DOĞAL GAZ
PİYASASI KANUNU
(ELEKTRİK PİYASASI KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK
YAPILMASI
VE DOĞAL GAZ
PİYASASI HAKKINDA KANUN)
|
Kanun No. 4646 |
|
Kabul Tarihi : 18.4.2001 |
BİRİNCİ
BÖLÜM
Amaç,
Kapsam, Tanımlar ve Yetki
MADDE 1.– Bu Kanunun
amacı; doğal gazın kaliteli, sürekli, ucuz, rekabete dayalı esaslar
çerçevesinde çevreye zarar vermeyecek
şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, doğal gaz piyasasının
serbestleştirilerek mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir doğal gaz
piyasasının oluşturulması ve bu piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin
sağlanmasıdır.
MADDE 2- Bu Kanun;
doğal gazın ithali, iletimi, dağıtımı, depolanması, pazarlanması, ticareti ve
ihracatı ile bu faaliyetlere ilişkin tüm gerçek ve tüzel kişilerin hak ve
yükümlülüklerini kapsar.
MADDE 3.– Bu Kanunun
uygulanmasında;
1)
Bakanlık : Enerji ve Tabiî Kaynaklar
Bakanlığını,
2)
Bakan : Enerji ve Tabiî Kaynaklar
Bakanını,
3)
BOTAŞ : Boru Hatları ile Petrol Taşıma
Anonim Şirketini,
4)
Kurum : Enerji Piyasası Düzenleme
Kurumunu,
5)
Kurul : Enerji Piyasası Düzenleme
Kurulunu,
6)
Tüzel kişi (şirket) : Bu Kanun hükümleri uyarınca doğal gazın üretimi, iletimi,
dağıtımı, toptan satışı, ithali, ihracı, ticareti ve depolanması
fonksiyonlarını yürütmek üzere kurulmuş özel veya kamu hukuku tüzel
kişisini,
7)
Doğal gaz : Yerden çıkarılan veya
çıkarılabilen gaz halindeki doğal hidrokarbonlar ile bu gazların piyasaya
sunulmak üzere çeşitli yöntemlerle sıvılaştırılmış, basınçlandırılmış veya
fiziksel işlemlere tabi tutulmuş (Sıvılaştırılmış Petrol Gazı -LPG hariç) diğer
hallerini,
8)
Üretim : Doğal gazın 7.3.1954 tarihli ve
6326 sayılı Petrol Kanunu kapsamında Türkiye'de yer altında bulunan
yataklarından yer üstüne çıkarılmasını, temizlenmesini ve arıtılmasını, toplama
hatlarıyla iletim hatlarına kadar taşınmasını,
9)
Üretim şirketi (işletmeci) : Türkiye'de üretim faaliyetini gerçekleştiren tüzel
kişiyi,
10)
İletim : Üretime mahsus toplama hatları
ve dağıtım şebekeleri haricindeki gaz boru hattı şebekesi veya sıvılaştırılmış
doğal gaz (LNG) taşıma vasıtalarıyla gerçekleştirilen doğal gaz naklini,
11)
İletim şirketi : İletim faaliyetlerini gerçekleştiren tüzel kişiyi,
12)
Dağıtım : Doğal gazın müşterilere teslim
edilmek üzere mahalli gaz boru hattı şebekesi ile naklini ve perakende
satışını,
13)
Şehir : Belediye veya büyükşehir belediye
sınırları içerisinde kalan imarlı alanlar bütününü,
14)
Dağıtım şirketi : Belirlenen bir şehirde
doğal gazın dağıtımı ve mahalli gaz boru hattı şebekesi ile nakli
faaliyetlerini yapmaya yetkili kılınan tüzel kişiyi,
15)
Toptan satış : Doğal gazın dağıtım şirketlerine ve serbest tüketicilere yapılan
satışını,
16)
Toptan satış şirketi : Sistem içinde veya dışında, iletim veya dağıtım
faaliyeti yapmaksızın, doğal gazın toptan satış faaliyeti ile iştigal eden
tüzel kişiyi,
17)
Serbest tüketici : Yurt içinde herhangi bir üretim şirketi, ithalat şirketi,
dağıtım şirketi veya toptan satış şirketi ile doğal gaz alım-satım sözleşmesi
yapma serbestisine sahip gerçek veya tüzel kişiyi,
18)
Serbest olmayan tüketici (abone) : Doğal gazı kendi kullanımı için dağıtım
şirketlerinden almak zorunda olan gerçek veya tüzel kişiyi,
19)
Depolama : Günlük ve mevsimlik değişiklikleri karşılamak ve doğal gaz temininin
azalması veya durması ile meydana gelen doğal gaz açığını gidermek amacıyla
doğal gazın, sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) veya gaz olarak depolanmasını,
20)
Depolama şirketi : Doğal gazın depolama faaliyetini gerçekleştirmek üzere
yetkilendirilen tüzel kişiyi,
21)
Sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) tesisi : Doğal gazın sıvı olarak taşınması ve
depolanması amacıyla sıvılaştırılması, boşaltılması, depolanması ve tekrar gaz
haline getirilmesi için kullanılan tesisleri,
22)
Depolama tesisi : Üretimde yararlanılan tesisler hariç olmak üzere, bir tüzel
kişinin mülkiyet veya işletmesinde bulunan ve doğal gazı, LNG veya gaz olarak
depolamaya mahsus tesisi,
23)
Sistem : Doğal gazın üretimi, iletimi, depolanması ve dağıtımı işlevlerini
yerine getirmek üzere kurulan tesis ve teçhizatı,
24)
Sistem kullanıcısı : Sistemden gaz alan veya sisteme gaz temin eden veya sistem
üzerinden transit gaz geçişi yapan gerçek veya tüzel kişiyi,
25)
Bağlantılı sistem : Birbirleriyle karşılıklı bağlanmış ve bütün oluşturan
sistemi,
26)
Dolaysız hat : Bir serbest tüketiciyi bağlantılı sistem oluşturacak şekilde
besleyen doğal gaz boru hattını, doğal gazın şehirler arasında ve özel
vasıtalarla taşınmasını, iletim şebekelerinin ulaşamadığı yerlerde basıncının
düşürülerek satılmasını,
27)
Mahallî gaz boru hattı : Şehir içi doğal gaz dağıtımı yapacak olan dağıtım
şirketinin inşa edip işleteceği tüm dağıtım hatlarını,
28)
Dağıtım şebekesi : Bir dağıtım şirketinin belirlenmiş bölgesinde, işlettiği
doğal gaz dağıtım tesislerini ve boru hatlarını,
29)
Dikey bütünleşmiş tüzel kişi : Doğal gazın üretim, iletim, dağıtım, ithalat,
ihracat, depolama veya satış faaliyetlerinden iki veya daha fazlasını
gerçekleştiren tüzel kişiyi,
30)
Teslim sözleşmesi : Sistem kullanıcıları veya onların adına hareket edenlerle
iletim şirketleri arasında veya depolama şirketi ve iletim şirketleri arasında
veya iletim şirketlerinin kendi aralarında doğal gazın devir teslimi için
yapılan sözleşmeyi,
31)
Taşıma sözleşmesi : Sistem kullanıcıları ile iletim şirketleri arasında doğal
gazın taşınması amacıyla yapılan sözleşmeyi,
32)
İthalatçı şirket : Doğal gazın toptan
satış şirketlerine, serbest tüketicilere veya ihracatçı şirketlere satışı veya
yurt dışına doğrudan satışı amacıyla yurt dışından LNG veya gaz formunda doğal
gaz temin edilmesi faaliyetlerini gerçekleştiren tüzel kişiyi,
33)
Ulusal iletim şebekesi : Ulusal iletim sisteminin bir parçası olan yüksek
basınçlı boru hatlarını,
34)
Ulusal iletim sistemi : Doğal gazın ülke çapında iletimini sağlayan ulusal
iletim şebekesi ile dağıtım, depolama, sıvılaştırma, sıvılaştırılmış gazın
gazlaştırılması ve benzeri diğer iletim tesislerinden oluşan sistemi,
35)
İhracatçı şirket : Üretim şirketi ve
toptan satış şirketlerinden veya ithalatçı şirketlerden satın aldığı gazı yurt
dışına pazarlayan tüzel kişiyi,
36)
Piyasa faaliyeti : Doğal gazın iletim,
dağıtım, toptan satış, ithalat, ihracat ve LNG tesislerinde sıvı olarak veya
yer altı ve yer üstü tesislerinde gaz veya sıkıştırılmış gaz olarak depolanması
dahil olmak üzere alımı, satımı veya hizmet ve ticari faaliyetleri ile bu
faaliyetlere ilişkin işlemlerden oluşan faaliyeti,
37)
Tarife : Doğal gazın iletimi, dağıtımı,
LNG veya gaz olarak depolanması ve satışı ile bunlara dair hizmetlere ilişkin
fiyat, hüküm ve şartları içeren düzenlemeleri,
38)
Lisans : Tüzel kişilere piyasa faaliyetinde bulunabilmeleri için bu Kanun
uyarınca Kurul tarafından her bir piyasa faaliyeti için verilen izin belgesini,
39)
Sertifika : Doğal gaz faaliyeti yapan
tüzel kişilerin sistemde yer alacak tesislerinin tasarımı, yapımı, revizyonu,
bakımı, onarımı, kontrolü, müşavirliği ve benzeri hizmetlerde bulunacak gerçek
ve tüzel kişilerin yeterliliğini gösteren ve Kurul tarafından verilen izni,
40)
Kullanıcı birliği : Mülkiyetindeki dağıtım şebekesiyle üyelerinin doğal gaz
ihtiyacını karşılayan organize sanayi bölgelerini ve kooperatiflerini,
41)
Sıkıştırılmış doğal gaz : Doğal gazın basınçlandırılmış halini,
42)
Yatay bütünleşmiş tüzel kişi : Doğal gazın üretim, iletim, dağıtım, ithalat,
ihracat, depolama veya satış faaliyetlerinden en az birini gerçekleştiren ve
aynı zamanda doğal gaz sektörüne dahil olmayan başka bir faaliyeti
gerçekleştiren tüzel kişiyi,
İfade
eder.
İKİNCİ
BÖLÜM
Doğal
Gaz Piyasası Faaliyetleri, Yapım ve Hizmet Faaliyetleri , Lisans ve
Sertifikaların
Genel Esasları
MADDE 4.– 1) Bu Kanuna
göre doğal gaz piyasa faaliyetlerinde bulunacak tüzel kişilerin gerekli
lisansları almaları şarttır.
2) Doğal gaz piyasasında faaliyet gösterecek tüzel kişilerin lisans almak için Kuruma yapacakları başvuruya, başvuru yapıldığı tarihten itibaren, en fazla altmış gün içerisinde Kurum tarafından cevap verilir. Lisans başvuru talebi Kurul tarafından reddedildiği takdirde, reddetme kararı başvuru sahibine gerekçesi ile birlikte bildirilir.
3)
Piyasada faaliyet gösterecek özel hukuk tüzel kişilerinin 29.6.1956 tarihli ve
6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümleri doğrultusunda anonim şirket veya
limitet şirket olarak kurulmaları halinde, hisselerin tamamının nama yazılı
olması şarttır. Bu şirketlerin sermayeleri ile ana sözleşmelerinde bulunması
gereken diğer hususlar yönetmelikle düzenlenir.
4)
Doğal gaz piyasa faaliyetleri şunlardır:
a)
İthalat:Doğal gazın ithalat yoluyla temin edilmesi ithalat lisansına göre yapılır.
İthalat
lisansı almak için başvuran tüzel kişilerde;
1)
İthalat yapacak teknik ve ekonomik güce
sahip olunması,
2)
İthal edilecek doğal gazın kaynağı,
rezervleri, üretim tesisleri ve iletim sistemi hakkında kesin bilgi ve
garantinin bulunması,
3) Her sene ithal edilecek doğal gazın yüzde onu
kadar bir miktarı beş yıl içerisinde ulusal topraklarda depolama imkanına sahip
olunması hususunda depolama faaliyeti yapacak tüzel kişilerden Kurumca
belirlenen taahhüt ve garantilerin alınması,
4) Ulusal iletim sisteminin gelişmesine ve
güvenliğine katkıda bulunabilme yeterliliğine sahip olması, bu amaçla sistemin
gelişmesini gerçekleştirecek tüzel kişilerin yatırımlarına ekonomik destek
sağlayabilmesi,
Şartları
aranır.
İthalatçı
şirketler, yapacakları her ithalat bağlantısı için ayrı ayrı lisans almak
zorundadır. İthalatçı şirketler, ithalat sözleşmelerinde yer alan sözleşme
sürelerini, süre uzatımlarını, öngörülen yıllık ve mevsimlik ithalat
miktarlarını ve bu miktarlardaki değişiklikler ile sözleşmelerde veya
temditlerinde yer alan ve sistemin güvenliğini ilgilendiren yükümlülükleri
Kuruma bildirmek zorundadır.
İthalatçı
şirketler, ithal yoluyla temin ettikleri doğal gazı yurt içinde toptan satış
şirketlerine veya ihracatçı şirketlere, satış sözleşmesi ile devredebilecekleri
gibi serbest tüketicilere ve ihracat lisansı almak kaydıyla yurt dışına da
pazarlayabilir. Ancak, ihracatçı şirketlere yapılan devir, ithalatçı şirketin
lisans kapsamındaki taahhütlerini ortadan kaldırmaz.
Herhangi
bir ithalatçı şirketin, ithal yoluyla temin ettiği yıllık doğal gaz miktarı,
Kurumca belirlenecek cari yıla ait ulusal gaz tüketim tahmininin yüzde
yirmisini aşamaz.
İthalatçı
şirket, yapmış olduğu bütün sözleşmelere ait Kurumun talep ettiği bilgi ve
belgeleri vermek zorundadır.
b)
Üretim: Doğal gaz arama ve üretim faaliyetleri 6326 sayılı Petrol Kanununa göre
yapılır. Arama ve işletme ruhsatları Petrol İşleri Genel Müdürlüğü tarafından
verilir. Üretim faaliyeti, piyasa faaliyetinden sayılmaz.
Üretim
şirketleri, ürettikleri gazı toptan satış lisansı almak kaydıyla toptan satış
şirketlerine, ithalatçı şirketlere, dağıtım şirketlerine veya serbest
tüketicilere pazarlayabilir. Üretici şirketler bu satış miktarının Kurumca cari
yıla ilişkin olarak belirlenecek ulusal tüketim tahmininin yüzde yirmisini
geçmemek kaydıyla doğrudan serbest tüketicilere, geri kalan doğal gazı ise,
ithalatçı şirketler, dağıtım şirketleri veya toptan satış şirketleri
vasıtasıyla piyasaya sunabilir. Üretim şirketleri, ihracatçı lisansı almak
kaydıyla ürettiği gazı ihraç edebilir.
Üretim
şirketlerinin satış ve ihracat lisansı almak için (e) ve (f) bentlerinde yer
alan lisans koşullarını taşımaları zorunludur.
Üretilen
doğal gaz, iletim şirketleri ile yapılacak taşıma ve teslim sözleşmelerine göre
taşıttırılır. Üretim merkezinin bağlantılı sisteme uzak olması halinde,
üretilen gazın bağlantılı sistem oluşturma şartı aranmaksızın dolaysız hat ile
iletilmesi ve serbest tüketicilere satışı üretim şirketlerince yapılabilir.
Ancak, bu husus, Kurulun ekonomik ve teknik şartları göz önünde bulundurarak
vereceği karara bağlıdır. Ayrıca, üretim şirketleri ürettiği doğal gazın üretim
kapasitesinin 8 inci maddenin (a) fıkrasının (1) numaralı bendinde belirtilen
miktardan az olması durumunda, üretilen doğal gazı, şehir içi dağıtım faaliyeti
yapmaksızın diğer tüketicilere satabilir. Üretim şirketlerinin iletim ve depolama
ile ilgili mevcut tesislerdeki hakları saklıdır. Bu hakkın kullanılması (c) ve
(d) bentlerindeki hükümlere tabidir.
Üretim
şirketleri, tarifeler, teslim kuralları, gaz kalitesi, gaz arzı, mevsimsel
değişiklikler gibi hususlarda Kurumun yapacağı düzenlemelere uymakla
yükümlüdür.
c)
İletim: İletim faaliyetini gerçekleştirecek olan tüzel kişiler, aşağıdaki
hususlara uymakla yükümlüdür.
1)
İletim şirketleri sistemin uygun olması halinde, Kurum tarafından tespit edilen
kriterler çerçevesinde, sisteme bağlanmak isteyen kullanıcıları on iki ay
içerisinde en uygun şebekeye bağlamakla yükümlüdür.
2)
Sisteme giriş talebini iletim şirketinin reddetmesi halinde kullanıcı, Kurumu
bu durumdan haberdar edebilir. İletim şirketinin, şebeke işleyişi ile ilgili
yönetmeliği ihlal ettiğinin Kurumca tespit edilmesi durumunda, iletim şirketi
kullanıcının sisteme giriş bağlantısını Kurulun vereceği karara göre yapar.
3)
Kurum, kullanıcıların sisteme girişi ile ilgili taleplerini inceleyerek, iletim
faaliyetlerinin aksamamasına, bu Kanunda belirtilen hususları göz önüne alarak,
sistemin işleyişine engel olunmamasına azami dikkati gösterir.
4)
İletim şirketleri, iletim faaliyetleri yapan diğer iletim şirketleri ile
güvenli ve verimli bir işletim amacıyla eşgüdümlü çalışma yapabilmeleri için
birbirlerine Kurumca belirlenen tüm teknik bilgileri vermek zorundadır.
5)
İletim şirketleri, doğal gazın akışı ve sistemin işlemesi için gerekli ayarlama
ve diğer her türlü hizmetlerin yerine getirilmesi hususunda kendilerinin sahip
olduğu kısımdan sorumludur. Ayrıca, iletim şirketleri kendi sorumlu olduğu
hatlarda, gaz iletiminin güvenli bir biçimde, verimli ve en az maliyet ile
gerçekleştirilmesine yönelik her türlü tedbiri almaya ve bu Kanunda öngörülen
diğer hususları yerine getirmeye mecburdur.
6)
İletim şirketlerinin faaliyete geçebilmesi için, Kuruldan lisans almaları
zorunludur. Sistemin işleyişini ihlal eden iletim şirketlerine, bu Kanunda
belirtilen cezalar tatbik edilir.
7)
İletim şirketleri ithalatçı şirket, toptan satış şirketi, üretim şirketi ve
ihracatçı şirketler ile taşıma sözleşmesi yapar. İletim şirketleri ayrıca,
üretim şirketi, serbest tüketici, depolama şirketi ve diğer iletim şirketleri
ile teslim sözleşmeleri yapar. Yapılan veya yapılacak sözleşmelerde Kurumca
belirlenen usul ve esaslar göz önünde bulundurulur ve sistemin işleyişini
engelleyen veya aksatan hükümlere yer verilmez.
8)
Kurul, iletim şirketlerince transit doğal gaz iletimini de dikkate alarak
hazırlanan ulusal iletim şebekesi yatırım programlarını inceler ve onaylar.
9)
Mevcut, planlanan ve yapımı devam etmekte olan ulusal iletim şebekesi BOTAŞ'a
ait olur. İletim şirketlerince mevcut hatlarla bağlantılı sistem oluşturacak
şekilde inşa edilecek iletim amaçlı yeni boru hatları mülkiyeti kendilerine ait
olmak üzere yatırım yapan diğer iletim şirketlerince işletilir. İletim
şirketlerinin diğer hak ve yükümlülükleri çıkarılacak yönetmeliklerle
belirlenir.
d)
Doğal gazın depolanması :Depolama faaliyeti yapacak olan tüzel kişiler
aşağıdaki hususlara uymakla yükümlüdür.
1)Tüzel
kişiler, doğal gazın yer altı ve yer üstünde gaz veya LNG olarak depolanması
faaliyetlerinde bulunabilmeleri için, Kuruldan lisans almak zorundadır. Söz
konusu lisans olmaksızın depolama faaliyetinde bulunulamaz. Lisans talebinde
bulunan tüzel kişiler, çıkarılacak yönetmelikte yer alacak koşullara uymak
mecburiyetindedir.
Depolama
lisansı almak için başvuran tüzel kişilerde;
aa)
Depolama yapacak teknik ve ekonomik yeterliliğe sahip olmak,
bb)
Tasarrufları altında bulunacak depolama kapasitelerinin tümünü sistemin
eşgüdümlü ve güvenli bir tarzda işlemesine yardımcı olacak şekilde idare edeceklerini
taahhüt etmek,
cc)
Tasarrufları altında bulunacak depolama kapasitelerinin sistem elverişli olduğu
takdirde, tarafsız ve eşit bir şekilde hizmete sunulacağını taahhüt etmek,
Şartları
aranır.
2)
6326 sayılı Kanuna göre, işletme ruhsatına sahip şirketlerin doğal gaz ürettiği
yer altı doğal gaz yatağını, depolama amacı ile kullanmak üzere Petrol İşleri
Genel Müdürlüğünün onayının alınmasını müteakip Kuruma başvurması halinde,
Kurul tarafından uygun görüldüğü takdirde, işletme ruhsatının ilgili bölümü
depolama lisansına çevrilir. Ancak, üretim şirketinin Kuruma yaptığı başvuruda,
depolama lisansı için istenen yeterliliğe sahip olduğunu belgelemesi şarttır.
Şirket, depolama faaliyetine başladığı takdirde, depolama faaliyetini,
muhasebesini ayrıştırmak suretiyle üretim faaliyetinden ayrı olarak yürütür.
Depolama şirketine yapılan taleplerin
reddedilmesi ve sistem kullanıcısının bu durumdan Kurumu haberdar etmesi
halinde, Kurum gerekli incelemeleri ve denetimleri yaparak depolama şirketinin
yayımlanan usul ve esaslar ile lisans şartlarını ihlal ettiğini tespit etmesi
halinde, depolama şirketini talep edilen hizmeti vermeğe icbar edebilir.
Yapılan bu ihlal nedeniyle, bu Kanunda gösterilen cezai müeyyideler uygulanır.
e)
Toptan satış : Toptan satış şirketleri, serbest tüketicilere yapacakları toptan
satış faaliyeti için, Kuruldan lisans almak zorundadır. İthalatçı lisansı almış
olan tüzel kişilerin, toptan satış lisansı alma zorunlulukları yoktur. İthalat
lisansı ile doğal gaz toptan satışı yapabilirler.
Toptan satış faaliyeti yapmak isteyen tüzel
kişilerin, lisans almak için doğal gazı nereden temin edeceğini ve hangi taşıma
koşulları ile satışı gerçekleştireceğini, yeterli teknik ve ekonomik gücünün
bulunduğunu ve sistemin emniyetli bir şekilde işlemesine yardımcı olmak
amacıyla, gerekli depolama kapasitelerine sahip olduğunu göstermesi ve ayrıca,
yönetmeliklerde belirtilen diğer taahhüt ve garantileri de vermesi
gerekir.
Doğal
gazın toptan satış faaliyetlerinin düzenlenmesinde aşağıdaki esaslara uyulması
zorunludur.
1)
Dağıtım şirketlerine doğal gaz satışı yapan tüzel kişiler, Kurumca öngörülecek
süre içerisinde, müşterilerin mevsimsel azami doğal gaz çekişlerini karşılamak
amacıyla, gerekli arz planlamasını yapmak ve depolama tedbirlerini almak ve bu
amaçla depolama şirketleri ile yapacakları kira sözleşmelerini Kuruma ibraz
etmek zorundadır. Gerekli depolama tedbirlerinin alınması için, lisansın
verildiği tarihten itibaren beş yıllık bir süre tanınır. Bu süre, ülkedeki
depolama tesislerinin yeterli düzeye ulaşmaması halinde Kurul kararı ile iki
yıla kadar uzatılabilir.
Ayrıca,
Kurul her yıl iklim değerlerine göre, her şehir için müteakip yılın mevsimsel
yoğunluğunu karşılayacak dengeleme amaçlı depolama miktarlarını tayin etmeye ve
gerekli tedbirleri almaya yetkilidir.
2) Serbest tüketicilere toptan gaz satışı yapan
tüzel kişiler, bu Kanunun yürürlüğe girmesini müteakip müşterilerine mevsimlik,
günlük ve saatlik esneklik limitleri dahilinde gaz girişini sağlamak
mecburiyetindedir. Toptan satıcıların gerekli arz ve depolama kapasitelerine
ulaşması zorunlu olup, ayrıca lisansın verildiği tarihten itibaren beş yıllık
bir süre içinde gerekli depolama tedbirlerini almak zorundadır. Bu amaçla
depolama şirketleri ile yapacakları kira sözleşmelerini Kuruma ibraz ederler.
Bu süre, ülkedeki depolama tesislerinin yeterli düzeye ulaşmaması halinde
uzatılabilir.
3)
Doğal gaz toptan satışı yapan tüzel kişiler, Kurum tarafından öngörülen süre
içerisinde beklenen talebi karşılayabilecek iletim, depolama ve sistemi
dengeleyici kapasiteleri sağlamak zorundadır.
4)
Toptan satış şirketi, ithalatçı şirket veya ihracatçı şirket veya serbest
tüketici veya dağıtım şirketi ile satış sözleşmeleri yapar ve fiyatları
serbestçe belirler. Ticari gizliliği olan bilgiler Kurum hariç üçüncü taraflara
açıklanamaz ve suistimal edilemez.
5)
Toptan satış şirketlerinin, doğal gaz ithalatı yapabilmesi için ithalatçı
lisansı alması zorunludur.
6)
Toptan satış şirketlerinin her birinin bir yıl içinde satışını
gerçekleştirdikleri toplam gaz miktarı, Kurumca cari yıla ilişkin belirlediği
ulusal tüketim tahmininin yüzde yirmisini geçemez.
7)
Toptan satış şirketleri, bölgesel sınırlama getirilmeksizin yurt genelinde satış
yapabilir.
f)
Doğal gazın ihracı:İthal edilmiş veya yurt içinde üretilmiş doğal gazı yurt
dışına ihraç etmek isteyen tüzel kişiler, Kuruldan ihracatçı lisansı alır. Lisans
almak isteyen şirketlerin çıkarılacak yönetmeliklerde belirtilen şartların
yanında;
1)
Teknik ve ekonomik yeterliğe sahip olduğunu göstermesi,
2)
Doğal gazı, hangi ülkeye ve hangi taşıma vasıtaları ile ihraç edeceğini
bildirmesi,
3)
İhraç nedeniyle sistemin işleyişini ve ülke ihtiyacını aksatmayacağını ve
ayrıca sistemin emniyetini ihlal ettiği durumlarda, meydana gelen zarar ve
ziyanı tazmin edeceğini garanti etmesi ve bu hususta meydana gelebilecek zarar
ve ziyanı karşılamak üzere zorunlu sigorta yapması,
Şartları
aranır.
Ancak,
transit hatları işleten iletim şirketleri, bu bendin (3) numaralı alt bendinde
belirtilen garanti şartından muaftır.
g)
Doğal gazın şehir içi dağıtımı: Şehir içi doğal gaz dağıtım hizmeti, Kurum
tarafından açılacak ihaleyi kazanan şirkete mahalli doğalgaz dağıtım
şebekesinin mülkiyeti de dahil olmak üzere şehrin gelişmişlik düzeyi, tüketim
kapasitesi ve kullanıcı sayısı gibi hususlar dikkate alınarak Kurum tarafından
belirlenecek lisans süresi için verilir.
Kurumun belirli bir şehir için açacağı ihale,
Resmi Gazete'de ilan edilir. Şirketlerin ihaleye katılmak için vereceği
teklifler, çıkarılacak yönetmeliklerde belirtilen usul ve esaslara göre
değerlendirilerek ihaleyi kazanan şirkete dağıtım lisansı verilir ve şirket o şehirde
dağıtım faaliyetlerini gerçekleştirmeye yetkili dağıtım şirketi unvanını alır.
Dağıtım
lisansı alan tüzel kişiler, bu Kanunda dağıtım lisansı ile ilgili hükümlere ve
Kurumca belirlenecek usul ve esaslara uymakla yükümlüdür. Dağıtım lisansı alan
tüzel kişi, mülkiyetinde olacak dağıtım şebekesini lisans süresi sona ermeden
başka bir tüzel kişiye satabilir.
Lisans
süresi sona eren dağıtım şirketi, lisans süresinin tamamlanmasından bir yıl
önce, söz konusu şehir içi dağıtım lisansının yenilenmesini Kurumdan talep
etmesi halinde Kurul, şirketin ekonomik ve teknik gücünü, hizmet kalitesini,
abonelerinin memnuniyetini, Kurumca çıkarılacak yönetmeliklerde belirtilecek
diğer hususları dikkate alarak ikinci kez dağıtım lisansı verebilir. Lisans
sahibinin lisans süresi yukarıda belirtilen nedenlerle uzatılmadığı takdirde,
Kurum ilgili şehir için yeniden ihale açar ve mevcut şebekenin işletme ve
mülkiyeti için en uygun teklifi veren tüzel kişiye dağıtım lisansını verir.
Şebekenin bedeli Kurum tarafından tahsil edilerek önceki lisans sahibine
ödenir.
Kurum,
mülkiyet sahibi dağıtım şirketinin dağıtım faaliyetlerini yönlendirir,
denetler, izler ve gerektiğinde bu hizmetleri, masrafları dağıtım şirketine ait
olmak üzere, bu Kanuna tabi sertifika sahibi gerçek ve tüzel kişilerden satın
alabilir. Doğal gazın şehir içi dağıtımına ait ihale usul ve esasları,
değerlendirme kriterleri ve lisansta bulunması gereken diğer hususlar yönetmelikle
düzenlenir.
Kuruldan
dağıtım lisansı alan şehir içi dağıtım şirketi, yetki aldığı şehirde bulunan
belediye veya belediye şirketini sermaye koyma şartı aramaksızın, yüzde on
nispetinde dağıtım şirketine ortak olmaya davet etmek zorundadır. Bu sermaye
oranı, bedeli ödenmek kaydıyla en fazla yüzde
on oranında artırılabilir. Ancak bu artış Hazineye borcu bulunmayan ve
ilave kredi talep etmeyen veya Hazineye olan kredi borçlarını tasfiye ettikten
sonra, bu amaçla Hazine garantili kredi sağlamaması kaydıyla mümkün olabilir.
Kurum,
belediye veya belediye şirketinin hisse almaması veya en az bir yönetim kurulu
üyeliğine hak kazanılmayacak oranda hisse alması halinde, 6762 sayılı Türk
Ticaret Kanununun 275 inci maddesine göre belediyeye şirket yönetim ve denetim kurullarında
temsil hakkı verecek düzenlemelerin yapılmasını, şehir içi dağıtım şirketinden
isteyebilir.
Dağıtım
şirketlerinin yükümlülükleri:
1)
Doğal gaz dağıtım şirketleri, dağıtım şebekeleri için sevkiyat kontrol merkezi
kurarlar. Ancak, Kurum tarafından tüketim kapasitesinin yetersiz olduğu
belirlenen şehirlerde bu şart aranmaz.
2)
Dağıtım şirketleri sorumluluk alanlarında bulunan tüketicilerin talep etmesi
halinde, bu tüketicileri sisteme bağlamakla yükümlüdür. Ancak bağlantı yapma
yükümlülüğü, şirketin tasarrufu altındaki sistemin bağlantı yapmaya imkan veren
kapasitede olmasına ve tüketicinin de kendi üzerine düşen ve dağıtım
yönetmeliğinde öngörülen işlemleri yapmasına ve belirleyeceği usul ve esaslara
göre, bağlantının teknik ve ekonomik olarak gerçekleşmesinin mümkün olmasına
bağlıdır. Bu konuda ihtilaf olması halinde bağlantının teknik ve ekonomik olup
olmadığına Kurul karar verir.
3)
Bağlama talebi reddedilen kullanıcı durumu Kuruma bildirir. Kurul dağıtım
şirketinin konu hakkındaki savunmasını aldıktan sonra, bu maddede belirtilen
esasların ihlal edildiğinin tespit edilmesi halinde, şirket Kurulun konu
hakkında vereceği karara uymak zorundadır.
4)
Dağıtım şirketleri, konut, ticarethane ve sanayi dahil tüketicileri doğal gaz
kullanmak için yaptırdıkları veya mevcut olan iç tesisatı kendi teknik
personeline veya kendi adına çalışan denetim şirketlerine kontrol ettirebilir.
İç tesisatın, yayımlanacak iç tesisat yönetmeliğine uygun olmadığının tespiti
halinde, şirket gaz vermeyi reddedebileceği gibi vermekte olduğu gazı da
kesebilir. Tüketicinin tesisatı uygun hale getirip tekrar başvurması halinde,
aynı işlemler tekrarlanır. İç tesisatta yapılacak izinsiz tadilat, uygunsuz ve
kötü kullanım, yanlış ve bozuk ekipman kullanılması, proje dışı tesisat yapımı
ile tesisatın bakımsızlığı nedeniyle doğabilecek zarar ve ziyanlardan dağıtım
şirketleri sorumlu değildir.
5)
Dağıtım şirketleri, yurt çapında sadece iki şehirde lisans sahibi olabilir.
Ancak, bu sayı şehirlerin gelişmişlik durumu, tüketim kapasitesi ve kullanıcı
sayısı gibi hususlar dikkate alınarak Kurul kararıyla artırılabilir. Kurul,
nüfus yoğunluğuna göre bir şehri sınırları belirlenmiş birden fazla dağıtım bölgesine
ayırabilir ve her bölgeyi ayrı ayrı ihale edebilir.
h)
Sıkıştırılmış doğal gaz dağıtımı ve iletimi: Doğal gazın kuyubaşı, ulusal
iletim şebekesi veya şehir içi dağıtım sisteminden satın alınıp sıkıştırılması
ve basınçlı kaplara doldurulması, sıkıştırılmış haldeki doğal gazın şehirler
arasındaki özel vasıtalarla taşınması ve iletim şebekelerinin ulaşamadığı
yerlerde basıncının düşürülerek satılması faaliyetlerini yapacak tüzel
kişilerin, bu faaliyetler için Kuruldan lisans almaları zorunludur. Bu faaliyeti
yapacak tüzel kişilerin, lisans almak için ilgili yönetmeliklerde yer alan
şartlara uymaları yanında, yapacakları faaliyet kapsamında yer alacak tesis ve
ekipmanların Türk Standartlarına ve/veya Avrupa Birliğince kabul edilen standartlara uygun ve güvenli olacağını
garanti etmesi şartı aranır.
Yapım ve hizmet faaliyetleri
MADDE 5.– Doğal gaz
piyasasında faaliyet gösterecek ithalatçı şirket, ihracatçı şirket, iletim
şirketi , depolama şirketi, dağıtım şirketi, toptan satış şirketi ve serbest
tüketiciler, Kurumdan sertifika almış gerçek ve tüzel kişiler ile yapım ve
hizmet sözleşmesi imzalayabilir. Doğal gazla ilgili herhangi bir yapım ve
hizmet faaliyeti, sertifika sahibi olmayan kişiler tarafından
gerçekleştirilemez.
İç
tesisat ve servis hatları ile ilgili sertifikalar Kurum adına ve Kurum
tarafından yetkilendirilen resmi veya özel şirketler ile şehir içi dağıtım
şirketlerince verilir. Gerçek ve tüzel kişilerin, sertifika almak için Kuruma
yapacakları başvurulara altmış gün içerisinde Kurum tarafından cevap
verilir.
Sistemle
ilgili ;
a) Fizibilite, etüt, proje, müşavirlik, kontrol
ve denetleme,
b)
Yapım,
c)
Servis, bakım ve onarım,
Gibi
hizmetleri yapacak olanlar da yapacakları faaliyetler için, Kurumdan sertifika
almak zorundadır. Yapım ve hizmet faaliyeti yapmak isteyenler, Kurum tarafından
hazırlanacak yönetmeliğe göre Kuruma başvurur. Söz konusu yönetmeliğin
öngördüğü yeterlik şartlarını taşıyanlara sertifika verilir.
Yapım ve hizmet faaliyetinde bulunacak gerçek
veya tüzel kişiler, Kurumca hazırlanan yönetmelik ve yayımlanacak tebliğlere
uygun faaliyet göstermek zorundadır.
Yapım
ve hizmet alanında faaliyet göstermek üzere iç tesisat ve servis hatları
alanında dağıtım şirketlerinden sertifika almış olanlar, dağıtım şirketleri
tarafından denetlenir. Ancak tüketicilerin başvurması halinde, Kurum tarafından
da denetlenebilir. Tüketicilerin Kuruma başvurma usul ve esasları yönetmelik
ile düzenlenir.
Lisans ve sertifikaların genel esasları
MADDE 6.– Bu Kanun
kapsamında Kurul tarafından verilecek lisans ve sertifikaların tabi olacağı
usul ve esaslar ile lisans ve sertifikalarda yer alacak asgari hükümler
şunlardır:
a)
Lisans ve sertifikaların tabi olacağı usul ve esaslar:
1) Piyasa faaliyetleri ile iştigal edecek tüzel kişiler, faaliyetlerine başlamadan önce, her bir faaliyet için ve söz konusu faaliyetlerin birden fazla tesiste yürütülecek olması halinde, her tesis için ayrı ayrı lisans almak zorundadır.
2)
Birden fazla lisansa sahip olan aynı tüzel kişi veya aynı faaliyeti birden
fazla tesiste yürüten tüzel kişiler, lisansa tabi her faaliyet veya tesis için
ayrı ayrı muhasebe kayıtları tutmak zorundadır.
3)
Lisans veya sertifika başvuru usul ve esasları, lisans ve sertifika sahibi
tüzel kişilerin hak ve yükümlülükleri, lisans sahibinin haklarının temliki,
lisans tadili, süreleri, süre uzatımı ve sahibi tarafından lisans veya
sertifikadan vazgeçilmesi halleri ile faaliyetin türü ve iletim, dağıtım ve
depolaması yapılan doğal gaz miktarına göre belirlenecek lisans ve sertifika
bedelleri yönetmelikle düzenlenir.
4)
Lisanslar ve sertifikalar bir defada en az on, en fazla otuz yıl süre ile
verilir.
5)
Tüzel kişiler, Kurul tarafından belirlenen lisans ve sertifika alma, yenileme,
tadil, suret çıkartma, sertifika ve yıllık lisans bedellerini Kuruma ödemek
zorundadır.
6)
Lisans sahibi tüzel kişiler; tesislerini, yasal defter ve kayıtlarını, Kurul
denetimine hazır bulundurmak, Kurul tarafından talep edildiğinde denetime açmak
ve Kurumun faaliyetlerini yerine getirebilmesi için ihtiyaç duyacağı her türlü
bilgi ve belgeyi zamanında Kurula vermek zorundadır.
b)
Lisanslarda asgari olarak yer alacak hükümler:
1)
Lisans kapsamında hizmet verilecek gerçek ve tüzel kişilere dair gruplar veya
kategoriler ile yürütülecek faaliyet türlerini belirleyen hükümler.
2)
Bir dağıtım ya da iletim lisansı sahibinin, gerçek ve tüzel kişilere, aynı
kapasiteye sahip sistem kullanıcıları arasında ayrım gözetmeksizin sisteme
erişim ve sistemi kullanım imkanı sağlayacağına dair hükümler.
3)
Bu Kanunda yer alan fiyatlandırma esaslarını tespit etmeye, piyasa
ihtiyaçlarını dikkate alarak, abonelere yapılan doğal gaz satışında uygulanacak
fiyatlandırma esaslarını tespit etmeye ve bu fiyatlarda enflasyon nedeniyle
ihtiyaç duyulacak ayarlamalara ilişkin formülleri uygulamaya dair yöntemler ve
bunların denetlenmesine dair hükümler.
4)
Lisans sahibinin Kurula tam ve doğru bilgi vermesini ve abonelere yapılan
satışlar açısından; dağıtım lisansı sahibinin doğal gaz alımlarını en ekonomik
kaynaktan yapmasını ve gerektiğinde yaptığı alımlarda en ekonomik alımı
yaptığını kanıtlamasını sağlayacak hükümler.
5)
Yönetmelik uyarınca, hizmet maliyetlerinin yansıtılmasına dair kurallar ile
işletme kayıplarını asgariye indirecek önlemlerin uygulanmasına dair esasları
içeren hükümler.
6)
Lisansın iptali ve sona ermesine ilişkin hükümler.
7)
Lisansta değişiklik yapılmasına ilişkin hükümler.
8)
Lisans sahibinin Kuruma ödemekle yükümlü olacağı bedeller ve ödeme koşullarına
ilişkin hükümler.
9)
Lisans sahibine ait veya kullanımındaki tesis ve/veya tesislerin gerektiğinde
lisans amaçları doğrultusunda başkalarına kullandırılması koşullarına ilişkin
hükümler.
10)
Lisans sahibinin Kurul tarafından verilen tüm talimatlara uyma yükümlülüklerine
ilişkin hükümler.
11)
Lisans kapsamında, Kuruldan izin alınmaksızın yapılabilecek faaliyetlere
ilişkin hükümler.
12)
Lisans kapsamındaki faaliyetler ile ilgili uyuşmazlıkların hangilerinin Kurul
tarafından çözüleceğine ilişkin hükümler.
13)
Lisansta yer alan hak ve yükümlülüklerin hangi süre, koşul ve hallerde geçersiz
olacağına ilişkin hükümler.
14)
Hizmetin teknik gereklere göre yapılmasını sağlayacak hükümler.
c)
Sertifikalarda asgari olarak;
1)
Sertifika kapsamında hizmet verilecek gerçek ve tüzel kişilere dair gruplar
veya kategoriler ile yürütülecek faaliyet türlerini belirleyen hükümler,
2)
Sertifika iptali ve sona ermesine ilişkin hükümler,
3)
Sertifikada değişiklik yapılmasına ilişkin hükümler,
4)
Sertifika sahibinin Kuruma ödemekle yükümlü olacağı bedeller ve ödeme
koşullarına ilişkin hükümler,
5)
Sertifika sahibinin Kurul tarafından verilen tüm talimatlara ve yönetmeliklere
uyma yükümlülüklerine ilişkin hükümler,
6)
Sertifika kapsamında, Kuruldan izin alınmaksızın yapılabilecek faaliyetlere
ilişkin hükümler,
7)
Sertifika kapsamındaki faaliyetleri ile ilgili uyuşmazlıkların hangilerinin
Kurul tarafından çözüleceğine ilişkin hükümler,
8)
Sertifikada yer alan hak ve yükümlülüklerin hangi süre, koşul ve hallerde
geçersiz olacağına ilişkin hükümler,
9)
Faaliyetlerin teknik gereklere göre yapılmasını sağlayacak hükümler,
Bulunur.
d)
Lisans veya sertifikaların sona ermesi: Lisans ve sertifikalar Kurul tarafından
lisans veya sertifikada belirtilen yöntem uyarınca süreleri uzatılmadığı
takdirde, sürelerinin bitiminde veya lisans veya sertifika sahibi gerçek veya
tüzel kişinin iflası halinde kendiliğinden, lisans veya sertifika sahibi gerçek
veya tüzel kişinin lisans veya sertifikadan vazgeçmeyi istemesi halinde ise
ancak Kurul onayı ile sona erer.
ÜÇÜNCÜ
BÖLÜM
Rekabetin
Korunması ve Geliştirilmesi, Bilgi Verme, Hesap Ayrışımı,
Serbest
Tüketicinin Belirlenmesi ve Sisteme Girişte İstisnai Haller
Rekabetin korunması ve geliştirilmesi, bilgi
verme ve hesap ayrışımı
MADDE 7.– a) Rekabetin
korunması ve geliştirilmesine ilişkin esaslar aşağıda belirtilmiştir:
1) 7.12.1994 tarihli ve 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanunda öngörülen rekabet özgürlüğü, hakim durumun kötüye kullanılmaması, birleşme ve devir almaya ilişkin hususlar, doğal gaz piyasasında faaliyet gösterecek tüzel kişilere de uygulanır.
2)
Türkiye’deki üretim şirketleri hariç olmak kaydıyla hiçbir tüzel kişi, Kurumun
cari yıla ait olarak belirlediği ulusal doğal gaz tüketim tahmininin yüzde
yirmisinden fazlasını satamaz. Bu oran, kayıplar düşüldükten sonra kalan net
ulusal tüketim miktarından şirketin doğrudan doğruya veya sermayesinin
yarısından fazlası kendisine ait şirketler vasıtasıyla tükettiği gaz miktarı
tenzil edilerek bulunur. Bu oranın aşılması halinde Kurum tarafından gerekli
önlemler alınır.
3)
Doğal gaz piyasa faaliyeti yapan herhangi bir tüzel kişi, kendi faaliyet alanı
dışında faaliyet gösteren tüzel kişilerden sadece bir tanesine iştirak
edebilir. Ancak ayrı bir şirket kuramaz . Kendi faaliyet alanında, faaliyet
gösteren hiç bir tüzel kişiye iştirak edemez ve şirket kuramaz. Ancak, iştirak
ettiği tüzel kişi üzerinde doğrudan veya dolaylı olarak o tüzel kişinin
sermayesinin veya ticari mal varlığının yarısından fazlasını veya oy haklarının
yarısından fazlasını kullanma hakkına ya da denetim kurulu, yönetim kurulu veya
tüzel kişiyi temsile yetkili organların üyelerinin yarıdan fazlasını atama
hakkına ya da işlerini idare etme hakkına sahip olamaz.BOTAŞ'ın mevcut
iştirakleri ile ilgili hakları saklıdır.
b)
Doğal gaz piyasasında faaliyet gösteren tüzel kişiler yaptıkları faaliyetle
ilgili konularda, bilgi vermekle yükümlüdürler. Verilecek bilgilerin kapsamı ve
bilgi verilecek merciler aşağıda belirtilmiştir.
1)
Doğal gaz iletim ve sevkiyat kontrolü yapan iletim şirketleri, LNG tesisi ve
yeraltı depolama tesisi işleten depolama şirketleri, şehir içi doğal gaz
dağıtım faaliyeti yapan dağıtım şirketleri, doğal gaz temin eden üretim ve
ithalat şirketleri, kendileriyle aynı alanda faaliyet gösteren diğer
şirketlere, yaptıkları faaliyetlerin doğal gaz sisteminin emniyetli ve verimli
işlemesini teminen yeterli bilgi vermekle yükümlüdürler.
2)
Bu maddede belirtilen bilgilerin kapsamı, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten
sonra, Kurumun öncelikle çıkaracağı yönetmeliklerde belirlenecektir.
3)
Doğal gaz piyasasında faaliyet gösteren taraflar ticari yönden hassas bilgi ve
belgeleri gizli tutmakla yükümlüdür. Ancak, Rekabet Kurumu ve Kurumun yapacağı soruşturmalar nedeniyle,
ilgililere verecekleri bilgilerden
dolayı sorumlu tutulamaz.
4)
Doğal gaz piyasasında faaliyet gösteren tüzel kişiler, doğal gaz alım-satımı
sırasında bizzat edindikleri veya denetleyen, denetlenen veya bağlı tüzel
kişiler vasıtasıyla edindikleri gizli bilgileri, kendi menfaatleri veya
kendilerine bağlı firmalar yararına kullanamaz.
c)
Doğal gaz piyasasında birden fazla konuda faaliyet gösteren tüzel kişilerin
muhasebe ayrışımlarını yapmaları zorunludur.
d)
Dağıtım şirketlerinin bir yıl içerisinde dağıtacakları gazın en fazla yüzde
ellisini bir tüzel kişiden satın almaları esas olup, Kurul rekabet ortamı
oluşmasını dikkate alarak bu miktarı artırmaya veya azaltmaya yetkilidir.
Serbest tüketicinin belirlenmesi ve sisteme
girişte istisnai haller
MADDE 8.– a) Serbest
tüketiciler aşağıdaki sınıflamaya göre belirlenir.
1) Satın aldığı yıllık doğal gaz miktarı bir milyon metreküpten daha fazla olan tüketiciler ve kullanıcı birlikleri,
2)
Elektrik enerjisi üretimi için gaz satın alan şirketler,
3)
Elektrik ve ısı enerjisi üreten kojenerasyon tesisleri,
4)
Üretim faaliyetinde kullanılmak üzere, Türkiye’de doğal gaz üreten üretim
şirketleri,
Serbest
tüketici statüsündedir. Ancak Kurul, bütün tüketiciler serbest tüketici
oluncaya kadar her yıl serbest tüketici olma sınırını yeniden belirleyecektir.
Kurul, bu maddede belirtilen sınıflamaların
uygulanmasını yakından takip eder. Dağıtım şirketlerinin, sorumluluk alanları
haricinde bulunan abonelere, doğal gaz temin etme zorunlulukları yoktur. Toptan
satış şirketleri bu tüketicilere doğal gaz satıp satmamakta serbesttir.
b)
Kurul, sadece lisans verilme aşamasında olmak üzere, şehirlerin gelişmişlik
durumu, gaz tüketimi ve şehirlerde alt yapı yatırımlarının teşvik edilmesi
amacıyla, serbest tüketici olmak için aranan yıllık tüketim miktarının sınırını
tespit etmeye yetkilidir. Doğal gaz piyasa faaliyeti yapan tüzel kişiler bu
Kanunda belirtilen sisteme giriş koşullarına göre sisteme bağlantı yapmak
isteyenlerin sisteme girişine müsaade etmekle yükümlüdür.
Doğal
gaz piyasa faaliyeti yapan tüzel kişiler, sisteme giriş için talepte bulunan
diğer tüzel kişiler ve serbest tüketicilerin sisteme giriş taleplerini,
ancak yeterli kapasiteye sahip olamama
veya bu kişilerin sisteme girişleri halinde yükümlülüklerini yerine
getiremeyecekleri veya mevcut sözleşmeleri nedeniyle ciddi mali ve ekonomik
tazminatlara mahkûm olabilecekleri durumlarda kabul etmeyebilir.
Kapasitesizlik
veya hizmet yükümlülükleri veya mevcut sözleşmeler nedeniyle, meydana gelen
ciddi ekonomik güçlükler yüzünden sisteme giriş talebinin reddedilmesi halinde,
durum gerekçeleriyle birlikte derhal Kuruma bildirilir.
Kurul, kapasite veya bağlantı yokluğu veya
başka bir engel olup olmadığını, bu Kanun ve çıkarılacak yönetmeliklerde
belirtilen kriterlere göre araştırarak üç ay içerisinde kararını taraflara
bildirir.
Sisteme giriş talep eden kullanıcının kapasite
veya bağlantı yokluğu durumunu bertaraf etmek amacıyla gerekli masrafları
yüklenmesi halinde sisteme giriş reddedilemez.
Piyasada
faaliyet gösteren tüzel kişilerin
mevcut sözleşmelerinde yer alan hükümlerden kaynaklanan ciddi ekonomik ve mali güçlükler nedeniyle
sisteme girişin reddedilmesi halinde, iletim şirketi imzaladığı sözleşme
nedeniyle, zor durumda kalan diğer tüzel kişinin Kuruma başvurması üzerine,
Kuruldan sisteme giriş mecburiyetini geçici olarak kaldırmasını talep edebilir
ve gerekli bilgilerle birlikte sorunun çözümü için planladığı önlemleri Kurula
sunar. Kurul, iki ay içinde talep konusunda yapılacak işlem hakkında karar
verir.
Ancak, sisteme giriş mecburiyetinin geçici
olarak kaldırılması talebinin Kurul tarafından reddedilmesi halinde, iletim
şirketi talepte bulunan gerçek ve tüzel kişiyi sisteme bağlamaya mecburdur.
İKİNCİ KISIM
Çeşitli Hükümler
BİRİNCİ BÖLÜM
Yaptırımlar ve Yaptırımların
Uygulanmasındaki Usul, Ön Araştırma,
Soruşturma ve Dava Hakkı ile
Tarifeler
MADDE 9.– Kurul, doğal
gaz piyasasında faaliyet gösteren gerçek veya tüzel kişilere yapacağı yazılı
ihtara rağmen mevzuata aykırı durumlarını devam ettirenlere aşağıdaki yaptırım
ve cezaları uygular:
a) Kurul tarafından bilgi isteme veya yerinde inceleme hallerinde; istenen bilgilerin yanlış, eksik veya yanıltıcı olarak verildiğinin saptanması veya hiç bilgi verilmemesi ya da yerinde inceleme imkanının verilmemesi hallerinde, ikiyüz milyar lira para cezası verilir ve yedi gün içinde bilgilerin doğru olarak verilmesi ve/veya inceleme imkanının sağlanması ihtar edilir. Ancak, kolay giderilebilecek kusurlu haller için ilgili gerçek ve tüzel kişilerden belgelerin doğru olarak verilmesi ve/veya inceleme imkanının sağlanması istenir.
b)
Bu Kanun hükümlerine ve çıkarılan yönetmelik, talimat ve tebliğlere aykırı
hareket edildiğinin saptanması halinde, ikiyüzelli milyar lira para cezası
verilir ve otuz gün içinde gönderilmesi ihtar edilir.
c)
Lisans veya sertifika genel esasları ve yükümlülüklerinden herhangi birisinin
yerine getirilmediğinin saptanması halinde, üçyüz milyar lira para cezası
verilir ve otuz gün içinde düzeltilmesi ihtar edilir.
d)
Lisans veya sertifika müracaatında ve bunların verilmesinde aranan şartlar
konusunda, gerçek dışı belge sunulması veya yanıltıcı bilgi verilmesi veya
lisans veya sertifikada öngörülen hususları etkileyecek şartlardaki
değişikliklerin Kurula bildirilmemesi halinde, dörtyüz milyar lira para cezası
verilir ve otuz gün içinde düzeltilmesi ihtar edilir.
e)
Lisans müracaatı sırasında iştirak ilişkisi konusunda yanıltıcı bilgi verilmesi
veya faaliyet süresi boyunca iştirak ilişkisi yasağına aykırı davranışta
bulunulması halinde, dörtyüz milyar lira para cezası verilir ve otuz gün
içerisinde iştirak ilişkisinin düzeltilmesi ihtar edilir.
f)
Piyasada lisans kapsamı dışında faaliyet gösterildiğinin saptanması halinde,
beşyüz milyar lira para cezası verilir ve on beş gün içinde kapsam dışı
faaliyetin veya aleyhe faaliyetin durdurulması ihtar edilir.
g)
Lisans veya sertifikanın verilmesine esas olan şartların, faaliyetlerin
yürütülmesi sırasında ortadan kalktığının saptanması halinde lisans veya
sertifika iptal edilir.Ancak, bu şartların baştan mevcut olmadığının saptanması
halinde ise lisans veya sertifikanın iptali yanında ayrıca beşyüz milyar lira
para cezası verilir.
Yukarıdaki
para cezalarını gerektiren fiillerin ihtara rağmen düzeltilmemesi veya
tekrarlanması hallerinde para cezaları her defasında bir önceki cezanın iki
katı oranında artırılarak uygulanır. Bu cezaların verildiği tarihten itibaren
iki yıl içinde idari para cezası verilmesini gerektiren aynı fiil işlenmediği
takdirde önceki cezalar tekrarda esas alınmaz. Ancak, aynı fiil iki yıl içinde
işlendiği takdirde, artırılarak uygulanacak para cezasının tutarı cezaya
muhatap tüzel kişinin bir önceki mali yılına ilişkin bilançosundaki safi satış
hasılatının yüzde yirmisini aşamaz. Cezaların bu düzeye ulaşması halinde, Kurul
lisans veya sertifikayı iptal edebilir.
Bir lisans veya sertifikanın iptali halinde,
yeni bir lisans veya sertifika verilene kadar, verilen hizmetin aksamaması için
Kurul gereken önlemleri alır.
Doğal gaz şehir içi dağıtım lisansının iptal
edilmesinin zorunlu hale gelmesi durumunda Kurul hizmetin aksamaması için
gerekli tedbirleri önceden almak suretiyle, lisansı iptal eder. Dağıtım
şebekesinin mülkiyetini elinde bulunduran lisans sahibinin nam ve hesabına yüz
yirmi gün içerisinde ilgili şebekenin satışı ve yeni lisans sahibinin
belirlenmesi için ihaleye çıkılır. Uygulamaya ilişkin usul ve esaslar
yönetmeliklerde belirlenir.
Bu maddede düzenlenen tüm idari para cezaları
hiçbir şekilde ilgili cezayı ödeyen tüzel kişi tarafından hazırlanacak
tarifelerde maliyet unsuru olarak yer almaz.
Para
cezası, bu Kanuna aykırı hareket eden tarafların her birine ayrı ayrı
uygulanır. Bu Kanun gereğince para cezasını gerektiren fiillerin 1.3.1926
tarihli ve 765 sayılı Türk Ceza Kanunu veya ceza hükmünü içeren diğer
kanunlarda suç sayılması, söz konusu para cezalarının verilmesine engel
olmayacağı gibi, lisans veya sertifikanın iptaline de mani değildir.
Bu
Kanundaki cezaları gerektiren fiillerin birden fazla olması halinde ve
aralarında irtibat olması durumunda en yüksek cezayı gerektirecek fiilin
cezası; irtibat bulunmaması halinde ise, her birinin cezası ayrı ayrı
uygulanır.
Para
cezası uygulama hakkı, aykırılığın vuku bulduğunun Kurulca öğrenildiği tarihi
izleyen yılın başından itibaren beş yıllık zaman aşımına tabidir. Sürekli veya
tekrarlanan bir aykırılık söz konusu ise zaman aşımı süresi, aykırılığın sona
erdiği ya da en son tekrarlandığı günden itibaren başlar.
Kurulun
inceleme ve araştırma amacıyla yapacağı herhangi bir işlem, bu işlemin ilgili
tarafa tebliği, karar aleyhine yargı yoluna başvurulmuş olması zaman aşımını
keser.
Verilen
para cezası 21.7.1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkında Kanun hükümlerine göre Maliye Bakanlığınca tahsil olunur. Bu maddedeki
para cezası miktarları her yıl 765 sayılı Türk Ceza Kanununun ek 2 nci maddesi
hükümleri uyarınca artırılır.
Ön araştırma, soruşturma ve dava hakkı
MADDE 10.– Kurul,
re’sen veya kendisine intikal eden ihbar veya şikayetler üzerine doğrudan
soruşturma açılmasına ya da soruşturma açılmasına gerek olup olmadığının
tespiti için ön araştırma yapılmasına karar verir.
Ön
araştırma ve soruşturmada takip edilecek usul ve esaslar yürürlüğe konulacak
yönetmelikle düzenlenir.
Kurul
kararına karşı açılacak davalar ilk derece mahkemesi olarak Danıştay’da
görülür. Danıştay, Kurul kararlarına karşı yapılan başvuruları acele işlerden
sayar.
Tarifeler
MADDE 11.– Bu Kanun
kapsamında Kurulca onaylanmak üzere düzenlenen tarifeler, tarifelerin
belirlenmesi ve uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar şunlardır:
1) Bağlantı Tarifeleri: Kurumca belirlenecek bağlantı tarife esasları, ilgili bağlantı anlaşmalarına dahil edilecek olan ve iletim sistemi ya da bir dağıtım sistemine bağlantı için eşit durumda olan serbest tüketiciler arasında ayrım yapılmaması esasına dayalı hükümleri ve şartları içerir. Fiyatlar, bu esaslar dahilinde taraflarca serbestçe belirlenir. Abonelere Kurum ve dağıtım şirketi arasında belirlenen sabit bağlantı tarifeleri uygulanır.
2)
İletim ve Depolama Tarifesi: Kurum, iletim ve sevkiyat kontrolüne ait
tarifeleri belirler. Tarifelerde iletim
mesafesi, iletilen gaz miktarı ve öngöreceği diğer faktörleri dikkate alır.
İletim ve sevkiyat kontrol hizmeti yapan tüzel
kişiler tarifelerini Kurum tarafından belirlenecek süre içerisinde Kuruma
bildirirler. Kurum, bildirilen tarifelerden ve bu maddede yer alan esaslardan
hareketle yeni tarifeleri belirler.
Kurum
tarafından hazırlanacak olan iletim tarifesi üretilen, ithal veya ihraç edilen
doğal gazın nakli için iletim şebekesinden yararlanan eşit durumda olan tüm
kullanıcılar arasında fark gözetmeksizin uygulanacak fiyatları, hükümleri ve
tarife şartlarını içerir.
Kurum
, transit doğal gaz iletiminin teşvik edilmesi amacıyla transit iletim
tarifelerini yurt içi iletim tarifelerinden farklı usul ve esaslara göre tespit
etme yetkisine sahiptir.
Depolama
tarifeleri depolamacı şirketler ile depolama hizmeti alan tüzel kişiler
arasında serbestçe belirlenir.
İletim
ve depolama şirketleri ekonomik,
verimli ve güvenli
işletmecilik hizmeti verdiklerini
Kuruma göstermek zorundadırlar.
3)
Toptan Satış Tarifesi: Kurum doğal gaz satış tarifelerinde esas alınacak
unsurlar ve şartları belirler. Satış fiyatları ise, bu esaslar dahilinde doğal
gaz alım satımı yapan taraflarca serbestçe belirlenir.
4)
Perakende Satış Tarifesi: Dağıtım şirketleri en ucuz kaynaktan gaz temin
ettiklerini, verimli ve güvenli
işletmecilik yaptıklarını ispat etmek
zorunda olup, lisans süresi içerisinde de bu yükümlülüğe uymak zorundadır.
Dağıtım şirketinin birim gaz alım fiyatı, birim hizmet bedeli, amortisman bedelleri ve diğer faktörlerden meydana gelecek olan
perakende satış fiyatları ve tarife esasları Kurumca belirlenir. Belirlenen
perakende satış fiyatının dışında tüketicilerden herhangi bir ad altında ücret
talep edilemez. Perakende satış tarifeleri enflasyon ve diğer hususlar göz
önüne alınarak, dağıtım şirketlerinin Kuruma başvurması halinde yeniden tespit
edilebilir. Kurum bu fiyatların tespitinde hizmet maliyeti, yatırıma imkân
sağlayacak makul ölçüde kârlılık ve piyasada cari olan doğal gaz alış
fiyatlarını ve benzeri durumları dikkate alır. Kurulun onayladığı
tarifelerin hüküm ve şartları, bu tarifelere tâbi olan tüm gerçek ve
tüzel kişileri bağlar.
Bir gerçek veya tüzel kişinin bu Kanunda
öngörülen ödemelerden herhangi birini yapmaması halinde, söz konusu hizmetin
durdurulmasını da içeren usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir.
Bu
maddede belirtilen esaslar doğrultusunda Kurum bütün tarife türleri için
tarifeler yönetmeliği hazırlar. Hazırlanan yönetmelik esasları doğrultusunda
ilgili tüzel kişilerce hazırlanacak fiyat tarifeleri, her yıl Ekim ayının
sonuna kadar hazırlanır ve Kurulun görüşüne sunulur. Kurul bu başvuruları aynı
yılın 31 Aralık tarihini geçmeyecek şekilde inceler ve uygun bulması halinde
onaylar. Tarife esasları ve limitleri Kurumca enflasyon ve diğer hususlar göz
önüne alınarak yeniden ayarlanabilir.
İthal
ve yerli doğal gazın ithal ve satışında Akaryakıt Fiyat İstikrar Fonu
mevzuatına ilişkin hükümler uygulanmaz.
İKİNCİ BÖLÜM
Diğer Hükümler, Değiştirilen, Kaldırılan ve Uygulanmayacak Hükümler
MADDE 12.– a)
Kamulaştırma; bu Kanunda öngörülen faaliyetlerin gerektirmesi halinde,
4.11.1983 tarihli ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununda belirtilen esaslar
dahilinde kamulaştırma yapılır. Bu konuda Kurulca verilecek lüzum kararı, kamu
yararı kararı yerine geçer ve müteakip işlemler Kamulaştırma Kanunu hükümlerine
göre yürütülür.
Kamulaştırılan
taşınmazın mülkiyeti Hazineye; kullanma hakkı kamulaştırma bedelini ödeyen
tüzel kişiye ait olur. Kullanma hakları, ilgili lisans veya sertifikanın bir
cüz’ü olup geçerliliği bunların geçerlilik süresi ile sınırlıdır.
Lisans
veya sertifikanın sona ermesi veya iptali halinde, tüzel kişilerce ödenmiş
bulunan kamulaştırma bedelleri iade edilmez.
b)
Mülkiyetin gayri ayni haklar ve kiralama; tüzel kişiler, faaliyetleri ile
ilgili olarak kamuya ait araziler üzerinde, bedeli ilgili tüzel kişi tarafından
ödenmesi suretiyle mülkiyetin gayri ayni hak tesisini ve bu arazilerin kiralanmasını
talep edebilir.
Bu
istek Kurulca uygun görüldüğünde, Kurum ilgili kanunlar uyarınca ihtiyaca göre
intifa, irtifak, üst hakkı veya uzun süreli kiralama yoluna gider.
Bu
şekilde elde edilen hakkın bedelini ödeme yükümlülüğü devralan tüzel kişiye aittir.
Kullanma hakları, ilgili lisans veya sertifikanın bir cüz’ü olup, geçerliliği
bunların geçerlilik süresi ile sınırlıdır.
c)
Tebligat; Kurum tarafından bu Kanuna göre yapılacak tebligatlar, 11.2.1959
tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümlerine göre yapılır.
d)
Kurumun para, evrak ve her çeşit malları Devlet malı hükmündedir. Görevleri ile
ilgili olarak suç işleyen Kurul Başkanı ve üyeleri ile Kurum personeli Devlet
memurları gibi cezalandırılır. Kurul üyeleri ve personeline karşı işlenen suçlar
Devlet memuruna karşı işlenmiş sayılır. Bu konudaki kovuşturmalar genel
hükümlere göre yürütülür.
e)
BOTAŞ veya doğal gaz piyasa faaliyeti yapmak üzere lisans sahibi olan tüzel
kişilerin başvurusu üzerine ilgili idare 3.5.1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar
Kanununa göre doğal gazın depolanması, iletimi ve dağıtım hatlarının imar
planında önceden tahsis edilmiş olması şartını aramaz ve doğal gaz iletim,
dağıtım hatları ile depolama tesislerinin projesi uyarınca imar planına
işleyerek gerekli ruhsatları verir.
f)
Doğal gazın ithali, satışı, satış fiyatının tespiti ve dağıtımı konusu ile
ilgili olarak 1580 sayılı Belediye Kanunu ve 27.6.1984 tarihli ve 3030 sayılı
Büyük Şehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin
Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun ile diğer kanun ve kanun hükmünde
kararnamelerin bu Kanuna aykırı hükümleri uygulanmaz.
g)
BOTAŞ'ın doğal gazla ilgili alacakları hakkında 6183 sayılı Amme Alacaklarının
Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uygulanır.
h)
Doğal gaz dağıtımı faaliyeti yapan mevcut kuruluşlarda istihdam edilen T.C.
Emekli Sandığına tâbi personelinden, isteyenlerin T.C. Emekli Sandığı ile
ilişkileri devam ettirilir.
Değiştirilen, kaldırılan ve uygulanmayacak
hükümler
MADDE 13.– a) 8.9.1983
tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanununun 64 üncü maddesinin birinci
fıkrasında yer alan "turistik tesislerin" ibaresinden sonra gelmek
üzere "ve doğal gaz iletim, dağıtım ve depolama tesis ve şebekelerinin
ihtiyacı olan arazilerin" ibaresi eklenmiştir.
b)
6326 sayılı Petrol Kanununun bu Kanuna aykırı hükümleri uygulanmaz.
c)
2.1.1990 tarihli ve 397 sayılı Doğal Gazın Kullanımı Hakkında Kanun Hükmünde
Kararname yürürlükten kaldırılmıştır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Elektrik Piyasası Kanununda Yapılan Değişiklikler
MADDE 14.– 20.2.2001 tarihli ve 4628
sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 1 inci
maddesinin 6 numaralı bendi ile İkinci Kısım, Birinci Bölüm ve 4 üncü madde başlığı ile madde metninde geçen
"Elektrik Piyasası Düzenleme Kurumu" ibareleri "Enerji Piyasası
Düzenleme Kurumu", 1 inci maddesinin 7 numaralı bendi ile İkinci Kısım, Birinci Bölüm ve 5 inci
maddenin başlığı ve metninde geçen "Elektrik Piyasası Düzenleme
Kurulu" ibareleri "Enerji Piyasası
Düzenleme Kurulu" olarak değiştirilmiştir.
MADDE 15.– 4628 sayılı
Elektrik Piyasası Kanununun 5 inci maddesinden sonra gelmek üzere aşağıdaki 5/A
maddesi eklenmiştir.
Kurulun
doğal gaz piyasası ile ilgili görevleri
MADDE
5/A.– Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu, doğal gaz piyasası ile ilgili olarak aşağıda belirtilen
hususlardaki görevleri de yerine
getirir:
a)
Doğal gaz piyasa faaliyetlerine ilişkin plan, politika ve uygulamalarla ilgili
Kurum görüş ve önerilerini belirlemek.
b) Doğal gaz piyasa faaliyetlerine ilişkin doğrudan taraf olunan uluslararası anlaşmalardan doğan hak ve yükümlülüklerin ifası için, Kuruma düşen görevlerin yapılmasını sağlamak.
c)
Doğal Gaz Piyasası Kanunu ile Kuruma yetki verilen konularda, doğal gaz piyasa
faaliyetlerine ilişkin her türlü düzenlemeleri onaylamak ve bunların
yürütülmesini sağlamak.
d)
Doğal Gaz Piyasası Kanununda yer
alan lisans ve sertifikaların
verilmesine ve bunların yürütülmesi ve iptaline ilişkin her türlü kararları
almak ve uygulamak.
e)
Doğal Gaz Piyasası Kanununda yer alan hükümler dahilinde özel hallerde
uygulamaya konulabilecek sınırlama ve yükümlülüklerin tespiti ile fiyat
belirlemesine yönelik kararları almak.
f)
Doğal gaz piyasası içerisinde rekabetin hiç veya yeterince oluşmadığı
alanlarda, fiyat ve tarife teşekkülüne ilişkin usul ve esasları düzenlemek.
g)
Doğal Gaz Piyasası Kanununda belirlenen faaliyetlere ilişkin tarifeleri
onaylamak veya tarife revizyonları hakkında karar almak.
h)
Doğal gaz piyasası faaliyetleri ile ilgili denetleme, ön araştırma ve
soruşturma işlemlerinin yürütülmesi, yetkisi dahilinde ceza ve yaptırımları
uygulamak ve dava açmak da dahil olmak üzere her türlü adli ve idari makama
başvuru kararlarını almak.
ı)
Doğal Gaz Piyasası Kanununun
uygulanması ile ilgili olarak tüzel kişiler veya tüzel kişiler ile tüketiciler
arasında çıkacak ihtilafları çözmek.
i) Doğal Gaz Piyasası Kanununda gösterilen diğer görevleri yerine getirmek ve yetkileri kullanmak.
MADDE 16.– 4628 sayılı
Elektrik Piyasası Kanununun 6 ncı maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde
6.– Kurul üyeleri üyelikleri süresince özel bir kanuna dayanmadıkça kamu ya da
özel kuruluşlarda hiç bir görev alamazlar. Kurul üyeleri, üyeliklerinin sona
ermesinden itibaren iki yıl süre ile elektrik ve doğal gaz piyasalarında faaliyet gösteren özel hukuk
hükümlerine tâbi tüzel kişiliklerde ya da bunların iştiraklerinde görev alamaz
ya da bu tür işlere ortak olamazlar ve bu tüzel kişilerden ya da iştiraklerden
gelir sağlayacak ya da sağlayabilecek doğrudan ya da dolaylı ilişkiye giremez
ve elektrik enerjisi ticareti ve doğal gaz ticareti ile uğraşamaz.
Kurul
üyeleri, göreve başlamadan önce maliki oldukları Hazine Müsteşarlığı tarafından
çıkarılan borçlanmaya ilişkin menkul kıymetler dışındaki, elektrik ve doğal
gaz piyasalarında faaliyet gösteren
tüzel kişilere veya bunların iştiraklerine ait her türlü hisselerini ya da menkul
kıymetlerini üçüncü dereceye kadar kan ve ikinci dereceye kadar sıhri hısımları
dışındakilere, görev sürelerinin başlamasından itibaren otuz gün içinde satmak
veya devretmek suretiyle elden çıkarmak zorundadır.
Kurul
üyelerinin eşleri ve birinci dereceye kadar kan hısımları, elektrik ve doğal
gaz piyasalarında faaliyet gösteren kamu kurum ve kuruluşları dışındaki tüzel
kişiliklerde ya da bunların iştiraklerinde Kurul üyelerinin atanmasından sonra
ve üyelik süresi boyunca görev alamaz ya da bu tür işlere ortak olamazlar ve bu
tüzel kişilerden ya da iştiraklerden gelir sağlayacak ya da sağlayabilecek
doğrudan ya da dolaylı ilişkiye giremez ve elektrik enerjisi ticareti ve doğal
gaz ticareti ile uğraşamaz.
Kurul
üyeleri ve Kurum personeli, Kurumla ilgili gizlilik taşıyan bilgileri ve
elektrik enerjisi ve doğal gaz
sektöründe yer alan gerçek ve tüzel kişilere ait her türlü sırları,
görevlerinden ayrılmış olsalar bile açıklayamaz, kendilerinin veya başkalarının
menfaatine kullanamaz.
Kurul
üyelerinin görev süreleri dolmadan görevlerine son verilemez. Ancak, bu
maddedeki yasakları ihlal ettiği veya bu Kanun ile kendilerine verilen görevler
ile ilgili olarak işlediği suçlardan dolayı haklarında mahkumiyet kararı kesinleşen
Kurul Başkan ve üyeleri, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu uyarınca Devlet
memuru olmak için aranan şartları kaybettikleri tespit edilen veya üç aydan
fazla bir süre ile hastalık, kaza veya başka bir nedenle görevlerini yapamaz
durumda olan veya görev süresinin kalan kısmında görevine devam edemeyeceği, üç
aylık süre beklenmeksizin tam teşekküllü bir hastaneden alınacak heyet raporu
ile tevsik edilen Kurul üyeleri, süreleri dolmadan Bakanlar Kurulu tarafından
görevden alınır.
MADDE 17.– 4628 sayılı Elektrik
Piyasası Kanununun 8 inci maddesinin (b) bendinin ikinci alt bendine aşağıdaki hüküm eklenmiş ve (d)
bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Elektrik piyasasında faaliyet gösteren tüzel kişilerin ortaklık payları ile ilgili hususlar doğal gaz piyasasına yönelik üretim yapan tesislere uygulanmaz. Ancak, doğal gaz depolama tesisleri bu kapsam dahilindedir.
d)
Kurum, Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu tarafından denetlenir.
MADDE 18.– 4628 sayılı
Elektrik Piyasası Kanununun 9 uncu maddesinin dokuzuncu fıkrasının birinci
cümlesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Emeklilik
açısından Kurum personelinin durumu, Başkanlık tarafından hazırlanacak ve
Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
MADDE 19.– 4628 sayılı
Elektrik Piyasası Kanununun 10 uncu maddesinin birinci fıkrasının birinci
cümlesinden sonra gelmek üzere "A) Kurumun elektrik piyasası ile ilgili
gelirleri aşağıdaki gelir kalemlerinden oluşur:" şeklinde bir bent
eklenmiş ve (e) bendinden sonra gelmek üzere aşağıdaki düzenleme yeni (B) bendi
olarak eklenmiştir.
B)
Kurumun doğal gaz piyasası ile ilgili
gelirleri aşağıdaki gelir kalemlerinden oluşur:
a)
Katılma payı.
b)
Lisans, sertifika, onay ve vize işlemleri üzerinden alınacak bedeller.
c)
Yayın ve sair gelirler.
d)
Ayrıntıları kamuoyuna duyurulmak kaydıyla ve piyasanın gelişimine dair etüt ve
proje çalışmalarının finansmanında kullanılmak üzere uluslararası kurum ve
kuruluşlar tarafından verilecek hibeler.
Katılma payının mükellefi, lisans ve
sertifika sahibi olan tüzel kişilerdir. Katılma payı, anılan mükelleflerin
yıllık faaliyet dönemine ilişkin olarak düzenleyecekleri gelir tablolarında yer
alan safi satış hasılatı tutarının, Kurulca % 0,2 (binde iki) oranını aşmayacak
şekilde belirlenecek katılma payı oranı ile çarpımı sonucu bulunur. Yıl
içerisinde uygulanacak katılma payı oranı, bir önceki yılın Aralık ayı
içerisinde ilan edilir.
MADDE 20.– 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununa aşağıdaki ek maddeler eklenmiştir.
EK MADDE 1.– Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, bu Kanunun uygulanması ile birlikte, Doğal Gaz Piyasası Kanununu da uygulamakla yetkili ve sorumludur. Doğal gaz sektörü ile elektrik enerjisi sektörünün birbirinden farklı piyasalar olması nedeniyle Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ve Kurulu piyasalarla ilgili görev, yetki ve düzenlemeleri ayrı ayrı ve kendi kanunlarına göre yürütür.
EK MADDE 2.– Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, doğal gazın ithali, iletimi, dağıtımı, depolanması, ticareti ve ihracatı ile bu faaliyetlerine ilişkin tüm gerçek ve tüzel kişilerin hak ve yükümlülüklerini tanımlayan lisans ve sertifikaların verilmesinden, piyasa ve sistem işleyişinin incelenmesinden, dağıtım ve müşteri hizmetleri yönetmeliklerinin oluşturulmasından, tadilinden ve uygulattırılmasından, denetlenmesinden, maliyeti yansıtan fiyatların incelenmesinden ve piyasada Doğal Gaz Piyasası Kanununa uygun şekilde davranılmasını sağlamaktan yetkili ve sorumludur.
Doğal
Gaz Piyasası Kanununun yürütülmesinde, gerçek ve tüzel kişilerin Kurumdan
alacakları lisans veya sertifika kapsamında yapacağı faaliyetlerin denetimi,
gözetimi, yönlendirilmesi, uyulacak usul ve esaslar ile bu lisans ve
sertifikaların kapsamı, verilme kriterleri, süreleri, bedellerinin tespit
şekli, çevre mevzuatı ile uyum sağlaması , sicil kayıtlarının tutulma usulü ile
lisans ve sertifika sahiplerinin hak ve yükümlülükleri ve piyasanın
düzenlenmesi ile ilgili gerek görülen diğer hususlar çıkarılacak yönetmeliklerle
düzenlenir.
Kurum,
Kurul kararıyla Doğal Gaz Piyasası Kanunu hükümleri uyarınca çıkaracağı
yönetmelikleri ve uzun vadeli programları piyasada faaliyet gösteren tüzel
kişilerin ve ilgili kurum ve kuruluşların görüşlerini alarak hazırlar.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Geçici Hükümler
GEÇİCİ MADDE 1.– Hazırlık dönemi, bu Kanunun yayımı tarihinden itibaren on iki aylık süreyi ifade eder. Bakanlar Kurulu bu süreyi bir defaya mahsus olmak üzere altı aya kadar uzatabilir.
Hazırlık
dönemi kapsamında;
Bu
Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten evvel alınmış kanuni bir hak, belge, izin
veya yetkilendirmeye müsteniden yapılmakta olan doğal gaz piyasa faaliyeti,
Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en fazla yirmidört ay daha devam
edebilir. Anılan faaliyetlerin bu süreden sonra devamı, bu Kanuna göre alınacak
izne bağlıdır.
Yapılmakta
olan doğal gaz piyasa faaliyetlerinin bu Kanunun hükümleri dairesinde devamına
izin verilebilmesi için;
a)
Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren yirmi ay içinde Kuruma müracaat
edilmesi,
b)
Doğal gaz piyasa faaliyetinde bulunan tüzel kişinin, söz konusu faaliyeti
yapmaktan men edilmemiş olması,
Şarttır.
Hazırlık
dönemi içerisinde şehirlerde doğal gaz dağıtım yetkisi alacak şirketin ihale
suretiyle seçimi, seçilen şirketin izin alınmak üzere Bakanlar Kuruluna
sunulması, izin verme sözleşmesinin Bakanlık ile imzalanma prosedürü ve benzer
işlemler Bakanlık tarafından hazırlanacak tebliğe göre yapılır. Bakanlık bu
konuda BOTAŞ Genel Müdürlüğünü söz konusu işlerin yürütülmesi için
görevlendirir. Bakanlık ile izin verilen şirket arasında imzalanacak izin verme
sözleşmesi Bakanlar Kurulu onayı ile yürürlüğe girer ve hazırlık döneminin
sonunda, Kurum tarafından hazırlanacak mevzuat hükümlerine uymadığı takdirde,
Kurul sözleşmeyi mevzuata uygun hale getirebilmek için gerekli değişikliği
yaparak dağıtım lisansına dönüştürür. İzin verme sözleşmesi imzalayan dağıtım
şirketi bu değişikliğe itiraz edemez.
Hazırlık
dönemi sonuna kadar doğal gaz piyasa faaliyetleri yapmak isteyen hiç bir
şirkete bu Kanuna göre lisans veya sertifika verilmez.
Bu
Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren, hazırlık dönemi içerisinde Kanunun
uygulanmasına yönelik uyuşmazlıkların hallinde veya tereddütlerin
giderilmesinde Bakanlık yetkili ve görevlidir.
GEÇİCİ MADDE 2.–
BOTAŞ, bu Kanunun yayımlandığı tarihten sonra ithalatı ulusal tüketimin yüzde
yirmisi oranına düşünceye kadar yeni doğal gaz alım sözleşmesi yapamaz.
Hazırlık döneminden sonra başlamak üzere her yıl en geç 2009 yılına kadar
toplam yıllık ithalat miktarını yıllık ulusal tüketiminin yüzde yirmisine
düşürünceye kadar, mevcut doğal gaz alım veya satış sözleşmelerinin kısmi veya
bütün olarak tüm hak ve yükümlülükleri ile birlikte devredilmesi için istekli
olan diğer ithalat lisans yeterlik sahibi şirketlerin katılacağı devir için
BOTAŞ tarafından ihale yapılır. İhaleyi kazanan tüzel kişiye, söz konusu devir
için BOTAŞ'ca muvafakat verilir. İlgili tüzel kişi sözleşmenin satıcı tarafı
ile devredilecek miktar için, yeni sözleşme yapmasından sonra devir yürürlüğe
girer. Ancak ihaleyi kazanan tüzel kişinin satıcı taraf ile sözleşme yapamaması
halinde, ithalatçı şirketin BOTAŞ'ın tüm yurt dışı mükellefiyetini yerine
getirmeyi kabul etmesi ve ikili anlaşmalarla belirlenen doğal gaz alım
fiyatının altında olmamak şartıyla, satış yoluyla devir gerçekleşebilir. Hazine
garantili sözleşmesi bulunan Yap İşlet ve Yap İşlet Devret santralleri, Hazine
Müsteşarlığına başvurarak ilgili Hazine garantilerinden feragat etmek
koşuluyla, doğal gaz alımlarını piyasa koşulları içinde basiretli bir işletmeci
gibi davranarak en ekonomik kaynaktan yaptıklarını Kurula ispat etmek ve doğal
gaz satın alma maliyetindeki düşüşü, elektriğin satış fiyatında bir azalma
sağlayacak şekilde yansıtmak zorundadırlar.
BOTAŞ
tarafından her takvim yılında devredilen miktarlar, Kanunun yürürlüğe girdiği
tarihte alım taahhüdünde bulunulan toplam doğal gaz miktarının yüzde onundan
daha az olamaz.
Ayrıca,
BOTAŞ'ın mevcut sözleşmelerinin var olduğu ülkeler dışındaki ülkelerden
yapılacak ithalat için yapılacak müracaatlarda Kurul, piyasada rekabet
ortamının oluşturulması, mevcut sözleşmelerden doğan yükümlülükleri ve ihracat
bağlantılarını dikkate alarak belirleyeceği usul ve esaslar dahilinde
müracaatları değerlendirerek ithalata müsaade edebilir. Ancak, BOTAŞ'ın mevcut
sözleşmelerinin var olduğu ülkeler ile bu sözleşme süreleri sona erinceye kadar
bu ülkeler ile hiç bir ithalatçı şirket tarafından yeni gaz alım sözleşmeleri
yapılamaz. Söz konusu mevcut sözleşmelerin sona erdiği tarihten itibaren aynı
miktarlar için yeni ithalat sözleşmeleri yapılabilir. Ancak, ihraç amaçlı veya
Kurumca tespit edilecek yurt içi doğal gaz arz açığının olması durumunda söz
konusu ülkelerle yeni gaz alım bağlantıları yapılabilir.
Bu
Kanun hükümlerine göre, dağıtım faaliyeti hariç, BOTAŞ'ın dikey bütünleşmiş
tüzel kişiliği 2009 yılına kadar devam eder. Bu tarihten sonra BOTAŞ yatay
bütünleşmiş tüzel kişiliğe uygun olarak yeniden yapılandırılır. Yeniden
yapılandırılma sonucu meydana gelecek yeni tüzel kişilerden, sadece gaz alım ve
satım sözleşmelerine sahip olan ve ithalat faaliyeti yapacak olan şirket,
BOTAŞ'ı temsil eder ve BOTAŞ adı ile anılır. Yeniden yapılandırılma sonucu
ortaya çıkan bu şirketlerden iletim faaliyeti yapan şirket hariç, diğerleri iki
yıl içinde özelleştirilir.
BOTAŞ'ın
iletim, depolama, satış, ithalat faaliyetlerine ilişkin muhasebe ayrışımı,
hazırlık dönemi sonundan itibaren oniki ay içerisinde gerçekleştirilir.
BOTAŞ'ın
Hazine garantili yükümlülükleri saklıdır.
GEÇİCİ MADDE 3.– Şehir
içi dağıtım faaliyetlerinde geçiş süreci aşağıdaki gibi yapılır:
a)
Bakanlık, bu Kanunun yürürlüğe girmesini müteakiben iki ay içerisinde BOTAŞ'ın
mülkiyetinde ve işletiminde bulunan Eskişehir ve Bursa şehir içi dağıtım
işletmeleri ve varlıklarının özelleştirilmesi için Özelleştirme İdaresi Başkanlığına
bildirir. Özelleştirme işlemleri, hazırlık döneminden sonra en geç altı aylık
bir süre içerisinde, Kurum tarafından belirlenecek usul ve esaslar dikkate
alınarak ve 24.11.1994 tarihli ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamalarının
Düzenlenmesine ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik
Yapılmasına Dair Kanun hükümleri dairesinde Özelleştirme İdaresi Başkanlığı
tarafından gerçekleştirilir. İlgili şehirlerdeki işletmelerin Özelleştirme
İdaresince tüzel kişilere devredilmesi ve dağıtım faaliyetine başlayabilmesi
için, bu Kanunun 4 üncü maddesinin (g) bendinde belirtilen Belediyeye karşı
olan yükümlülüklerin yerine getirilmesi ve
Kuruldan şehir içi dağıtım lisansı alınması zorunludur.
b)
Mülkiyeti, işletmesi ve doğal gaz ticaret hakkı belediye veya belediye
şirketine ait olan mevcut şehir içi doğal gaz dağıtım tüzel kişileri, bu
Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç yıl içinde maliki oldukları ve
işlettikleri şehir içi doğal gaz dağıtım şebeke ve lisanslarını mevcut Hazine garantili
ve devirli borçlarını erken itfa ve bu borçların üstlenilmesi neticesinde doğan
Hazineye ait olan borçlarının ödenmesinde kullanılması kaydıyla dış kredi
borçlarının geri ödeme takvimine bağlı olmaksızın veya Hazine garantili ve
devirli dış borçlarının en son
anapara ödeme tarihinden
itibaren üç yıl içerisinde kamu hisselerini yüzde yirmi veya altına düşürecek
şekilde devrederek yeniden yapılanacaklardır.
c)
Belediye veya belediyeye ait şirketler tarafından halihazırda yapılmakta olan
dağıtım faaliyeti Kurulla, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren
yirmidört ay içerisinde yapılacak dağıtım lisansı hükümlerine göre
yürütülecektir. Kurumun hazırlayacağı lisans, diğer şehirlerde uygulanan tip
lisanslara uygun olacaktır. Ancak, ilgili belediye veya belediye şirketinin
şehrin özelliklerine göre lisansta yer almasında fayda veya zorunluluk görülen
hususlar, Kurulca değerlendirilerek gerektiğinde lisansta yer verilir.
d)
Şehir içi doğal gaz dağıtım şirketleri, 1 Ocak 2002 tarihinden itibaren dağıtım
ve satış faaliyetleri için şirket içinde muhasebe ayrışımını yapmak zorundadır.
GEÇİCİ MADDE 4.– Bu
Kanunun yürürlük tarihinden önce BOTAŞ tarafından parafe edilmiş olan Mısır
doğal gaz alım satım anlaşması, bu Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra, Kurul
tarafından yapılacak olan arz talep dengesi çalışmaları sonucunda ortaya arz
açığı çıkması durumunda, söz konusu
anlaşma sonuçlandırılarak bu Kanunun kapsamı dışında tutulur.
MADDE 21.– Bu Kanun
yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 22.– Bu Kanun
hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.