Başbakan

TASARI GEREKÇESİ

“Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti Arasında Belbaşı Tesisinin Kapanması ve Yeni Bir Sismik Araştırma İstasyonunun Faal Hale Getirilmesi ile İlgili Anlaşma”, ortak savunma faaliyetleri kapsamında ABD unsurları ile müştereken faaliyet gösterilen ve Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı olmakla birlikte işletme sorumluluğu ABD unsurlarınca yürütülegelen Belbaşı Sismik Gözlem İstasyonunun, Anlaşmanın yürürlüğe girmesini takiben Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü İdaresine geçmesini öngörmektedir.

Öte yandan Tesis, Hükümetimiz ve Birleşmiş Milletler arasında bilahare yapılacak olan ayrı bir anlaşma sonrasında, Birleşmiş Milletler çerçevesinde ve Nükleer Denemelerin Kapsamlı Yasaklanması Anlaşması doğrultusunda oluşturulacak uluslararası izleme ağının ana istasyonlarından birini teşkil edecek olup, işbu anlaşma ile bu alanda da ilk adım atılmış olmaktadır. Böylelikle ülkemiz, uluslararası arenanın her alanında pekiştirmekte olduğu imajını bir adım daha ileriye taşımış olacaktır.

Söz konusu anlaşma, Sayın Başbakanımızın Eylül 1999’da ABD’ye gerçekleştirdiği resmî çalışma ziyareti sırasında ilan edilen “Türk-Amerikan Stratejik Ortaklığı”nın da bir halkasını oluşturmakta olup, topraklarımızda yer alan bir tesisin işletme sorumluluğunun da ülkemiz kurumlarınca üstlenilmesi, şüphesiz iki ülke arasındaki ilişkilerin daha olgun bir hale geldiğinin açık bir göstergesi olacaktır.

“Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti Arasında Belbaşı Tesisinin Kapanması ve Yeni Bir Sismik Araştırma İstasyonunun Faal Hale Getirilmesi ile İlgili Anlaşma”, ortak savunma faaliyetleri kapsamında Amerika BirleşikDevletleri ile müştereken faaliyet gösterilen ve Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı olmakla birlikte işletme sorumluluğu Amerika Birleşik Devletlerince yürütülegelen Belbaşı Sismik Gözlem İstasyonunun, Anlaşmanın yürürlüğe girmesini takiben Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü İdaresine geçmesini öngörmektedir.

Anlaşma, İstasyonun 1951 yılında faaliyete başlamasından bu yana geçen dönemde makamlarımızın gerekli teknik bilgi, beceri ve deneyime ulaşmaları üzerine hazırlanmış olup, bir Türk kurumunun idaresi altında, son depremlerin de gösterdiği üzere fay hatları açısından hassas bir bölgede bulunan ülkemizin özellikle sismik hareketlerin yakından takibi konusundaki imkânlarına önemli katkılar getirecektir.

“Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti Arasında Belbaşı Tesisinin Kapanması ve Yeni Bir Sismik Araştırma İstasyonunun Faal Hale Getirilmesi ile İlgili Anlaşmanın Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı” Komisyonumuzun Dışişleri Bakanlığı temsilcilerinin de katıldığı 1.6.2000 tarihinde yaptığı toplantıda incelenip görüşüldü.

TürkSilahlı Kuvvetlerine bağlı olmakla birlikte işletme sorumluluğu Amerika BirleşikDevletleri’ne ait olan Belbaşı Sismik Gözlem İstasyonunun, Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü İdaresine geçmesini öngören anlaşma Komisyonumuzca uygun görülmüş ve Tasarı, gerekçede yapılan değişiklikle kabul edilmiştir.

MADDE 1. – 8 Şubat 2000 tarihinde Ankara’da imzalanan “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti Arasında Belbaşı Tesisinin Kapanması ve Yeni Bir Sismik Araştırma İstasyonunun Faal Hale Getirilmesi ile İlgili Anlaşma”nın onaylanması uygun bulunmuştur.

Türkiye’de Ankara’da bulunan ve bundan böyle “İstasyon” olarak anılacak olan, Belbaşı Sismik Araştırma İstasyonunu kapatmayı ve yeni bir sismik istasyon kurmayı, bu çerçevede geçiş sürecini düzenlemeyi ve bu süreç içinde istasyonun işletim ve bakımının ana sorumluluğunun Amerika BirleşikDevletleri Hükümetinden Türkiye Cumhuriyeti Hükümetine devredilmesini arzu
ederek,

1. Taraflardan her biri, bu Anlaşmanın uygulanması için bir işbirliği kuruluşu şeklinde hizmet verecek bir Yürütme Organı tayin edecektir. Birleşik Devletler adına Yürütme Organı, Birleşik Devletler Savunma Bakanlığı Hava Kuvvetleri Teknik Uygulamalar Merkezi olacak ve bundan böyle HKTUM olarak anılacaktır. Türkiye Cumhuriyeti adına Yürütme Organı, Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü olacak ve bundan böyle KRDAE olarak anılacaktır.

Bu anlaşmanın yürürlüğe girmesinden sonra; İstasyon yaklaşık bir yıllık bir geçiş sürecine girecek ve bu süre içinde Yürütme Organları İstasyonu birlikte işleteceklerdir. Ayrıca bu süreç içinde, HKTUM’un Belbaşı’ndaki biriminin bir irtibat ekibi olacak şekilde küçülmesi arzu edilmektedir. Bu irtibat ekibinin gerekliliği de, ilk geçiş sürecinin bitiminden bir yıl sonra gözden geçirilecek, daha sonra da gerekirse, Ortak Bilimsel Komisyon tarafından her yıl incelenecektir. Yine bu bir yıllık geçiş sürecinde; halen Belbaşı’nda bulunan HKTUM irtibat ekibinin, ABD tarafından temin edilmiş olan sismik teçhizat ve cihaz istasyon gruplarının lojistik desteğini sağlamaya uygun bir başka yere nakli konusunda HKTUM ve KRDAE müştereken karar vereceklerdir. HKTUM irtibat ekibinin yer değiştirmesi ile İstasyonun VI. Madde uyarınca yer değiştirmesi eş zamanlı olacaktır.

1. İstasyonda bir irtibat ekibi bulunduracak ve kaynaklardan azamî şekilde yararlanılabilmesi için Türk İstasyon Müdürü ile HKTUM faaliyetlerini koordine edecek bir ekip şefi tayin edecektir. HKTUM, kendi irtibat ekibinin maaşları ile, konut ve geçim masraflarını karşılayacaktır. Bu Anlaşmanın amaçlarının gerçekleşmesi için Türkiye Cumhuriyeti toprakları üzerinde bir göreve tayin olan veya konuşlanmış bulunan Birleşik Devletler Hükümeti askerî personeli ve sivil unsurları ile onların yakınları için; 19 Haziran 1951 tarihli “Kuzey Atlantik Antlaşmasına Taraf Devletler Arasında Kuvvetlerin Statüsüne Dair Sözleşme”, 23 Haziran 1954 tarihli “Amerika BirleşikDevletleri ile Türkiye Cumhuriyeti Arasında Kuzey Atlantik antlaşmasına Taraf Devletler Arasında Kuvvetlerin Statüsüne Dair Sözleşmenin Tatbikine Müteallik Anlaşma” hükümleri geçerli olacaktır. Bu Anlaşmanın amaçlarının gerçekleşmesi için Türkiye Cumhuriyetinde bulunan Birleşik DevletlerHükümetinin sivil müteahhit firmaları personeli ile onların yakınları için ise 23 Haziran 1954 tarihli ve 630 sayılı Diplomatik Nota hükümleri uygulanacaktır.

2. Karşılıklı olarak mutabık kalındığı üzere; Türk personeli, Birleşik Devletler tarafından temin edilen teknik teçhizatın işletme ve bakımı konusunda, masrafları HKTUM tarafından karşılanmak üzere, eğitilecektir. Eğitim, iş yerinde ya da Birleşik Devletler’de olabilir. Eğer ABD’de (kıtasal Birleşik Devletler) eğitim talep edilirse, HKTUM, başlangıçta en fazla dört teknisyenden oluşacak bir kadroya eğitim verecektir. En fazla dört teknisyenden oluşacak ek bir kadro da, üçer yıllık aralarla, kıtasal Birleşik Devletler’de eğitim alabilir.

8. İstasyona destek sağlamak amacıyla kendisi tarafından temin edilmiş teçhizatın mülkiyet hakkını ve bu teçhizatı Anlaşmanın amaçları için ihtiyaç kalmaması veya Anlaşmanın feshi halinde Türkiye dışına çıkarma hakkını saklı tutar. ABD Hükümetince veya onun adına bu anlaşma amaçları için Türkiye’ye getirilmiş veya Türkiye içinde tedarik edilmiş teçhizat, malzeme ve levazımatın ABD Hükümetince elden çıkarılması gerektiği takdirde, karşılıklı mutabık kalınacak şartlar dahilinde, belirtilen teçhizat, malzeme ve levazımatın öncelikle alma hakkı Türkiye Cumhuriyeti Hükümetinin olacaktır.

2. İstasyonda kaydedilen tüm verileri HKTUM’a, Uluslararası Veri Merkezine (UVM) ve gerektiğinde, NDYA’yı desteklemek amacıyla geliştirilen Prototip UVM’ye aktarır. Bu gibi verilerin UVM ve Prototip UVM’ye aktarılması, NDYA Hazırlık Komisyonu tarafından geliştirilmiş ve müteakiben NDYA tarafından da onaylanmış bulunan evrensel iletişim altyapı planının ilgili hükümleri uyarınca yapılacaktır.

a) İstasyonda bulunan kendi personelinin ücretleri.

c) İstasyonun işletilmesi için gereken elektrik, su, ısıtma, kanalizasyon gibi hizmetlerin giderleri.

f) Türk personelin, bu anlaşmanın VII. Madde 2. Bendi uyarınca HKTUM tarafından sağlanan eğitimi dışındaki eğitimleri.

7. Türk personelin HKTUM tarafından Birleşik Devletler’de eğitilmesi gerektiğinde; KRDAE, eğitilecek bu personeli, bu kişilerin eğitimden yeterince yararlanabilmeleri için, yeterli derecede İngilizce bilen, temel elektronik bilgisi ve yeteneği olan kişiler arasından seçecektir. Birleşik Devletler’de eğitilen personel, kurs bitimini takiben en az üç yıl İstasyonda görev yapacaktır.

8. Gerektiğinde Ulaştırma Bakanlığı ve diğer ilgili mercilerle koordine ederek, uzun ve kısa periyotlu istasyon gruplarının iletişim kanalları ve mobil yer radyoları için gerekli frekans ve linklerin tahsisini temin edecektir.

HKTUM, atomik partiküllerin ölçümü için kullanılan teçhizatı, Belbaşı’ndan müştereken karar verilecek bir yere nakledecektir. KRDAE, özel hava örnekleme filtresini müştereken kararlaştırılmış bir programa göre, Türk Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) ve ABD’ye aktarmaktan sorumlu olacaktır. HKTUM, “BE” ve “CS” faaliyet değerlerini ölçerek, mutabakata göre KRDAE’ye aktaracaktır. Uluslararası Gözlem Sistemi çalışmaya başladığı zaman bu teçhizata ihtiyaç kalmayacaktır.

1. Bu Anlaşmanın uygulanması, bu amaçlar için tahsisat bulunmasına bağlı olacaktır.

3. Taraflar, NDYA’nın IV. Maddesinin 22 nci bendinde ve NDYA Teşkilâtı Hazırlık Komisyonunun Malî Tüzüklerinin ilgili hükümlerinde (örneğin, NDYA/PC/III/CRP.2/Rev.2 ve NDYA/PC/III/CRP 15/Rev.I) belirtildiği gibi ve HazırlıkKomisyonu ile NDYA Teşkilâtının almış olduğu ardışık kararları da dikkate alarak, münferiden yahut birlikte, keşif ve takdir edilmiş miktarın azaltılması için HazırlıkKomisyonuna veya Yürütme Konseyine müracaat edebilirler. Böyle bir müracaattan önce; Tarafların, İstasyonun kurulması/iyileştirilmesi için gereken tahsisatla ilgili olarak her bir Tarafa düşecek pay konusunda mutabakata varmış olmaları ve Türkiye Cumhuriyeti Hükümetinin de bu tür anlaşmaların sonuçlarını NDYA Hazırlık Komisyonu veya Yürütme Konseyine bildirmiş olması gerekmektedir.

EVRAK GÜVENLİĞİ VE İSTASYONU ZİYARETLER

İstasyona ilişkin amaç ve işlemler, taraflarca tasnif dışı kılınacaktır. Tarafların İstasyonda toplanan verilerin tamamına erişme hakkı olacaktır. KRDAE, İstasyona ziyaretçiler geleceği zaman, bunu HKTUM’a bildirecektir.

Bu Anlaşmadaki hiç bir husus, Tarafların herhangi bir diğer Anlaşmadaki yükümlülüklerine zarar verecek şekilde yorumlanmayacaktır. Bu Anlaşmanın yorumu, uygulanması veya yerine getirilmesiyle ilgili her türlü anlaşmazlık ve uyuşmazlık, Yürütme Organları veya Taraflar arasında görüşme yoluyla halledilecek ve üçüncü bir tarafa veya uluslararası mahkemeye götürülmeyecektir.

Bu Anlaşma, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren beş yıl süreyle geçerli olacaktır. Taraflardan birinin bu ilk beş yıllık sürenin sonundan en az üç ay önce diğer Tarafa Anlaşmanın feshini ihbar etmemesi halinde, Anlaşma yıldan yıla uzatılmış sayılacak, Anlaşma, Tarafların karşılıklı mutabakatıyla feshedilinceye veya bir Taraf herhangi bir yıllık sürenin sonundan en az üç ay önce Anlaşmanın feshini talep edinceye kadar ve Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Birleşik Devletler Hükümeti arasındaki Savunma ve Ekonomik İşbirliği Anlaşmasının geçerli olduğu sürece yürürlükte kalacaktır.