Dönem : 21 Yasama Yılı : 3

T.B.M.M. (S. Sayısı : 578)

Kamu İktisadî Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı

ve Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu (1/784)

T.C.

Başbakanlık 5.12.2000

Kanunlar ve Kararlar

Genel Müdürlüğü

Sayı : B.02.0.KKG.0.10/101-209/6043

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Başkanlığınıza arzı Bakanlar Kurulunca 21.11.2000 tarihinde kararlaştırılan “Kamu İktisadî Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı” ile gerekçesi ilişikte gönderilmiştir.

Gereğini arz ederim.

Bülent Ecevit

Başbakan

GENEL GEREKÇE

233 sayılı Kamu İktisadî Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 2 nci maddesinde kamu iktisadî teşebbüsü (teşebbüs) deyiminin iktisadî devlet teşekkülleri (teşekkül) ile kamu iktisadî kuruluşlarını (kuruluş) ifade ettiği, bunlardan iktisadî devlet teşekküllerinin sermayesinin tamamı Devlete ait, iktisadî alanda ticarî esaslara göre faaliyet göstermek üzere kurulan kamu iktisadî teşebbüsü olduğu belirtilmektedir. Bu hüküm nedeniyle, Türk Ticaret Kanununun 277 nci maddesi uyarınca anonim şirket kurulabilmesi için gerekli olan beş ortak şartı yerine gelmediği için iktisadî devlet teşekkülleri ile kamu iktisadî kuruluşlarının anonim şirket şeklinde kurulmaları mümkün olmamaktadır.

Oysa, kamu iktisadî teşebbüslerinin özelleştirilmeleri aşamasında yurtiçi ve yurtdışında halka arz, gerçek ve/veya tüzel kişilere blok satış, borsada satış işlemlerinin yapılabilmesi için anonim şirket şeklinde yapılandırılmaları gerekmektedir. Aynı şekilde, Türkiye’de, Devletin payının yüksek olduğu enerji gibi birçok sektörde yeniden yapılanmaya gidilmesi ve sektörün serbest piyasa koşullarına uyumlu hale getirilmesi, özellikle artan enerji talebinin karşılanabilmesi için gerekli yatırımı sağlayacak olan özel sektör katılımı, sektörde yeni bir yapının oluşturulması ile mümkün olacaktır.

233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 3 üncü maddesinin (3) numaralı fıkrasında, iktisadî devlet teşekküllerinin anonim şirket statüsünde kurulabilmeleri ve bu şekilde kurulan teşekküllerde beş kurucu bulunması şartının aranmaması yönünde bir düzenlemeye gidilmesi neticesinde; bu teşekküllerin ekonomik ve ticarî esaslara uygun olarak ticarî faaliyette bulunmaları, serbest piyasa ekonomisine uyum sağlamaları, diğer şirketlerle eşit statüde ve eşit koşullarda rekabet etmeleri sağlanmış olacaktır.

Bilindiği üzere, iktisadî devlet teşekküllerinin de anonim şirket statüsünde kurulmasına olanak sağlayan 615 sayılı Kanun Hükmünde Kararname Anayasa Mahkemesinin 2.11.2000 tarihli ve E : 2000/72, K : 2000/46 sayılı Kararı ile iptal edilmiştir. İptal kararı nedeniyle ortaya çıkan hukukî boşluğun giderilmesi ve iptal edilen Kanun Hükmünde Kararname ile öngörülen gayenin karşılanabilmesi büyük önem taşımaktadır.

Bunun yanısıra, kamu bankalarının yeniden yapılandırılmalarına ve özelleştirilmelerine ilişkin Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası,Türkiye Halk Bankası Anonim Şirketi ve Türkiye Emlak Bankası Anonim Şirketi Hakkında Kanun, 15.11.2000 tarihinde TBMMGenel Kurulunda kabul edilmiştir. Söz konusu Kanun uyarınca kamu bankaları 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin dışına çıkarılmıştır. Bu bağlamda, 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye tâbi bir kamu bankası kalmadığı dikkate alınarak, daha önce söz konusu Kanun Hükmünde Kararnamenin 3 üncü maddesinin (3) numaralı fıkrasında yeralan, “Teşebbüslerden iktisadî devlet teşekkülü olanlar, bankacılık alanında, sermayelerinin en az % 91’inin Devlete ait olması şartıyla anonim şirket şeklinde de kurulabilir.” hükmüne yeni düzenlemede yer verilmemektedir.

Kanun Tasarısı, bu hususların karşılanabilmesi amacıyla hazırlanmıştır.

MADDE GEREKÇELERİ

Madde 1. – Madde ile, 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 3 üncü maddesinin, Anayasa Mahkemesince iptal edilen (3) numaralı fıkrası yeniden düzenlenerek; sermayesinin tamamı Devlete ait olan iktisadî devlet teşekküllerinin anonim şirket şeklinde kurulmasına olanak sağlanmakta ve anonim şirket statüsünde kurulan iktisadî devlet teşekküllerinde Türk Ticaret Kanununun 277 nci maddesinde sözü edilen 5 kurucunun bulunması şartının aranmaması, genel kurul ve denetçilerin bulunmaması öngörülmektedir.

İktisadî devlet teşekküllerinin anonim şirket şeklinde kurulması sonucunda; bu teşekküllerin ekonomik ve ticarî esaslara uygun olarak ticarî faaliyette bulunmaları, serbest piyasa ekonomisine uyum sağlamaları, rekabet ortamı içerisinde ve ticarî teamüllere uygun olarak kuruluş amaç ve faaliyetlerini gerçekleştirmeleri ile birlikte diğer şirketlerle eşit statüde ve eşit koşullarda rekabet etmeleri sağlanmakta, bu teşekküllerin özelleştirilmeleri aşamasında, borsada satış, halka arz gibi yöntemlerin uygulanmasına daha elverişli bir yapılanmaya gitme imkânı getirilmektedir.

Madde 2. – Yürürlük maddesidir.

Madde 3. – Yürütme maddesidir.

Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu

Türkiye Büyük Millet Meclisi

Plan ve Bütçe Komisyonu 18.1.2001

Esas No. : 1/784

Karar No. : 16

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Bakanlar Kurulunca 5.12.2000 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına sunulan ve 14.12.2000 tarihinde Başkanlıkça Komisyonumuza sevk olunan “Kamu İktisadî Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı” Komisyonumuzun 17.1.2001 tarihinde yaptığı 22 nci birleşimde Hükümeti temsilen Orman Bakanı Nami Çağan ile Maliye Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilâtı Müsteşarlığı ve Hazine Müsteşarlığı temsilcilerinin de katılımlarıyla incelenip, görüşülmüştür.

Bilindiği gibi; 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameyle iktisadî devlet teşekkülleri ile kamu iktisadî kuruluşlarına ilişkin hususlar düzenlenmiştir. Söz konusu Kanun Hükmünde Kararnamede, kamu iktisadî teşebbüsü deyiminin iktisadî devlet teşekkülleri ile kamu iktisadî kuruluşlarını ifade ettiği, bunlardan iktisadî devlet teşekküllerinin sermayesinin tamamı Devlete ait, iktisadî alanda ticarî esaslara göre faaliyet göstermek üzere kurulan kamu iktisadî teşebbüsleri olduğu belirtilmektedir. Bu nedenle, Türk Ticaret Kanununun 277 nci maddesi uyarınca anonim şirket kurulabilmesi için gerekli olan beş ortak şartı yerine gelmediği için iktisadî devlet teşekkülleri ile kamu iktisadî kuruluşlarının anonim şirket şeklinde kurulmaları mümkün olmamaktadır.

İktisadî devlet teşekküllerinin de anonim şirket statüsünde kurulmasına olanak sağlayan 615 sayılı Kanun Hükmünde Kararname dayanağını teşkil eden yetki kanununun iptal edilmesinden dolayı Anayasa Mahkemesinin 2.11.2000 tarih ve Esas : 2000/72, Karar : 2000/46 sayılı kararı ile iptal edilmiştir. Bu nedenle; gerek iptal kararı ile ortaya çıkan hukukî boşluğun giderilmesi, gerekse kamu iktisadî teşebbüslerinin özelleştirilmeleri aşamasında yurt içi ve yurt dışında halka arz, gerçek ve/veya tüzel kişilere blok satış, borsada satış işlemlerinin kolaylıkla yapılabilmesi ve özellikle devletin payının yüksek olduğu enerji sektöründe faaliyet gösteren KİT’lerde yeniden yapılanmaya gidilebilmesi için kamu iktisadî teşebbüslerinin anonim şirket şeklinde yeniden yapılandırılmasına olanak sağlayacak düzenlemeler yapılması gereği ortaya çıkmıştır.

Tasarı ve gerekçesi incelendiğinde; 8.6.1984 tarih ve 233 sayılı Kamu İktisadî Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 3 üncü maddesinin mülga (3) üncü bendi, bu Kanun Hükmünde Kararnamenin kapsamında olan kamu bankalarının 15.11.2000 tarih ve 4603 sayılı Kanun ile söz konusu Kanun Hükmünde Kararnamenin kapsamından çıkarılmaları da dikkate alınarak, iktisadî devlet teşekküllerinin Türk Ticaret Kanunun 277 nci maddesi hükmü dışında, beş kurucu üye ile genel kurul ve denetçileri bulunma koşulları aranmaksızın anonim şirket şeklinde kurulmalarına olanak sağlanmasının amaçlandığı anlaşılmaktadır.

Komisyonumuzda Tasarının geneli üzerinde yapılan görüşmelerde;

– Tasarının KİT’lerin özelleştirilmesine hız kazandıracağı, KİT’lerin anonim şirket şeklinde örgütlenmesi halinde daha kolay özelleştirilebileceği, bu bakımdan Tasarının olumlu karşılandığı, ancak özelleştirme sırasında KİT’lerin % 51 hissesi devredilirken % 49’unun kamu varlığı olarak korunmasında yarar bulunduğu,

– KİT’lerin zararlarının her geçen gün artmakta olduğu, ekonomiye sürekli hasar veren bu kuruluşların özelleştirilmesi konusunda kapsamlı bir strateji oluşturulması gerektiği,

– Tasarının kısa vadeli beklentileri karşılaması bakımından olumlu karşılandığı, ancak KİT’lerin anonim şirket haline dönüştürülmesinin sadece isimlerinde kalacağı, devlet kontrolü sürdüğü sürece tam anlamıyla anonim şirket olamayacakları, gerçek anlamda anonim şirket haline gelmeyen bu kuruluşların ileride bazı sorunlara yol açabileceği,

– Tasarı ile Türk Ticaret Kanununa uyumlu olmayan bir anonim şirket modeli öngörüldüğü, genel kurulun ve denetçilerin, anonim şirketlerin vazgeçilmez ögeleri olduğu, bunlar bulunmadığı takdirde gerçek bir anonim şirketten söz edilemeyeceği,

Şeklindeki görüş ve eleştirileri takiben Hükümet adına yapılan tamamlayıcı açıklamalarda;

– Tasarının ilk aşamada Türkiye Elektrik Üretim İletim Anonim Şirketi (TEAŞ)’ın üç ayrı iktisadî devlet teşekkülü olarak teşkilâtlandırılması suretiyle elektrik sektörünün yeniden yapılandırılması ve sektörün rekabete açılması amacını taşıdığı,

– TEAŞ’ın Bakanlar Kurulu kararı ile üç ayrı şirkete dönüştürüldüğü, ancak Danıştayın bu konuda 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameyi gerekçe göstererek yürütmeyi durdurduğu, bunun üzerine 4588 sayılı Yetki Kanununa dayanılarak çıkarılan 615 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin de Yetki Kanununun iptalinden sonra Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildiği, bu nedenle Tasarının hazırlandığı,

– KİT’lerin özelleştirilmesinde iki aşamada hareket edileceği, öncelikle bu kuruluşların ano-nim şirket haline dönüştürüleceği, daha sonra Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından özelleştirme kapsamına alınacağı, böylece bu tasarı ile oluşturulan anonim şirket statüsünün geçici bir statü olacağı,

İfade edilmiştir.

Tümü üzerindeki görüşmeleri müteakip Tasarı ve gerekçesi Komisyonumuzca da benimsenerek maddelerin görüşülmesine geçilmiş ve Tasarının maddeleri aynen kabul edilmiştir.

Raporumuz Genel Kurulun onayına sunulmak üzere Yüksek Başkanlığa saygı ile arz olunur.

	Başkan	Başkanvekili	Sözcü
	Metin Şahin	Hayrettin Özdemir	Nihat Gökbulut
	Antalya	Ankara	Kırıkkale
	Kâtip	Üye	Üye
	Cafer Tufan Yazıcıoğlu	Gaffar Yakın	Sait Açba
	Bartın	Afyon	Afyon
			(İmzada bulunamadı)
	Üye	Üye	Üye
	M. Zeki Sezer	Cengiz Aydoğan	M. Güven Karahan
	Ankara	Antalya	Balıkesir
		(İmzada bulunamadı)
	Üye	Üye	Üye
	Hüseyin Arabacı	Zeki Ergezen	Hayati Korkmaz
	Bilecik	Bitlis	Bursa
	Üye	Üye	Üye
	Oğuz Tezmen	Hakkı Duran	Hüseyin Karagöz
	Bursa	Çankırı	Çankırı
	(İmzada bulunamadı)		(İmzada bulunamadı)
	Üye	Üye	Üye
	Aslan Polat	Mehmet Sadri Yıldırım	Metin Kalkan
	Erzurum	Eskişehir	Hatay
			(İmzada bulunamadı)
	Üye	Üye	Üye
	Mehmet Dönen	Masum Türker	Nesrin Nas
	Hatay	İstanbul	İstanbul
	Üye	Üye	Üye
	Celal Adan	Hasan Çalış	Arslan Aydar
	İstanbul	Karaman	Kars
	(İmzada bulunamadı)
	Üye	Üye	Üye
	Mehmet Serdaroğlu	Necdet Tekin	Kemal Köse
	Kastamonu	Kırklareli	Kocaeli
	Üye	Üye	Üye
	Süleyman Çelebi	Metin Ergun	Ş. Ramis Savaş
	Mardin	Muğla	Sakarya
	Üye	Üye	Üye
	Cevat Ayhan	Kemal Kabataş	Lütfi Ceylan
	Sakarya	Samsun	Tokat
		(İmzada bulunamadı)
Üye
Bekir Gündoğan
Tunceli

HÜKÜMETİN TEKLİF ETTİĞİ METİN

KAMU İKTİSADÎ TEŞEBBÜSLERİ HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMEDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA

DAİR KANUN TASARISI

MADDE 1. – 8.6.1984 tarihli ve 233 sayılı Kamu İktisadî Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 3 üncü maddesinin mülga (3) numaralı fıkrası aşağıdaki şekilde yeniden düzenlenmiştir.

“3. Teşebbüslerden iktisadî devlet teşekkülü olanlar, anonim şirket şeklinde de kurulabilir. Anonim şirket şeklinde kurulan iktisadî devlet teşekküllerinde Türk Ticaret Kanununun 277 nci maddesinde sözü edilen 5 kurucunun bulunması şartı aranmaz, genel kurul ve denetçiler bulunmaz.”

MADDE 2. – Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 3. – Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
PLAN VE BÜTÇE KOMİSYONUNUN KABUL ETTİĞİ METİN

KAMU İKTİSADÎ TEŞEBBÜSLERİ HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMEDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA

DAİR KANUN TASARISI

MADDE 1. – Tasarının 1 inci maddesi aynen kabul edilmiştir.

MADDE 2. – Tasarının 2 nci maddesi aynen kabul edilmiştir.

MADDE 3. – Tasarının 3 üncü maddesi aynen kabul edilmiştir.

Bülent Ecevit
Başbakan
Devlet Bak. ve Başb. Yrd.	Devlet Bak. ve Başb. Yrd.	Devlet Bak. ve Başb. Yrd.
D. Bahçeli	H. H. Özkan	A. M. Yılmaz
Devlet Bakanı	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı V.
R. Önal	Prof. Dr. T. Toskay	Y. Yalova
Devlet Bakanı	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı
Prof. Dr. Ş. S. Gürel	F. Bal	Y. Yalova
Devlet Bakanı	Devlet Bakanı V.	Devlet Bakanı
M. Yılmaz	Prof. Dr. Ş. Üşenmez	R. K. Yücelen
Devlet Bakanı	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı
H. Gemici	Prof. Dr. Ş. Üşenmez	E. S. Gaydalı
Devlet Bakanı	Devlet Bakanı	Adalet Bakanı
F. Ünlü	Prof. Dr. A. Çay	Prof. Dr. H. S. Türk
Millî SavunmaBakanı	İçişleri Bakanı	Dışişleri Bakanı
S. Çakmakoğlu	S. Tantan	İ. Cem
Maliye Bakanı	Millî Eğitim Bakanı	Bayındırlık ve İskân Bakanı
S. Oral	M. Bostancıoğlu	K. Aydın
Sağlık Bakanı	Ulaştırma Bakanı	Tarım ve Köyişleri Bakanı
Doç. Dr. O. Durmuş	Prof. Dr. E. Öksüz	Prof. Dr. H. Y. Gökalp
Çalışma ve Sos. Güv. Bakanı	Sanayi ve Ticaret Bakanı	En. ve Tab. Kay. Bakanı
Y. Okuyan	A. K. Tanrıkulu	M. C. Ersümer
Kültür Bakanı	Turizm Bakanı	Orman Bakanı
M. İ. Talay	E. Mumcu	Prof. Dr. N. Çağan
	Çevre Bakanı V.
	Prof. Dr. N. Çağan