aykırı olduğu için, 16 ncı maddeye karşıyız.

III – Düzenleme, Demokrasiye Aykırıdır :

Yukarıda belirtildiği ve esasen herkesin bildiği gibi, Anadolu’da kadın ve kızlarımızın en az yüzde sekseni başörtülüdür.

Türkiye Büyük Millet Meclisinde başörtüsü yasağı uygulamak, bayan nüfusun yüzde sekseninin seçilme haklarının ellerinden alınması demektir. Böyle bir uygulamanın demokrasiyle bağdaşması mümkün değildir.

Bu yüzden 16 ncı maddeye muhalifiz.

IV – Yasak, Laiklik İlkesine Aykırıdır :

Laikliğin klasik tanımına göre “Devlet dine, din de devlete karışmayacaktır. Her ikisi de birbirine karşı saygılı olacaktır.”

Halbuki yasak ile Devlet adına küçük bir azınlık, dine karşı baskıcı ve saldırgan bir duruma geçmektedir.

Böyle bir durum ise, yani Devletin dine karşı baskıcı ve saldırgan bir tavır alması laiklik ile bağdaşamaz.

Laiklik ilkesine açıkça aykırı olduğu için 16 ncı maddeye karşıyız.

V – Yasak, Atatürk İlkelerine Aykırıdır :

Atatürk ilkeleri arasında kadın kıyafetine dokunan hiçbir ilke yoktur.

Devrim Kanunları, Anayasamızın 174 üncü maddesinde tek tek belirtilmiştir. Bunlar arasında da başörtüsünü yasaklayan bir hüküm yoktur.

Atatürk dönemindeki Meclis albümlerine bakacak olursak, orada başı açık olmayan birçok bayan milletvekilinin olduğunu görürüz.

Nasıl ki bir zamanlar, Tevfik Fikret’in dediği gibi;

“Kanun, diyerek kanunlar çiğnenmiş” ise, şimdi de “Atatürk İlkeleri!” denilerek Atatürk İlkeleri çiğnenmektedir.

16 ncı madde bunun somut örneklerinden biridir. Bu yüzden 16 ncı maddeye karşıyız.

VI – Yasak, Kadın-Erkek Eşitliğine Aykırıdır :

Yasakçılar, “Biz, başörtüsüne değil, başörtüsünün bir siyasî simge olarak kullanılmasına karşıyız.” diyorlar.

Bu ifade, samimiyetten uzak bir ifadedir. Çünkü her şeyden önce başörtüsü siyasî bir simge değildir.

Aksini iddia edenler için şu soruyu sormak gerekiyor;

Atatürk’ün annesinin, kız kardeşinin ve eşinin de başları örtülü idi. Acaba onların örtüsü hangi siyasî partinin simgesi idi?

Sonra Meclis’e siyasî simge ile girmek, mesela Genel Kurulda parti rozeti takmak yasak mı?

Kısaca belirtmek gerekir ki; erkekte “sakal” genel olarak neyin simgesi ise kadında da türban yahut başörtüsü “o”nun simgesidir.

16 ncı madde, erkekte sakalı yasaklamayıp, kadında başörtüsünü yasakladığı için eşitlik prensibine aykırıdır.

Bu yüzden de 16 ncı maddeye karşıyız.

İsmail Alptekin Prof. Dr. Mustafa Kamalak

Bolu Kahramanmaraş

MUHALEFET ŞERHİ

(35 inci madde hakkında)

Çerçeve madde 35 ile, Meclis İçtüzüğünün 133 üncü maddesi değiştirilmiştir. Bu değişiklik yerindedir, fakat eksiktir.

Değişikliğin daha tam olabilmesi için 133 üncü maddenin 3 üncü fıkrasının 2 nci cümlesi de değiştirilerek düzeltilmeliydi. Çünkü söz konusu 2 nci cümleye göre;

Anayasa Komisyonu ile Adalet Komisyonu üyelerinin toplamından oluşan 50 kişilik Karma Komisyonun, mesela oybirliği ile almış olduğu bir kararına TBMM Genel Kurulunda bir tek üye dahi itiraz edebiliyor. Bu itiraz üzerine de 50 kişilik Karma Komisyonun kararı Genel Kurulda yeniden tartışmaya açılabilir.

Halbuki Alt Komisyon kurmuş, burada sanık milletvekilini dinlemiş, dosyayı incelemiş, Karma Komisyonda sanık milletvekilini yeniden dinlemiş, dosyayı bir defa daha incelemiş olan Karma Komisyonun kararını verdikten sonra, dosyayı tekriri müzakere yoluyla yeniden görüşebilmesi için en az 26 sayın üyenin imzası (itirazı) gerekmektedir.

Karma Komisyonda, karar verildikten sonra 25 üyenin dahi itirazı dinlenemez.

Hiç şüphe yok ki 550 kişilik Genel Kurul, 50 kişilik Karma Komisyondan hem çok daha büyük, hem de çok daha önemlidir.

Karma Komisyonda yirmibeş üye itiraz edemezken, bu üyelerden sadece birinin itiraz ederek söz konusu kararı Genel Kurulda tartışmaya açabilmesi bir çelişkidir.

Bu çelişkinin giderilmesi lazımdır. Bu çelişkinin giderilmesi için de itiraz edecek milletvekillerinin sayısının Karma Komisyonun üye tam sayısının yarısından (25’den) fazla olması, mesela Meclis üye tam sayısının yüzde beş nispetinde (28 kişi) olması, kanaatimizce uygun olacaktır.

Nitekim 35 kişilik Kamu İktisadî Teşebbüsleri Komisyonunun kararlarına karşı Genel Kurulda, (2.4.1987 tarih ve 3346 sayılı Kanunun 8 inci maddesine göre) ancak 20 milletvekili itiraz edebilmektedir. 20’nin 35’e oranı (20/35)=4/7’dir.

Genel Kurul üye tam sayısının yüzde beşinin (28’in), 50 kişilik Karma Komisyona oranı da (28/50)=yuvarlak 4/7’dir.

Buna göre Meclis İçtüzüğünün 133 üncü maddesinin 3 üncü fıkrasının 2 nci cümlesi mesela;

“On gün içinde Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının yüzde beşi tarafından yazılı olarak itiraz edilmezse, bu rapor kesinleşir.” şeklinde düzeltilmeliydi.

Prof. Dr. Mustafa Kamalak İsmail Alptekin

Kahramanmaraş Bolu

MUHALEFET ŞERHİMDİR

İçtüzük hükümleri çoğulculuk ve katılımcılık gibi demokrasinin genel prensiplerine aykırı olamaz.

İçtüzükte yapılması öngörülen kimi değişiklikler bu ilkelere aykırılık oluşturmaktadır.

Örneğin; kanun tasarı ve tekliflerinin görüşülmesi sırasında soru-cevap süresinin 20 dakikayla sınırlandırılması, birden fazla fıkradan oluşan maddelerin fıkralarının ayrı ayrı oylanması için 20 imzanın dışında ayrıca Genel Kurul kararına da ihtiyaç duyulması, değişiklik önergelerindeki imza sahiplerinden sadece ilk 5 imzanın okunacak olması ile temel kanunlar için Danışma Kurulunda oybirliği şartının kaldırılmış olması gibi...

Özellikle herkesi yakinen ilgilendiren temel kanunlar için muhalefetin devre dışı bırakılması Anayasaya da aykırılık oluşturmaktadır...

Diğer yandan TBMM’nin bir devlet dairesi, milletvekillerinin de bir devlet memuru gibi görülerek geriye doğru bir adım anlamı taşıyan 56 ncı maddedeki değişiklik Parlamentomuza gölge düşürecektir.

Meclisimizin, Türkiye şartlarına göre masrafı oldukça fazladır. Bir de buna beşinci bir Meclis Başkanvekilliği ve personelinin eklenecek olmasını da isabetli bulmuyorum.

Arz edilen nedenlerle, İçtüzüğün 9, 56, 60, 83, 87 ve 91 inci maddeleri ile yapılan yeni düzenlemelere muhalifim.

Mehmet Ali Şahin

İstanbul

Anayasa Komisyonu

İçtüzük Alt Komisyon Raporu

Esas No. : 2/94, 2/232, 2/286, 2/307, 2/310, 2/311, 2/325

ANAYASA KOMİSYONU BAŞKANLIĞINA

7.10.1999 tarihli toplantımızda kurulması öngörülen Alt Komisyonumuz 12.10.1999 tarihinde Sayın Namık Kemal Atahan’ı Başkan seçerek çalışmalarına başlamıştır. Anayasa Komisyonunda varılan karar doğrultusunda, İçtüzüğün 181 inci maddesi hükmüne göre Komisyonumuza havale edilen Kanun Tekliflerinin yanısıra İçtüzüğün tamamı Komisyonumuzca incelemeden geçirilmiş ve gerekli görülen yerlerde değişiklik teklifleri getirilmiştir.

– Andiçme ile ilgili 3 üncü maddeden tören ibareleri çıkarılmıştır. Andiçme bir tören olmayıp görev olarak değerlendirilmelidir.

– Başkanın görevlerini düzenleyen 14 üncü maddede Meclisin ve Milletvekillerinin itibarının korunması amacıyla suç duyurusunda bulunma yetkisi açık olarak ifade edilmiştir.

Bu maddede ayrıca Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı bünyesinde “Türkiye Büyük Millet Meclisi Bilgi ve Teknoloji Kurulu” oluşturulması öngörülmektedir. Bu kurul, Türkiye’nin yeni çağa başarı ile girebilmesi ve bunun gerektirdiği değişimi başarı ile gerçekleştirebilmesi ve gelişmesini sürdürebilmesi için gereken bilgi ve teknoloji alt yapısını yeterince oluşturabilmek ve geliştirebilmek için gerekli yasal diğer düzenlemeleri öngören taslaklar hazırlama ve görüş üretmekle görevli kılınmıştır. Kurulun oluşum şekli, görev ve yetkileri yönetmelikle düzenlenecektir.

– Başkanvekillerinin sayısı beşe çıkarılmış, eşitlik halinde, kur’a esası getirilmiştir. Sayın Şahin bu değişikliğe muhalif kalmıştır.

– Genel Kurul’da katip üyelerin evrak okumasına son verilmektedir. Yapılan düzenleme ile evrak okuma işini Başkanlık Divanınca belirlenecek, spikerlik eğitimi almış uzman kişilerin yapması öngörülmektedir. Bu çerçevede TRT’den ve bu konuda eğitim veren kurumlardan yararlanılmasının uygun olacağı düşünülmektedir.

– Komisyonların adları ve görevleri ana hatlarıyla 20 nci maddede düzenlenmiştir. Böylece tasarı ve tekliflerin havalesiyle ilgili olarak çıkabilecek tereddütlerin bir ölçüde de olsa giderilmesi amaçlanmaktadır. Anayasa ve Adalet Komisyonu üyeliklerinin aynı kişide birleşmemesi esası getirilmiştir.

Siyasî parti gruplarınca süresinde üye bildirmemesi ya da noksan üyeliklerin tamamlanmamasında siyasî parti grubunun kendisine düşen üyelikten vazgeçmiş sayılacağı, ayrıca tespit sonucunda temsil sayısı azalan partiden azalan sayıda üyenin çekilmemesi durumunda kur’a ile çekilecek üyenin belirlenmesi esası getirilmiştir. Böylece uygulamada belirsiz durumların önüne geçilmesi amaçlanmıştır.

– Tali komisyonla havale sırasında hangi konularla sınırlı olarak havale yapıldığının belirtilmesi öngörülmüştür.

– Çalışma saatleri yeniden düzenlenmiş, haftanın üç günü yerine dört günü (pazartesi, salı, çarşamba ve perşembe) saat 14.00 - 19.00 arası çalışılması; her ayın son haftasında çalışma yapılmaması uygun görülmüştür. Böylelikle, çalışma saatlerinde bir azalma olmayıp tam tersine artış sağlanarak, coğrafi ayrılığın getirdiği sorunların, seçmenin ayağına giderek çözümlenmesi amaçlanmaktadır.

– Anayasa değişikliği, yasama dokunulmazlıkları, soruşturmalar ve seçim kararında hükümetin temsilinin aranmaması konusunda 62 nci maddede değişiklik yapılmıştır. Parlamentonun münhasıran yetkisinde bulunan bu konularda hükümetin temsili aranmamalıdır.

– Meclis Soruşturması da 77 nci madde kapsamında hükümsüz sayılacak işler içinde değerlendirilmiştir. Meclis Soruşturmasının hükümsüz sayılan işler arasında değerlendirilmemesi durumunda; yasama döneminde sonuçlandırılamayan soruşturmaya ilişkin 113/A maddesi İçtüzüğe eklenmiştir. Bu madde şu şekildedir.

Yasama döneminde sonuçlandırılamayan soruşturma

Madde 113/A. – Bir yasama döneminde işlem görüp sonuçlandırılamayan soruşturma için yeni bir komisyon kurulur. Bu Komisyon, önceki komisyonun, bulunduğu noktadan işe devam eder. Komisyon işlemleri geçerliliğini korur. Yeni komisyona, işin bitirilmeyen bölümü için Anayasanın 100 üncü maddesi çerçevesinde uygun süre verilir.

– Hükümetin çekilmesi halinde kanun tasarı ve tekliflerini düzenleyen 78 inci maddeye Anayasa ve İçtüzük değişikliklerinin yanısıra siyasî partiler seçim hukukuna ilişkin öneriler de erteleme dışında tutulmuştur.

– Redde ilişkin rapora itiraz konusu uygulamadaki yanlış anlamaları giderecek şekilde yeniden düzenlenmiştir.

– Son konuşmalar beş dakika ile sınırlanmıştır.

– Meclis soruşturması ile ilgili olarak süresinde rapor verilmemesi halinde uygulanacak müeyyideler açıkça belirlenmiştir.

– Dilekçe komisyonuna, incelemeleri sırasında öğrenilen ve konusu suç teşkil edebilecek hususlarda suç duyurusunda bulunmak yetkisi verilmiştir.

– Karma Komisyona, şartlarını taşımayan dosyaları iade yetkisi tanınmıştır. Özellikle Anayasanın 83 üncü maddesinin birinci fıkrası (sorumsuzluk) kapsamında olan dosyalar ile gerekli süreci tamamlamayan dosyalar için bu yetki tanınmıştır. Bu değişikliğe Sayın Atahan muhaliftir.

– Elektronik oylama mekanizması dikkate alınmak suretiyle oylama şekilleri yeniden düzenlenmiştir. Bu konuda tekliflerdeki düzenlemeler esas alınmıştır.

– Disiplin cezalarının kıyasen komisyonlarda da uygulanması öngörülmüştür. Böylece uygulamada karşılaşılan sıkıntıların giderilmesi hedeflenmektedir.

– Arşiv konusu 179 uncu madde kapsamına alınmıştır. Arşiv düzeni ile ilgili bir yönetmeliğin Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı tarafından düzenlenmesi esası getirilmiştir.

– Milletvekili seçilme yeterliliğini kaybeden eski milletvekillerinin parasal haklar dışında kalan yararlandıkları haklardan yararlanamamaları yönünde değişiklik yapılması Sayın Namık Kemal Atahan tarafından önerilmiş ancak kabul edilmemiştir.

– Tali komisyonun kaldırılması yönünde görüş belirten Sayın Atahan ve Sayın Yakut 23 üncü madde ile ilgili düzenlemeye, soru ve cevap süresini yirmi dakika ile sınırlayan 60 ıncı maddede öngörülen değişikliğe Sayın İyimaya, değişiklik önergeleri ile ilgili 87 nci maddedeki değişikliğe Sayın İyimaya ve Sayın Şahin muhalif kalmışlardır.

Kıyafetle ilgili olarak 56 ncı maddede öngörülen değişiklik lehinde Sayın Atahan ve Sayın Özkan oy kullanmış ancak oy çokluğu ile öneri reddedilmiştir.

Temel kanunlarla ilgili 91 inci maddedeki değişiklik önerisine Sayın Özkan ve Sayın Yakut katılmış, Sayın İyimaya ve Sayın Şahin karşı çıkmış, Sayın Atahan çekimser kalmıştır. Bu nedenle maddeyle ilgili karar Alt Komisyonumuzda oluşmamış, bu şekliyle Anayasa Komisyonuna sunulması kararlaştırılmıştır.

Alt komisyonumuz yazım tekniği ve anlam bakımından gerekli gördüğü değişiklik ve eklemeleri de ilgili maddelerde yapmıştır.

Bu çerçevede Alt Komisyonumuzca hazırlanan İçtüzük değişiklik teklifimiz ilişikte sunulmuştur.

Raporumuz Anayasa Komisyonuna saygı ile sunulur.

Başkan	Üye	Üye
Namık Kemal Atahan	Sadık Yakut	Mehmet Ali Şahin
Hatay	Kayseri	İstanbul
		(9/1, 60/6, 83/2, 87, 91 ve 102 nci
		maddelerdeki bazı yeni düzenlemelere
		muhalif olarak imzalıyorum.)
Üye		Üye
Sühan Özkan		Ahmet İyimaya
İstanbul		Amasya
		(Gerekçede belirtilen rezervlerle.)

ALT KOMİSYONUN KABUL ETTİĞİ METİN

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ İÇTÜZÜĞÜNÜN BAZI MADDELERİNİN

DEĞİŞTİRİLMESİNE DAİR İÇTÜZÜK TEKLİFİ

MADDE 1. – 5.3.1973 tarihli Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının ilk cümlesinde geçen “beşinci gün” ibaresi “üçüncü gün”, “saat 15.00” ibaresi “saat 13.00” şeklinde; son cümlesi ile ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Bu birleşimde, milletvekilleri öncelikle andiçerler.”

“Bu birleşimde bulunmayan milletvekilleri katıldıkları ilk birleşimin başında andiçerler.”

MADDE 2. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 8 inci maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Milletvekili Genel Seçimi kesin sonuçlarının Yüksek Seçim Kurulunca ilanından itibaren Başkan seçilinceye kadar, en yaşlı Milletvekili, geçici Başkan görevini yapar. İkinci en yaşlı üye, başkanvekilliği görevini yerine getirir.”

MADDE 3. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 11 inci maddesinin ikinci fıkrasında geçen “- iki adedi Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının salt çoğunluğuna sahip siyasî parti grubuna ait olmak üzere-” ibareleri çıkarılmış ve fıkraya aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“Eşitlik halinde kur’a çekilir.”

MADDE 4. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 13 üncü maddesinin ikinci fıkrasının sonuna aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“Başkanlık Divanı Genel Kurulda evrak okuyacak görevlileri belirler.”

MADDE 5. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 14 üncü maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinin sonuna aşağıdaki cümle eklenmiş, fıkraya (10) numaralı bent eklenmiş, mevcut (10) numaralı bent (11) olarak ve ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Türkiye Büyük Millet Meclisi adına; kişilik haklarının ihlali halleri dahil, dava açmak, suç duyurusunda bulunmak ve diğer işlemleri yapmak”

“10. Başkanlık Divanı bünyesinde oluşturulacak “Türkiye Büyük Millet Meclisi Bilgi ve Teknoloji Kurulu” aracılığı ile bilgi ve teknoloji alanında ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği dahil gerekli çalışmaları yapmak, ilgili komisyonlara görüş bildirmek;”

“Başkan gerektiğinde, görevlerini yerine getirmek üzere, Başkanvekillerinden birisini kendisine yazıyla vekil olarak tayin eder.”

MADDE 6. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 20 nci maddesinin kenar başlığı ile birlikte birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Komisyonların adları ve görevleri

Madde 20. – Türkiye Büyük Millet Meclisi Komisyonlarının adları ve görevleri şunlardır:

1. Anayasa Komisyonu: Anayasa yapımına, değiştirilmesine veya kaldırılmasına yönelik kanun tekliflerini, yetki kanunlarıyla ilgili tasarıları, yasama meclisinin seçimi, faaliyetleri, üyelerin statüsü ve hakları hakkındaki kanun tasarı ve tekliflerini, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü hakkındaki teklifleri; Bakanlar Kurulu’nun ve bakanlıkların kuruluş ve çalışma usulleri hakkındaki kanun tasarı ve tekliflerini; siyasî partilerin statüsü ile ilgili kanun tasarı ve tekliflerini; anayasa konuları ile ilgili diğer kanun tasarı ve tekliflerini; Türkiye Büyük Millet Meclisinin faaliyetleri ve görevlerinin yerine getirilmesi ile ilgili olarak Başkanlık veya Genel Kurulca yapılacak görüş istemlerini, anayasaya aykırılık gerekçesine dayanılarak Cumhurbaşkanınca bir daha görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine gönderilen kanunları incelemek, İçtüzükte öngörülen diğer görevleri yapmakla görevlidir.

2. Adalet Komisyonu: Adalet işleri ve temel kanunlarla ilgili tasarı ve teklifler ile kanun hükmünde kararnameleri inceler; genel tedvin ahengini sağlamak üzere havale edilen işlere bakar.

3. Millî Savunma Komisyonu: Millî güvenlik, savunma ve askerlik ile ilgili kanun tasarı, teklifi ve kanun hükmünde kararnameleri inceler.

4. İçişleri Komisyonu: Merkezi idarenin ve mahalli idarelerin genel olarak düzenlenmesi, emniyet, jandarma, sivil savunma ve içişleri ile ilgili diğer kanun tasarı ve teklifleri ile kanun hükmünde kararnameleri, diğer komisyonların yetki alanı dışında inceler.

5. Dışişleri Komisyonu: Milletlerarası andlaşmaların onaylanmasının ve milletlerarası andlaşmalara katılmanın uygun bulunması hakkındaki kanun tasarılarını; Türkiye Cumhuriyetinin dış münasebetlerinin teşkilatlandırılması ve idaresi hakkındaki kanun tasarı ve tekliflerini, kanun hükmünde kararnameleri ve dış münasebetlerle ilgili diğer kanun tasarı, teklif ve kanun hükmünde kararnameleri inceler.

6. Millî Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu: Eğitim, kültür, aile bütünlüğünün korunması ve aile planlaması, gençlik ve spor konuları ile ilgili kanun tasarı, teklif ve kanun hükmünde kararnameleri inceler.

7. Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonu: Bayındırlık, İmar ve İskân, Ulaştırma ve Turizm işleri ile ilgili kanun tasarı, teklifleri ve kanun hükmünde kararnameleri inceler.

8. Çevre Komisyonu: Doğal, kültürel ve sosyal çevrenin korunması, iyileştirilmesi, geliştirilmesi ve çevre sorunlarının önlenmesi ile ilgili kanun tasarı ve teklifleri ile kanun hükmünde kararnameleri inceler.

9. Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler Komisyonu: Çalışma, aile, sosyal güvenlik, sağlık ve sosyal yardım ile ilgili kanun tasarı, teklifi ve kanun hükmünde kararnameleri inceler.

10. Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu: Tarım, orman ve köyişleri ile ilgili kanun tasarı, teklifi ve kanun hükmünde kararnameleri inceler.

11. Sanayi, Ticaret, Enerji ve Tabiî Kaynaklar Komisyonu: Sanayi, enerji, madencilik, akaryakıt, iç ve dış ticaret ve tekel ile ilgili kanun tasarı, teklifi ve kanun hükmünde kararnameleri inceler.

12. Türkiye Büyük Millet Meclisi Hesaplarını İnceleme Komisyonu: Bu İçtüzükle verilen görevleri yerine getirir.

13. Dilekçe Komisyonu: Vatandaşlarca yapılan dilek ve şikayetler hakkındaki yazı ve başvuruları inceler.

14. Plan ve Bütçe Komisyonu: Başkanlıkça, Hükümetçe veya genel kurulca kalkınma planı ile ilgili görülen kanun tasarı ve tekliflerini; kamu harcama veya gelirlerinde artış veya azalışı gerektiren kanun tasarı ve tekliflerini veyahut sadece belli hükümleri bu niteliği taşıyan kanun tasarı ve tekliflerinin söz konusu hükümlerini; vakıflar, millî emlak, vergi, resim ve harçlarla ilgili kanun tasarı ve tekliflerini, genel ve katma bütçe kanun tasarılarını, cari yıl bütçesindeki ödenek artışını öngören değişiklik tasarıları ile cari ve ileriki yıl bütçelerinde mali yük getirecek nitelikteki kanun tasarı ve tekliflerini; kesinhesap kanunu tasarıları ile genel veya katma bütçeli dairelere bağlı döner sermayelerin kesinhesaplarının onaylanmasına dair kanun tasarılarını; mali işlerle ilgili diğer kanun tasarı, teklifi ve kanun hükmünde kararnameleri ve Sayıştay tarafından kanun gereğince verilen raporları incelemekle görevlidir.

15. Kamu İktisadî Teşebbüsleri Komisyonu: Sermayesinin yarısından fazlası doğrudan doğruya veya dolaylı olarak devlete ait olan kamu kuruluş ve ortaklıklarını özel kanundaki hükümlere göre denetler.

16. İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu: 5.12.1990 tarihli ve 3686 sayılı Kanunda belirtilen görevleri yapar.

MADDE 7. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 21 inci maddesinin üçüncü fıkrasında geçen “belli edilecek bir süre içerisinde” ibareleri “10 gün içinde” şeklinde değiştirilmiş, üçüncü fıkrasının birinci cümlesinin sonu ile son fıkrasına aşağıdaki cümleler eklenmiştir.

“Süresinde bildirimde bulunmayan siyasî parti grubu, komisyonda kendisine düşen üyelikten vazgeçmiş sayılır.”

“Anayasa ve Adalet Komisyonları üyeliği, bir üyede birleşemez.”

MADDE 8. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 22 nci maddesinin ikinci fıkrasında geçen “en kısa zamanda” ibareleri “10 gün içinde”, ikinci fıkrasında geçen “Mensubu olduğu siyasî parti ile üyelik bağı sona eren” ibareleri, “Parti üyeliği sona eren” şeklinde ve son fıkrasının son cümlesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Tespit sonunda temsil sayısı azalan partiden, azalan sayıda üyenin çekilmesi istenir. Partinin beş gün içinde işlem yapmaması durumunda Başkan, kur’a çekerek, çekilecek ismi belirler.”

MADDE 9. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 23 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 23. – Tasarı, teklif veya Kanun Hükmünde Kararnameler, İçtüzüğün 20 nci maddesindeki ölçüler esas alınarak, Başkanlık tarafından esas komisyonlara havale edilir.

İşin, esas komisyon dışında başka bir komisyon veya komisyonları ilgilendirmesi halinde yalnızca bu yönleriyle sınırlı olarak, onlara dahi havale yapılır. Bu durumda havale, esas komisyon ve diğer komisyonlara birlikte yapılır.

Raporu Genel Kurul görüşmelerine esas olacak komisyona “esas komisyon” denir. Tali komisyonlar, işin kendilerini ilgilendiren yönü veya maddeleri üzerinde esas komisyona görüş bildiren komisyonlardır.

Tali komisyonun süresi içinde bir görüş bildirmemesi halinde esas komisyon raporunu hazırlar. Şu kadar ki esas komisyonun çalışmaları sona ermeden tali komisyonun raporunun ulaşması halinde, bu rapor esas komisyonca dikkate alınır.

MADDE 10. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 26 ncı maddesinin birinci fıkrasının sonuna aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“Başkan, toplantı ve gündem için başkanvekili, sözcü ve katibin görüşüne başvurur.”

MADDE 11. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 27 nci maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Komisyonlar, başkanlarının yönetiminde çalışır. Başkan bulunmadığı zaman başkanvekili, yoksa sözcü, o da yoksa katip komisyona başkanlık eder.”

“Anayasanın, Genel Kurul’da gizli oylamayı zorunlu gördüğü hallerde, komisyonlardaki karar oylaması da gizlidir.”

MADDE 12. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 30 uncu maddesinin son fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Komisyonlar, fikirlerini almak üzere tasarı ve tekliflere doğrudan katkıda bulunmamış uzmanları çağırabilir.”

MADDE 13. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 38 inci maddesinin birinci fıkrasının sonuna aşağıdaki hüküm eklenmiştir.

“Şu kadar ki, komisyonların gündeminde bulunan tasarı ve tekliflerin Anayasaya uygunluğu yönünden incelenmesinin Anayasa Komisyonunca istenmesi durumunda bu yönüyle sınırlı olmak üzere teklif veya tasarı Anayasa Komisyonuna gönderilir.”

MADDE 14. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 42 nci maddesinin son fıkrasının son cümlesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Şu kadar ki, bu haklar, raporun yazılmasından sonra başlamak üzere başkanlığın belirleyeceği uygun süre içinde kullanılır.”

MADDE 15. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 44 üncü maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Önceki dönemlere ait raporlar, açıkça bildirilmek kaydıyla, komisyonca benimsenebilir.”

MADDE 16. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 46 ncı maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 46. – Bir komisyonda söz kesilir, şahsiyatla uğraşılır ve düzeni bozma hareketlerinde bulunulursa, komisyon başkanı düzeni sağlar. Disiplin suçları ve cezaları konusunda bu İçtüzüğün 13 üncü kısım hükümleri komisyon toplantıları için kıyasen uygulanır.

MADDE 17. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 47 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 47. – Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı, her yasama yılında komisyonlara havale edilmiş veya komisyonlarca Genel Kurul’dan geri alınmış yahut Genel Kurul’ca komisyonlara geri verilmiş işlerin hangi safhada olduğunu belirten bir bülten düzenler. Bu bülten, Genel Kurul tutanağına eklenir ve yılda bir defa yayımlanır.

MADDE 18. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 54 üncü maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Resmi tatile rastlamadığı takdirde Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurul’u her ayın ilk üç haftası, Pazartesi, Salı, Çarşamba, Perşembe günleri saat 14.00-19.00 arası çalışır.”

MADDE 19. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 60 ıncı maddesinin altıncı fıkrasının sonuna aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“Soru ve cevap süresi yirmi dakika ile sınırlıdır.”

MADDE 20. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 62 nci maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Anayasa değişikliği, yasama dokunulmazlığı, İçtüzük değişikliği, meclis soruşturması ve seçim kararı alınması dışında her görüşmenin başından sonuna kadar, Hükümet adına görüş bildirmek üzere başbakan veya ilgili bakan veya zorunlu hallerde yetkilendirilmiş birinci derecede sorumlu daire amirlerinden bir kamu görevlisi hazır bulunur. Bu kimseler görüşmenin başında hazır değillerse, o konudaki görüşme bir defalık gelecek birleşime bırakılır.”

MADDE 21. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 72 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 72. – Tüzükte başkaca bir hüküm yoksa, her konuda, her siyasî parti grubunun grupları adına ve iki üyenin kendileri adına birer konuşma hakları vardır. Bu konuşmalardan sonra görüşmeler tamamlanmış olur.

MADDE 22. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 77 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 77. – Bir yasama döneminde sonuçlandırılamamış olan kanun tasarı ve teklifleriyle, Cumhurbaşkanınca tekrar görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine gönderilen kanunlar hükümsüz sayılır. Ancak, Hükümet veya Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri bu tasarı, teklif veya kanunları yenileyebilirler.

Yasama dönemi başında, önceki dönemde verilmiş soru, Meclis araştırması, Meclis soruşturması, genel görüşme ve gensoru önergeleri hükümsüz sayılır.

MADDE 23. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 83 üncü maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Görüşülen bir madde birden fazla fıkradan oluşmuşsa bu fıkraların, en az yirmi üye tarafından yazılı olarak teklif edilmesi halinde ayrı ayrı oya konmaları Genel Kurul kararıyla mümkündür.”

MADDE 24. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 84 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 84. – Bir kanun tasarı veya teklifinin Genel Kurul’daki görüşülmesi sırasında tasarı veya teklifin belli bir maddesinin Anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle reddini isteyen en fazla üç önerge verilir. Bu önergeler diğer önergelerden önce oylanır.

MADDE 25. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 85 inci maddesinin kenar başlığı “maddi hatalar” olarak değiştirilmiş ve birinci fıkrası yürürlükten kaldırılmıştır.

MADDE 26. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 86 ncı maddesinin son cümlesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir:

“Bu konuşma beş dakikayı geçemez.”

MADDE 27. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 87 nci maddesinin birinci fıkrasının son cümlesi ile ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Bu esaslar dairesinde her madde için beşten fazla önerge verilemez.”

“Değişiklik önergeleri kanun tasarı veya tekliflerinin basılıp dağıtılmasından itibaren tümü üzerindeki görüşmeler tamamlanıncaya kadar Başkanlığa verilebilir. Ancak, Hükümet veya esas komisyon her zaman önerge verebilir. Birden fazla imzalı önergelerde ilk beş imza Genel Kurulda okunur, önerge ayrıca tutanağa eklenir.”

MADDE 28. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 91 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 91. – Temel kanunları, İçtüzüğü ve ülkenin ekonomik ve teknolojik gelişimi ile doğrudan ilgili yeniden yapılanma kanunlarını bütünü ile veya kapsamlı olarak değiştiren veya yürürlüğe koyan tasarı veya tekliflerin Genel Kurulda görüşülmesinde uygulanacak özel görüşme ve oylama usulü tesbitine, hükümetin, esas komisyonun veya grupların teklifi, Danışma Kurulunun oybirliği ile veya oybirliği sağlanamaz ise siyasî parti grupları önerisi üzerine Genel Kurulun beşte üç çoğunluğu ile karar verilir.

MADDE 29. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 95 inci maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Seçimlerin yenilenmesi kararı ancak, savaş sebebiyle geri alınabilir.”

MADDE 30. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 102 nci maddesi kenar başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Genel görüşme

Madde 102. – Genel görüşme açılması, Hükümet, siyasî parti grupları veya en az yirmi milletvekili tarafından Başkanlıktan bir önerge ile istenebilir. Bu istem derhal gelen kâğıtlar listesine alınır; Genel Kurula, Hükümete duyurulur ve dağıtım tarihinden itibaren kırksekiz saat sonra gündeme alınır.

Verilen önergenin metni beş yüz kelimeden fazla ise istek sahipleri beş yüz kelimeyi geçmemek üzere önergenin özetini eklemek zorundadır. Genel Kurulda görüşme sırasında bu özet okunur.

Genel görüşmede ilk söz hakkı genel görüşme önergesi sahibi siyasî parti grubu veya grupları, hükümet yahut genel görüşme önergesindeki birinci imza sahibi milletvekiline aittir.

Bundan sonraki görüşmeler hakkında genel hükümler uygulanır.”

MADDE 31. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 104 üncü maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Meclis araştırması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin belli bir konuda bilgi edinmek için yapacağı incelemedir.”

MADDE 32. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 107 nci maddesinin birinci fıkrasının sonuna aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“Verilen önergenin metni beşyüz kelimeden fazla ise istek sahipleri beşyüz kelimeyi geçmemek üzere önergenin özetini eklemek zorundadırlar. Genel Kurulda bu özet okunur.”

MADDE 33. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 109 uncu maddesinin üçüncü fıkrasında geçen “... veya daha önce Türkiye Büyük Millet Meclisinde ya da dışında bu konudaki görüşünü açıklamış ...” ibareleri metinden çıkarılmış ve son fıkra aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Komisyonda görevli memurlar için de aynı hüküm uygulanır.”

MADDE 34. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 110 uncu maddesinin ikinci fıkrasına “çalışmaları” ibaresinden sonra gelmek üzere ve “karar oylamaları” ibareleri ile aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Soruşturma için öngörülen kesin süre içerisinde sonuca ulaşılamamış olması veya raporun başkanlığa verilmemesi disiplin suçunu oluşturur. Ayrıca raporun düzenlenip başkanlığa yedi gün içinde ulaştırılmasını Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı, komisyondan ister. Bu gibi durumlarda Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı suç duyurusunda bulunur.”

MADDE 35. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 112 nci maddesinin birinci ve beşinci fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, ikinci fıkrasına aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“Soruşturma komisyonu raporu komisyon tarafından makama tevdiini izleyen en geç yedi gün içinde, Başkanlıkça bastırılarak hakkında soruşturma açılması istenen Başbakan veya Bakana gönderilir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerine derhal dağıtılır. Rapor, üyelere dağıtıldıktan 7 gün sonraki birleşimin gündemine alınır ve öncelikle görüşülür.”

“Komisyonun Yüce Divana sevk etmeme yönündeki raporlarının reddi ancak, raporu kabul etmeyen oy çoğunluğunun Yüce Divana sevk nisabına ulaşması ile mümkün olur. Bu halde rapor komisyona iade edilerek en geç 7 gün içinde dayanılan ceza hükmünü de içerecek şekilde Yüce Divana sevk yönünde yeniden düzenlenir. Komisyonun iki toplantıda temsilcisinin bulunmaması halinde, Komisyon aranmaksızın görüşmeler sonuçlandırılır.”

“Karar oylaması gizli yapılır.”

MADDE 36. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 116 ncı maddesinin birinci fıkrasının 4 no.lu bendinde geçen “kesin” ibaresi metinden çıkarılmış ve bende aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“(İdari yargı için öngörülen cevap süresinin geçirilmiş olması hali hariç)”

MADDE 37. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 120 nci maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“İncelemeler sırasında komisyon tarafından öngörülen ve konusu suç teşkil edebilecek hususlarda suç duyurusunda bulunulur.”

MADDE 38. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 133 üncü maddesinin ikinci fıkrasına aşağıdaki cümle ve son fıkra olarak aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Şartlarını taşımayan dosyaları iade eder.”

“Hazırlık ve Karma Komisyon karar oylamaları gizlidir.”

MADDE 39. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 139 uncu maddesinin ikinci, üçüncü ve beşinci fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“İşaretle oylama, üyelerin el kaldırmaları suretiyle yapılır. Sonuç alınamaması halinde işaretle oylama, elektronik cihazla yapılır. Mekanizmanın çalışmaması halinde, üyelerin ayağa kalkmaları veya beş üyenin ayağa kalkarak teklif etmesi halinde de salonda olumlu ve olumsuz oy verenlerin ikiye bölünerek sayılmaları suretiyle yapılır.”

“Açık oylama; elektronik oylama mekanizmasının çalıştırılması veya üzerinde milletvekilinin ad ve soyadlarıyla seçim çevrelerinin yazılı olduğu oy pusulalarının kutuya atılması yahut ad cetvelinin okunması üzerine adı okunan milletvekilinin ayağa kalkarak “kabul”, “çekimser” veya “ret” kelimelerinden birini yüksek sesle söylemesi ve böylece açıkladığı oyunun kâtip üyelerce kaydedilmesi suretiyle olur.”

“Gizli oylama, elektronik oylama mekanizmasının çalıştırılması veya bunun imkânsızlığı halinde “kabul”, “ret” ve “çekimser” ibarelerinin yazılı olduğu oy pusulasının boş karelerine çarpı (X) işaretinin konması suretiyle yapılır.”

MADDE 40. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 141 inci maddesinin birinci, ikinci ve dördüncü fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“İşaret oyuna başvurulması gereken hallerde Başkan oylama yapılacağını bildirerek önce oya sunulan hususu kabul edenlerin, sonra kabul etmeyenlerin el kaldırmasını veya tereddüt halinde elektronik oylama mekanizmasının kullanılmasını ister”

“Kâtip üyeler, el kaldırarak yapılan oylamada kendi oylarını Genel Kuruldaki oyların sayımı bittikten sonra Başkana bildirirler”

“El kaldırarak yapılan oylama sırasında ise oya sunulan hususun lehinde ve aleyhinde el kaldıranları Başkan ile kâtip üyeler beraberce sayarak tespit ederler. Aralarında anlaşamadıkları veya oyları tespit edemedikleri hallerde, oylama elektronik cihazla yapılır.”

MADDE 41. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 144 üncü maddesinin birinci fıkrasının sonuna aşağıdaki cümle eklenmiş ve ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Ancak, elektronik oylamada, süresi içinde sisteme giremediğini belirten üyelerle vekaleten oy kullanan bakanların oyları Başkanlıkça tespit edilir ve tutanağa geçirilir.”

“Oyların sayımı ve dökümü kâtip üyelerce yapılır. Elektronik oylama mekanizması ile yapılan oylamada ise sonuç ekranlara yansıtılır. Tutanakla tespit edilen sonuç aynı oturumda Başkan tarafından ilan olunur ve aynı birleşim tutanağa eklenir.”

MADDE 42. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 148 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 148. – Gizli oylama, elektronik oylama mekanizmasının çalıştırılması veya bunun imkânsızlığı halinde “kabul” , “ret” ve “çekimser” ibarelerinin yazılı olduğu oy pusulasının boş karelerine çarpı (X) işaretinin konması suretiyle yapılır.

MADDE 43. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 154 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 154. – Bir yasama yılı içinde bir sağlık raporuna dayanmaksızın aralıksız iki ay veya daha fazla izin almış olan milletvekillerinin ödenek ve yolluk hakkı bu süreler için düşer.

MADDE 44. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 156 ncı maddesine, aşağıdaki bent, ikinci bent olarak eklenmiş ve bent numaraları teselsül ettirilmiştir.

“2. Konuşma yasağı”

MADDE 45. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 160 ncı maddesine aşağıdaki bent, 6 ncı bent olarak eklenmiştir.

“6. Verilen kesin sürede soruşturma komisyonlarınca sonuca ulaşmamak veya raporu düzenlememiş olmak; raporu düzenleyip Başkanlığa vermemek.”

MADDE 46. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 161 inci maddesine aşağıdaki bent; 7 nci bent olarak eklenmiştir.

“7. Verilen yedi günlük süre içinde soruşturma komisyonlarınca tanzim edilen raporu Başkanlığa vermemiş olmak.”

MADDE 47. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 175 inci maddesinin birinci fıkrasında geçen “hamail” ibaresi metinden çıkarılmış ve ikinci fıkrasına aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“Bu rozetlerin başka kurum ve kişilerce kullanılmasını önleyecek tedbirler, Başkanlıkça alınır.”

MADDE 48. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 179 uncu maddesinin kenar başlığı aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve birinci fıkrasına aşağıdaki cümleler eklenmiştir.

“Eşya ve demirbaşların denetlenmesi ve arşiv”

“Sözü geçen eşya ve demirbaşların defterleri ve bunlara ilişkin önemli belgeler arşive alınır. İlk meclisten bu yana arşiv malzemeleri ve arşiv düzeni ile ilgili bir yönetmelik Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı tarafından düzenlenir.”

MADDE 49. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 180 inci maddesinin birinci fıkrasına “Genel Kurula” ibarelerinden sonra gelmek üzere “Bilgi için” ibareleri eklenmiş ve ikinci fıkrası yürürlükten kaldırılmıştır.

MADDE 50. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 181 inci maddesinin birinci fıkrasında geçen “yapılabilir” ibaresi “verilebilir” olarak değiştirilmiş ve üçüncü fıkrasında geçen “Bu rapordaki görüşler Başkanlık Divanınca da benimsenirse,” ibareleri metinden çıkarılmıştır.

MADDE 51. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 183 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 183. – Anayasa ve İçtüzükte öngörülen süreler tatil ve ara verme sırasında işlemez. 25 inci madde hükmü saklıdır.

MADDE 52. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün :

– 9 uncu maddesinin birinci fıkrasında geçen “dört” ibaresi “beş”,

– 12 nci maddesinin üçüncü fıkrasında geçen “en kısa zamanda” ibareleri “10 gün içinde”; dördüncü fıkrasında geçen “Mensup olduğu siyasî parti ile üyelik bağı sona eren” ibareleri “Parti üyeliği sona eren”,

– 17 nci maddesinin son fıkrasında geçen “otururlar” ibaresi “bulunurlar”,

– 24 üncü maddesinin birinci fıkrasının sonunda geçen “çağrılırlar” ibaresi “çağrılır”,

– 28 inci maddesinin son fıkrasında geçen “.... en kısa zamanda” ibareleri “.... 10 gün içinde”,

– 31 inci maddesinin ikinci fıkrasında geçen “önergeleri” ibaresi “önergesi”,

– 80 inci maddesinin kenar başlığı “Ret raporu”,

– 122 nci maddesinin üçüncü fıkrasında geçen “...çalınır” ibaresi “okunur”,

– 143 üncü maddesinin son fıkrasında geçen “kullanabilir” ibaresi “kullanır”,

– 147 nci maddesinin 1 inci fıkrasında geçen “Kanun” ibaresi “İçtüzük”,

– 159 uncu maddesinin kenar başlığı “Konuşma yasağı”, metinde geçen “söz söylemesi” ibareleri “konuşması”,

– 174 üncü maddesinin kenar başlığı “Özgeçmiş”, metinde geçen “hal tercümesi varakası” ibareleri “özgeçmiş belgesi”, “varaka” ibaresi “belge”, 5 inci bendinde geçen “ilmi rütbeleri” ibareleri “akademik unvanları”,

Şeklinde değiştirilmiştir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün :

– 16 ncı maddesinin (3) numaralı bendi,

– 50 nci maddesinde geçen “emredici” ibaresi,

– 52 nci maddesinin son fıkrası,

– 64 üncü maddesinin dördüncü fıkrasında geçen “... ve oyunun rengini belirtmek üzere söz alabilirler” ibareleri,

– 105 inci maddesinin son fıkrası,

– 132 nci maddesinin üçüncü fıkrasında geçen “gerekirse” ibaresi,

– 138 inci maddesinin son fıkrası,

– 142 nci maddesinde geçen “milletlerarası andlaşmaların onaylanması, bu andlaşmalara katılma veya bu andlaşmaların belli hükümlerinin yürürlüğe konması hakkındaki katılma bildirilerinin yapılmasının uygun bulunması hakkındaki kanun tasarılarının tümü” ile “.... Anayasanın değiştirilmesine dair kanun tekliflerinin her bir maddesi ile tümü...” ibareleri,

– 143 üncü maddesinin dördüncü fıkrası,

– 184 üncü maddesi,

Yürürlükten kaldırılmıştır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün :

– 25 inci maddesinin başına “geçici komisyonlar dahil”,

– 43 üncü maddesinin ikinci fıkrasına “komisyon” ibaresinden sonra gelmek üzere “soruşturma ve dokunulmazlık halleri hariç”,

– 45 inci maddesinin birinci fıkrasına “... sözcüler” ibaresinden sonra “veya Kâtip”,

– 50 nci maddesine “Danışma Kurulu” ibaresinden sonra “özelliği olan veya”,

– 59 uncu maddesinin birinci fıkrasının son cümlesine “.... konuşmalara” ibaresinden sonra gelmek üzere “on dakikayı geçmemek üzere”,

– 77 nci maddesinin kenar başlığının sonuna gelmek üzere “ile diğer işlerin durumu”,

– 78 inci maddesinde geçen “... İçtüzük değişikliklerinden” sonra gelmek üzere “siyasî partiler ve seçim hukukuna ilişkin öneriler”,

– 111 inci maddesinin üçüncü fıkrasının ikinci cümlesine “...ilgili olarak” ibarelerinden sonra gelmek üzere “...savunma hakkını kullananın...”,

İbareleri eklenmiştir.

MADDE 53. – Bu İçtüzük yayımını takip eden ay başında yürürlüğe girer.

MADDE 54. – Bu İçtüzük Türkiye Büyük MilletMeclisi tarafından yürütülür.

ANAYASA KOMİSYONUNUN KABUL ETTİĞİ METİN

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ İÇTÜZÜĞÜNÜN

BAZI MADDELERİNİN DEĞİŞTİRİLMESİNE DAİR İÇTÜZÜK TEKLİFİ

MADDE 1. – 5.3.1973 tarihli Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının ilk cümlesinde geçen “beşinci gün saat 15.00” ibaresi “üçüncü gün saat 13.00”, şeklinde; son cümlesi ile ikinci fıkrası ise aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Bu birleşimde, milletvekilleri öncelikle andiçerler.”

“Bu birleşimde bulunmayan milletvekilleri katıldıkları ilk birleşimin başında andiçerler.”

MADDE 2. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 8 inci maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Milletvekili genel seçimi kesin sonuçlarının Yüksek Seçim Kurulunca ilanından itibaren Başkan seçilinceye kadar, en yaşlı milletvekili, geçici başkanlık görevini yapar. İkinci en yaşlı üye, başkanvekilliği görevini yerine getirir.”

MADDE 3. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 11 inci maddesinin ikinci fıkrasında geçen “-iki adedi Türkiye Büyük MilletMeclisi üye tam sayısının salt çoğunluğuna sahip siyasî parti grubuna ait olmak üzere-” ibaresi çıkarılmış ve fıkraya aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“Eşitlik halinde kur’a çekilir.”

MADDE 4. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 13 üncü maddesinin ikinci fıkrasının sonuna aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“Başkanlık Divanı Genel Kurulda evrak okuyacak görevlileri belirler.”

MADDE 5. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 14 üncü maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinin sonuna aşağıdaki cümle, fıkraya (10) ve (11) numaralı bentler eklenmiş, mevcut (10) numaralı bent (12) olarak ve ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Türkiye Büyük Millet Meclisi adına; Türkiye Büyük Millet Meclisinin manevi şahsiyetine yönelik hakaret ve saldırı halleri dahil, dava açmak, suç duyurusunda bulunmak ve diğer işlemleri yapmak,”

“10. Başkanlık Divanınca oluşturulacak “Türkiye Büyük Millet Meclisi Bilgi ve Teknoloji Kurulu” aracılığı ile bilgi ve teknoloji alanında ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği dahil gerekli çalışmaları yapmak, ilgili mercilere görüş bildirmek;

11. Başkanlık Divanınca oluşturulacak “Türkiye BüyükMilletMeclisi Kadın-Erkek Eşitliğini İzleme Kurulu” aracılığı ile, kadın-erkek eşitliğini her alanda sağlamak, bu konudaki uygulamaları incelemek, talepleri değerlendirmek, yasama denetimine ve kurallaşmaya yönelik öneriler oluşturmak amacıyla çalışmalar yapmak.”

“Başkan gerektiğinde, görevlerini yerine getirmek üzere, Başkanvekillerinden birisini kendisine yazıyla vekil olarak tayin eder.”

MADDE 6. – Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 20 nci maddesinin kenar başlığı ile birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Komisyonların adları ve görevleri”

“Türkiye Büyük Millet Meclisi komisyonlarının adları ve görevleri şunlardır:

1. Anayasa Komisyonu : Anayasa yapımına, değiştirilmesine veya kaldırılmasına yönelik kanun tekliflerini, yetki kanunlarıyla ilgili tasarıları, yasama meclisinin seçimi, faaliyetleri, üyelerin statüsü ve hakları hakkındaki kanun tasarı ve teklifleri ile kanun hükmünde kararnameleri, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü hakkındaki teklifleri, Anayasa değişikliğini yasalara yansıtmak için hazırlanacak kanun tasarı ve tekliflerini, Bakanlar Kurulunun ve bakanlıkların kuruluş ve çalışma usulleri hakkındaki kanun tasarı ve teklifleri ile kanun hükmünde kararnameleri, siyasî partilerin statüsü ile ilgili kanun tasarı ve tekliflerini, Türkiye Büyük Millet Meclisinin faaliyetleri ve görevlerinin yerine getirilmesi ile ilgili olarak Başkanlık veya Genel Kurulca yapılacak görüş istemlerini, Anayasaya aykırılık gerekçesine dayanılarak Cumhurbaşkanınca tekrar görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderilen kanunları incelemek, İçtüzükte öngörülen diğer görevleri yapmakla görevlidir.

2. Adalet Komisyonu : Adalet işleri ve temel kanunlarla ilgili kanun tasarı ve teklifleri ile kanun hükmünde kararnameleri inceler; genel tedvin ahengini sağlamak üzere havale edilen işlere bakar.

3. Millî Savunma Komisyonu : Millî güvenlik, savunma ve askerlik ile ilgili kanun tasarı ve teklifleri ile kanun hükmünde kararnameleri inceler.

4. İçişleri Komisyonu : Merkezî idarenin ve mahallî idarelerin genel olarak düzenlenmesi, emniyet, jandarma, sivil savunma ve içişleri ile ilgili diğer kanun tasarı ve teklifleri ile kanun hükmünde kararnameleri inceler.

5. Dışişleri Komisyonu : Milletlerarası andlaşmaların onaylanmasının ve milletlerarası andlaşmalara katılmanın uygun bulunması hakkındaki kanun tasarılarını, Türkiye Cumhuriyetinin dış münasebetlerinin teşkilâtlandırılması ve idaresi hakkındaki kanun tasarı ve teklifleri ile kanun hükmünde kararnameleri ve dış münasebetlerle ilgili diğer kanun tasarı, teklif ve kanun hükmünde kararnameleri inceler.

6. Millî Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu : Eğitim, kültür, gençlik ve spor konuları ile ilgili kanun tasarı ve teklifleri ile kanun hükmünde kararnameleri inceler.

7. Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonu : Bayındırlık, imar ve iskân, ulaştırma ve turizm işleri ile ilgili kanun tasarı ve teklifleri ile kanun hükmünde kararnameleri inceler.

8. Çevre Komisyonu : Doğal, kültürel ve sosyal çevrenin korunması, iyileştirilmesi, geliştirilmesi ve çevre sorunlarının önlenmesi ile ilgili kanun tasarı ve teklifleri ile kanun hükmünde kararnameleri inceler.

9. Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşlerKomisyonu : Çalışma, aile, sosyal güvenlik, sağlık ve sosyal yardım ile ilgili kanun tasarı ve teklifleri ile kanun hükmünde kararnameleri inceler.

10. Tarım, Orman ve Köyişleri Komisyonu : Tarım, orman ve köyişleri ile ilgili kanun tasarı ve teklifleri ile kanun hükmünde kararnameleri inceler.

11. Sanayi, Ticaret, Enerji ve Tabiî Kaynaklar Komisyonu : Sanayi, enerji, madencilik, akaryakıt, bilgi ve teknoloji, iç ve dış ticaret ve tekel ile ilgili kanun tasarı ve teklifleri ile kanun hükmünde kararnameleri inceler.

12. Türkiye Büyük MilletMeclisi Hesaplarını İnceleme Komisyonu : Bu İçtüzükle verilen görevleri yerine getirir.

13. Dilekçe Komisyonu : Vatandaşlarca Türkiye Büyük MilletMeclisine yapılan dilek ve şikayetler hakkındaki yazılı başvuruları inceler.

14. Plan ve Bütçe Komisyonu : Başkanlıkça veya Genel Kurulca kalkınma planı ile ilgili görülen kanun tasarı ve tekliflerini, kamu harcama veya gelirlerinde artış veya azalışı gerektiren kanun tasarı ve tekliflerini veyahut sadece belli hükümleri bu niteliği taşıyan kanun tasarı ve tekliflerinin söz konusu hükümlerini, vakıflar, millî emlak, vergi, resim ve harçlarla ilgili kanun tasarı ve tekliflerini, genel ve katma bütçe kanun tasarılarını, cari yıl bütçesindeki ödenek artışını öngören değişiklik tasarıları ile cari ve ileriki yıl bütçelerinde malî yük getirecek nitelikteki kanun tasarı ve tekliflerini, kesinhesap kanunu tasarıları ile malî işlerle ilgili diğer kanun tasarı, teklif ve kanun hükmünde kararnameleri ve Sayıştay tarafından kanun gereğince verilen raporları incelemekle görevlidir.

15. Kamu İktisadî Teşebbüsleri Komisyonu : Sermayesinin yarısından fazlası doğrudan doğruya veya dolaylı olarak Devlete ait olan kamu kuruluş ve ortaklıklarını özel kanunundaki hükümlere göre denetler.

16. İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu : 5.12.1990 tarihli ve 3686 sayılı Kanunda belirtilen görevleri yapar.

Komisyonların bu maddede belirtilen yetki alanı dışında kalan herhangi kanun tasarı, teklif ve kanun hükmünde kararnameler bu maddedeki ölçüler de kıyasen değerlendirilerek Başkan tarafından uygun görülen komisyonlara havale edilir.”

MADDE 7. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 21 inci maddesinin üçüncü fıkrasında geçen “belli edilecek bir süre içerisinde” ibaresi “on gün içinde” şeklinde değiştirilmiş, son fıkrasına aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“Anayasa ve Adaletkomisyonları üyelikleri bir üyede birleşemez.”

MADDE 8. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 22 nci maddesinin ikinci fıkrasında geçen “en kısa zamanda” ibaresi “on gün içinde” ve son fıkrasının son cümlesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Tespit sonunda temsil sayısı azalan partiden, azalan sayıda üyenin çekilmesi istenir. Partinin beş gün içinde işlem yapmaması durumunda Başkan, kur’a ile çekilecek ismi belirler.”

MADDE 9. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 23 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 23. – Tasarı, teklif veya kanun hükmünde kararnameler İçtüzüğün 20 nci maddesindeki ölçüler esas alınarak Başkanlık tarafından esas komisyonlara havale edilir.

Raporu Genel kurul görüşmelerine esas olacak komisyona, esas komisyon denir. Tali komisyonlar, işin kendilerini ilgilendiren yönü veya maddeleri üzerinde esas komisyona görüş bildiren komisyonlardır.

MADDE 10. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 26 ncı maddesinin birinci fıkrasının sonuna aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“Başkan, toplantı ve gündem için başkanvekili, sözcü ve kâtibin görüşüne başvurur.”

MADDE 11. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 27 nci maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Komisyonlar, başkanlarının yönetiminde çalışır. Başkan bulunmadığı zaman başkanvekili, yoksa sözcü, o da yoksa kâtip, komisyona başkanlık eder.”

MADDE 12. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 42 nci maddesinin son fıkrasının son cümlesi metinden çıkarılmış, maddenin sonuna aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Yukarıdaki fıkralarda belirtilen haklar duyuruya gerek olmaksızın raporun yazılmasından sonra başlamak üzere komisyon başkanının belirleyeceği uygun süre içinde kullanılır.”

MADDE 13. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 44 üncü maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Önceki dönemlere ait raporlar, açıkça bildirilmek kaydıyla, komisyonca benimsenebilir.”

MADDE 14. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 46 ncı maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

MADDE 15. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 47 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 47. – Türkiye Büyük MilletMeclisi Başkanlığı, her yasama yılında komisyonlara havale edilmiş veya komisyonlarca Genel Kuruldan geri alınmış yahut Genel Kurulca komisyonlara geri verilmiş işlerin hangi safhada olduğunu belirten bir bülten düzenler. Bu bülten, Genel Kurul tutanağına eklenir ve yılda bir defa yayımlanır.

MADDE 16. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 56 ncı maddesinin ikinci fıkrasının sonuna aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“Türkiye Büyük MilletMeclisi çalışmalarında milletvekilleri başı açık bulunurlar.”

MADDE 17. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 60 ıncı maddesinin altıncı fıkrasının sonuna aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“Soru ve cevap süresi yirmi dakika ile sınırlıdır.”

MADDE 18. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 62 nci maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Anayasa ve İçtüzük değişikliği, yasama dokunulmazlığı, meclis soruşturması ve seçim kararı alınması dışında her görüşmenin başından sonuna kadar, Hükümet adına görüş bildirmek üzere Başbakan veya ilgili bakan veya zorunlu hallerde yetkilendirilmiş birinci derecede sorumlu daire amirlerinden bir kamu görevlisi hazır bulunur. Bu kimseler görüşmenin başında hazır değillerse, o konudaki görüşme bir defalık gelecek birleşime bırakılır.”

MADDE 19. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 72 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 72. – İçtüzükte başkaca bir hüküm yoksa, her konuda, her siyasî parti grubunun grupları adına ve iki üyenin de kendileri adına birer konuşma hakları vardır. Bu konuşmalardan sonra görüşmeler tamamlanmış olur.

MADDE 20. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 77 nci maddesi kenar başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Seçimlerin yenilenmesi halinde tasarı, teklif ve diğer işlerin durumu

Madde 77. – Bir yasama döneminde sonuçlandırılamamış olan kanun tasarı ve teklifleriyle, Cumhurbaşkanınca tekrar görüşülmek üzere Türkiye Büyük MilletMeclisine geri gönderilen kanunlar hükümsüz sayılır. Ancak, Hükümet veya Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri bu tasarı, teklif veya kanunları yenileyebilirler.

Yasama dönemi başında, önceki dönemde verilmiş gensoru, soru, Meclis araştırması ve genel görüşme önergeleri ile Meclis soruşturması önerge ve raporları hükümsüz sayılır.

MADDE 21. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 83 üncü maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Görüşülen bir madde birden fazla fıkradan oluşmuşsa, bu fıkraların, en az yirmi üye tarafından yazılı olarak teklif edilmesi halinde ayrı ayrı oya konmaları Genel Kurul kararıyla mümkündür.”

MADDE 22. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 84 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 84. – Bir kanun tasarı veya teklifinin Genel Kuruldaki görüşülmesi sırasında tasarı veya teklifin belli bir maddesinin Anayasaya aykırı olduğu gerekçesiyle reddini isteyen en fazla üç önerge verilebilir. Bu önergeler diğer önergelerden önce oylanır.

MADDE 23. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 85 inci maddesinin kenar başlığı “Maddî hatalar” olarak değiştirilmiş ve birinci fıkrası yürürlükten kaldırılmıştır.

MADDE 24. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 86 ncı maddesinin son cümlesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Bu konuşma beş dakikayı geçemez.”

MADDE 25. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 87 nci maddesinin birinci fıkrasının son cümlesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve ikinci fıkrasına aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“Bu esaslar dairesinde her madde için beşten fazla önerge verilemez.”

“Birden fazla imzalı önergelerde ilk beş imza Genel Kurulda okunur, önerge ayrıca tutanağa eklenir.”

MADDE 26. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 91 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 91. – Temel kanunları, İçtüzüğü ve ülkenin ekonomik ve teknolojik gelişimi ile doğrudan ilgili yeniden yapılanma kanunlarını bütünü ile veya kapsamlı olarak değiştiren veya yürürlüğe koyan tasarı veya tekliflerin Genel Kurulda görüşülmesinde uygulanacak özel görüşme ve oylama usulü tespitine, hükümetin, esas komisyonun veya grupların teklifi, Danışma Kurulunun oybirliği ile veya oybirliği sağlanamaz ise siyasî parti grupları önerisi üzerine Genel Kurulun üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu ile karar verilir.

MADDE 27. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 95 inci maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Seçimlerin yenilenmesi kararı ancak, savaş sebebiyle geri alınabilir.”

MADDE 28. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 102 nci maddesi kenar başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Genel görüşme

Madde 102. – Genel görüşme açılması, Hükümet, siyasî parti grupları veya en az yirmi milletvekili tarafından Başkanlıktan bir önerge ile istenebilir. Bu istem derhal gelen kâğıtlar listesine alınır; genel kurula, hükümete duyurulur ve gündeme alınır.

Verilen önergenin metni beş yüz kelimeden fazla ise istek sahipleri beş yüz kelimeyi geçmemek üzere özetini önergeye eklemek zorundadırlar. Genel Kurulda bu özet okunur.

Genel görüşmede ilk söz hakkı genel görüşme önergesi sahibi siyasî parti grubu veya grupları veya onun göstereceği bir diğer imza sahibi milletvekiline aittir.

Bundan sonraki görüşmeler hakkında genel hükümler uygulanır.

MADDE 29. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 104 üncü maddesinin birinci fıkrası ile son fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Meclis araştırması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin belli bir konuda bilgi edinmek için yapacağı incelemedir.”

“Meclis araştırması komisyonunun raporunun görüşülme günü, bir özel gündem halinde Danışma Kurulunca tespit edilir. Komisyon raporunun görüşülmesi, dağıtılmasından kırksekiz saat geçmeden yapılamaz ve yedi tam günden sonraya bırakılamaz.”

MADDE 30. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 107 nci maddesinin birinci fıkrasının sonuna aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“Verilen önergenin metni beş yüz kelimeden fazla ise istek sahipleri beşyüz kelimeyi geçmemek üzere özetini önergeye eklemek zorundadırlar. Genel Kurulda bu özet okunur.”

MADDE 31. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 109 uncu maddesinin üçüncü fıkrasında geçen “veya daha önce Türkiye BüyükMillet Meclisinde ya da dışında bu konudaki görüşünü açıklamış” ibaresi metinden çıkarılmış ve son fıkra aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Komisyonda görevli memurlar için de aynı hüküm uygulanır.”

MADDE 32. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 112 nci maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Soruşturma komisyonu raporu, komisyon tarafından Başkanlığa verildiği tarihi izleyen en geç yedi gün içinde, Başkanlıkça bastırılarak, hakkında soruşturma açılması istenen Başbakan veya Bakana gönderilir ve Türkiye BüyükMilletMeclisi üyelerine derhal dağıtılır. Rapor, üyelere dağıtıldıktan yedi gün sonraki birleşimin gündemine alınır ve öncelikle görüşülür.”

“Komisyonun iki toplantıda temsilcisinin bulunmaması halinde, Komisyon aranmaksızın görüşmeler sonuçlandırılır.”

MADDE 33. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 116 ncı maddesinin birinci fıkrasının 4 numaralı bendinde geçen “kesin” ibaresi metinden çıkarılmış ve bende aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“(İdarî yargı için öngörülen cevap süresinin geçirilmiş olması hali hariç)”

MADDE 34. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 120 nci maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“İncelemeler sırasında komisyon tarafından öngörülen ve konusu suç teşkil edebilecek hususlarda suç duyurusunda bulunulur.”

MADDE 35. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 133 üncü maddesinin üçüncü fıkrasının birinci cümlesi, dördüncü fıkrası ile son fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Karma Komisyon raporu, kovuşturmanın ertelenmesi şeklinde ise gelen kâğıtlara alınır, milletvekillerine duyurulur ve ilk birleşim tutanağına eklenir,”

“Rapor, dokunulmazlığın kaldırılması şeklinde ise veya üçüncü fıkra gereğince itiraz edilmişse gündemde yerini alır ve Genel Kurulda Meclis Soruşturmasının sonuçlandırılmasında öngörülen süreler içinde görüşülür.”

“Kovuşturma ertelenmiş ve bu karar Genel Kurulca kaldırılmamış ise, dönem yenilenmiş olsa bile, milletvekili sıfatı devam ettiği sürece ilgili hakkında aynı konuda yeniden dokunulmazlığının kaldırılması istenemez ve kovuşturma yapılamaz.”

MADDE 36. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 139 uncu maddesinin ikinci, üçüncü ve beşinci fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“İşaretle oylama, üyelerin el kaldırmaları suretiyle yapılır. Tereddüt halinde işaretle oylama elektronik sistemle yapılır. Sistemin çalışmaması halinde, üyelerin ayağa kalkmaları veya beş üyenin ayağa kalkarak teklif etmesi halinde de salonda olumlu ve olumsuz oy verenlerin ikiye bölünerek sayılmaları suretiyle yapılır.”

“Açık oylama; elektronik oylama sisteminin çalıştırılması, bunun imkânsızlığı halinde, üzerinde milletvekilinin ad ve soyadlarıyla seçim çevrelerinin yazılı olduğu oy pusulalarının kutuya atılması veya ad cetvelinin okunması üzerine adı okunan milletvekilinin ayağa kalkarak “kabul”, “çekimser” veya “ret” kelimelerinden birini yüksek sesle söylemesi ve böylece açıkladığı oyunun kâtip üyelerce kaydedilmesi suretiyle olur.”

“Gizli oylama, elektronik oylama sisteminin çalıştırılması veya bunun imkânsızlığı halinde “kabul”, “ret” ve “çekimser” ibarelerinin yazılı olduğu oy pusulasının boş karelerine çarpı (X) işaretinin konması suretiyle yapılır.”

MADDE 37. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 141 inci maddesinin birinci, ikinci ve dördüncü fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Kâtip üyeler, el kaldırarak yapılan oylamada kendi oylarını Genel Kuruldaki oyların sayımı bittikten sonra Başkana bildirirler.”

MADDE 38. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 144 üncü maddesinin birinci fıkrasının sonuna aşağıdaki cümle eklenmiş ve ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Ancak, elektronik oylamada, süresi içinde sisteme giremediğini belirten üyelerle vekaleten oy kullanan bakanların oyları Başkanlıkça tespit edilir ve tutanağa geçirilir.”

“Oyların sayımı ve dökümü kâtip üyelerce yapılır. Elektronik oylama sistemi ile yapılan oylamada ise sonuç ekranlara yansıtılır. Tutanakla tespit edilen sonuç, aynı oturumda Başkan tarafından ilân olunur ve aynı birleşim tutanağına eklenir.”

MADDE 39. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 148 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 148. – Gizli oylama, elektronik oylama sisteminin çalıştırılması veya bunun imkânsızlığı halinde “kabul”, “ret” ve “çekimser” ibarelerinin yazılı olduğu oy pusulasının boş karelerine çarpı (X) işaretinin konması suretiyle yapılır.

Vekâlet yoluyla gizli oy kullanılamaz.

MADDE 40. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 154 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

MADDE 41. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 156 ncı maddesine aşağıdaki bent, 2 numaralı bent olarak eklenmiş ve bent numaraları teselsül ettirilmiştir.

“2. Konuşma yasağı;”

MADDE 42. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 160 ıncı maddesine aşağıdaki bent, 6 numaralı bent olarak eklenmiştir.

“6. Verilen kesin sürede soruşturma komisyonlarınca sonuca ulaşmamak veya raporu düzenlememiş olmak; raporu düzenleyip Başkanlığa vermemek.”

MADDE 43. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 161 inci maddesine aşağıdaki bent, 7 numaralı bent olarak eklenmiştir.

“7. Verilen yedi günlük süre içinde, soruşturma komisyonlarınca tanzim edilen raporu Başkanlığa vermemiş olmak.”

MADDE 44. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 175 inci maddesinin birinci fıkrasında geçen “hamail” ibaresi metinden çıkarılmış ve ikinci fıkrasına aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“Bu rozetlerin başka kurum ve kişilerce kullanılmasını önleyecek tedbirler, Başkanlıkça alınır.”

MADDE 45. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 179 uncu maddesinin kenar başlığı aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve birinci fıkrasına aşağıdaki cümleler eklenmiştir.

“Eşya ve demirbaşların denetlenmesi ve arşiv”

“Sözü geçen eşya ve demirbaşların defterleri ve bunlara ilişkin önemli belgeler arşive alınır. İlk Meclisten bu yana arşiv malzemeleri ve arşiv düzeni ile ilgili bir yönetmelik, Türkiye Büyük MilletMeclisi Başkanlık Divanı tarafından düzenlenir.”

MADDE 46. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 180 inci maddesinin birinci fıkrasına “Genel Kurula” ibaresinden sonra gelmek üzere “bilgi için” ibaresi eklenmiş ve ikinci fıkrası yürürlükten kaldırılmıştır.

MADDE 47. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 181 inci maddesinin birinci fıkrasında geçen “yapılabilir” ibaresi “verilebilir” olarak değiştirilmiş ve üçüncü fıkrasında geçen “Bu rapordaki görüşler Başkanlık Divanınca da benimsenirse,” ibaresi metinden çıkarılmıştır.

MADDE 48. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün 183 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 183. – Anayasa ve İçtüzükte öngörülen süreler, tatil ve ara verme sırasında işlemez. 25 inci madde hükmü saklıdır.

MADDE 49. – Türkiye Büyük MilletMeclisi İçtüzüğünün;

a) – 9 uncu maddesinin birinci fıkrasında geçen “dört” ibaresi “beş”,

– 12 nci maddesinin üçüncü fıkrasında geçen “en kısa zamanda” ibaresi “10 gün içinde”; dördüncü fıkrasında geçen “mensup olduğu siyasî parti ile üyelik bağı sona eren” ibareleri “Parti üyeliği sona eren”,

– 17 nci maddesinin son fıkrasında geçen “otururlar” ibaresi “bulunurlar”,

– 24 üncü maddesinin birinci fıkrasının sonunda geçen “çağrılırlar” ibaresi “çağrılır”,

– 28 inci maddesinin son fıkrasında geçen “en kısa zamanda” ibaresi “on gün içinde”,

– 31 inci maddesinin ikinci fıkrasında geçen “önergeleri” ibaresi “önergesi”,

– 54 üncü maddesinin birinci fıkrasında geçen “15.00’den 19.00’a” ibaresi “14.00’den 19.00’a”,

– 80 inci maddesinin kenar başlığı “Ret raporu”,

– 143 üncü maddesinin son fıkrasında geçen “kullanabilir” ibaresi “kullanır”,

– 147 nci maddesinin birinci fıkrasında geçen “Kanun” ibaresi “İçtüzük”,

– 159 uncu maddesinin kenar başlığı “Konuşma yasağı”, metinde geçen “söz söylemesi” ibaresi “konuşması”,

– 174 üncü maddesinin kenar başlığı “Özgeçmiş”, metinde geçen “hal tercümesi varakası” ibaresi “özgeçmiş belgesi”, “varaka” ibaresi “belge”, 5 inci bendinde geçen “ilmi rütbeleri” ibareleri “akademik unvanları”,

Şeklinde değiştirilmiş,

b) – 16 ncı maddesinin 3 numaralı bendi,

– 21 inci maddesinin dördüncü fıkrasında geçen “ve Dilekçe Komisyonu” ibaresi,

– 50 nci maddesinde geçen “emredici” ibaresi,

– 52 nci maddesinin son fıkrası,

– 64 üncü maddesinin dördüncü fıkrasında geçen “ve oyunun rengini belirtmek üzere söz alabilirler” ibareleri,

– 103 üncü maddesi,

– 105 inci maddesinin son fıkrası,

– 132 nci maddesinin üçüncü fıkrasında geçen “gerekirse” ibaresi,

– 139 uncu maddesinin son fıkrası,

– 142 nci maddesinde geçen “milletlerarası andlaşmaların onaylanması, bu andlaşmalara katılma veya bu andlaşmaların belli hükümlerinin yürürlüğe konması hakkındaki katılma bildirilerinin yapılmasının uygun bulunması hakkındaki kanun tasarılarının tümü” ile “Anayasanın değiştirilmesine dair kanun tekliflerinin her bir maddesi ile tümü” ibareleri,

– 143 üncü maddesinin dördüncü fıkrası,

– 151 inci maddesinin birinci fıkrasında geçen “veya açık oylamalar” ibaresi,

– 184 üncü maddesi,

Yürürlükten kaldırılmış,

c) – 25 inci maddesinin başına “geçici komisyonlar dahil”,

– 43 üncü maddesinin ikinci fıkrasına “komisyon” ibaresinden sonra gelmek üzere “soruşturma ve dokunulmazlık halleri hariç”,

– 45 inci maddesinin birinci fıkrasına “sözcüler” ibaresinden sonra gelmek üzere “veya kâtip”,

– 49 uncu maddesinin birinci fıkrasının beşinci bendine “Meclis Soruşturması” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve yasama dokunulmazlığı”,

– 50 nci maddesine “Danışma Kurulu” ibaresinden sonra gelmek üzere “özelliği olan veya”,

– 59 uncu maddesinin birinci fıkrasının son cümlesine “konuşmalara” ibaresinden sonra gelmek üzere “on dakikayı geçmemek üzere”,

– 78 inci maddesinde geçen “İçtüzük değişiklikleri” ibaresinden sonra gelmek üzere “siyasî partiler ve seçim hukukuna ilişkin öneriler”,

– 111 inci maddesinin üçüncü fıkrasının ikinci cümlesine “ilgili olarak” ibaresinden sonra gelmek üzere “savunma hakkını kullananın”,

– 131 inci maddesinin birinci fıkrasına “Başkanlıkça” ibaresinden sonra gelmek üzere “derhal”,

İbareleri eklenmiştir.

MADDE 50. – Bu İçtüzük hükümleri, yayımını takip eden ayın başında yürürlüğe girer.

MADDE 51. – Bu İçtüzük hükümleri, Türkiye Büyük MilletMeclisi tarafından yürütülür.

SIRA SAYPISI 527 NİN SONU