Dönem : 21

Dönem : 21 Yasama Yılı : 3

T.B.M.M. (S. Sayısı : 655)

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı ve Plan ve Bütçe

Komisyonu Raporu (1/839)

T.C.

Başbakanlık 14.4.2001

Kanunlar ve Kararlar

Genel Müdürlüğü

Sayı : B.02.0.KKG.0.10/101-290/1767

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Başkanlığınıza arzı Bakanlar Kurulunca 9.4.2001 tarihinde kararlaştırılan “Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı” ile gerekçesi ilişikte gönderilmiştir.

Gereğini arz ederim.

Bülent Ecevit

Başbakan

GENEL GEREKÇE

14.1.1970 tarihli ve 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun yürürlüğe girdiği 26.1.1970 tarihinden bugüne kadar geçen 31 yıllık süre içinde hızla değişen ekonomik koşullar ve merkez bankacılığı konusunda başta Avrupa Birliği normları olmak üzere dünyada meydana gelen gelişmeler çerçevesinde Kanunda değişiklik yapılması gereği doğmuştur.

Bu çerçevede hazırlanan Tasarı ile; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (Banka)’nın temel amacının fiyat istikrarını sağlamak olduğu ve Bankanın ülke para politikasının belirlenmesinde ve uygulanmasında tek yetkili ve sorumlu olduğu hükme bağlanmıştır.

– Banka, ana hedef olan enflasyonla mücadelenin etkin biçimde sürdürülmesi amacıyla, bir çok ülkede başarıyla uygulanan enflasyon hedefini Hükümetle birlikte belirleme görev ve yetkisiyle donatılmıştır.

– Banka, fiyat istikrarını sağlamak, enflasyonla mücadele edebilmek için günümüz merkez bankacılığında kullanılan para politikası araçlarını doğrudan belirleme ve kullanma ile görevli ve yetkili kılınmıştır.

– Bankanın temel hedefini gerçekleştirebilmesi için;açık piyasa işlemleri, döviz ve efektif işlemleri, reeskont ve avans işlemleri, zorunlu karşılık ve umumî disponibilite ile uygun bulacağı diğer para politikası araçlarından yararlanması öngörülmüştür.

– Fiyat istikrarının gerçekleştirilmesinde etkinlik sağlanması amacıyla, dünyadaki uygulamalar da göz önüne alınarak Banka bünyesinde Para Politikası Kurulu oluşturulmuştur.

– Enflasyon hedeflemesinin gerektirdiği analitik ve istatistiksel yeterliliğinin artırılması için, Banka, finansal sistemle ilgili tüm istatistikî bilgiler ile ekonomideki ve ödemeler dengesindeki gelişmelerin izlenmesinde gerekli görülecek diğer istatistikî bilgileri toplama yetkisine sahip kılınmıştır.

– Finansal sistemde istikrarı sağlama görev ve yetkisi kapsamında, Bankaya malî sistemin alt yapısının güçlendirilmesi, malî sistemin taşıdığı risklerin belirlenmesi amacıyla sistemi izleme ve değerlendirmeler yapma, malî sistemdeki risklerin sektörün geneline yayılmasını önlemek için gerekli tedbirleri alma yetkisi verilmiştir.

– Banka, bir bütün olarak makro ekonomik dengelerin sağlanması açısından, teknolojik gelişmelerden de yararlanarak etkin ve güvenilir bir ödeme sistemi kurmak ve sürdürmekle görevlendirilmiştir.

– Fiyat istikrarını sağlama amacıyla çelişmemek kaydıyla Bankaca Hükümetin büyüme ve istihdam politikalarının desteklenmesi öngörülmüştür.

– Bankanın para politikasının belirlenmesinde şeffaflığın sağlanması ve para politikası kararlarında hesap verilebilirliğin/açıklanabilirliğin gerçekleştirilmesi amacıyla, Bankanın bilanço, kâr ve zarar hesaplarının bağımsız denetim kuruluşlarınca denetlenebilmesi ve Banka faaliyetleri ile uygulanmış ve uygulanacak olan para politikası hakkında Banka tarafından yılda iki defa Bakanlar Kuruluna rapor sunulması, para politikası hedefleri ve uygulamalarına ilişkin dönemsel raporlar hazırlanarak kamuoyuna duyurulması esası getirilmiştir.

– Bankanın, temel hedefine ekonomi ilkelerine göre ulaşmasının sağlanması, görev ve yetkilerini kendi sorumluluğu altında etkin ve bağımsız kullanabilmesi amacıyla, hiçbir makam ve merciin Bankaya talimat veremeyeceği hükme bağlanmıştır.

– Bankaya verilen yeni görevlerle belirlenen hedefler sonucu ve ekonomik koşullarda meydana gelen değişiklikler nedeniyle uygulama olanağı kalmayan maddeler yürürlükten kaldırılmıştır.

MADDE GEREKÇELERİ

Madde 1. - Başta Avrupa Birliği olmak üzere, dünyadaki gelişmeler de değerlendirilerek, Bankanın temel amacının fiyat istikrarını sağlama olduğu açıkça belirtilmiştir.

Banka, bu temel amaca ulaşmak için, uygulanacak para politikası ve araçlarını doğrudan kendisi belirleyecek ve bu Kanunla kendisine verilen görev ve yetkileri kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak kullanacaktır.

Maddede, Bankanın, ülkenin para politikasının belirlenmesi ve uygulanmasında tek yetkili ve sorumlu olduğu ve Hükümetle birlikte para politikası stratejisi çerçevesinde enflasyon hedefini belirleyeceği belirtilerek, Avrupa Birliği normları ile uyum sağlanmıştır.

Ayrıca, Bankanın ödeme, menkul kıymet transferi ve mutabakat sistemleri kurabileceği öngörülmüştür. Ödeme sistemlerinin Banka dışında diğer bankalarca veya başka kuruluşlarca da kurulup, işletilebilmesi karşısında, bu sistemlerin de sorunsuz ve kesintisiz çalışabilmesine yönelik müdahalelerde bulunma, gerektiğinde düzenlemelerini yapma, gözetim ve denetimi konusunda Bankaya görev ve yetki verilmiştir.

Banka, teknolojik gelişmeler karşısında ortaya çıkabilecek elektronik para gibi ödeme yöntemleri ve araçlarını belirleme ile elektronik ortamda yürütülecek işlemlere ilişkin düzenleme yapma konularında yetkili kılınmıştır.

Bankanın fiyat istikrarını sağlama amacıyla, finansal sistemde istikrarı sağlayıcı ve para ve döviz piyasaları ile ilgili her türlü düzenleyici tedbirleri alabileceği hükme bağlanmıştır.

Bankanın temel amacını gerçekleştirebilmesi için gerekli olan bağımsız yapının sonucu olarak, hiçbir makam ve merciin Bankaya talimat veremeyeceği hükme bağlanmıştır.

Banka, Hükümetin büyüme ve istihdam politikaları ile kendi para politikası arasındaki uyumu, temel amacı olan fiyat istikrarını sağlama ile çelişmemek kaydıyla gözetecektir.

Bu esaslar çerçevesinde Bankanın temel görev ve yetkileri yeni bir sistematik içinde düzenlenmiştir.

Madde 2. - Madde ile, Bankanın organları arasına Para Politikası Kurulu da dahil edilerek Bankanın organları yeniden düzenlenmiştir.

Madde 3. - Madde ile, Bankanın anonim şirket yapısına uygun biçimde, Türk Ticaret Kanununun yönetim kuruluna ilişkin hükümlerine paralel olarak oluşturulmuş bulunan Banka Meclisinin görev ve yetkileri ayrıntılı olarak yeniden düzenlenmiştir.

Madde 4. - Madde ile, fiyat istikrarının gerçekleştirilmesinde etkinlik sağlanması amacıyla Banka bünyesinde Para Politikası Kurulu oluşturulmuş ve Kurulun görev ve yetkileri belirlenmiştir. Ayrıca, Kurulun bu görev ve yetkilerini kullanırken şeffaflığın sağlanmasına yönelik düzenlemeler de yapılmıştır.

Madde 5. - Madde ile, bağımsız bir şekilde ve uyum içinde görev yapmalarını teminen Başkanın önerisi üzerine müşterek kararla atanacak olan Başkan Yardımcılarının görev süreleri uzatılmıştır.

Başkan Yardımcılarının görev süreleri dolmadan görevden alınamayacakları yönündeki hükümle Bankanın bağımsız olarak faaliyet göstermesi sağlanmaya çalışılmıştır.

Madde 6. - Madde ile, malî sistemdeki risklerin sektörün geneline yayılmasını önlemek için gerekli düzenlemeler yapılmıştır.

Ayrıca, Bankalar Kanununun 15 inci maddesinin (5) numaralı fıkrasının (b) bendindeki düzenlemeye paralel olarak, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna olağanüstü durumlarda avans verilmesi; bankacılık sisteminde belirsizlik ve güvensizlik oluşması ve fon çekilişlerinin hızlanması halinde de bankalara verilebilecek krediler konusunda düzenlemeler yapılmıştır.

Bankalar, özel finans kurumları ve Bankaca uygun görülecek diğer malî kurumların karşılaşabilecekleri riskleri önlemek amacıyla, yükümlülükleri esas alınarak, Banka nezdinde açılacak bir hesapta nakden zorunlu karşılık tesis etmeleri öngörülmüştür. Bu karşılığın oranı ile yükümlülüklerin kapsamı, tesis süresi, bu yükümlülükler için tesis edilen karışlığa gerektiğinde ödenecek faiz oranı ve mevduat veya katılma hesaplarından olağanüstü çekilişlerde yapılacak işlemler de dahil olmak üzere uygulamaya yönelik her türlü usul ve esasları belirleme yetkisi Bankaya verilmiştir. Ayrıca, adı geçen kuruluşların taahhütlerine karış bulunduracakları umumi disponibilitenin nitelik ve oranının gerektiğinde Bankaca tespit edilmesi öngörülmüş, zorunlu karşılığın tesis amacı dışında hiçbir amaç ve konunun finansmanı için kullanılamayacağı, temlik ve haciz edilemeyeceği belirtilmiştir.

Zorunlu karşılık ve umumi disponibiliteye ilişkin olarak Bankaca belirlenecek usul ve esaslara aykırı davrananlara da cezai faiz tahakkuk ettirilmesi öngörülmüş, bu faizin 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanuna göre tahsil edilerek, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna gelir kaydedilmesi esası benimsenmiştir.

Bankanın temel görev ve yetkilerinin yürütülmesi ile Kanun ve mevzuat ile Bankaya verilen yetkiler çerçevesinde bankaların, ödünç para verme işlemleri ve mevduat kabulünde uygulayacakları faiz oranlarını belirlenecek esaslara göre Bankaya bildirmeleri hükme bağlanmış, bankalardaki mevduatın vade ve türleri ile özel finans kurumlarındaki katılma hesaplarının vadelerinin belirlenmesinde Banka yetkili kılınmıştır.

Madde 7. – Madde ile , malî açıdan şeffaflığın ve kamuouyuna hesap verilebilirliğin sağlanması amacıyla Bankanın, bilanço, kâr ve zarar hesaplarını bağımsız denetim kuruluşlarına denetlettirebilmesi hükme bağlanmıştır.

Başkan tarafından Bankanın faaliyetleri ile uygulanmış ve uygulanacak para politikası hakkında her yıl nisan ve ekim aylarında Bakanlar Kuruluna bilgi verilmesi ve Bankaca dönemsel olarak hazırlanacak raporların kamuoyuna duyurulması öngörülerek, hesap verilebilirlik ve şeffaflık sağlanmıştır.

Belirlenen hedeflere ilân edilen sürede ulaşılamaması ya da ulaşılamama olasılığının ortaya çıkması halinde Bankanın, bu durumunun nedenlerini ve alınması gereken önlemleri Hükümete yazılı olarak bildirmesi ve kamuoyuna açıklaması zorunluluğu getirilerek, kamuoyunun aydınlatılması öngörülmüştür.

Madde 8. – Öncelikli işlevi para politikasının yürütülmesi yoluyla fiyat istikrarının sağlanması olan Bankanın bu hedefine ulaşmasında finansal istikrarın sağlanması da büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle, Bankanın, bankalar, özel finans kurumları ve diğer malî kurumların malî yapıları hakkında doğru ve yeterli bilgiye sahip olması bir zorunluluktur. Bu doğrultuda, madde ile, söz konusu kurumların istenilecek bilgi ve belgeleri, yıllık bilançolarını, kâr ve zarar hesaplarını, idare meclisi ve denetçi raporları ile birlikte Bankaya vermekle yükümlü oldukları hükmü getirilmiştir. Ayrıca, anılan kurumların gönderdikleri bilgilerin, kayıtları ile uyumlu olup olmadığı konusunda görüş içeren bağımsız denetim raporlarının Bankaya gönderilmesinin sağlayacağı yarar gözetilerek bu yönde bir düzenleme de yapılmıştır.

Fiyat istikrarının sağlanmasına yönelik politikaların hatalı bilgi akışı veya bilgi akışındaki gecikme nedeniyle aksamaması için, Bankaya, bilgi verme yükümlülüğüne aykırı davrananlar hakkında idarî önlem alma yetkisi verilmiştir.

Kendisinden bilgi istenen kurumların malî durumlarında olumsuzluklar tespit edildiğinde, gerekli önlemlerin alınması amacıyla ilgili gözetim otoritelerinin bilgilendirilmesine yönelik olarak düzenleme yapılmıştır.

Bankanın, bu Kanunla kendisine verilen görevleri gerçekleştirebilmesi için istatistiki bilgi toplama yetkisine de sahip olma zorunluluğu gözetilerek bu konuda gerekli düzenleme yapılmıştır.

Özellikle dış hizmet hesapları ile ilgili olarak, bu alanda karşılaşılan güçlükler göz önünde bulundurularak, ödemeler dengesi istatistiklerin toplanmasına, dış hizmet girdilerinin ölçümlenmesine ilişkin kurumsal yetki güçlendirilmiştir. Böylece, mevzuatın, Avrupa Birliği normlarına uyumu sağlanmıştır.

Madde 9. – Madde ile, Bankanın temel amacı olan fiyat istikrarını sağlamaya yönelik olarak kullanacağı para politikası araçları içinde reeskont ve avans işlemleri de sayılmış, Bankanın günün koşul ve gereklerine göre işlem yapabilmesini teminen Bankaya reeskont ve avans işlemlerine ilişkin gerekli tüm düzenlemeleri yapma olanağı tanınmıştır.

Madde 10. – Madde ile, para politikası aracı olarak açık piyasa işlemleri düzenlenmiştir. Bu düzenlemeden amaç, birçok ülkede para arzının ve ekonominin likiditesinin düzenlenmesinde en etkin araç olarak kullanılan açık piyasa işlemlerinin ülkemizde de aynı etkinlikle kullanılabilmesini sağlamaktır. Maddenin birinci fıkrasında da, Bankaya Türk Lirası karşılığında menkul kıymet kesin alım satımı, geri satma anlaşması imzalayarak satın alma ve geri alma anlaşması imzalayarak satabilme işlemleri de yapma yetkisi verilmektedir. Ayrıca,Bankaya, ekonomideki ve para piyasasındaki gelişmelere göre uygulamaya ilişkin usul ve esasları düzenleme yetkisi verilmiş ve böylece bu işlemlere esneklik kazandırılmıştır. Diğer taraftan, açık piyasa işlemlerinin, Hazine de dahil olmak üzere, hiçbir kamu kurum ve kuruluşu ile diğer kurum ve kuruluşlara kredi sağlamak amacıyla yapılamayacağı vurgulanmış ve vadesi 91 günü geçen menkul kıymetlerin açık piyasa işlemlerine dahil edilemeyeceği belirtilerek Bankanın açık piyasa işlemleri portföyünün likit bir halde bulunması amaçlanmıştır.

Ayrıca, Bankanın, bu işlemleri yapacağı kurum ve kuruluşları, bankalar ile Sermaye Piyasası Kurulunca belirlenen aracı kuruluşlar arasından seçmesi zorunluluğu getirilmiş ve böylece ikincil piyasanın gelişmesine katkı sağlanması amaçlanmıştır.

Madde 11. – Madde ile, Bankanın, Türk Lirasının yabancı paralar karşısındaki değerini belirlemek amacıyla, uyguladığı para politikası çerçevesinde, döviz ve efektiflerin vadesiz ve vadeli alım ve satımı ile şartları önceden belirlenmek suretiyle dövizlerin Türk Lirası ile değişimi ve swap, forward gibi sair türev işlemleri yapabileceği düzenlenmiştir.

Ayrıca Bankanın ülke altın ve döviz rezervleri ile ilgili işlemlerde etkinliğinin artırılmasını sağlayacak ve ortaya çıkabilecek yeni koşulları da kapsayacak bir düzenleme getirilmiştir.

Madde 12. – Madde ile , Bankanın bağımsızlığının ve para politikasının etkin bir şekilde gerçekleştirilmesinin sağlanması amacıyla Bankanın yapamayacağı işlemler düzenlenmiş, ayrıca Bankanın kendi işlemlerine ilişkin olarak teminat verebileceği konusuna açıklık getirilmiştir.

Madde 13. – Madde ile, Türk Lirası değerinin değişmesi nedeniyle Bankanın aktif ve pasifindeki altın ve dövizlerin yeniden değerlendirilmesi sonucu oluşan gerçekleşmemiş gelir veya giderlerin geçici bir hesapta izleneceği ve bu gelir ve giderlerin gerçekleşmesi halinde, gerçekleşen tutarların kâr ve zarar hesabına aktarılarak bu hesaptan dağıtıma tabi tutulacağı hükme bağlanmıştır.

Madde 14. – Madde ile, Kanunun etkin olarak uygulanması, böylece Kanunla Bankaya verilen görev ve yetkilerin eksiksiz yerine getirilebilmesi amacıyla Kanunda düzenlenen yükümlülüklerin ihlalleri, Bankanın Bankalar Kanununa tâbi olmadığı ve mensuplarının da ceza hukuku açısından memur sayılmadığı göz önünde bulundurularak, Bankalar Kanununa paralel yaptırımlara tâbi tutulmuştur.

Madde 15. – Madde ile, Bankaya verilen yeni görevler ve belirlenen hedefler sonucu ve ekonomik koşullardaki değişim nedeniyle uygulanma olanağı kalmayan maddeler yürürlükten kaldırılmıştır.

Geçici Madde – Madde ile, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte görevde bulunan Başkan (Guvernör) Yardımcılarının görev sürelerinin, değişiklikten önceki hüküm çerçevesinde üç yıl olarak uygulanması amaçlanmıştır.

Madde 16. – Yürürlük maddesidir.

Madde 17. – Yürütme maddesidir.

Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu

Türkiye Büyük Millet Meclisi

Plan ve Bütçe Komisyonu 19.4.2001

Esas No.: 1/839

Karar No.: 39

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Bakanlar Kurulunca 14.4.2001 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına sunulan ve Başkanlıkça 16.4.2001 tarihinde tali Komisyon olarak Adalet Komisyonuna, esas Komisyon olarak da Komisyonumuza havale olunan "Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Tasarısı", Komisyonumuzun 18.4.2001 tarihinde yaptığı 40 ıncı birleşimde Hükümeti temsilen Devlet Bakanı Kemal Derviş ile Maliye Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Hazine Müsteşarlığı ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası temsilcilerinin de katılımlarıyla incelenip, görüşülmüştür.

Bilindiği gibi, günümüzde Merkez Bankaları hemen her ülkede, para piyasasının düzenlenmesi, ülke içindeki bankaların kredi hacmi ile bu kredilerin dağılımını ayarlamak, altın ve döviz rezervlerini yönetmek, dış ödemelerin düzenlenmesi ile devletin haznedarlığı işlevini yerine getirmek gibi önemli görevler üstlenmektedir. Ülkemizde sözkonusu görevleri yerine getirmek üzere 11.8.1930 tarihinde 1715 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun kabul edilmesiyle bir Merkez Bankası kurulmuştur. Daha sonra, 1970'li yılların ekonomik koşullarına uygun olarak Bankanın görev ve yetkileri 4.1.1970 tarih ve 1211 sayılı Kanun ile yeniden düzenlenmiştir.

1980'den sonra Dünya ekonomisinde yaşanan ekonomik gelişmeler dikkate alındığında, para politikalarının tespit edilerek uygulanmasında Merkez Bankalarına, 1970'lerin ekonomik şartları ile karşılaştırılmayacak ölçüde önemli görevler yüklenmiştir. Dünya'nın globalleşmesi ile mal ve hizmetlerin yanında sermaye de ülkeler arasında serbestçe hareket etmeye başlamıştır. Sıcak para olarak tanımlanan sermaye hareketleri, ülkelerin para politikalarını önemli ölçüde etkilemekte ve para politikalarının uygulayıcısı konumundaki Merkez Bankalarının, bu yeni şartlara göre reorganizasyonu gündeme gelmektedir. Bu çerçevede, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının da 1970'den bugüne kadar geçen 31 yıllık süre içinde hızla değişen ekonomik koşullar ve merkez bankacılığı konusunda, başta Avrupa Birliği normları olmak üzere, dünyada meydana gelen gelişmeler doğrultusunda görev ve sorumluluklarında değişiklik yapılması zarureti hasıl olmuştur.

Tasarı ve gerekçesi incelendiğinde; 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununda;

- Fiyat istikrarını sağlamanın bankanın temel amacı olduğunun hükme bağlanmasına, fiyat istikrarının sağlanmasında etkinliği sağlamak amacıyla Para Politikası Kurulu kurulmasına,

- Avrupa Birliği normlarına uygun olarak, Bankanın para politikasına uygun enflasyon hedefini Hükümetle birlikte belirlemesine,

- Bankanın para politikası araçlarını, doğrudan tespit edebilmesine, bu para politikası araçları kapsamına reeskont ve avans işlemlerinin de dahil edilmesine, bir para politikası aracı olan açık piyasa işlemlerinin günün ekonomik şartlarına göre yeniden belirlenmesine, para politikası çerçevesinde döviz ve efektiflerin vadesiz ve vadeli alım ve satımı ile şartları önceden belirlenmek kaydıyla dövizlerin Türk lirası ile değişimi ve swap, forward gibi sair türev işlemleri yapabilmesine,

- Banka Meclisinin görev ve yetkilerinin, Türk Ticaret Kanununun anonim şirketlerin yönetim kuruluna ilişkin hükümleri doğrultusunda yeniden belirlenmesine,

- Para ve kredi konusunda Bankanın yetki ve sorumluluklarının, mali sistemdeki risklerin sektörün geneline yayılmaması ve 4389 sayılı Bankalar Kanunu hükümleri çerçevesinde yeniden belirlenmesine,

- Bankanın, bilanço, kar ve zarar hesaplarının bağımsız denetim kuruluşlarınca denetlenebilmesine, Banka faaliyetleri ile politikaları hakkında Bankanın yılda iki defa Bakanlar Kuruluna rapor sunmasına, para politikası hedefleri ve uygulamalarına ilişkin dönemsel raporlar hazırlayarak kamuoyuna duyurulmasına,

- Bankalar, özel finans kurumları ile diğer mali kurumların mali yapıları hakkında Bankaya doğru ve yeterli bilgi sunmalarına,

Yönelik değişiklik ve düzenlemelerin yapılmasının öngörüldüğü anlaşılmaktadır.

Ayrıca, Bankaya verilen yeni görevlerle belirlenen hedefler ile ekonomik koşullarda meydana gelen değişiklikler nedeniyle 1211 sayılı Kanunda uygulama olanağı kalmayan bazı maddelerin yürürlükten kaldırılması hükme bağlanmıştır.

Tasarının tümü üzerinde yapılan müzakerelerde;

- Merkez Bankası Kanununda, Türk ve Dünya ekonomisinde son 30 yıldır yaşanan ekonomik gelişmelere paralel değişiklikler öngörülmesinin memnuniyetle karşılandığı, ancak dünyaki ekonomik gelişmeler sonucu merkez bankalarının görev ve sorumluluklarında meydana gelen değişimlerin ülkemiz Merkez Bankasına da yansıtılmasının bugünkü ekonomik sorunları tek başına çözmekten uzak olduğu,

- Bankanın, ülkenin değişen ekonomik politikalarının uygulanmasında dinamik görev yapma zorunluluğunun bulunduğu, özellikle döviz kuru ile para hacminin belirlenmesinde Bankanın, acil karar alarak, uygulama mekanizmalarını hızlı bir biçimde harekete geçirmesinin gerektiği,

- Bankanın son yaşanan ekonomik krizde mali sorumluluğu bulunduğu görüşleri ifade edilmekle birlikte ekonomik krizin mali piyasaların tamamını etkiler boyuta gelmesinde tek sorumlu olarak gösterilmesinin yanlış olduğu,

- Ekonomik sisteminin sağlıklı bir şekilde işlemediği bir ortamda Merkez Bankası Kanununda değişiklik yapılmasının doğru bir yaklaşım olmadığı, bu nedenle ekonominin bütün sektörleri ile bir bütün olarak denge noktasına gelmesinden sonra değişikliklerin yapılmasının daha yararlı olacağı,

- Ülkenin son yıllarda büyük oranda kamu açığı ile karşı karşıya bulunmasından dolayı iç ve dış borç stokunun arttığı, bütçelerin bir borç ödeme programı haline geldiği,

- Merkez Bankası Kanununda yapılması öngörülen değişikliklerin, Bankalar Kanununda ekonomik krize neden olan mali piyasalardaki sorunların çözümüne yönelik değişiklikler yapıldıktan sonra gerçekleştirilmesinin daha yararlı olacağı,

- Öngörülen mali değişiklikler ile mali piyasaların düzenlenmesi konusunda Bankanın yükümlülük altına gireceği, özellikle Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'na kaynak sağlama yetkisinin uygulamada sorunlara neden olabileceği,

- Son yıllarda çıkarılan kanunların büyük ölçüde kamunun harcamalarını artıran düzenlemeler öngördüğü, ekonomik program ile bağdaşmayan bu düzenlemelerin kamunun açığını daha da artırarak bugünkü ekonomik krizin nedenlerinden biri olduğu,

- Hazinenin %51'lik hissesi ve Banka Başkanının Başbakan tarafından atanması hususları dikkate alındığında bankanın özerkliğini zedelediği,

- Bankanın, Kanunla verilen görev ve yetkileri bağımsız olarak yerine getirmesi hükmünün memnuniyetle karşılandığı, ancak hiçbir makam ve merci tarafından Bankaya talimat verilemiyeceği şeklinde bir ifadenin uygun, görülmediği,

Şeklindeki görüş ve eleştirileri müteakip Hükümet adına yapılan tamamlayıcı açıklamalarda ;

- Ekonomik şartlarda son 30 yılda önemli değişikliklerin meydana geldiği, bu çerçevede Merkez Bankalarının ülkelerin ekonomik politikaların uygulanmasında çok önemli işlevler yerine getirmeye başladığı,

- Tasarı ile; Bankaya fiyat istikrarını sağlama görevinin verildiği, bu görevin enflasyonun kontrol altına alınmasına olumlu katkı sağlayacağı,

- Öngörülen düzenlemeler ile Bankaya para politikası araçlarını kullanma yetkisinin verildiği, Para Politikası Kurulu oluşturularak para politikalarının uygulanmasında Avrupa birliği normlarına uyum sağlanmasının hedeflendiği,

- Bankanın özerkliğinin sadece para politikalarının tesbit edilerek uygulanması anlamına geldiği, ülkenin genel ekonomik politikalarının Banka tarafından belirlenip uygulanmasının ise sözkonusu olmadığı,

- Para Politikası Kurulunun asıl amacının para hacminin belirlenmesinde etkin olmak ve fiyat istikrarını sağlamak olduğu, dolayısıyla bu Kurulun karşılıksız para basılmasını önleyerek, enflasyonun kontrol altına alınmasına katkı sağlamaya yönelik yetkilerle donatıldığı,

- Bankanın, Hükümetlerin genel politikaları dışında, ancak bu politikalarla uyumlu fiyat istikrarı ve para politikasına yönelik programın oluşturulmasında etkin rol almasının amaçlandığı,

İfade edilmiştir.

Tümü üzerinde yapılan müzakereleri müteakip Tasarı ve gerekçesi Komisyonumuzca da benimsenerek maddelerin görüşülmesine geçilmiştir.

Tasarının;

- Çerçeve 1 inci madde ile yeniden düzenlenen 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasının (I) numaralı bendinin (b) alt bendi, Bankanın, Türk lirasının yabancı paralar karşında, değerinin korunmasına yönelik kur rejimini belirleme yetkisini Hükümetle birlikte kullanabilmesi, aynı bendin ( c) alt bendi, 1211 sayılı Kanunun bütününde terim birliğinin sağlanması amacıyla "Kanuni Karşılıklar" ifadesi yerine "zorunlu karşılıklar ve umumi disponibilite" ifadesinin eklenmesi, aynı fıkranın (II) numaralı bendinin (b) alt bendi, Bankanın Hükümetle birlikte öncelikle enflasyon hedefini tespit etmesi ve bu tespite uyumlu olarak para politikasını oluşturmasına yönelik olarak yeniden düzenlenmesi ve beşinci fıkrası, Bankanın görev yetkilerine ilişkin çerçevenin 1211 sayılı Kanunla belirlenmesi ve aynı Kanunun diğer maddelerinde Bankanın özerkliği hususunun belirtilmesinden dolayı "Hiçbir makam ve merci Bankaya talimat veremez" şeklindeki ifadenin metinden çıkartılması suretiyle,

- Çerçeve 4 üncü madde ile 1211 sayılı Kanunun 22 nci maddesinden sonra gelmek üzere eklenmesi öngörülen "Para Politikası Kurulu" başlıklı 22/A maddesi, birinci fıkrasında yer alan "Başkanın (Guvernör) daveti üzerine," ifadesi Hazine temsilcisinin yeni oluşturulan Para Politikası Kurulu'na katılımına devamlılık kazandırmak amacıyla metinden çıkarılması ve beşinci fıkrasının ( c) bendinden sonra gelmek üzere, para politikasının uygulanmasına ilişkin hususların Para Politikası Kuruluna ait olduğuna açıklık getiren bir düzenlemenin yeni (d) bendi olarak eklenmesi suretiyle,

- Çerçeve 5 inci maddesinden sonra gelmek üzere, Tasarının 15 inci maddesi ile uygulama olanağı kalmaması nedeniyle yürürlükten kaldırılan maddelerin 1211 sayılı Kanunun 36 ncı maddesinin (b) fıkrası kapsamından da çıkarılmasına yönelik bir düzenlemenin çerçeve 6 ncı madde olarak metne eklenmesi ve müteakip madde numaralarının yeniden teselsül ettirilmesi suretiyle,

- Çerçeve 6 ncı maddesi ile yeniden düzenlenen 1211 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesi madde metninde geçen terimlere açıklık kazandırmak amacıyla redaksiyona tabi tutulması ve madde numarasının 7 olarak değiştirilmesi suretiyle,

- Çerçeve 7 nci maddesi ile yeniden düzenlenen 1211 sayılı Kanunun 42 nci maddesi, üçüncü fıkrasının sonuna Bankanın faaliyetlerine ilişkin olarak, yılda iki defa Plan ve Bütçe Komisyonunu bilgilendirmesine olanak sağlayan bir hükmün eklenmesi ve madde numarasının 8 olarak değiştirilmesi suretiyle,

- Geçici 1 inci maddesi; kanunların hazırlanmasında uygulanan esas ve usuller doğrultusunda redaksiyona tabi tutulması ve bu maddeden sonra gelmek üzere, Banka tarafından Hazineye verilen avanslar ile kamu kurum ve kuruluşlarına verilen kredilerin tasfiyesi ve Hazinenin ihraç ettiği borçlanma araçlarının, Banka tarafından birincil piyasadan da satın alma olanağının sağlanmasına ilişkin bir düzenlemenin yeni geçici 2 nci madde olarak metne eklenmesi suretiyle,

- 2, 3 ve 5 inci maddeleri aynen, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14 ve 15 inci maddeler ile yürürlük ve yürütmeye ilişkin 16 ve 17 inci maddeler 9, 10, 11, 12, 13, 14 ve 15, 16, 17, ve 18 inci maddeler olarak aynen, kabul edilmiştir.

Raporumuz Genel Kurulun onayına sunulmak üzere Yüksek Başkanlığa saygı ile arz olunur.

Başkan	Başkanvekili	Sözcü
Metin Şahin	Hayrettin Özdemir	Nihat Gökbulut
Antalya	Ankara	Kırıkkale
Kâtip	Üye	Üye
Cafer Tufan Yazıcıoğlu	Gaffar Yakın	Sait Açba
Bartın	Afyon	Afyon
		(Muhalefet şerhi eklidir.)
Üye	Üye	Üye
M. Zeki Sezer	M. Güven Karahan	Hüseyin Arabacı
Ankara	Balıkesir	Bilecik
Üye	Üye	Üye
Necati Yöndar	Zeki Ergezen	Hayati Korkmaz
Bingöl	Bitlis	Bursa
	(Muhalefet şerhi eklidir.)
Üye	Üye	Üye
Oğuz Tezmen	Hakkı Duran	Hüseyin Karagöz
Bursa	Çankırı	Çankırı
		(Muhalefet şerhi eklidir.)
Üye	Üye	Üye
Aslan Polat	MehmetSadri Yıldırım	S. Metin Kalkan
Erzurum	Eskişehir	Hatay
(Muhalefet şerhi ektedir.)		(İmzada bulunamadı)
Üye	Üye	Üye
Mehmet Dönen	Ali Er	Masum Türker
Hatay	İçel	İstanbul
Üye	Üye	Üye
Nesrin Nas	Celal Adan	Hasan Çalış
İstanbul	İstanbul	Karaman
	(İmzada bulunamadı)
Üye	Üye	Üye
Arslan Aydar	Mehmet Serdaroğlu	Necdet Tekin
Kars	Kastamonu	Kırklareli
Üye	Üye	Üye
Kemal Köse	Süleyman Çelebi	Metin Ergun
Kocaeli	Mardin	Muğla
Üye	Üye	Üye
Ahmet Kabil	Ş. Ramis Savaş	Cevat Ayhan
Rize	Sakarya	Sakarya
		(Muhalefet şerhi eklidir.)
Üye	Üye	Üye
Mehmet Çakar	Kemal Kabataş	Lütfi Ceylan
Samsun	Samsun	Tokat
	Üye
	Bekir Gündoğan
	Tunceli

MUHALEFET ŞERHİ

14.1.1970 tarih ve 1211 sayılı T.C. Merkez Bankası Kanununda değişiklik yapan 1/839 sayılı Kanun tasarısı ile ilgili muhalefet şerhidir.

1. Tasarı 16.4.2001 tarihinde komisyon üyelerine dağıtılmış ve 18.4.2001 tarihinde müzakere edilmiştir. Komisyon 17.4.2001 tarihinde de geç vakitlere kadar diğer tasarıları müzakere ettiği için üyeler tasarıyı yeterince tetkik edememişlerdir.

2. Bir alt komisyon kurulup tasarı üzerinde çalışılması teklif edilmiş, aciliyeti gerekçe gösterilerek reddedilmiştir. Tasarı bu şartlarda acele ile komisyondan geçirilmiştir.

3. Tasarı Hükümetin acele TBMM’den geçirmek istediği 15 tasarı arasında zikredilmektedir. Hükümetin kredi almak için kapısını çaldığı dışçevreler tarafından bu tasarıların acele çıkarılması istenmektedir. Ancak bu acelenin haklı bir sebebi yoktur. Hükümetin telaşı yersizdir.

Benzeri bazı kanunlar da geçmişte acele ile geçirilmiş ancak hemen ardından tekrar tekrar tadili yoluna gidilmiştir. Bankalar Kanunu bunlardan biridir ve önümüzdeki günlerde tekrar tadil edilecektir.

Kasım 2000 ve Şubat 2001’de yaşanan iktisadî krizlerin sebebi kanunların eksikliği değildir. Sebep hükümetin bilgisizliği, beceriksizliği ve acizliğidir. Hükümet Türkiye’nin meselelerini idare edemiyor.

Hükümetin aczi karşısında bürokrasi de siyasî irade eksikliği sebebi ile verimli ve başarılı bir çalışma yapamamaktadır. Hatta bu sebeple güvenilir olmaktan çıkmaktadır.

Gelişmeleri takip eden uzmanlar 2000 yılı Eylül ayında, uygulanan istikrar programında ince ayar gerektiğini açıkça ifade etmişlerdi. Ancak hükümetin bu ikazı dikkate alması gerekirken tersine ikazı yapanlar azarlanmıştır.

4. Son yaşanan krizde Merkez Bankası krizi yönetememiştir. Gerekli tedbirleri zamanında alamamıştır. Dalgalı kura geçileceği halde kriz öncesi kurdan 5 milyar dolar satılmıştır. Bunun 2 milyar dolarının iki bankaya satıldığı ifade edilmektedir. Kriz sonrası kurlar dikkate alınırsa satılan 5 milyar dolar sebebi ile devletin zararı 3 katrilyon TL. mertebesindedir.

5. Merkez Bankası Kanunu değiştirilmeden önce son krizin ülke ekonomisinde meydana getirdiği hasar miktarı ve bunun sebep ve sorumluları tespit edilmelidir. Kanundan gelen eksiklikler varsa buna göre değişiklik yapılmalıdır.

6. Tasarı ile siyasî iradeye, TBMM’ne ve hükümete kapalı bir merkez bankası hedef alınmaktadır. Ülkeyi yönetim hakkı ve vazifesi TBMM’den güven oyu almış hükümete aittir. Seçimler bunun için yapılır. Merkez Bankasının görevi hükümetin politikalarına uyum içinde çalışmaktır.

Son yıllarda, ara rejimler döneminde, özerk kurumlar kurularak kamu yönetiminin bazı alanları siyasî iradenin, hükümetin icra sahasının, TBMM’nin denetim sahasının dışına çıkarılmaktadır. Hükümete rağmen icra gücü oluşturulmaktadır. Bu anlayış ve uygulamalar neticede demokrasiyi tahrip eder ve ülkeyi bürokratik totaliter bir düzene götürür. Ülkenin kalkınması ve gelişmesinin demokrasi ve hukukun güçlenmesine bağlı olduğu iyi bilinmelidir.

7. Tasarı ile kurulacak “Para Politikası Kurulu” fiyat istikrarını ve enflasyon hedefini belirleyecektir. Bunların sağlanması para politikası ile birlikte yatırım, üretim ve ihracatın da dengeli gelişmesine bağlıdır. Netice olarak Merkez Bankası Başkanı ve yardımcılarından teşekkül edecek bir kurul yetersiz kalır. Bu kurulda DPT, Hazine, Dış Ticaret ve Maliye müsteşarları da bulunmalıdır.

8. Merkez Bankasının batık bankalar için kullanılmak üzere kredi vermesi hükmü getirilmektedir. Milyarlarca dolar batıran, kaçıran bu bankalara kredi verilmesi devletin daha büyük zarar etmesine sebep olacağından kabul edilemez.

9. Merkez Bankasının yabancı denetim kuruluşları tarafından denetlenmesine imkân veren hüküm getirilmiştir. Millî menfaatlere ve devlet haysiyetine uygun değildir.

10. Mevcut kanunda 40 ıncı maddenin (b) bendine göre banka millî ekonomi ihtiyaç ve icaplarına uygun faaliyetler için kredi tahsis edebilmektedir. Tasarı ile bu yetki ve görev iptal edilmektedir.

	Cevat Ayhan	Zeki Ergezen
	Sakarya	Bitlis
	Sait Açba	Aslan Polat
	Afyon	Erzurum
Hüseyin Karagöz
Çankırı

HÜKÜMETİN TEKLİF ETTİĞİ METİN

TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK

YAPILMASINA DAİR KANUN TASARISI

MADDE 1. – 14.1.1970 tarihli ve 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 4 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Madde 4. – Bankanın temel amacı fiyat istikrarını sağlamaktır. Banka, fiyat istikrarını sağlamak için uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını doğrudan kendisi belirler.

Banka, fiyat istikrarını sağlama amacı ile çelişmemek kaydıyla Hükümetin büyüme ve istihdam politikalarını destekler.

Bankanın temel görev ve yetkileri şunlardır:

I. – Bankanın temel görevleri;

a) Açık piyasa işlemleri yapmak,

b) Türk Lirasının yabancı paralar karşısındaki değerinin belirlenmesi için döviz ve efektiflerin vadesiz ve vadeli alım ve satımı ile dövizlerin Türk Lirası ile değişimi ve diğer türev işlemlerini yapmak,

c) Bankaların ve Bankaca uygun görülecek diğer malî kurumların yükümlülüklerini esas alarak kanunî karşılıklar ile ilgili usul ve esasları belirlemek,

d) Reeskont ve avans işlemleri yapmak,

e) Ülke altın ve döviz rezervlerini yönetmek,

f) Türk Lirasının hacim ve tedavülünü düzenlemek, ödeme ve menkul kıymet transferi ve mutabakat sistemleri kurmak, kurulmuş ve kurulacak sistemlerin kesintisiz işlemesini ve denetimini sağlayacak düzenlemeleri yapmak, ödemeler için elektronik ortam da dahil olmak üzere kullanılacak yöntemleri ve araçları belirlemek,

g) Finansal sistemde istikrarı sağlayıcı ve para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri almak,

h) Malî piyasaları izlemek,

ı) Bankalardaki mevduatın vade ve türleri ile özel finans kurumlarındaki katılma hesaplarının vadelerini belirlemektir.

II. – Bankanın temel yetkileri;

a) Türkiye’de banknot ihracı imtiyazı tek elden bankaya aittir.

b) Banka, ülkenin para politikasının belirlenmesi ve uygulanmasında tek yetkili ve sorumludur. Banka, para politikası stratejisi çerçevesinde Hükümetle birlikte enflasyon hedefini belirler.

c) Banka, fiyat istikrarını sağlamak amacıyla bu Kanunda belirtilen para politikası araçlarını kullanmaya, uygun bulacağı diğer para politikası araçlarını da doğrudan belirlemeye ve uygulamaya yetkilidir.

d) Banka, olağanüstü hallerde ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunun kaynaklarının ihtiyacı karşılamaması durumunda, belirleyeceği usul ve esaslara göre bu Fona avans vermeye yetkilidir.

e) Banka, nihaî kredi mercii olarak bankalara kredi verme işlerini yürütür.

f) Banka, bankaların ödünç para verme işlemlerinde ve mevduat kabulünde uygulayacakları faiz oranlarını, belirleyeceği usul ve esaslara göre bankalardan istemeye yetkilidir.

g) Banka, malî piyasaları izlemek amacıyla bankalar ve diğer malî kurumlardan ve bunları düzenlemek ve denetlemekle görevli kurum ve kuruluşlardan gerekli bilgileri istemeye ve istatistiki bilgi toplamaya yetkilidir.

III. – Bankanın başlıca müşavirlik görevleri;

a) Banka, Hükümetin malî ve ekonomik müşaviri, malî ajanı ve haznedarıdır. Bankanın Hükümetle ilişkisi, Başbakan aracılığı ile sağlanır.

b) Banka, finansal sistemle ilgili olarak istenilecek hususlarda Hükümete görüş verir.

c) Banka, bankalar ve uygun göreceği diğer mali kurumlar hakkındaki görüşlerini ve tespitlerini Başbakanlık ile bu kurum ve kuruluşları düzenleme ve denetleme yetkisine sahip kuruluşlara bildirebilir.

Banka, bu Kanunla ve mevzuatla kendisine verilen yetki ve görevlerle ilgili olarak düzenlemeler yapmaya ve bunları uygulamaya, bu düzenlemelere tâbi kurum ve kuruluşlar nezdinde bunlara uygun hareket edilip edilmediğini ve kendisine gönderilen bilgilerin doğru olup olmadığını denetlemeye görevli ve yetkilidir.

Banka, bu Kanun ile kendisine verilen görev ve yetkileri, kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak yerine getirir ve kullanır. Hiçbir makam ve merci Bankaya talimat veremez.

Banka, para politikası araçlarının kullanımı sırasında işlem yaptığı banka, kişi veya kurumun iflası halinde, alacaklı olduğu miktar ve faizi için iflas masasına imtiyazlı alacaklı sıfatıyla iştirak eder.

Banka mensuplarının görevlerini yerine getirmelerinden doğan tazminat davaları ancak Banka aleyhine açılabilir. Bankanın rücu hakkı saklıdır.”

MADDE 2. – 1211 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Organlar

Madde 13. – Bankanın organları şunlardır :

a) Genel Kurul,

b) Banka Meclisi,

c) Para Politikası Kurulu,

d) Denetleme Kurulu,

e) Başkanlık (Guvernörlük),

f) Yönetim Komitesi.”

MADDE 3. – 1211 sayılı Kanunun (II) numaralı Kısmının (II) numaralı Bölümünün başlığı “Banka Meclisi ve Para Politikası Kurulu” olarak ve 22 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Madde 22. – Banka Meclisi;

a) Para politikası stratejisi ve enflasyon hedefi doğrultusunda uygulanabilecek para politikasına ve kullanılabilecek para politikası araçlarına ilişkin kararların alınması,

b) Tedavüldeki banknotların değiştirilmesine, tedavülden kaldırılmasına ve yok edilmesine ilişkin konularda düzenleme yapılması ve karar alınması,

c) Açık piyasa işlemlerine, döviz ve efektif işlemlerine, reeskont ve avans işlemleri ile reeskont ve avans faiz oranlarına zorunlu karşılıklara ve umumi disponibiliteye, diğer para politikası işlemleri ve araçlarına, ülke altın ve döviz rezervlerinin yönetimine ilişkin usul ve esasların tespiti ile gerekli düzenlemelerin yapılması,

d) 40 ıncı maddenin (I) ve (III) numaralı fıkralarında düzenlenen hususlarda karar alınması,

e) Ödeme ve menkul kıymet transferi ve mutabakat sistemlerinin güvenilirlik ve etkinliklerini artıracak şartlarda kurulması konusunda karar alınması, ödeme yöntemleri ile araçlarının usul ve esaslarının belirlenmesi, takas odalarının gözetim ve denetimine ilişkin düzenlemelerin yapılması,

f) Bilgi istemeye, risk ve istatistiki bilgileri toplamaya ilişkin usul ve esasların belirlenmesi,

g) Şube açılması, muhabir temin edilmesi, temsilcilik ve büro kurulması ile Banknot Matbaasına ilişkin konularda düzenleme yapılması ve karar alınması,

h) Provizyon ve ihtiyatlara ilişkin konularda karar alınması ile kârın dağıtılmasından sonraki bakiyenin Hazineye verilmesine ilişkin usul ve esasların belirlenmesi,

ı) Bankanın bütçesinin, yıllık faaliyet raporunun, bilanço, kâr ve zarar hesaplarının ve Genel Kurul gündeminin hazırlanması,

j) Sermayenin artırılmasına ve Esas Mukavelede değişiklik yapılmasına ilişkin olarak Genel Kurula öneride bulunulması,

k) Bankanın idare, teşkilât ve hizmetleri ile personeline ilişkin olarak hazırlanan düzenlemelerin onaylanması,

l) Bankanın ihtiyacı için gayrimenkul satın alınması veya iktisabı, maliki bulunduğu gayrimenkullerin gerektiğinde satılması, trampa edilmesi, bağışlanması ve sair işlemlerde bulunulması hakkında karar alınması,

m) Bankanın diğer organlarına vereceği yetkiler kapsamı dışındaki meblağlara ve kıymetlere ilişkin bağış, sulh, ibra, feragat ve terkin konularında karar verilmesi,

n) Bankanın personel kadrolarının onaylanması,

o) Bu Kanunda Para Politikası Kurulu kararına bağlı konular dışında kalan, Başkanlık (Guvernörlük) ça inceleme ve onaya sunulacak sair hususlar hakkında karar alınması ve düzenleme yapılması,

İle görevli ve yetkilidir.”

MADDE 4. – 1211 sayılı Kanuna 22 nci maddeden sonra gelmek üzere aşağıdaki madde eklenmiştir.

“Para Politikası Kurulu

MADDE 22/A - Para Politikası Kurulu, Başkan (Guvernör) ın başkanlığı altında, Başkan (Guvernör) Yardımcıları, Banka Meclisince üyeleri arasından seçilecek bir üye ve Başkan (Guvernör) ın önerisi üzerine müşterek kararla atanacak bir üyeden oluşur. Başkan (Guvernör) ın daveti üzerine, Hazine Müsteşarı veya belirleyeceği Müsteşar Yardımcısı toplantılara oy hakkı olmaksızın katılabilir. Başkanlık (Guvernörlük), Başkan (Guvernör) Yardımcılığı ve Banka Meclisi üyeliği görevi sona erenlerin Para Politikası Kurulu üyeliği de sona erer.

Müşterek kararla atanacak üyenin para politikası konusunda çalışmalarının bulunması ve ekonomi, işletme, bankacılık ve finans alanlarından birinde akademik unvana sahip, görevi ile ilgili alanda en az 10 yıl çalışmış, yeterli bilgi ve tecrübeye sahip olması gerekir. Bu üyenin görev süresi beş yıldır.

19 uncu maddedeki yasaklar atanan üye için de geçerlidir. Ancak, üniversitelerde alınacak görevler bu hükmün dışındadır. Atanan üye, Banka Meclisi üyeleri ile aynı malî ve sosyal haklara sahiptir.

21 inci maddenin ikinci ve üçüncü fıkraları, Para Politikası Kurulu toplantıları için de uygulanır.

Para Politikası Kurulu;

a) Fiyat istikrarını sağlamak amacıyla para politikası ilke ve stratejilerinin belirlenmesi,

b) Para politikası stratejisi çerçevesinde Hükümetle birlikte enflasyon hedefinin belirlenmesi,

c) Para politikası hedefleri ve uygulamaları konusunda belirli dönemler itibarıyla raporlar hazırlayarak Hükümetin ve belirleyeceği esaslar doğrultusunda kamuoyunun bilgilendirilmesi,

İle görevli ve yetkilidir.

Para Politikası Kurulu, ilan edeceği hususları ve bunların ilan şeklini belirler. Para Politikası Kurulunca Resmî Gazete’de ilanı istenilecek hususlar gecikmeksizin ilan edilir.

Para Politikası Kurulu kararları, Başkan (Guvernör) tarafından yürütülür ve Banka Meclisinin bilgisine sunulur.”

MADDE 5. – 1211 sayılı Kanunun 29 uncu maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Madde 29. – Başkan (Guvernör)a yardımcı olmak üzere dört Başkan (Guvernör) Yardımcısı atanır. Başkan (Guvernör) Yardımcıları hukuk, maliye, ekonomi, işletme, bankacılık ve finans alanlarından birinde lisans veya lisansüstü öğrenim görmüş, yeterli bilgi ve deneyime sahip ve meslekleri ile ilgili olarak en az on yıl çalışmış kişiler arasından Başkan (Guvernör) ın önerisi üzerine müşterek kararla beş yıl süre ile atanırlar. Başkan (Guvernör) Yardımcıları bu sürenin sonunda yeniden atanabilirler. Başkan (Guvernör) Yardımcıları hakkında da 27 nci maddenin birinci fıkrası ve 28 inci maddenin ikinci fıkrası uygulanır.”

MADDE 6. – 1211 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Madde 40. - I- a) Banka, nihaî kredi mercii sıfatıyla ödeme sisteminde aksamalara sebep olabilecek geçici likidite sıkışıklıklarını ve finansal piyasaların etkin bir şekilde çalışmasını engelleyebilecek teknik kaynaklı ödeme sorunlarını gidermek amacıyla, sisteme, teminat karşılığında gün içi veya gün sonu kredi imkânı sağlayabilir.

b) Banka, 4389 sayılı Bankalar Kanununun 15 inci maddesinin (5) numaralı fıkrasının (b) bendi uyarınca, olağanüstü hallerde ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunun kaynaklarının ihtiyacı karşılamaması durumunda Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun talebi üzerine bu Fona avans vermeye yetkilidir. Verilen avansın vadesi, tutarı, geri ödeme şekil ve şartları ile uygulanacak faiz oranı ve diğer hususlar Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun görüşü alınarak Bankaca belirlenir.

c) Bankaca, banka sisteminde belirsizlik ve güvensizlik oluşması ve fon çekilişlerinin hızlanması halinde, haklarında belirsizlik ve güvensizlik oluşan bankalara, şartları Banka tarafından kararlaştırılmak üzere, fon çekilişlerini karşılayacak miktarda kredi verilebilir. Bu hüküm gereğince kendisine kredi verilen bankaların iflası halinde Banka, verilen kredi miktarı ve faizi için iflas masasına imtiyazlı alacaklı sıfatıyla iştirak eder.

II- Bankalar, özel finans kurumları ve elektronik ödeme araçlarını çıkaran kuruluşlar da dahil olmak üzere Bankaca uygun görülecek diğer malî kurumların yükümlülükleri esas alınarak, Banka nezdinde açılacak bir hesapta nakden tesis edilecek zorunlu karşılığın oranı, zorunlu karşılığa tâbi yükümlülüklerin kapsamı, tesis süresi, bu yükümlülükler için tesis edilen karşılığa gerektiğinde ödenecek faiz oranı ve mevduat veya katılma hesaplarından olağanüstü çekilişlerde yapılacak işlemler de dahil olmak üzere uygulamaya yönelik her türlü usul ve esaslar Bankaca belirlenir.

Yukarıda belirtilen kuruluşların taahhütlerine karşı bulunduracakları umumi disponibilitenin nitelik ve oranı gerektiğinde Bankaca tespit edilir.

Zorunlu karşılık hiçbir amaç ve konunun finansmanı için kullanılamaz, temlik ve haciz edilemez.

Banka, zorunlu karşılığı ve umumi disponibiliteyi süresinde tesis etmeyen veya eksik tesis edenlere, eksik kısım üzerinden belirleyeceği usul ve esaslara göre cezai faiz tahakkuk ettirir. Tahakkuk ettirilen cezai faiz alacakları, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri gereğince tahsil edilir. Tahsil edilen cezai faizler Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna gelir kaydedilir.

III- a) Bankanın temel görev ve yetkilerinin yürütülmesi amacıyla mevzuatla Bankaya verilen yetkiler çerçevesinde bankalar, ödünç para verme işlemleri ve mevduat kabulünde uygulayacakları faiz oranlarını belirlenecek esaslara göre Bankaya bildirirler.

b) Banka, bankalardaki mevduatın vade ve türleri ile özel finans kurumlarındaki katılma hesaplarının vadelerini belirler."

MADDE 7. - 1211 sayılı Kanunun 42 nci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Özel denetim ve kamuoyunun aydınlatılması

Madde 42. - Başbakan, Bankanın işlem ve hesaplarını denetlettirebilir. Başbakanlık bu hususta her türlü bilgiyi Bankadan isteyebilir.

Banka, bilanço, kâr ve zarar hesaplarını bağımsız denetim kuruluşlarına denetlettirebilir.

Başkan (Guvernör) tarafından, Banka faaliyetleri ile uygulanmış ve uygulanacak olan para politikası hakkında her yıl nisan ve ekim aylarında Bakanlar Kuruluna rapor sunulur.

Banka, para politikası hedefleri ve uygulamalarına ilişkin dönemsel raporlar hazırlar ve kamuoyuna duyurur. Raporların hangi dönemler itibarıyla hazırlanacağı, kapsamı ve açıklanma usulü Bankaca belirlenir. Banka, belirlenen hedeflere ilan edilen sürelerde ulaşılamaması ya da ulaşılamama olasılığının ortaya çıkması halinde, nedenlerini ve alınması gereken önlemleri Hükümete yazılı olarak bildirir ve kamuoyuna açıklar."

MADDE 8. - 1211 sayılı Kanunun 43 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Madde 43. - Türkiye'de faaliyette bulunan bütün bankalar, özel finans kurumları ve Bankaca uygun görülecek diğer malî kurumlar, yıllık bilançoları ile kâr ve zarar hesaplarını, idare meclisi ve denetçi raporları ile birlikte, genel kurullarının toplantı tarihinden; bağımsız denetim kuruluşlarınca hazırlanacak denetim raporlarını ise düzenlenme tarihinden itibaren en geç bir ay içinde Bankaya vermekle yükümlüdürler.

Banka, bu Kanun ve mevzuat ile kendisine verilen görevleri yerine getirebilmek amacıyla birinci fıkrada belirtilen kurum ve kuruluşlardan her türlü bilgi ve belgeyi, belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde istemeye yetkilidir. Birinci fıkrada belirtilen kurum ve kuruluşlar, kendilerinden istenen bilgileri Bankanın belirteceği süre içinde vermeye mecburdurlar. Banka, gerektiğinde kendisine verilmesi gereken bilgileri doğru ve zamanında vermeyen birinci fıkrada belirtilen kurum ve kuruluşların bu Kanunun verdiği yetkilere konu olan işlemlerini sınırlayabilir veya durdurabilir.

Banka, kendi yetki ve görev alanına giren hususlarla ilgili olarak birinci fıkrada belirtilen kurum ve kuruluşları düzenleme ve denetleme ile görevli kurum ve kuruluşlardan bilgi isteyebilir. Banka, gerektiğinde birinci fıkrada belirtilen kurum ve kuruluşlar hakkındaki görüşlerini ve tespitlerini Başbakanlık ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumuna ve bu kurum ve kuruluşları düzenleme ve denetleme yetkisine sahip olan diğer kurum ve kuruluşlara bildirebilir.

Banka, istatistiki bilgilerin toplanmasında, kamu kurum ve kuruluşları, Hazine Müsteşarlığı, Devlet İstatistik Enstitüsü, diğer ülkelerin istatistiki bilgi toplamaya yetkili makamları ve uluslararası kuruluşlarla işbirliği yapabilir. Banka, finansal sistemle ilgili tüm istatistiki bilgiler ile ekonomideki ve ödemeler dengesindeki gelişmelerin izlenmesinde gerekli görülecek diğer istatistiki bilgileri bankalar, diğer malî kurumlar ile kişilerden doğrudan isteme ve toplama yetkisine sahiptir. Kendilerinden bilgi istenilenler, bu bilgileri Bankanın belirleyeceği usul ve esaslara göre doğru olarak vermekle yükümlüdürler. Banka, bu bilgilerin doğru olup olmadığını ilgililer nezdinde araştırmaya ve denetlemeye, ek bilgi ve belge istemeye yetkilidir.

Banka, gerekli gördüğü istatistiki bilgileri yayımlayabilir. Ancak banka, toplanan istatistiki bilgilerden kişisel ve özel nitelikte olanları yayımlayamaz, açıklayamaz, Bankacılık Dü-zenleme ve Denetleme Kurumu dışında resmî veya özel herhangi bir makama veremez. Bu bilgiler istatistiki amaçlar dışında ve ispat aracı olarak kullanılamaz."

MADDE 9. - 1211 sayılı Kanunun 45 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Madde 45. - Banka, muteber saydığı asgari üç imzayı taşımak ve vadelerine en çok 120 gün kalmış olmak şartıyla ve kendi belirleyeceği esaslar dahilinde bankalar tarafından verilecek ticarî senet ve vesikaları reeskonta kabul edebilir. Reeskonta kabul edilecek ticarî senet türleri ve diğer koşullar Bankaca belirlenir. Bu madde gereğince verilecek kredilerin en yüksek sınırı ve kredi türlerine göre limitleri, para politikası ilkeleri göz önünde tutulmak suretiyle Bankaca belirlenir.

Banka reeskonta kabul edebileceği senetler karşılığında avans da verebilir."

MADDE 10. - 1211 sayılı Kanunun 52 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Madde 52. - Banka, para politikasının hedefleri çerçevesinde, para arzının ve ekonominin likiditesinin etkin bir şekilde düzenlenmesi amacıyla, Türk Lirası karşılığında menkul kıymet kesin alım satımı, geri alım vaadi ile satım ve geri satım vaadi ile alım işlemleri, menkul kıymetlerin ödünç alınıp verilmesi, Türk Lirası depo alınması ve verilmesi gibi açık piyasa işlemlerini yapabilir ve bu işlemlere aracılık edebilir. Bankaca başvurulacak açık piyasa işlemleri ile bu işlemlerle ilgili usul ve esaslar, açık piyasa işlemlerine konu olacak yüksek likiditeye sahip ve az riskli araçlar Bankaca belirlenir.

Banka, açık piyasa işlemleri çerçevesinde kendi nam ve hesabına vadesi 91 günü aşmayan, ikincil piyasada alınıp satılabilen likidite senetleri ihraç edebilir. Ancak, likidite senetlerinin devamlı bir alternatif yatırım aracı olma niteliği kazanmasının engellenmesi, ihraçlarının sadece açık piyasa işlemlerinin etkinliğinin artırılması amacıyla sınırlı tutulması hususları göz önünde bulundurulur. Bankanın geri alım vaadi ile satım ve geri satım vaadi ile alım işlemleri ile Türk Lirası depo işlemlerinin anlaşma süresi 91 günü aşamaz, sürenin başlangıcı işlemlerin valör tarihidir.

Banka, bu madde kapsamına giren işlemlerle ilgili kurum ve kuruluşları; bankalar ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa göre belirlenen aracı kurumlar arasından işlemin özelliğini göz önünde bulundurarak tespit etmeye yetkilidir.

Açık piyasa işlemleri, yalnızca para politikası amaçları için yürütülür ve Hazineye, kamu kurum ve kuruluşları ile diğer kurum ve kuruluşlara kredi amacıyla yapılamaz."

MADDE 11. - 1211 sayılı Kanunun 53 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Madde 53. - a) Banka, uyguladığı para politikası çerçevesinde, Türk Lirasının yabancı paralar karşısındaki değerini belirlemek amacıyla, döviz ve efektiflerin vadesiz ve vadeli alım ve satımı ile şartları önceden belirlenmek suretiyle dövizlerin Türk Lirası ile değişimi ve diğer türev işlemleri yapabilir.

b) Banka, ülke altın ve döviz rezervlerini para politikası hedefleri ve uygulamaları çerçevesinde yönetir. Bu amaçla Banka, sırasıyla güvenli yatırım, likidite ve getiri önceliklerini dikkate alarak belirleyeceği usul ve esaslara göre yurt içi ve yurt dışı piyasalarda vadeli ya da vadesiz altın, döviz, menkul kıymet, türev ürün alım satım, borçlanma ve borç verme işlemlerini de içeren tüm bankacılık faaliyetlerinde bulunabilir."

MADDE 12. - 1211 sayılı Kanununun 56 ncı maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Madde 56. - Banka, Hazine ile kamu kurum ve kuruluşlarına avans veremez ve kredi açamaz, Hazine ile kamu kurum ve kuruluşlarının ihraç ettiği borçlanma araçlarını birincil piyasadan satın alamaz.

Banka, bu Kanunla yetki verilen işlemler dışında avans veremez ve kredi açamaz, vereceği avans ve açacağı kredi teminatsız veya karşılıksız olamaz, her ne şekilde olursa olsun kefil olamaz ve doğrudan kendisi ile ilgili işlemler dışında teminat veremez.”

MADDE 13. - 1211 sayılı Kanunun 61 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Madde 61. - Türk Lirası değerinin değişmesi nedeniyle Bankanın aktif ve pasifindeki altın ve dövizlerin yeniden değerlendirilmesi sonucu oluşan gerçekleşmemiş gelir veya giderler geçici bir hesapta izlenir. Bu gelir ve giderlerin gerçekleşmesi halinde, gerçekleşen tutarlar kâr ve zarar hesabına aktarılarak, bu hesaptan dağıtıma tâbi tutulur.”

MADDE 14. - 1211 sayılı Kanunun 68 inci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Ceza hükümleri

Madde 68.- I - Bu Kanunun :

a) 4 üncü maddesinin dördüncü fıkrasında ve açık piyasa işlemleri ile ilgili 52 nci maddesinde verilen yetkiler çerçevesinde Banka tarafından yapılan düzenlemelere uymayan; 40 ıncı maddesinin (II) numaralı fıkrası uyarınca zorunlu karşılık ve umumî disponibilite için tespit edilen oranları süresi içinde tesis etmeyen veya eksik tesis eden bankaların, özel finans kurumlarının ve diğer malî kurumların görevli ve ilgilileri hakkında bir milyar liradan iki milyar liraya kadar ağır para cezası,

b) 43 üncü maddesinin birinci ve ikinci fıkraları ile 44 üncü maddesinde belirtilen bilgi ve belgeleri vermeyen veya gerçeğe aykırı bilgi ve belge veren ya da 4 üncü maddesinin dördüncü fıkrasında öngörülen denetimin yapılmasını engelleyen bankalar, özel finans kurumları ve diğer malî kurumların görevli ve ilgilileri hakkında bir yıldan üç yıla kadar hapis ve iki milyar liradan dört milyar liraya kadar ağır para cezası,

Uygulanır.

Bu fıkrada belirtilen suçlar dolayısıyla kovuşturma yapılması, Kanuna aykırılığın Bankaca tespiti halinde Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumuna bildirimde bulunulmasına; diğer hallerde Bankanın görüşü alınarak Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından Cumhuriyet Başsavcılığına yazılı başvuruda bulunulmasına bağlıdır. Bu durumda 4389 sayılı Bankalar Kanununun 24 üncü maddesinin ilgili hükümleri uygulanır.

II - a) Bu Kanunun 35 inci maddesinin birinci ve ikinci fıkralarına aykırı hareket eden Banka mensupları için bir yıldan üç yıla kadar ağır hapis ve iki milyar liradan dört milyar liraya kadar ağır para cezasına hükmolunur.

Sırları kendileri veya başkaları için yarar sağlamak amacıyla açıklayan Banka mensupları hakkında, üç yıldan beş yıla kadar ağır hapis ve beş milyar liradan az olmamak üzere ağır para cezasına hükmolunur.

b) Görevleri dolayısıyla kendilerine tevdi olunan veya muhafazaları, denetimleri veya sorumlulukları altında bulunan Bankaya ait para veya sair varlıkları zimmetine geçiren Banka mensupları, altı yıldan oniki yıla kadar ağır hapis cezası ile cezalandırılacakları gibi Bankanın uğradığı zararı tazmine mahkûm edilirler.Bu bentte gösterilen suç, Bankayı aldatacak ve fiilin açığa çıkmamasını sağlayacak her türlü hileli faaliyette bulunmak suretiyle işlenmişse faile oniki yıldan aşağı olmamak üzere ağır hapis ve meydana gelen zararın üç katı kadar ağır para cezası verilir. Ayrıca meydana gelen zararın ödenmemesi halinde mahkemece re’sen ödettirilmesine hükmolunur. Zararın kovuşturma yapılmadan önce tamamıyla ödenmiş olması halinde cezaların yarısı; ödeme hükümden önce gerçekleştirilmiş ise üçte biri indirilir.

Bu fıkrada belirtilen suçlar ve Kanunda belirtilen görevlerin yerine getirilmesi sırasındaki fiilleri dolayısıyla Banka personeli hakkında kovuşturma yapılması Banka Meclisinin; atama ve seçim suretiyle görev yapan diğer mensuplar hakkında kovuşturma yapılması ise Başbakanın Cumhuriyet Başsavcılığına yazılı başvuruda bulunmasına bağlıdır.

III - a) Bankanın itibarını kırabilecek veya şöhretine ya da servetine zarar verebilecek bir hususa kasten sebep olan ya da bu yolda asılsız haber yayanlar ve yayınlayanlar için bir yıldan iki yıla kadar hapis ve iki milyar liradan dört milyar liraya kadar ağır para cezasına hükmolunur.

b) Bu Kanunun 43 üncü maddesinin dördüncü fıkrasındaki bilgi ve belgeleri belirlenen usul ve esaslar içerisinde doğru olarak vermeyen gerçek kişiler ve tüzelkişilerin sorumluları hakkında beşyüz milyon liradan bir milyar liraya kadar ağır para cezasına hükmolunur.

Bu fıkrada belirtilen suçlar dolayısıyla kovuşturma yapılması, Başkanlığın (Guvernörlüğün) CumhuriyetBaşsavcılığına yazılı başvuruda bulunmasına bağlıdır.”

MADDE 15. - 1211 sayılı Kanunun 46, 47, 48, 49, 50, 51 ve 54 üncü maddeleri yürürlükten kaldırılmıştır.

GEÇİCİ MADDE 1. - Bu Kanun ile değiştirilen 29 uncu maddede yer alan görev sürelerine ilişkin hüküm, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte görevde bulunan Başkan (Guvernör) Yardımcıları hakkında uygulanmaz.

MADDE 16. - Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 17. - Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

PLAN VE BÜTÇE KOMİSYONUNUN

KABUL ETTİĞİ METİN

TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN TASARISI

MADDE 1.- 14/1/1970 tarihli ve 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 4 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Madde 4.- Bankanın temel amacı fiyat istikrarını sağlamaktır. Banka, fiyat istikrarını sağlamak için uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını doğrudan kendisi belirler.

Banka, fiyat istikrarını sağlama amacı ile çelişmemek kaydıyla Hükümetin büyüme ve istihdam politikalarını destekler.

Bankanın temel görev ve yetkileri şunlardır:

I.- Bankanın temel görevleri;

a) Açık piyasa işlemleri yapmak,

b) Hükümetle birlikte Türk Lirasının iç ve dış değerini korumak için gerekli tedbirleri almak ve yabancı paralar ile altın karşısındaki muadeletini tespit etmeye yönelik kur rejimini belirlemek, Türk Lirasının yabancı paralar karşısındaki değerinin belirlenmesi için döviz ve efektiflerin vadesiz ve vadeli alım ve satımı ile dövizlerin Türk Lirası ile değişimi ve diğer türev işlemlerini yapmak,

c) Bankaların ve Bankaca uygun görülecek diğer mali kurumların yükümlülüklerini esas alarak zorunlu karşılıklar ve umumi disponibilite ile ilgili usul ve esasları belirlemek,

d) Reeskont ve avans işlemleri yapmak,

e) Ülke altın ve döviz rezervlerini yönetmek,

g) Finansal sistemde istikrarı sağlayıcı ve para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri almak,

h) Mali piyasaları izlemek,

ı) Bankalardaki mevduatın vade ve türleri ile özel finans kurumlarındaki katılma hesaplarının vadelerini belirlemektir.

II- Bankanın temel yetkileri;

a) Türkiye'de banknot ihracı imtiyazı tek elden Bankaya aittir.

b) Banka, Hükümetle birlikte enflasyon hedefini tespit eder, buna uyumlu olarak para politikasını belirler. Banka, para politikasının uygulanmasında tek yetkili ve sorumludur.

d) Banka, olağanüstü hallerde ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunun kaynaklarının ihtiyacı karşılamaması durumunda, belirleyeceği usul ve esaslara göre bu Fona avans vermeye yetkilidir.

e) Banka, nihai kredi mercii olarak bankalara kredi verme işlerini yürütür.

f) Banka, bankaların ödünç para verme işlemlerinde ve mevduat kabulünde uygulayacakları faiz oranlarını, belirleyeceği usul ve esaslara göre bankalardan istemeye yetkilidir.

g) Banka, mali piyasaları izlemek amacıyla bankalar ve diğer mali kurumlardan ve bunları düzenlemek ve denetlemekle görevli kurum ve kuruluşlardan gerekli bilgileri istemeye ve istatistiki bilgi toplamaya yetkilidir.

III- Bankanın başlıca müşavirlik görevleri;

a) Banka, Hükümetin mali ve ekonomik müşaviri, mali ajanı ve haznedarıdır. Bankanın Hükümetle ilişkisi, Başbakan aracılığı ile sağlanır.

b) Banka, finansal sistemle ilgili olarak istenilecek hususlarda Hükümete görüş verir.

Banka, bu Kanunla ve mevzuatla kendisine verilen yetki ve görevlerle ilgili olarak düzenlemeler yapmaya ve bunları uygulamaya, bu düzenlemelere tabi kurum ve kuruluşlar nezdinde bunlara uygun hareket edilip edilmediğini ve kendisine gönderilen bilgilerin doğru olup olmadığını denetlemeye görevli ve yetkilidir.

Banka, bu Kanun ile kendisine verilen görev ve yetkileri, kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak yerine getirir ve kullanır.

Banka mensuplarının görevlerini yerine getirmelerinden doğan tazminat davaları ancak Banka aleyhine açılabilir. Bankanın rücu hakkı saklıdır."

MADDE 2.- Tasarının 2 nci maddesi aynen kabul edilmiştir.

MADDE 3.- Tasarının 3 üncü maddesi aynen kabul edilmiştir.

MADDE 4.- 1211 sayılı Kanuna 22 nci maddesinden sonra gelmek üzere aşağıdaki 22/A maddesi eklenmiştir.

"Para Politikası Kurulu

MADDE 22/A.- Para Politikası Kurulu, Başkan (Guvernör)ın başkanlığı altında, Başkan (Guvernör) Yardımcıları, Banka Meclisince üyeleri arasından seçilecek bir üye ve Başkan (Guvernör)ın önerisi üzerine müşterek kararla atanacak bir üyeden oluşur. Hazine Müsteşarı veya belirleyeceği Müsteşar Yardımcısı toplantılara oy hakkı olmaksızın katılabilir. Başkanlık (Guvernörlük), Başkan (Guvernör) Yardımcılığı ve Banka Meclisi üyeliği görevi sona erenlerin Para Politikası Kurulu üyeliği de sona erer.

19 uncu maddedeki yasaklar atanan üye için de geçerlidir. Ancak, üniversitelerde alınacak görevler bu hükmün dışındadır. Atanan üye, Banka Meclisi üyeleri ile aynı mali ve sosyal haklara sahiptir.

21 inci maddenin ikinci ve üçüncü fıkraları, Para Politikası Kurulu toplantıları için de uygulanır.

Para Politikası Kurulu;

a) Fiyat istikrarını sağlamak amacıyla para politikası ilke ve stratejilerinin belirlenmesi,

b) Para politikası stratejisi çerçevesinde Hükümetle birlikte enflasyon hedefinin belirlenmesi,

c) Para politikası hedefleri ve uygulamaları konusunda belirli dönemler itibarıyla raporlar hazırlayarak Hükümetin ve belirleyeceği esaslar doğrultusunda kamuoyunun bilgilendirilmesi,

d) Hükümetle birlikte Türk Lirasının iç ve dış değerini korumak için gerekli tedbirlerin alınması ve yabancı paralar ile altın karşısındaki muadeletini tespit etmeye yönelik kur rejiminin belirlenmesi,

İle görevli ve yetkilidir.

Para Politikası Kurulu, ilan edeceği hususları ve bunların ilan şeklini belirler. Para Politikası Kurulunca Resmi Gazetede ilanı istenilecek hususlar gecikmeksizin ilan edilir.

Para Politikası Kurulu kararları, Başkan (Guvernör) tarafından yürütülür ve Banka Meclisinin bilgisine sunulur."

MADDE 5.- Tasarının 5 inci maddesi aynen kabul edilmiştir.

MADDE 6.- 1211 sayılı Kanunun 36 ncı maddesinin (b) fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"b) Banka 45, 52 ve 53 üncü maddelerde yazılı işlemler dolayısıyla da banknot ihraç etme yetkisini haizdir."

MADDE 7.- 1211 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Madde 40.- I- a) Banka, nihai kredi mercii sıfatıyla ödeme sisteminde aksamalara sebep olabilecek geçici likidite sıkışıklıklarını ve finansal piyasaların etkin bir şekilde çalışmasını engelleyebilecek teknik kaynaklı ödeme sorunlarını gidermek amacıyla, sisteme, teminat karşılığında gün içi veya gün sonu kredi imkânı sağlayabilir.

b) Banka, 4389 sayılı Bankalar Kanunu-nun 15 inci maddesinin (5) numaralı fıkrasının (b) bendi uyarınca, olağanüstü hallerde ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonunun kaynaklarının ihtiyacı karşılamaması durumunda Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun talebi üzerine bu Fona avans vermeye yetkilidir. Verilen avansın vadesi, tutarı, geri ödeme şekil ve şartları ile uygulanacak faiz oranı ve diğer hususlar Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun görüşü alınarak Bankaca belirlenir.

II- Bankalar, özel finans kurumları ve elektronik ödeme araçlarını çıkaran kuruluşlar da dahil olmak üzere Bankaca uygun görülecek diğer mali kurumların yükümlülükleri esas alınarak, Banka nezdinde açılacak bir hesapta nakden tesis edilecek zorunlu karşılıkların oranı, zorunlu karşılığa tabi yükümlülüklerin kapsamı, tesis süresi, bu yükümlülükler için tesis edilen karşılıklara gerektiğinde ödenecek faiz oranı ve mevduat veya katılma hesaplarından olağanüstü çekilişlerde yapılacak işlemler de dahil olmak üzere uygulamaya yönelik her türlü usul ve esaslar Bankaca belirlenir.

Yukarıda belirtilen kuruluşların taahhütlerine karşı bulunduracakları umumi disponibilitenin nitelik ve oranı gerektiğinde Bankaca tespit edilir.

Zorunlu karşılıklar hiçbir amaç ve konunun finansmanı için kullanılamaz, temlik ve haciz edilemez.

Banka, zorunlu karşılıkları ve umumi disponibiliteyi süresinde tesis etmeyen veya eksik tesis edenlere, eksik kısım üzerinden belirleyeceği usul ve esaslara göre cezai faiz tahakkuk ettirir. Tahakkuk ettirilen cezai faiz alacakları, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri gereğince tahsil edilir. Tahsil edilen cezai faizler Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna gelir kaydedilir.

b) Banka, bankalardaki mevduatın vade ve türleri ile özel finans kurumlarındaki katılma hesaplarının vadelerini belirler."

MADDE 8.- 1211 sayılı Kanunun 42 nci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"Özel denetim ve kamuoyunun aydınlatılması

Madde 42.- Başbakan, Bankanın işlem ve hesaplarını denetlettirebilir. Başbakanlık bu hususta her türlü bilgiyi Bankadan isteyebilir.

Banka, bilanço, kâr ve zarar hesaplarını bağımsız denetim kuruluşlarına denetlettirebilir.

Başkan (Guvernör) tarafından, Banka faaliyetleri ile uygulanmış ve uygulanacak olan para politikası hakkında her yıl nisan ve ekim aylarında Bakanlar Kuruluna rapor sunulur. Banka, faaliyetlerine ilişkin olarak, yılda iki defa Türkiye Büyük Millet Meclisi Plan ve Bütçe Komisyonunu bilgilendirir.

MADDE 9.- Tasarının 8 inci maddesi 9 uncu madde olarak aynen kabul edilmiştir.

MADDE 10.- Tasarının 9 uncu maddesi 10 uncu madde olarak aynen kabul edilmiştir.

MADDE 11.- Tasarının 10 uncu maddesi 11 inci madde olarak aynen kabul edilmiştir.

MADDE 12.- Tasarının 11 inci maddesi 12 nci madde olarak aynen kabul edilmiştir.

MADDE 13.- Tasarının 12 nci maddesi 13 üncü madde olarak aynen kabul edilmiştir.

MADDE 14.- Tasarının 13 üncü maddesi 14 üncü madde olarak aynen kabul edilmiştir.

MADDE 15.- Tasarının 14 üncü maddesi 15 inci madde olarak aynen kabul edilmiştir.

MADDE 16.- Tasarının 15 inci maddesi 16 ncı madde olarak aynen kabul edilmiştir.

GEÇİCİ MADDE 1.- Bu Kanunun 5 inci maddesi ile değiştirilen 1211 sayılı Kanunun 29 uncu maddesinde yer alan görev sürelerine ilişkin hüküm, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte görevde bulunan Başkan (Guvernör) Yardımcıları hakkında uygulanmaz.

GEÇİCİ MADDE 2.- Bu Kanunun 16 ncı maddesi ile yürürlükten kaldırılan 1211 sayılı Kanunun 50 nci maddesinde belirtilen avans hesabında biriken tutar, Hazine Müsteşarlığı ve Banka arasında belirlenecek esaslara göre; 51 inci maddesi uyarınca kamu kurum ve kuruluşlarına verilen krediler, verildikleri şartlarla geri ödenmek üzere tasfiye edilir.

Banka, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak 6 ay süre ile, Hazinenin ihraç ettiği borçlanma araçlarını birincil piyasadan da satın alabilir.

MADDE 17.-Tasarının 16 ncı maddesi 17 nci madde olarak aynen kabul edilmiştir.

MADDE 18.- Tasarının 17 nci maddesi 18 inci madde olarak aynen kabul edilmiştir. Bülent Ecevit

Başbakan
Devlet Bak. ve Başb. Yrd.	Devlet Bak. ve Başb. Yrd.	Devlet Bak. ve Başb. Yrd.
D. Bahçeli	H. H. Özkan	M. Yılmaz
Devlet Bakanı	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı
K. Derviş	Prof. Dr. T. Toskay	M. Keçeciler
Devlet Bakanı	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı
Prof. Dr. Ş. S. Gürel	F. Bal	Y. Yalova
Devlet Bakanı	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı
M. Yılmaz	Prof. Dr. R. Mirzaoğlu	R. K. Yücelen
Devlet Bakanı	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı
H. Gemici	Prof. Dr. Ş. Üşenmez	E. S. Gaydalı
Devlet Bakanı	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı
F. Ünlü	Prof. Dr. A. Çay	R. Önal
Adalet Bakanı	Millî Savunma Bakanı	İçişleri Bakanı
Prof. Dr. H. S. Türk	S. Çakmakoğlu	S. Tantan
Dışişleri Bakanı	Maliye Bakanı	Millî Eğitim Bakanı
İ. Cem	S. Oral	M. Bostancıoğlu
Bayındırlık ve İskân Bakanı	Sağlık Bakanı	Ulaştırma Bakanı
K. Aydın	Doç. Dr. O. Durmuş	Prof. Dr. E. Öksüz
Tarım ve Köyişleri Bakanı	Çalışma ve Sos. Güv. Bakanı	Sanayi ve Ticaret Bakanı
Prof. Dr. H. Y. Gökalp	Y. Okuyan	A. K. Tanrıkulu
En. ve Tab. Kay. Bakanı	Kültür Bakanı	Turizm Bakanı
M. C. Ersümer	M. İ. Talay	E. Mumcu
Orman Bakanı		Çevre Bakanı
Prof. Dr. N. Çağan		F. Aytekin