Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanunun Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısı ve Plan ve

T. C.

Başbakanlık

Kanunlar ve Kararlar 10.12.1999

Genel Müdürlüğü

Sayı : B.02.0.KKG.0.10/101-648/6152

Başkanlığınıza arzı Bakanlar Kurulunca 10.12.1999 tarihinde kararlaştırılan “Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanunun Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısı” ile gerekçesi ilişikte gönderilmiştir.

Gereğini arz ederim.

Bülent Ecevit

Başbakan

Anayasamızda yapılan değişiklikle özelleştirmenin hukuki temeli 47 nci maddede düzenlenmiş bulunmaktadır.Anayasa hükmü gereği, kamu tüzel kişilerince yürütülmekte olan yatırım ve hizmetlerden hangilerinin özel hukuk sözleşmeleri ile gerçek ve tüzel kişilere yaptırılabileceği hususu kanunla belirlenmesi öngörülmektedir.

İleri teknoloji ve yüksek finansman gerektiren bazı yatırım ve hizmetlerin yalnızca bütçe kaynaklarından karşılanarak kamu idareleri eliyle yürütülmesi uygulamasının yanısıra, yerli veya yabancı özel teşebbüsleri devreye sokan ve uygulanabilir bir finansman modeli olan yap-işlet-devret modeli çerçevesinde gerçekleştirilmesi amacıyla, 3996 sayılı Kanun yürürlüğe konulmuştur. Bu Kanun kapsamında sayılan yatırım ve hizmetlerin benzeri olan ve ileri teknoloji ve yüksek finansman gerektiren elektrik üretim, iletim, dağıtım ve ticareti ile ilgili yatırımların yerli veya yabancı şirketlere özel hukuk sözleşmeleriyle yaptırılması hedeflenmiştir. Ülkemiz enerji yatırımlarının durumu ve enerji ihtiyacı dikkate alınarak özel hukuk hükümlerine göre enerji yatırım ve hizmet projelerinin biran önce gerçekleştirilmesini sağlamak bakımından bu taslak hazırlanmıştır.

Madde 1. – 3996 sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanunun 2 nci maddesine, “enerji, üretim, iletim, dağıtım ve ticareti” ilgili faaliyetler dahil edilmiştir. Böylece Kanunun kapsamı genişletilerek, ülkemizdeki enerji yatırım projelerinin gerçekleştirilmesi amaçlanmaktadır.

Madde 2.- Getirilen düzenleme ile Anayasanın 47 inci maddesi değişikliğine uyum sağlanarak, kanun kapsamındaki yatırım ve hizmetlerin özel hukuk sözleşmeleri çerçevesinde yaptırılacağı belirtilmiştir. Kanunda öngörülen yatırımların gerçekleştirilmesi için yerli ve yabancı sermayenin gelmesi özendirilerek, hızlı kalkınma sürecine gidilmesi hedeflenmiştir.

Madde 3. – Yürürlük maddesidir.

Madde 4. – Yürütme maddesidir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi

Plan ve Bütçe Komisyonu 15.12.1999

Esas No. : 1/588

Karar No. : 76

Bakanlar Kurulunca, 10.12.1999 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına sunulan ve Başkanlıkça, 13.12.1999 tarihinde Komisyonumuza havale edilen “Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanunun Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısı”, Komisyonumuzun, 15.12.1999 tarihinde yapmış olduğu 27 nci birleşimde Hükümeti temsilen Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanı Cumhur Ersümer ile Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı temsilcilerinin de katılımıyla incelenip, görüşülmüştür.

Bilindiği gibi; Anayasanın 47 nci maddesinde yapılan değişiklikle özelleştirmenin hukuki temeli oluşturulmuş bulunmaktadır. Anayasanın sözkonusu maddesinde kamu tüzel kişileri tarafından yürütülmekte olan yatırım ve hizmetlerden hangilerinin özel hukuk sözleşmeleri ile gerçek veya tüzel kişilere yaptırılabileceği veya devredilebileceğine ilişkin hususların kanunla belirleneceği öngörülmektedir.

Diğer taraftan, ileri teknoloji ve yüksek finansman gerektiren bazı yatırım ve hizmetlerin sadece bütçe imkanları ile gerçekleştirilmesi her zaman mümkün olamamaktadır. Bu nedenle, yerli veya yabancı özel kuruluş kaynaklarının bu yatırımların gerçekleştirilmesi için kullanılması zorunluluk arzetmektedir. Bu nedenle 8.6.1994 tarih ve 3996 sayılı Kanun ile Yap-İşlet-Devret modeli uygulamaya konulmuştur. Enerjinin günümüzde olduğu gibi önümüzdeki yıllarda de en önemli ihtiyaç olacağı aşikardır. Enerji üretimi, iletimi, dağıtımı ve ticareti ise büyük malî kaynaklar gerektirmektedir. Bu kaynakların bütçe imkânları ile karşılanması ise mümkün görülmemektedir. Bu nedenle, Ülkemiz enerji yatırımlarının durumu ve enerji ihtiyacı dikkat alınarak özel hukuk hükümlerine göre yapılacak sözleşmelerle; şirketlere elektrik üretim, iletim, dağıtım ve ticareti amacıyla yatırım yaptırılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Tasarının bu amaçla hazırlandığı anlaşılmaktadır.

Tasarı ve gerekçesi incelendiğinde;

-Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanunun Kapsama ilişkin 2 nci maddesine, enerji üretim, iletim, dağıtım ve ticareti ile ilgili faaliyetler dahil edilerek, ülkemizin ihtiyacı olan enerji yatırım projelerinin gerçekleştirilmesinin,

-Anayasanın 47 nci maddesinde yapılan değişikliğe uyum sağlanarak, Kanun kapsamındaki yatırım ve hizmetlerin özel hukuk çerçevesinde yapılacak sözleşmelerle gerçekleştirilebilmesinin,

amaçlandığı anlaşılmaktadır.

Komisyonumuzda Tasarının tümü üzerinde yapılan görüşmelerde;

-Enerji ticaretinin Yap-İşlet-Devret modeli kapsamında yer almasının gerekli olup olmadığı, getirilen değişiklikler sonucunda sağlanacak malî kaynakların nasıl kullanılacağı,

-Tasarı ile mevcut sözleşmelerin statülerinin değiştirilmesinin önemli hukukî problemler doğurabileceği, sözleşmelerin imzalandıkları şartlara göre bitirilmeleri gerektiği,

-Ülkelerin kalkınmasında enerjinin hayati önem taşıdığı, ülkemizde enerji yatırımlarının yıllardır ihmal edilmesi sonucunda çok yakında enerji darboğazına girilmek üzere olduğu, bir bakıma yapılacak düzenlemeler için gecikilmiş bile sayıldığı,

-Yap-İşlet-Devret modelinin son derece yararlı bir model olmasına rağmen son yıllarda oldukça ihmal edildiği, ayrıca, Yap-İşlet-Devret modelinin yerine Yap-İşlet-Devam Et modelinin uygulanmasının daha yararlı olacağı, bu konudaki yasal çerçevenin de bir an önce oluşturulmasında fayda görüldüğü,

- Gerekli önlemler alınmadığı takdirde, Ülkemizin önümüzdeki yıllarda çok büyük enerji sorunları ile karşılaşmasının kaçınılmaz olduğu, bu nedenle Tasarının bir an önce hayata geçirilerek, gerekli yatırımların yapılmasının büyük önem arzettiği,

-Enerji açığının giderilmesinde rol oynayacak her türlü girişimin desteklenmesi gerektiği, bu çerçevede, Tasarının yasalaşması halinde ülkemizin kalkınmasında çok önemli bir adım atılmış olacağı,

-Bütün yatırımların Yap-İşlet-Devam Et modeli çerçevesinde gerçekleştirilmesinin olumsuz sonuçları olabileceği, bu nedenle bazı yatırımların işletildikten bir süre sonra teknolojisi eskiyen yatırımların Yap-İşlet-Devam Et modeliyle, diğer yatırımların ise Yap-İşlet-Devret modeliyle yapılması gerektiği,

-Yasanın geriye yürütülmesinin sonuçlarının neler olacağı, enerji santrallerinde alınan elektriğin fiyatındaki farklılıkların nereden kaynaklandığı,

şeklindeki görüş, eleştiri ve soruları takiben hükümet adına yapılan tamamlayıcı açıklamalarda;

- Uluslararası tahkime imkân tanıyan Anayasa değişikliğinden sonra buna uyum sağlamak amacıyla hazırlanan yasa tasarılarının Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin gündeminde bulunduğu, Tasarının da bu çerçevede hazırlanmış olduğu,

-Anayasa’da özelleştirme ile ilgili bir hüküm bulunmadığı için 3996 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin Anayasa Mahkemesince iptal edildiği, daha sonra Anayasa’da yapılan değişiklikle bu hukukî engelin ortadan kaldırılmış olduğu, Tasarının bu değişikliğe uyum sağlamak üzere hazırlandığı,

-Tasarının yasalaşması halinde çok yüksek maliyeti olan ve bütçe imkânları ile gerçekleştirilmesi mümkün olmayan enerji yatırımlarının yerli ve yabancı özel sermaye ile gerçekleştirilebilmesi yolunun açılacağı, bunun da ülkemizin gelecekteki enerji ihtiyacının karşılanması açısından büyük önem taşıdığı,

- Teknolojik gelişmelerden olabildiğince yararlanabilmemiz için daha fazla enerjiye ihtiyacımız olduğu, oysa ülkemizde kişi başına düşen enerji tüketiminin gelişmiş ülkelerin oldukça gerisinde bulunduğu, bu nedenle yakın zamanda enerji darboğazı ile karşılaşılmaması için yeni yatırımlara ihtiyaç duyulduğu, Tasarının yasalaşması halinde bu yatırımların önünün açılacağı,

-Ülkemizin enerji ihtiyacının her yıl yaklaşık % 10 oranında arttığı, bu yıl ise artış oranının % 6 olarak gerçekleştiği, bu durumun Marmara Bölgesinde meydana gelen depremden kaynaklandığı,

-Bir yandan artan enerji ihtiyacının karşılanması için yeni yatırımlar yapılması gerektiği, diğer yandan mevcut tesislerin rehabilitasyonuna ihtiyaç duyulduğu, bu yatırımların her yıl 4-5 milyar dolarlık bir kaynak gerektirdiği, bu kaynağın bütçe imkânları çerçevesinde karşılanmasının mümkün olmadığı,

- Halen Yap-İşlet-Devret modeli ve işletme hakkı devri çerçevesinde toplam 4.2 milyar dolarlık 23 adet proje için sözleşme imzalandığı, ancak, finansman kaynağı bulunamadığı için yatırımlara başlanamadığı, 14.3 milyar dolar değerinde 135 adet projenin ise Devlet Planlama Teşkilatının görüşüne sunulduğu,

-İmzalanmış olan sözleşmeler için Yap-İşlet-Devret modeli çerçevesinde 7 milyar dolar, işletme hakkı devri çerçevesinde ise 1.24 milyar dolarlık kaynak sağlandığı, bu kaynakların kullanılabilmesi için bu düzenlemenin en kısa zamanda yasalaşması gerektiği,

-Ülkemiz için vazgeçilmez nitelikte bulunan ancak henüz sonuçlandırılamamış bazı sözleşmelerin finans sorununun da henüz çözülemediği,

-Enerji ticaretinin Yap-İşlet-Devret modeli kapsamına dahil edilmesinin yeni bir düzenleme olmadığı, 3096 sayılı Türkiye Elektrik Kurumu Dışındaki Kuruluşların Elektrik Üretimi, İletimi, Dağıtımı ve Ticareti ile Görevlendirilmesi Hakkında Kanun ile elektrik ticaretinin zaten Yap-İşlet-Devret modelinin kapsamına alınmış olduğu,

- Elektrik enejisinin satışına ilişkin bir Tasarının halen hazırlık aşamasında olduğu, önümüzdeki yıllarda vatandaşların elektriği en ucuza alabilecekleri bir ortamın oluşturulacağı, bu Tasarının da aynı amaca yönelik bir adım olduğu,

-Enerji santrallerinden alınan elektriğin fiyatındaki farklılıkların bugünkü tercihlerin sonucu olmadığı, sözleşmelerden kaynaklandığı, elektrik fiyatının ucuzlamasına rağmen, sözleşmeler gereği sabit fiyat üzerinden elektrik alınmakta olduğu, sözleşmelerin süresi sona erince bu fiyatların yeniden belirlenebileceği,

-Nükleer santrallere ilişkin spekülasyonlara bir an önce son verilmesi gerektiği, inşaa edilecek nükleer santralde çağımızın en ileri teknolojisinin kullanılacağı,

Yapılan bu görüşmelerden sonra Tasarı ve gerekçesi Komisyonumuzca da benimsenerek maddelerin görüşülmesine geçilmiştir.

Tasarının;

-1 ve 2 nci maddeleri aynen,

-3096 sayılı Kanunun Geçici 1 inci maddesinin ikinci fıkrasının değiştirilmesini öngören ve Yap-İşlet-Devret modeli çerçevesinde 3096 ve 3465 sayılı Kanunlara göre yapılmış proje ve işlerde de yapılan bu düzenlemeden yararlanılabilmesinin; görevli şirketin Tasarının kanunlaşmasını müteakip bir ay içerisinde başvurusu ve ilgili idarenin müracaatı üzerine alternatif projelerdeki fiyat, süre ve diğer unsurlar esas alınarak ilgili şirketle yeniden müzakere edilmiş olması şartıyla, Bakanlar Kurulunca karara bağlanacağına ilişkin bir düzenlemenin metne yeni 3 üncü madde olarak ilave edilmesi suretiyle,

-Yürürlük ve yürütmeye ilişkin 3 ve 4 üncü maddeleri ise, metne eklenen madde nedeniyle 4 ve 5 inci maddeler olarak aynen,

kabul edilmiştir.

Raporumuz, Genel Kurulun onayına sunulmak üzere Yüksek Başkanlığa saygı ile arz olunur.
 

	Başkan	Başkanvekili
	Metin Şahin	Mehmet Hanifi Tiryaki
	Antalya	Gaziantep
	Sözcü	Kâtip
	Nihat Gökbulut	Cafer Tufan Yazıcıoğlu
	Kırıkkale	Bartın
	Üye	Üye
	Sait Açba	Abdülkadir Akcan
	Afyon	Afyon
	(İmzada bulunamadı)
	Üye	Üye
	Gaffar Yakın	Hikmet Uluğbay
	Afyon	Ankara
	Üye	Üye
	Ali Uzunırmak	Zeki Ergezen
	Aydın	Bitlis
	Üye	Üye
	M. Altan Karapaşaoğlu	Oğuz Tezmen
	Bursa	Bursa
		(Muhalefet şerhim eklidir)
	Üye	Üye
	Süleyman Coşkuner	Hakkı Duran
	Burdur	Çankırı
	Üye	Üye
	Mücahit Himoğlu	Aslan Polat
	Erzurum	Erzurum
	Üye	Üye
	Ramazan Gül	Ali Er
	Isparta	İçel
	Üye	Üye
	Aydın Ayaydın	Ali Coşkun
	İstanbul	İstanbul
	Üye	Üye
	Nesrin Nas	Masum Türker
	İstanbul	İstanbul
	Üye	Üye
	Hasan Metin	İlhami Yılmaz
	İzmir	Karabük
	Üye	Üye
	Necdet Tekin	Ahmet Derin
	Kırklareli	Kütahya
	Üye	Üye
	Veysi Şahin	Kemal Kabataş
	Mardin	Samsun
		(Muhalefet şerhim eklidir)
	Üye	Üye
	Hasan Özgöbek	Bekir Gündoğan
	Uşak	Tunceli
		(İmzada bulunamadı)

Görüşülmekte olan tasarıya verilen önerge ile eklenen 3 üncü madde, mevcut YİD sözleşmelerini de özel hukuk hükümlerine tabi tutulmasına olanak vermektedir. Birçok kamu kuruluşu tarafından YİD modeli ile ihaleler yapılmıştır. İhale açıldığı dönemde ihaleye giren firmalar bu modelle yapılan ihalelerin imtiyaz sözleşmesi niteliğinde olduğunu bilerek teklif vermişler ve tekliflerine risk primini de eklemişlerdi. Ayrıca bir çok şirketlerin de işin kamu hukukuna tabi bir ihale olması nedeni ile teklif vermekten imtina etmiş oldukları da bilinmektedir.

Geriye dönük olarak ihalesi yapılmış, sözleşmeleri imzalanmış bu tür sözleşmelerin geriye dönük olarak özel hukuka tabi kılınarak tahkim şartının getirilmesi hukukun ve rekabetin açık ihlali niteliğindedir.

Teklif vermeyen diğer firmaların girmesi halinde oluşacak fiyatı, diğer bir deyimle risk primini teknik olarak hesaplamak olanaksızdır.

Yapılan bu uygulama ciddi hukukî sıkıntılar yaratacak niteliktedir.

Açıklanan nedenlerle bu maddeye muhalifiz.

Arz ederiz.

Kemal Kabataş Oğuz Tezmen

Samsun Bursa

BAZI YATIRIM VE HİZMETLERİN YAP-İŞLET-DEVRET MODELİ ÇERÇEVESİNDE YAPTIRILMASI HAKKINDA KANUNUN BAZI MADDELERİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA İLİŞKİN

MADDE 1. – 8.6.1994 tarihli ve 3996 sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanunun 2 nci maddesine “haberleşme” kelimesinden sonra gelmek üzere “enerji, üretim, iletim, dağıtım ve ticareti” ibaresi eklenmiştir.

MADDE 2.- 3996 sayılı Kanunun 5 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Madde 5.- Yüksek Planlama Kurulunca belirlenen idare ile sermaye şirketi veya yabancı şirket arasında yapılacak sözleşme, özel hukuk hükümlerine tabidir.”

MADDE 3.- Bu kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 4.- Bu kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
 

	Bülent Ecevit
	Başbakan
	Devlet Bak. ve Başb. Yrd.	Devlet Bak. ve Başb. Yrd.	Devlet Bak. ve Başb. Yrd.
	D. Bahçeli	H. H. Özkan	M.C. Ersümer
	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı
	R.Önal	Prof. Dr. T. Toskay	M. Keçeciler
	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı
	Prof. Dr. Ş. S. Gürel	S. Somuncuoğlu	Y. Yalova
	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı
	M. Yılmaz	Prof. Dr. R. Mirzaoğlu	R. K. Yücelen
	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı
	H. Gemici	Prof. Dr. Ş. Üşenmez	E. S. Gaydalı
	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı V.	Devlet Bakanı
	F. Ünlü	Ş. Üşenmez	M. A. İrtemçelik
	Adalet Bakanı	Millî Savunma Bakanı	İçişleri Bakanı
	Prof. Dr. H. S. Türk	S. Çakmakoğlu	S. Tantan
	Dışişleri Bakanı	Maliye Bakanı	Millî Eğitim Bakanı
	İsmail Cem	S. Oral	M. Bostancıoğlu
	Bayındırlık ve İskân Bakanı	Sağlık Bakanı	Ulaştırma Bakanı
	K. Aydın	Doç. Dr. O. Durmuş	Prof. Dr. E. Öksüz
	Tarım ve Köyişleri Bakanı V.	Çalışma ve Sos. Güv. Bak.	Sanayi ve Ticaret Bakanı
	A. K. Tanrıkulu	Yaşar Okuyan	A. K. Tanrıkulu
	Enerji ve Tabiî Kay. Bakanı	Kültür Bakanı	Turizm Bakanı
	M. C. Ersümer	M. İ. Talay	E. Mumcu
	Orman Bakanı	Çevre Bakanı
	Prof. Dr. N. Çağan	F. Aytekin

PLAN VE BÜTÇE KOMİSYONUNUN KABUL ETTİĞİ METİN

BAZI YATIRIM VE HİZMETLERİN YAP-İŞLET-DEVRET MODELİ ÇERÇEVESİNDE YAPTIRILMASI HAKKINDA KANUNUN BAZI MADDELERİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA İLİŞKİN

MADDE 1. – Tasarının 1 inci maddesi aynen kabul edilmiştir.
 
 
 
 
 
 
 
 

MADDE 2. – Tasarının 2 nci maddesi aynen kabul edilmiştir.
 
 
 
 
 
 

MADDE 3. — 3996 Sayılı Kanunun Geçici 1 inci maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Ancak birinci fıkrada belirtilen proje ve işler ile 3096 ve 3465 sayılı Kanuna tabi proje ve işlere de bu Kanun hükümlerinin uygulanmasına, görevli şirketin Kanunun yayımı tarihinden itibaren bir ay içerisinde başvurusu ve ilgili idarenin müracaatı üzerine; alternatif projelerdeki fiyat, süre ve diğer unsurlar esas alınarak ilgili şirketle yeniden müzakere edilmiş olması şartıyla Bakanlar Kurulunca karar verilebilir.”

MADDE 4. – Tasarının 3 üncü maddesi 4 üncü madde olarak aynen kabul edilmiştir.

MADDE 5. – Tasarının 4 üncü maddesi 5 inci madde olarak aynen kabul edilmiştir.