Başbakan

TASARI GEREKÇESİ

Bu çerçeve içinde, ülkemizde yatırım yapan yerli ve yabancı sermayenin çalışma esaslarını belirlemek ve teşvik etmek amacıyla Yüce Meclisimiz tarafından kabul edilen çeşitli kanunlara paralel olarak, yatırım ve ticarî ilişkilerimizin yoğun olduğu veya bu cihetle bir potansiyel görülen ülkelerle, 1961 yılında başlatılan Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşmalarının imzalanması hızlandırılmış ve şimdiye kadar ellibeş ülkeyle anılan anlaşma imzalanmıştır.

1. Türkiye ve Hindistan’da uygulanan yabancı sermaye ve kambiyo mevzuatına açıklık kazandırmak ve karşılıklı tanıtılmasına imkân vermek,

3. Her iki ülkede, özel teşebbüsle devlet arasında çıkabilecek ihtilafların çözüm yollarını tespit etmektir.

Daha istikrarlı bir yatırım ortamının tesisini öngören bu Anlaşmayla birlikte iki ülke arasındaki sermaye akışında artış gerçekleşmesi beklenmektedir. Şu anda ülkemizde Hindistan menşeli sermayeye sahip bulunan 7 adet firma mevcut olup, bu firmalar içindeki Hindistan menşeli sermayenin toplam tutarı 150 233 milyon TL. dır. (Ülkemize giren toplam sermaye içindeki payı %0.02) Hindistan’da ise ülkemiz menşeli herhangi bir yatırım bulunmamaktadır. Ülkemiz ile Hindistan arasındaki ticaret hacmi, son yedi yıllık dönem içinde artarak 1999 yılında 301 932 milyon dolara ulaşmıştır. 1999 yılında Hindistan’a ihracatımız 108 759 milyon dolar (başlıca ihraç kalemleri :Nohut, sıcak mamul demir-çelik rulo, disodyum tetraborat), bu ülkeden ithalatımız ise 193 173 milyon dolara (başlıca ithal kalemleri :Sentetik devamsız liflerden iplikler, pamuk ipliği, jüt ile birki kabuğundan iplikler, reaktif boyalar) ulaşmıştır. Bu Anlaşma, yatırımcılara ekonomik ve yasal güvence verirken, ilgili ülkelere yeni herhangi bir yük getirmemektedir.

Madde 2. – Bu maddeye göre, Taraflardan her biri diğer Taraf yatırımcılarının yatırımlarına ve ilgili faaliyetlerine En Ziyade Müsaadeye Mazhar Millet Prensibine uygun olarak izin verecektir. Ayrıca, Tarafların diğer Âkit Tarafın yatırımcılarının yatırımlarına; hangisi daha elverişli ise; Millî Muamele ve En Ziyade Müsaadeye Mazhar Millet Prensiplerine uygun bir muamele uygulayacağı belirtilmektedir. Ancak, herhangi bir üçüncü ülke yatırımcılarına uluslararası anlaşmalarla sağlanan özel avantajlar, vergilendirme ile ilgili olarak yapılan karşılıklı düzenlemeler veya oluşturulan gümrük birlikleri, ekonomik birlikler, ya da benzer kuruluşlar çerçevesinde tanınan ayrıcalıklar, En Ziyade Mazhar Prensibine istisna teşkil etmektedir.

Madde 3. – Bu madde T.C. Anayasası’nda yer alan kamulaştırma ve devletleştirme konularını kapsamakta ve hangi şartlarda bu işlemlerin gerçekleştirilebileceği belirtilmektedir. Bu şartlar; kamulaştırmanın kamu yararı amacıyla yapılması ve yürürlükteki mevzuat uyarınca eşitlik ilkesinin gözetilmesi ile yeterli ve etkin bir tazminat ödemesinin yapılmasıdır. Ayrıca, bu maddenin son paragrafında ev sahibi ülkede savaş, silahlı çatışma, ihtilal, ayaklanma, isyan veya kargaşa çıkması halinde diğer Âkit Taraf yatırımcılarının uğrayabilecekleri zararların tazmini ile ilgili olarak, zarara uğrayan Âkit Taraf yatırımcılarına uygulanacak muamelede; Millî Muamele ve En Ziyade Müsaadeye Mazhar Millet Prensibinin gözetilmesi hükmü getirilmektedir.

Madde 4. – Sermaye ve gelirlerin transferini düzenleyen bu maddede, bir yatırımla ilgili bütün transferlerin serbestçe kullanılan herhangi bir konvertibl para birimiyle, transferin yapıldığı tarihte geçerli olan döviz kuru üzerinden ve gecikme olmaksızın gerçekleştirilmesine Âkit Taraflarca izin verileceği belirtilmektedir. Transferlerin serbestçe kullanılan bir para birimiyle ve transfer tarihinde geçerli olan döviz kuru üzerinden yapılması hükmü kambiyo mevzuatımıza uygun olarak düzenlenmiştir.

Madde 6. – Bu maddede bir Taraf ile diğer bir Tarafın yatırımcısı arasında çıkabilecek yatırım uyuşmazlıklarının çözüm yolları düzenlenmektedir. Öngörülen prosedüre göre, uyuşmazlık öncelikle karşılıklı görüşmeler yoluyla çözümlenmeye çalışılacak, altı ay içinde çözüme ulaşılamazsa; yatırımcı uyuşmazlığı, uyuşmazlığa taraf olan Tarafın adlî mahkemelerine götürebilecek veya uluslararası tahkime başvurma hakkını kullanabilecektir. Sözkonusu uyuşmazlık, her iki Tarafın da üye olması halinde Washington’da 18.3.1965 tarihinde imzaya açılan, Devletler ile Diğer Devletlerin Vatandaşları Arasındaki Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümü Sözleşmesi Çerçevesinde, Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözümü için Uluslararası Merkeze (ICSID), karşılıklı rıza ile Uzlaştırma, Tahkim ve Delil Toplanması İşlemlerinin İdaresi için İlave İmkana veya Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonunun Tahkim Kurallarına göre bu maksatla kurulacak bir tahkim mahkemesine (UNCITRAL) sunulabilecektir.

Türkiye ile Hindistan arasındaki sermaye ve teknoloji akımını hızlandırmak amacıyla imzalanan “Yatırımların Karşılıklı Korunması ve Teşviki Anlaşması”, her iki ülkede halihazırda uygulanmakta olan yabancı sermaye ve kambiyo mevzuatına açıklık kazandırılması, yabancı sermayenin kamulaştırma ve devletleştirme yönünden tâbi olacağı muamele ve sahip olduğu hakların belirlenmesi ve her iki ülkede özel teşebbüsle devlet arasında çıkabilecek ihtilafların çözüm yollarının tespit edilmesini öngörmektedir.

Sözkonusu Anlaşmada, ayrıca, Âkit Taraf yatırımcıları arasında çıkabilecek uyuşmazlıkların çözüm yolları da düzenlenmektedir. Buna göre, uyuşmazlık öncelikle karşılıklı görüşmeler yoluyla çözümlenmeye çalışılacak, altı ay içinde çözüme ulaşılamazsa, yatırımcı, uyuşmazlığı, karşı Tarafın adlî mahkemelerine götürebilecek veya uluslararası tahkime başvurma hakkını kullanabilecektir.

Dışişleri Bakanlığınca hazırlanarak, Bakanlar Kurulunca 27.4.2000 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına sunulan ve Başkanlıkça 3.5.2000 tarihinde tali komisyon olarak Komisyonumuza, esas komisyon olarak da Dışişleri Komisyonuna havale edilen “Türkiye Cumhuriyeti ile Hindistan Cumhuriyeti Arasında Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunmasına İlişkin Anlaşmanın Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı”, Komisyonumuzun 10.5.2000 tarihinde yapmış olduğu 50 nci birleşimde Hükümeti Temsilen Devlet Bakanı Edip Safder Gaydalı ile Dışişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilâtı Müsteşarlığı ve Dış Ticaret Müsteşarlığı temsilcilerinin de katılımıyla incelenip görüşülmüştür.

Bilindiği gibi; yatırımların teşviki ve korunması anlaşmalarının başlıca amacı, taraf ülkeler arasında sermaye ve teknoloji akımının teşvikini sağlamak ve ilgili ülkelerin hukuk düzeni içinde yatırımların nasıl korunduğunu tespit etmek ve taraf ülke yatırımlarının karşılıklı olarak korunmasını sağlamaktır. Ülkemizin uygulamakta olduğu genel ekonomik politikanın başlıca hedefleri arasında ülkemiz müteşebbis ve sermayesinin dışa açılması, yabancı sermayenin ve teknolojinin ülkemize getirilmesi yoluyla ekonomimizin dünya ekonomisi ile entegre olmasının sağlanması da yer almaktadır.

Bu çerçevede ticarî ilişkilerimizin yoğun olduğu ve ticaret hacminin artma potansiyeli bulunan ülkelerle yatırımların karşılıklı teşviki ve korunması anlaşmaları imzalanmaktadır. Hindistan ile ülkemiz arasındaki ticaret potansiyeli de göz önünde bulundurularak, Türkiye Cumhuriyeti ile Hindistan Cumhuriyeti arasında 17 Eylül 1998 tarihinde Ankara’da Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunmasına İlişkin Anlaşma imzalanmış bulunmaktadır.Anlaşma ile iki ülke arasında sermaye ve teknoloji akışının gerçekleştirilmesi amaçlanmaktadır. Tasarı sözkonusu anlaşmanın Türkiye Büyük Millet Meclisince onaylanmasının uygun bulunmasını öngörmektedir.

YATIRIMLARIN KARŞILIKLI TEŞVİKİ VE KORUNMASINA İLİŞKİN

İşbu Anlaşmada :

(b) Kuruluşlar, firmalar veya iş ortaklıklarını da kapsayacak şekilde Taraflardan her birinin yürürlükteki hukuku çerçevesinde kurulmuş veya teşekkül etmiş ve bu Tarafın ülkesinde önemli iş faaliyetlerine girişmiş bulunan şirketleri ifade eder.

2. “Yatırım” terimi, yatırımın yapıldığı Tarafın kanun ve nizamlarına uygun olarak, bu gibi bir yatırımın biçimindeki değişiklikleri de içerecek şekilde kurulmuş veya edinilmiş her türlü malvarlığını ifade eder ve özellikle bunlarla kısıtlı olmayacak şekilde, aşağıdakileri kapsar :

(d) Tarafların ilgili kanunlarına uygun olacak şekilde fikri mülkiyet hakları, peştemaliye, teknik prosesler ve know-how;

3. “Yatırım” terimi işbu Anlaşmanın yürürlüğe giriş tarihinde mevcut bulunan tüm yatırımlar yanında bundan sonra yapılan veya edinilenleri de kapsar.

1. Her bir Taraf, diğer Tarafın yatırımcılarını kendi ülkesinde yatırım yapması için teşvik edecek ve elverişli koşullar yaratacak ve bu gibi yatırımlara herhangi bir üçüncü ülke yatırımcılarının yatırımlarına benzer durumlarda uygulanandan daha az elverişli olmayan koşullarda, kendi kanun ve nizamlarına uygun olarak muamele edecektir.

(a) Taraflardan her biri, kendi ülkesindeki bir yatırımın faaliyete geçmesi ile ilgili olarak önemli düzeyde sermaye ve diğer şekillerde kaynak aktarmayı taahhüt eden veya taahhüt etme aşamasında olan diğer Taraf vatandaşları veya onların istihdam ettikleri kişilerin; kuruluş, geliştirme, idare ve danışmanlık maksadıyla ülkesine girmelerine ve ikâmet etmelerine izin verecektir.

(b) Taraflardan birinin yürürlükteki kanun ve nizamları çerçevesinde yasal olarak kurulan ve diğer Tarafın yatırımcılarının yatırımı olan şirketlere, kendi seçtikleri üst düzey idarî ve teknik personeli, milliyetleri ne olursa olsun istihdam etmelerine izin verilecektir.

(a) Taraflardan herhangi birinin taraf olduğu veya olabileceği bir gümrük birliği, ortak pazar, serbest ticaret bölgesi, parasal birlik veya bu gibi birlikleri kuran benzeri uluslararası anlaşmalar veya uluslararası işbirliğinin diğer biçimleri.

(b) Tamamen veya kısmen vergilendirmeye ilişkin herhangi bir düzenleme veya uluslararası anlaşma.

1. Yatırımlar, kamu yararı amacıyla, ayrımcı olmayacak biçimde, uygun ve adil tazminat ödenerek ve yürürlükteki hukuka ve işbu Anlaşmanın II nci Maddesinde belirtilen genel ilkelere uygun olarak yapılan işlemler dışında kamulaştırılmayacak, devletleştirilmeyecek ve doğrudan ve dolaylı olarak benzeri etkileri yaratan uygulamalara (bundan sonra “kamulaştırma” olarak anılacaktır.) maruz kalmayacaktır.

3. Yatırımları; savaş, ayaklanma, iç karışıklıklar veya diğer benzer olaylar nedeniyle diğer Tarafın ülkesinde zarara uğrayan Taraflardan birinin yatırımcıları, diğer Tarafça, söz konusu zararların karşılanması bakımından kendi yatırımcılarına ya da herhangi bir üçüncü ülke yatırımcılarına gösterdiği muameleden daha az elverişli olmamak kaydıyla, hangisi en elverişli ise o muameleye tâbi tutulacaktır.

Her bir Taraf, bir yatırımla ilgili bütün transferlerin kendi ülkesinden içeriye ve dışarıya serbestçe ve gecikme olmaksızın yapılmasına izin verecektir. Bu tür transferler aşağıdakileri içerir:

(d) Yatırımlarla ilgili kredilerden kaynaklanan ana para ve faiz ödemeleri;

1. Eğer bir Taraf yatırımcısının yatırımı, ticarî olmayan risklere karşı kanunî bir sistem dahilinde sigorta edilmişse ve sigortalayan bu gibi yatırımcılara, İşbu Anlaşma kapsamındaki talepleri ile ilgili olarak ödeme yapmışsa, sigortalayanın ilgili sigorta anlaşmasının şartlarından ileri gelen her türlü halefiyeti diğer Tarafça tanınacaktır.

1. Taraflardan biri ile diğer Tarafın bir yatırımcısı arasında, o yatırımcının yatırımıyla ile ilgili olarak çıkan uyuşmazlıklar, yatırımcı tarafından yatırıma ev sahipliği yapan Tarafa ayrıntılı bilgi içerecek şekilde yazılı olarak bildirilecektir. Yatırımcı ile ilgili Taraf bu uyuşmazlıkları, mümkün olduğunca iyi niyetle, karşılıklı görüşme ve müzakereler yoluyla çözümlemeye çalışacaklardır.

2. Eğer uyuşmazlıklar, birinci paragrafta belirtilen yazılı bildirim tarihinden itibaren altı ay içinde bu yolla çözülemezse, bundan sonra başka bir şekilde sözedilmedikçe, yatırımcının tercihi üzerine aşağıdaki mercilere sunulabilir:

* Tahkim Kararı işbu Anlaşmanın hükümlerine uygun olarak anılacaktır.

Taraflar Arasındaki Uyuşmazlıkların Çözümü

1. Taraflar, İşbu Anlaşmanın yorumu veya uygulanması ile ilgili her türlü uyuşmazlığa iyi niyet ve işbirliği ruhu içinde, çabuk ve adil çözüm arayacaklardır. Bu bakımdan, Taraflar bu tür çözümlere ulaşmak için doğrudan ve anlamlı görüşmeler yapmayı kabul ederler. Eğer Taraflar, aralarında uyuşmazlıkların başladığı tarihten itibaren altı ay içinde bu yöntemle uzlaşmaya varamazlarsa uyuşmazlıklar herhangi bir Tarafın talebi üzerine, üç üyeli bir tahkim heyetine götürebilir.

4. Uluslararası Adalet Divanı Başkanı, işbu Maddenin (2) nci ve (3) üncü paragraflarında belirtilen hallerde görevini yerine getirmekten alıkonulursa veya bu şahıs Taraflardan birinin vatandaşı ise seçim Başkan Yardımcısı tarafından yapılacaktır ve Başkan Yardımcısı da anılan görevi yerine getirmekten alıkonulursa veya Taraflardan birinin vatandaşı ise seçim Taraflardan birinin vatandaşı olmayan en kıdemli divan üyesi tarafından yapılacaktır.

6. Aksi kararlaştırılmadıkça, Başkanın seçildiği tarihten itibaren sekiz ay içinde, bütün beyanlar yapılacak, bütün duruşmalar tamamlanacak ve Tahkim Heyeti -hangisi daha sonra geçekleşirse- son beyanlardan veya duruşmaların bittiği tarihten sonra iki ay içinde karara varacaktır. Tahkim Heyeti, nihaî ve bağlayıcı olacak kararını oy çokluğu ile alacaktır.

Eğer Taraflardan birinin hukuk kuralları veya uluslararası hukukun altında şu anda mevcut bulunan veya mevcut Anlaşmaya ek olarak bundan sonra Taraflar arasında tesis edilen yükümlülükler diğer Tarafın yatırımcılarının yatırımlarına işbu Anlaşma ile sağlanandan daha elverişli genel veya özel bir muamele sağlayan kurallar içeriyorsa, bu gibi kurallar daha lehte oldukları ölçüye kadar işbu Anlaşmaya üstün gelirler.

1. İşbu Anlaşma, onay belgelerinin değişiminin tamamlandığı tarihte yürürlüğe girecektir. Anlaşma on yıllık bir süre için yürürlükte kalacak ve bu Maddenin 2 nci paragrafına göre sona erdirilmediği sürece yürürlükte kalacaktır. İşbu Anlaşma, yürürlüğe giriş tarihinden sonra yapılan veya gerçekleşen yatırımlar yanında yürürlüğe giriş tarihinde mevcut olan yatırımlara da uygulanacaktır. Bununla birlikte, işbu Anlaşma yürürlüğe girişinden önce ortaya çıkan anlaşmazlıklara uygulanmayacaktır.

2. Taraflardan her biri yazılı olarak diğer Tarafa bir yıl öncesinden feshi ihbarda bulunarak, Anlaşmayı ilk on yıllık dönemin sonunda veya bundan sonra her an sona erdirebilir.