Dönem : 21           Yasama Yılı : 3

 

T.B.M.M.  (S. Sayısı : 734)

 

Yurt Dışına Çıkışlardan Harç Alınması ve 4481 Sayılı Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısı ve Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu (1/885)

 

                         T.C.

            Başbakanlık                26.6.2001

Kanunlar ve Kararlar

    Genel Müdürlüğü

Sayı : B.02.0.KKG.0.10/101-329/3138

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Maliye Bakanlığınca hazırlanan ve Başkanlığınıza arzı Bakanlar Kurulunca 25.6.2001 tarihinde kararlaştırılan “Yurt Dışına Çıkışlardan Harç Alınması ve 4481 Sayılı Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısı” ile gerekçesi ilişikte gönderilmiştir.

Gereğini arz ederim.

                                   Bülent Ecevit

                                       Başbakan

GENEL GEREKÇE

Uygulanmakta olan ekonomik program çerçevesinde ihtiyaç duyulan ek malî kaynağın sağlanabilmesi amacıyla bir taraftan ulusal ve uluslararası finans piyasalarından borçlanma yoluna gidilmekte, diğer taraftan da alternatif finansman yöntemlerine başvurulmaktadır. Bu amaçla ilave iç kaynakların yaratılması zaruridir. Bu doğrultuda kamusal kaynakların değerlendirilmesi yolunda çalışmalar devam etmektedir.

Söz konusu çalışmalara ilave olarak Tasarı ile, vadeli mevduat hesaplarından özel işlem vergisi tahsil edilmesi ve yurt dışına çıkışlardan harç alınması öngörülmektedir. Bununla, ekonomik program çerçevesinde ihtiyaç duyulan ek malî kaynağın oluşturulması ve yurt dışına çıkışlarda Toplu Konut Fonu kesintisi alınmasına ilişkin Bakanlar Kuruluna verilen yetkinin, adı geçen Fonun kaldırılması sebebiyle uygulanabilirliği kalmadığından, Tasarı ile uygulamaya süreklilik kazandırılması amaçlanmaktadır.

MADDE GEREKÇELERİ

Madde 1. - Madde ile, bankalarca açılan veya yenilenen vadeli mevduat hesabı sahiplerinden vade sonunda her bir vadeli mevduat hesabı için 1 milyon lira özel işlem vergisi tahsil edilmesi ve bankalar tarafından tahsil edilen bu verginin her ayın yedinci günü akşamına kadar ilgili vergi dairesine bir beyanname ile beyan edilerek aynı süre içerisinde ödenmesi öngörülmektedir. Bu şekilde, uygulanmakta olan ekonomik program çerçevesinde ihtiyaç duyulan ek malî kaynağın bir bölümünün karşılanması amaçlanmaktadır.

Madde 2. - Madde ile, yurt dışına çıkış yapan (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti hariç) Türk vatandaşlarından çıkış başına 50 ABD Doları karşılığı Türk Lirası tutarında harç alınması öngörülmekte ve bu harçtan muaf tutulacaklar ile harcın ödenmesine ilişkin usul ve esasları belirleme ve harç miktarını bir katına kadar artırma konusunda Bakanlar Kuruluna yetki verilmektedir. Bununla, yurt dışına çıkışlarda alınan Toplu Konut Fonu kesintisinin yürürlükten kaldırılması nedeniyle doğan gelir kaybının telafi edilmesi amacıyla eski uygulamaya benzer bir düzenleme öngörülmektedir.

Madde 3. - Yürürlük maddesidir.

Madde 4. - Yürütme maddesidir.

Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu

Türkiye Büyük Millet Meclisi

Plan ve Bütçe Komisyonu

Esas No. : 1/885       28/6/2001

Karar No. : 65

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Maliye Bakanlığınca hazırlanarak, Bakanlar Kurulunca, 26.6.2001 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına sunulan ve Başkanlıkça Komisyonumuza havale edilen "Yurt Dışına Çıkışlardan Harç Alınması ve 4481 Sayılı Kanunda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısı", Komisyonumuzun 28.6.2001 tarihinde yaptığı 58 inci birleşimde, Hükümeti temsilen Maliye Bakanı Sümer Oral ile Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Devlet Planlama Teşkilâtı Müsteşarlığı temsilcilerinin katılımlarıyla incelenip, görüşülmüştür.

Bilindiği gibi; uygulamaya konulan Güçlü Ekonomiye Geçiş Programının temel amaçları, yeni ve çağdaş kurumsal yapıları oluşturmak, iktisadi etkinliği sağlayacak yapısal reformları gerçekleştirmek, makro-ekonomik politikaları enflasyonla mücadelede etkin bir şekilde kullanmak, sürdürülebilir büyüme ortamını temin etmek, kişiler ve bölgeler arasında gelir dağılımı bozukluklarını gidermek olarak tespit edilmiştir. Bu amaçları gerçekleştirmek üzere; ihtiyaç duyulan ek malî kaynağın sağlanabilmesi için  bir taraftan ulusal ve uluslararası finans piyasalarından borçlanma yoluna gidilmekte, diğer taraftan da alternatif  kamusal kaynakların değerlendirilmesi yolundaki  çalışmalara devam edilmektedir. Bu doğrultuda sağlam  ve doğru bir finansman kaynağı olarak kabul edilen vergi yoluyla  ek malî kaynak yaratılması zarureti hasıl olmuştur.

Tasarı ve gerekçesi incelendiğinde; uygulanmakta olan ekonomik program çerçevesinde ihtiyaç duyulan ek malî kaynağın bir bölümünün karşılanması amacıyla;

- Bankalarca açılan veya yenilenen vadeli mevduat hesabı sahiplerinden vade sonunda her bir vadeli mevduat hesabı için bir milyon lira özel işlem vergisi  tahsil edilmesine,

- Yurt dışına çıkış yapan (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti hariç) Türk vatandaşlarından çıkış başına 50 ABD Doları karşılığı Türk lirası tutarında harç alınmasına, bu harçtan muaf tutulacaklar ile harcın ödenmesine ilişkin usul ve esasların belirlenmesi  ve harç miktarının bir katına kadar artırılması  hususunda Bakanlar Kuruluna yetki verilmesine;

Yönelik düzenlemelerin  öngörüldüğü anlaşılmaktadır.

Komisyonumuzda yapılan müzakerelerde;

- Özellikle, yurtdışında bilimsel araştırmalar ile akademik çalışmalarda bulunacak üniversite öğretim üyeleri ile  eğitim amacıyla yurtdışında  bulunacak öğrencilerden  öngörülen harcın alınmamasının gerekli olduğu,

- Uygulamaya konulan yeni ekonomik programın başarılı olmasının üretimin artırılmasına yönelik tedbirlerin alınmasına bağlı olduğu,

- Ekonomik kriz ortamında reel sektörün yükünü hafifletmeye yönelik vergisel düzenlemeler yapılması gerektiği,

- Yurt dışına çıkanlardan alınacak harçtan muaf olacakların, ülkemizin ekonomik ve sosyal ilişkilerinin yoğun olduğu ülkeler dikkat alınarak belirlenmesi gerektiği,

- Ekonomik kriz ortamlarında uzun vadeli tasarrufların ekonomide dengeleyici bir malî unsur olarak değerlendirildiği, bu nedenle sözkonusu tasarruflara ek vergi getirilmesi yerine  tasarrufların teşvik edilmesinin daha yararlı olacağı,

- Bankalardaki vadeli tasarruf hesaplarından alınacak özel işlem vergisinin, küçük tasarruf sahiplerinin bankalarda hesap açmaktan kaçınmasına neden olabileceği,

- Yurt dışına çıkışlarda alınması öngörülen harcın, daha önceki yıllarda uygulamadan kaynaklanan sorunlar  nedeniyle yürürlükten kaldırıldığı, bu nedenle Bakanlar Kurulunca hazırlanacak uygulama talimatında sözkonusu aksaklıkların dikkate alınmasının yararlı  olacağı,

Şeklindeki görüş ve değerlendirmeleri müteakip, Hükümet adına yapılan  tamamlayıcı açıklamalarda ise;

- Tasarının, vatandaşlarımıza ek bir vergi yükü getirmediği, esasında sınırlı alanda ve konuda vergisel düzenlemeler öngörüldüğü,

- Kamu maliyesinin, uygulamaya konulan yeni ekonomik program çerçevesinde ek malî kaynağa ihtiyaç duyduğu,

- Ek kaynak ihtiyacının karşılanması amacıyla bir yandan devletin elindeki atıl kaynakların ekonomiye kazandırılmasına yönelik çalışmaların yanında, Tasarı ile vergi yoluyla  ek finansman yaratılmasının öngörüldüğü,

- Vadeli mevduattan alınacak bir milyon liralık harcın, vatandaşların vadeli mevduattan  kaçınmalarına yol  açacak  büyüklükte bir miktar olmadığı,

- Yurt dışına çıkışlardaki muafiyetlerin, Komisyonumuzda  ifade edilen hususlar doğrultusunda soydaşlarımızın yaşadığı Devletler ile yoğun ekonomik ve sosyal ilişki içinde bulunduğumuz ülkeler de dikkate alınarak Bakanlar Kurulunca tespit edileceği,

İfade edilmiştir.

Yapılan müzakereleri müteakip Tasarı ve gerekçesi Komisyonumuzca da benimsenerek maddeleri üzerindeki görüşmelere geçilmiştir.

Tasarının;

- 1 inci maddesi ile 4481 sayılı Kanunun 9 uncu maddesinin birinci fıkrasından sonra gelmek üzere   eklenmesi öngörülen düzenlemenin;  vadeli mevduattan alınacak özel işlem vergisi kapsamına vadeli döviz tevdiat hesabı ile  özel finans kurumlarının katılma hesaplarının da dahil edilmesi ve bu verginin tahsili ile ilgili vergi dairesine ödenme süresinin Tasarının kanunlaşmasından önce açılmış bulunan hesapların durumuna açıklık getirilmesi doğrultusunda yeniden düzenlenmesi, ayrıca  Kanunların hazırlanmasında  uygulanacak esas ve usuller doğrultusunda Tasarının başlığı ile maddelerin sırası arasındaki uyumu temin etmek amacıyla maddenin metnin 2 nci maddesi olarak düzenlenmesi suretiyle,

- 2 nci maddesinin;  ikinci fıkrasının,  Bakanlar Kurulunun yurt dışına çıkanlardan alınacak harç miktarını bir katına kadar artırma yetkisinin bu miktarı kanuni oranlara kadar indirmeyi de kapsayacak şekilde  genişletilmesi ve madde numarasının 1 olarak değiştirilmesi   suretiyle,

- Yürürlüğe ilişkin 3 üncü maddesi, uygulamaya yönelik gerekli çalışmaların yapılabilmesi amacıyla maddelerin yürürlük tarihinin yeniden belirlenmesi suretiyle,

- Yürütmeye ilişkin 4 üncü maddesi ise aynen,

Kabul edilmiştir.

Raporumuz, Genel Kurulun onayına sunulmak üzere Yüksek Başkanlığa  saygı ile arz olunur.

 

Başkan

Başkanvekili

Sözcü

 

Metin Şahin

Hayrettin Özdemir

Ahmet Kabil

 

Antalya

Ankara

Rize

 

Kâtip

Üye

Üye

 

Cafer Tufan Yazıcıoğlu

Gaffar Yakın

M. Zeki Sezer

 

Bartın

Afyon

Ankara

 

Üye

Üye

Üye

 

Cengiz Aydoğan

M. Güven Karahan

Necati Yöndar

 

Antalya

Balıkesir

Bingöl

 

 

 

(Muhalefet şerhim ektedir)

 

Üye

Üye

Üye

 

Hayati Korkmaz

Oğuz Tezmen

Hakkı Duran

 

Bursa

Bursa

Çankırı

 

 

(Muhalefet şerhim eklidir)

 

 

Üye

Üye

Üye

 

Mehmet Sadri Yıldırım

Mehmet Dönen

Ali Er

 

Eskişehir

Hatay

İçel

 

(Muhalefet şerhi eklidir)

(Muhalefet şerhim ektedir)

 

 

Üye

Üye

Üye

 

Masum Türker

Nesrin Nas

Celal Adan

 

İstanbul

İstanbul

İstanbul

 

 

(İmzada bulunamadı)

(Muhalefet şerhim ektedir)

 

Üye

Üye

Üye

 

Hasan Çalış

Arslan Aydar

Mehmet Serdaroğlu

 

Karaman

Kars

Kastamonu

 

Üye

Üye

Üye

 

Necdet Tekin

Süleyman Çelebi

Metin Ergun

 

Kırklareli

Mardin

Muğla

 

Üye

Üye

Üye

 

Mehmet Çakar

Kemal Kabataş

Yaşar Topçu

 

Samsun

Samsun

Sinop

 

 

(Muhalefet şerhim eklidir)

 

 

Üye

 

Üye

 

Lütfi Ceylan

 

Bekir Gündoğan

 

Tokat

 

Tunceli

 

PLAN VE BÜTÇE KOMİSYONU BAŞKANLIĞINA

MUHALEFET ŞERHİ

Görüşülmekte olan bu tasarıya aşağıdaki nedenlerle muhalif olduğumuzu arz ederiz.

1 - Plan Bütçe Komisyonu bir partinin kapatılması nedeniyle bazı üyelerin üyeliklerinin düşmüş bulunması karşısında, bu konuda noksanlık giderilmediği sürece çalışmalarını sürdüremez.

a) Bütçe Plan Komisyonu bir İçtüzük Komisyonu değildir. Yapısı anayasada düzenlenmiştir. Parlamentonun varlık sebebi bütçe hakkını doğru temellere oturtma üzerine kurulmuştur. Anayasa açıkça bağımsız milletvekillerinin oranlı şekilde bu komisyonda temsilini emretmektedir. Anayasa buyruğu düzenlemeler çerçevesinde bu hak komisyon ve parlamento tarafından askıya alınamaz, kesintiye uğratılamaz. (Anayasa Mad. 162/2; mad. 11/1)

b) İçtüzüğün 11, 21, 22 ve benzeri maddelerinde tanzim olunan komisyonlarda temsil, boşalma ve doldurma kuralları Anayasanın 95 inci maddesinde çerçeve olarak düzenlenen komisyonlar yapısı ile ilgilidir. Başka deyimle içtüzükte tanımlanan komisyonlarla ilgilidir. (İçtüzük Madde 20) Boşalma halinde eski komisyonun göreve devam edeceği yönündeki İçtüzük hükmü bir anayasa kuralı değildir. Anayasa, Bütçe ve Plan Komisyonunda bağımsızların temsilini ve kuşkusuz kişi-muhalefet olan bağımsız Milletvekillerinin bu komisyonda yer almasını bir anayasa sorunu saymıştır. Bir konunun anayasa sorunu sayılmasının zorunlu sonucu her hal ve şartta o noksanlığın giderilmesi gereğidir. Diğer deyimle bir parti kapatılması ile ortaya çıkan boşalmanın getirdiği sayı noksanlığını gidermek, bir faaliyet şartıdır. O giderilmedikçe faaliyet durdurulur. (Anayasa Mad. 11)

c) Anayasa koşulu, saydam yasamanın ve olası malî yolsuzlukların önlenmesine kaynaklık edecek normatif çalışmaların gerçekleştirilmesinin mekanik koşuludur. Bir bağımsız muhalif milletvekilinin belli bir açılımı komisyonu etkileyebilir ve süreçte verim ve kalite bu yolla sağlanıp, olası risklerin önüne geçilebilir. Yasama tarihinde bu örneklere rastlanmamış değildir.

d) Bu noksanlık Cumhurbaşkanımızın veto yetkisi kullanmasını zorunlu kılabilir. Yasama sadece hukuka uygun davranma değil, olası süreç tavırlarını öngörerek gereğini yapma zorundadır.

2 -Tasarının birinci maddesi ile yurt dışına çıkış yapan Türk vatandaşlarından çıkış başına 50 ABD Doları karşılığı TL. tutarında borç alınması öngörülüyor. Bakanlar Kurulu bu tutarı bir katına artırmaya yetkili kılınıyor. Uygulamadaki sorunlar nedeniyle yürürlükten kaldırılmış olan haraç niteliğindeki bu ödeme çağdaş tüm vergi ilkelerine aykırıdır. Türk vatandaşlarının seyahat hürriyetlerini kısıtlıyor, vergi sistemi pratiği ve teorisi ile uyumlu değildir.

3 - Tasarının ikinci maddesi ile vadeli banka hesabı açılması ve hesap yenilemelerine getirilen bir milyon TL. lık özel işlem vergisi, vergilenmede özensizliğin, ilkesizliğin bir örneğidir. Bu uygulama özellikle küçük tasarruf sahiplerinin bankada hesap açmaktan kaçınmasına neden olacaktır. Çağdaş yaşamın gereği olan bankalarla işlem yapma, tasarruflarını bankada tutma alışkanlıklarını olumsuz yönde etkileyecektir. Ekonomide ihtiyaç duyulan, vadeli fon yaratma ve bu fonları ekonomiye aktarma prensibi ile taban tabana zıt olan, caydırıcı olan bu düzenlemenin vergi tekniği ve sistemi açısından da savunulabilir bir yönü bulunmamaktadır. Devlet, çocuklarımızın kumbara hesaplarına ve küçük tasarruflarına da göz dikmektedir.

 

Oğuz Tezmen

Kemal Kabataş

Mehmet Dönen

 

Bursa

Samsun

Hatay

 

M. Sadri Yıldırım

Celal Adan

Necati Yöndar

 

Eskişehir

İstanbul

Bingöl

 

HÜKÜMETİN TEKLİF ETTİĞİ METİN

 

YURT DIŞINA ÇIKIŞLARDAN HARÇ ALINMASI VE 4481 SAYILI KANUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA KANUN TASARISI

MADDE 1. – 26.11.1999 tarihli ve 4481 sayılı Kanunun 9 uncu maddesine birinci fıkradan sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Bankalarca açılan veya yenilenen vadeli mevduat hesabı sahiplerinden vade sonunda her bir vadeli mevduat hesabı için 1 000 000 lira özel işlem vergisi tahsil edilir. Bankalar tarafından tahsil edilen bu vergi, her ayın yedinci günü akşamına kadar ilgili vergi dairesine bir beyanname ile beyan edilir ve aynı süre içerisinde ödenir.”

MADDE 2. – Yurt dışına çıkış yapan (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti hariç) Türk vatandaşlarından çıkış başına 50 ABD Doları karşılığı Türk lirası tutarında harç alınır.

Bakanlar Kurulu bu harçtan muaf tutulacaklar ile harcın ödenmesine ilişkin usul ve esasları belirlemeye ve harç miktarını bir katına kadar artırmaya yetkilidir.

MADDE 3. – Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

 

MADDE 4. – Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

 

PLAN VE BÜTÇE KOMİSYONUNUN KABUL ETTİĞİ METİN

YURT DIŞINA ÇIKIŞLARDAN HARÇ ALINMASI VE 4481 SAYILI KANUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDAKANUN TASARISI

MADDE 1. - Yurt dışına çıkış yapan (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti hariç) Türk vatandaşlarından çıkış başına 50 ABD Doları karşılığı Türk lirası tutarında harç alınır.

Bakanlar Kurulu bu harçtan muaf tutulacaklar ile harcın ödenmesine ilişkin usul ve esasları belirlemeye ve harç miktarını bir katına kadar artırmaya  veya  Kanuni oranlara kadar indirmeye yetkilidir.

MADDE 2. - 26.11.1999 tarihli ve 4481 sayılı Kanunun 9 uncu maddesine birinci fıkradan sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

"Birinci fıkrada belirtilen tarihe kadar uygulanmak üzere, vadeli mevduat ve vadeli döviz tevdiat hesabı ile özel finans kurumlarınca açılan katılma hesabı sahiplerinden, her vade sonunda, her bir hesap için bankalar ve özel finans kurumlarınca 1 000 000 lira özel işlem vergisi tahsil edilir.  Bankalar ve özel finans kurumları tarafından her ay tahsil edilen bu vergi, ertesi ayın yedinci günü akşamına kadar ilgili vergi dairesine bir beyanname ile beyan edilir ve aynı süre içerisinde ödenir. Bu hüküm Kanunun yürürlük tarihinden sonra vadesi dolan hesaplar için de uygulanır."

MADDE 3. - Bu Kanunun 1 inci  maddesi yayımını izleyen ay başında,  2 nci maddesi yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 4. - Bu Kanun hükümlerini  Bakanlar Kurulu yürütür.

 

Bülent Ecevit

 

 

 

 

Başbakan

 

 

 

 

Devlet Bak. ve Başb. Yrd.

Devlet Bak. ve Başb. Yrd.

Devlet Bak. ve Başb. Yrd.

 

 

D. Bahçeli

H. H. Özkan

M. Yılmaz

 

 

Devlet Bakanı

Devlet Bakanı

Devlet Bakanı

 

 

K. Derviş

Prof. Dr. T. Toskay

M. Keçeciler

 

 

Devlet Bakanı

Devlet Bakanı

Devlet Bakanı

 

 

Prof. Dr. Ş. S. Gürel

F. Bal

Dr. Y. Karakoyunlu

 

 

Devlet Bakanı

Devlet Bakanı

Devlet Bakanı

 

 

M. Yılmaz

Prof. Dr. R. Mirzaoğlu

H. Gemici

 

 

Devlet Bakanı

Devlet Bakanı

Devlet Bakanı

 

 

Prof. Dr. Ş. Üşenmez

E. S. Gaydalı

F. Ünlü

 

 

Devlet Bakanı V.

Devlet Bakanı

Adalet Bakanı

 

 

Prof. Dr. R. Mirzaoğlu

R. Önal

Prof. Dr. H. S. Türk

 

 

Millî Savunma Bakanı

İçişleri Bakanı

Dışişleri Bakanı V.

 

 

S. Çakmakoğlu

R. K. Yücelen

Prof. Dr. Ş. S. Gürel

 

 

Maliye Bakanı

Millî Eğitim Bakanı

Bayındırlık ve İskân Bakanı

 

 

S. Oral

M. Bostancıoğlu

K. Aydın

 

 

Sağlık Bakanı V.

Ulaştırma Bakanı

Tarım ve Köyişleri Bakanı

 

 

F. Bal

Prof. Dr. E. Öksüz

Prof. Dr. H. Y. Gökalp

 

 

Çalışma ve Sos. Güv. Bakanı

Sanayi ve Ticaret Bakanı V.

En. ve Tab. Kay. Bakanı

 

 

Y. Okuyan

Prof. Dr. E. Öksüz

Z. Çakan

 

 

Kültür Bakanı

Turizm Bakanı

Orman Bakanı

 

 

M. İ. Talay

E. Mumcu

Prof. Dr. N. Çağan

 

 

 

Çevre Bakanı

 

 

 

 

F. Aytekin

 

 

 

 

 

 

SIRA SAYISI 734’ÜN SONU