Dönem : 22 Yasama Yılı : 1

T.B.M.M. (S. Sayısı : 150)

Medenî ve Siyasî Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı

ve Dışişleri Komisyonu Raporu (1/589)

Not : Tasarı Başkanlıkça; Anayasa, Adalet ve Dışişleri Komisyonlarına havale edilmiştir.

T.C.
Başbakanlık	25.4.2003
Kanunlar ve Kararlar
Genel Müdürlüğü
Sayı : B.02.0.KKG.0.10/101-390/1796

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Dışişleri Bakanlığınca hazırlanan ve Başkanlığınıza arzı Bakanlar Kurulunca 26.3.2003 tarihinde kararlaştırılan “Medenî ve Siyasî Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı” ile gerekçesi ilişikte gönderilmiştir.

Gereğini arz ederim.

Recep Tayyip Erdoğan

Başbakan

GEREKÇE

Birleşmiş Milletler Medenî ve Siyasî Haklar Sözleşmesi, BM Genel Kurulunun 2200 A (XXI) sayılı kararı uyarınca 16 Aralık 1966 tarihinde imzaya açılmıştır. Sözleşme, 35 ülkenin onay belgelerini BM Genel Sekreterine tevdi etmesi üzerine 23 Mart 1976 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Ülkemiz, Sözleşmeyi 15 Ağustos 2000 tarihinde imzalamıştır.

Sözleşmeye BM üyesi olan 191 ülkeden 148’i taraf olmuştur. Bu 148 ülkeye, tüm AB üyesi ülkeler ile Türkiye’nin dışındaki tüm AB adayı ülkeler dahildir.

BM Medenî ve Siyasî Haklar Sözleşmesi, BM bünyesinde oluşturulan altı temel insan hakları sözleşmesinden biridir. Diğerleri ülkemizin taraf olduğu İşkence veya Diğer Zalimane, Gayriinsanî veya Küçültücü Muamele veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi, Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme, Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme ve ülkemizin imzaladığı ancak onaylamadığı BM Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesidir.

Son yıllarda insan hakları ile ilgili konuların ülkemizin yasal çalışmaları içinde büyük bir önem kazanmış olması ışığında, uluslararası insan hakları sistemi içinde özel öneme sahip olan ancak, bugüne kadar taraf olmadığımız temel sözleşmelere katılarak, bu konudaki yasal çerçeveyi tamamlama yönündeki çalışmalar hızlandırılmıştır. Bu çerçevede, BM Medenî ve Siyasî Haklar Sözleşmesine ülkemizce taraf olunması, insan hakları konularına öncelik veren Hükümetimizin bu alanda aldığı kapsamlı önlemlerin yeni bir adımını oluşturacaktır.

BM Medenî ve Siyasî Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmeye taraf olmamız konusu da bu çerçevede değerlendirilmelidir. Nitekim, 19 Mart 2001 tarih ve 2001/2129 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına ekli, “Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı”nın “Siyasî Kriterler” başlığı altında anılan Sözleşmeye taraf olunması orta vadeli hedefler arasında yer almaktadır.

Dışişleri Komisyonu Raporu

Türkiye Büyük Millet Meclisi
Dışişleri Komisyonu	29.5.2003
Esas No. : 1/589
Karar No. : 63

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Medenî ve Siyasî Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı Komisyonumuzun 22 Mayıs 2003 tarihli 10 uncu ve 27 Mayıs 2003 tarihli 11 inci toplantılarında Dışişleri Bakanlığı, Adalet Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı ve Millî Eğitim Bakanlığı temsilcileri ile Genel Kurmay Başkanlığı yetkililerinin katılmalarıyla görüşülmüştür.

Tasarı ile; BM bünyesinde oluşturulan altı temel insan hakları sözleşmesinden biri olan, 23 Mart 1976 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunan, Ülkemiz tarafından 15 Ağustos 2000 tarihinde imzalanan Sözleşmenin 3 beyan ve bir çekince ile onaylanması uygun bulunmaktadır.

Komisyonumuzca; Sözleşme ve buna bağlı olarak beyanlar ile çekince üzerinde yapılan görüşmelerde; Genel Kurmay Başkanlığı temsilcilerinin 1. Beyanı kuvvetlendirerek "Sözleşme hükümlerinin BM'nin amaç ve ilkeleri bağlamında, ulusal birlik ve bütünlüğe aykırı yorumlanamıyacağı" şeklinde bir ibare eklenmesi önerisine, Dışişleri Bakanlığı temsilcileri, bunun, malûmun tekrarı olacağı, hatta muhtemel itirazlara meydan verebileceği düşüncesi ile katılmadıklarını belirtmişlerdir.

Komisyonumuz üyelerinin çoğunluğu bu fikre katılmakla birlikte, uzun süre terörle mücadele etmiş bir kurumun kaygılarını anlayışla karşıladıklarını ifade etmişlerdir.

Ancak Uluslararası insan hakları sistemi içinde özel öneme sahip temel sözleşmelere taraf olma sürecinin hızlandığı bir dönemde, Türkiye'nin teröre karşı yürüttüğü mücadelede başarı sağladığı, adı geçen Sözleşmeye nisbetle, zamanında getirdiği ilerlemeleri hesaba katan, çok daha ileri ölçüdeki taahhütleri ve onların müeyyidelerini içine alan anlaşmaları imzalamış olduğu keyfiyetini de göz önüne alarak ve anılan Sözleşmenin 5 inci maddesi ile yine bu Sözleşmeye konmuş bulunan beyanın ihtiyacı karşıladığı düşünülerek, Komisyonumuzca, Tasarının, aynen kabulüne karar verilmiştir.

Sözleşmenin insan hakları alanındaki önemi ve "Avrupa Birliği Müktesebatının Üstlenilmesine İlişkin Türkiye Ulusal Programı" nın, orta vadeli hedefleri arasında yer aldığı dikkate alınarak Komisyonumuzca, Tasarının, İçtüzüğün 52 nci maddesine göre öncelikle görüşülmesine karar verilmiştir.

Raporumuz Genel Kurulun onayına sunulmak üzere Başkanlığa saygı ile arz olunur.

Başkan	Başkanvekili	Sözcü
Mehmet Dülger	Emin Şirin	Eyyüp Sanay
Antalya	İstanbul	Ankara
	(Çekincem var)
Üye	Üye	Üye
Nur Doğan Topaloğlu	Mehmet Güner	V. Haşim Oral
Ankara	Bolu	Denizli
		(Çekincem vardır)
Üye	Üye	Üye
M. İhsan Arslan	Abdülbaki Türkoğlu	Halil Akyüz
Diyarbakır	Elazığ	İstanbul
Üye	Üye	Üye
Mehmet B. Denizolgun	Şükrü Mustafa Elekdağ	Fikret Ünlü
İstanbul	İstanbul	Karaman
	(Çekincem ilişiklidir)
Üye		Üye
Nihat Eri		Süleyman Gündüz
Mardin		Sakarya

DIŞİŞLERİ KOMİSYONU BAŞKANLIĞINA

27.5.2003 tarihli toplantımızda kabul edilen Medenî ve Siyasî Haklara İlişkin Uluslararası Birleşmiş Milletler Sözleşmesi (1/589) ile Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara Ait BM Sözleşmesine (1/434) konulması kararlaştırılan 1 numaralı beyana (T. C. Hükümeti işbu sözleşmeden doğan yükümlülüklerini BM Yasasının 1 inci ve 2 nci maddeleri çerçevesindeki yükümlülüklerine uygun olarak yerine getireceği), bu anlaşmanın hiç bir şekilde 1. 1 inci maddesinde zikredilen “halklar kendi kaderlerini tayin etme haklarına sahiptir” ibaresindeki “halklar” teriminin bir “self determination” iddiasına yol açamayacağı hususunda bir beyanın eklenmesi ve tasarının 1 inci maddesinde belirtilen beyanın genişletilmesi gerekirdi.

Hürmetlerimizle.		27.5.2003
	Emin Şirin	Haşim Oral
	İstanbul	Denizli

DIŞİŞLERİ KOMİSYONU BAŞKANLIĞINA

BM Medenî ve Siyasî Haklar Sözleşmesi ile Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin BM Sözleşmesinin, birinci maddesindeki “Bütün halklar kendi siyasal statülerini özgürce kararlaştırırlar” maddesine ilişkin çekincenin, Dışişleri ve Genelkurmay uzmanlarınca üzerinde uzlaşacakları bir formül ile saptanmasının isabetine inandığımızdan söz konusu sözleşmeleri çekince ile kabul etmiş bulunuyoruz.

	27.5.2003
Şükrü Elekdağ	Haşim Oral
İstanbul	Denizli

HÜKÜMETİN TEKLİF ETTİĞİ METİN

MEDENÎ VE SİYASÎ HAKLARA İLİŞKİN ULUSLARARASI SÖZLEŞMENİN ONAYLANMASININ UYGUN BULUNDUĞUNA

DAİR KANUN TASARISI

MADDE 1. - Birleşmiş Milletler tarafından 16 Aralık 1966 tarihinde imzaya açılan ve Türkiye Cumhuriyeti adına 15 Ağustos 2000 tarihinde New York’ta imzalanan “Medenî ve Siyasî Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme”nin, beyanlar ve çekince ile onaylanması uygun bulunmuştur.

MADDE 2. - Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 3. - Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
DIŞİŞLERİ KOMİSYONUNUN

KABUL ETTİĞİ METİN

MEDENÎ VE SİYASÎ HAKLARA İLİŞKİN ULUSLARARASI SÖZLEŞMENİN ONAYLANMASININ UYGUN BULUNDUĞUNA

DAİR KANUN TASARISI

MADDE 1. - Tasarının 1 inci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

MADDE 2. - Tasarının 2 nci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

MADDE 3. - Tasarının 3 üncü maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Recep Tayyip Erdoğan
Başbakan
Dışişleri Bak. ve Başb. Yrd.	Devlet Bak. ve Başb. Yrd.	Devlet Bak. ve Başb. Yrd.
A. Gül	A. Şener	M. A. Şahin
Devlet Bakanı	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı
B. Atalay	A. Babacan	M. Aydın
Adalet Bakanı	Millî Savunma Bakanı	İçişleri Bakanı
C. Çiçek	M. V. Gönül	A. Aksu
Maliye Bakanı	Millî Eğitim Bakanı	Bayındırlık ve İskân Bakanı
K. Unakıtan	H. Çelik	Z. Ergezen
Sağlık Bakanı	Ulaştırma Bakanı V.	Tarım ve Köyişleri Bakanı
R. Akdağ	M. H. Güler	S. Güçlü
Çalışma ve Sos. Güv. Bakanı	Sanayi ve Ticaret Bakanı	En. ve Tab. Kay. Bakanı
M. Başesgioğlu	A. Coşkun	M. H. Güler
Kültür Bakanı	Turizm Bakanı V.	Orman Bakanı
E. Mumcu	A. Aksu	O. Pepe
	Çevre Bakanı
	K. Tüzmen