Dönem : 22 Yasama Yılı : 1

T.B.M.M. (S. Sayısı : 146)

Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye

Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında

Kanun Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu (1/521)

Not : Tasarı Başkanlıkça;Plan ve Bütçe ve Adalet komisyonlarına havale edilmiştir.

T.C.
Başbakanlık	29.1.2003
Kanunlar ve Kararlar
Genel Müdürlüğü
Sayı : B.02.0.KKG.0.10/101-510/497

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Adalet Bakanlığınca hazırlanan ve Başkanlığınıza arzı Bakanlar kurulunca 3.12.2002 tarihinde kararlaştırılan “Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun Tasarısı” ile gerekçesi ilişikte gönderilmiştir.

Gereğini arz ederim.

Abdullah Gül

Başbakan

GENEL GEREKÇE

İnsanların birlikte yaşamaya başladıkları ilk çağlardan itibaren oluşmaya başlayan adalet kavramı, sosyal ve ekonomik ilişkilerin yoğunlaşmasıyla giderek önem kazanmış ve artık çağımızda bir amaç durumuna gelmiştir. Hukuk kuralları, adalet kavramının toplum içindeki somut görüntüleri olduklarından bunların uygulama usulleri yanında yargı organlarının kuruluşları da büyük önem arzetmektedir.

Birleşmiş Milletler Evrensel Beyannamesinin 10 uncu maddesi ile, Avrupa İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin 6 ncı maddesinde mahkemelerin bağımsız ve tarafsız olması hükmü bulunmaktadır. Bu bağlamda, hakların ve özgürlüklerin güvencesi olan yargılamayı yapacak mahkemelerin yetkilerini belirleyen Anayasanın 9 uncu maddesinde, yargı yetkisinin, Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılacağı ifade edilmektedir. Bu itibarla, Türk Milleti adına yargı yetkisini kullanan mahkemelerin kuruluşlarına gereken önemi vermek, onları günün değişen sosyal ve ekonomik koşullarına göre geliştirmek ve görevlerini açıkça belirlemek zorunludur.

469 sayılı "Mehakimi Şer'iyenin İlgasına ve Mehakimin Teşkilâtına Ait Ahkâmı Muaddil Kanun"a göre, kurulan mahkemeler, hukuk ve ceza mahkemeleridir. Ayrıca özel kanunlarla kurulmuş ihtisas mahkemeleri de vardır.

Yargılama süreci bir sistemdir. Bu sistem, uyuşmazlık ve çekişme hakkında verilecek hüküm kesinleşinceye kadar birden çok evreleri kapsamaktadır. Yargılamanın bu özelliği, temelde, gerçeğe ulaşarak adlî hataları önlemek amacına dayanır. Evrelerden birisi, "kanun yolu" adı verilen "denetim muhakemesi"dir. Esasta denetim muhakemesinin en önemli evresini oluşturan temyiz yolunda, doğrudan öğrenme yargılaması yapılmaz. Temyiz üzerine verilecek hüküm sadece hukuka aykırılığı denetler; bu nedenle maddî ve hukukî gerçeklere ulaşmak ve adlî hataları gidermek bakımından, uyuşmazlık ve çekişmenin maddî olay yani ispat yönünden ve hukuka aykırılık açısından uygun bir sonuca bağlanıp bağlanmadığını denetleyen ve temyiz yolundan önce gelen ayrı bir kanun yoluna gereksinim olduğu gerçeği ortaya çıkmaktadır.

Bugün çeşitli ülkelerde yargılama faaliyeti ile görevlendirilmiş bulunan ilk derece mahkemelerinin kararlarını inceleyen üst derece mahkemeleri vardır. İki dereceli yargı teşkilâtı hak arama hürriyetinin yeterince gerçekleştirilmiş sayılması için de zorunlu görülmektedir.

İlk derece mahkemelerince verilen kararların olaylara, hukuka ve usule uygunluğunu denetlemek görevini yüklenmiş olan ikinci derecedeki mahkemeler, bazı ülkelerde iki, bazı ülkelerde de üç kademede görev yapmaktadırlar. Ülkemizde ikili kademe sistemi vardır. Kararların hem hukuka hem de olaylara uygunluğunu ise Yargıtay denetlemektedir. Oysa, adlî yargı ilk derece mahkemelerince verilen kararlar, bölge adliye mahkemelerince ispat ve hukuka uygunluk yönlerinden ve Yargıtayca sadece hukuka uygunluk bakımından incelenmelidir. Yargıtay, bir içtihat mahkemesi olarak işlevini sürdürmelidir.

Ülkemizde, 1879 yılında yürürlüğe konulan "Mehakimi Nizamiyenin Teşkilât Kanunu Muvakkati" ile "istinaf" adı altında kurulan ikinci derece mahkemeler, 1924 yılında çıkarılan 469 sayılı "Mehakimi Şer'iyenin İlgasına ve Mehakimin Teşkilâtına Ait Ahkâmı Muaddil Kanun" ile kaldırılmıştır. Bu mahkemelerin çalışmalarına, adaletin süratle dağıtımına engel oldukları ve arzu edilen yararı sağlamadıkları gerekçesiyle son verilmiştir. Sözü edilen "Muvakkat Kanun", ayrı bir istinaf mahkemesi kurmak yerine bu görevi ağır ceza ve asliye mahkemelerine vermişti. Ancak, bu mahkemelerin asıl görevlerinin yoğunluğu ve ağırlığı karşısında "istinaf" görevlerine yeterli zamanı ayıramamaları sonunda biriken iş ve davalar, içinden çıkılamaz derecede çoğalmış olduğundan umulan yararlar elde edilememiştir.

Bugün hemen hemen bütün ülkelerde Yargıtayın karşılığı olan yüksek mahkemeler, birer içtihat mahkemesi görevini yapmakta, ilk derece mahkemelerince verilen kararların olaylara, kanuna ve usule uygunluğunu denetlemek yani istinaf kanun yolu incelemesini yapmakla görevli ikinci derece mahkemeler bulunmaktadır. Yargıtay ise ilk derece mahkemeleri ile kendi arasında süzgeç görevini yapacak bir ara mahkemesi bulunmadığı için her iki görevi, yani hem içtihat yaratmak hem de istinafı yürütmek durumunda kalmıştır. Yargıtayın kendisinden beklenen içtihat mahkemesi olma niteliğini koruyabilmesi, iş yükünün çok artmış olması nedeniyle zorlaşmıştır. Yargıtayın içtihat mahkemesi olma niteliğinin korunması, yargılamanın güvenli ve hızla sonuçlandırılması bakımından istinaf kanun yolu incelemesini yapmak üzere bölge adliye mahkemelerinin kurulmasının bir ihtiyaç hâline geldiği görülmektedir.

Mahkemelerin verimli, etkili, süratli ve güvenli çalışmalarını sağlamak ve denetim yargılamasını güçlendirmek üzere, eskiyen ve yetersiz hükümler taşıyan 469 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılarak, bunun yerine adlî yargı ilk derece mahkemeleri ile bölge adliye mahkemelerinin kuruluşunu, görevlerini ve yetkilerini düzenlemek amacıyla bu Tasarı hazırlanmıştır.

MADDE GEREKÇELERİ

Madde 1. - Maddede Kanunun amaç ve kapsamı gösterilmektedir.

Madde 2. - Yargılama erki tektir. Buna "yargılama birliği" denir.

Yargılama birliğinde esas sorun, yargılamanın bağımsızlığıdır. İdarî yargı dışında kalan "adliye mahkemeleri", hukuk ve ceza bölümlerine ayrılır.

Adlî yargı ilk derece mahkemeleri uyuşmazlıkların maddî ve hukukî yönlerini inceleyen mahkemelerdir.

Madde, bu hususları açıklamaktadır.

Madde 3. - Uyuşmazlığın; adlî yargı ilk derece mahkemesi tarafından çözülmesinden sonra, maddî ve hukukî yönden ikinci kez inceleme yapacak mahkemelerin, "bölge adliye mahkemesi" olduğu vurgulanmaktadır.

Uyuşmazlığın maddî ve hukukî yönünün tekrar incelenmesi, istinaf kanun yolunun konusunu oluşturur.

Madde 4. - Maddeyle, hukuk mahkemelerinin, sulh hukuk, asliye hukuk ve özel kanunlarla kurulan diğer hukuk mahkemeleri olduğu belirtilmektedir.

Madde 5. - Maddeyle, hukuk mahkemelerinin, her il merkezinde ve bölgelerin coğrafî durumları ve iş yoğunluğu göz önüne alınarak belirlenen ilçe merkezlerinde Adalet Bakanlığınca kurulması esası getirilmiştir. Adlî yargı ilk derece mahkemelerinin kuruluşunda, bu mahkemelerin uyuşmazlıkların çözümü ve adalet hizmetlerinin yerine getirilmesi bakımından önemi göz önüne alınarak ve bu mahkemelerin kurulması bölgelerin coğrafî durumları ve iş yoğunluğunun da dikkate alınmasını gerektirdiğinden, Anayasanın 159 uncu maddesi çerçevesinde Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun olumlu görüşünün alınması zorunluluğu benimsenmiştir.

Sulh hukuk ve asliye hukuk mahkemelerinin tek hâkimle görev yapması esası benimsenmiştir. Bu hükümle, Tasarının 54 üncü maddesiyle yürürlükten kaldırılan 469 sayılı Mehakimi Şer'iyenin İlgasına ve Mehakimin Teşkilâtına Ait Ahkamı Muaddil Kanunun sulh hukuk mahkemelerinin tek hâkimle görev yapmasına ilişkin esası aynı şekilde korunmuş; toplu mahkeme esasına göre görev yapan asliye mahkemeleri açısından ise, hâkim kadrosunun yeterli olmaması, ülke gerekleri ve bugüne kadar yerleşmiş uygulama da göz önünde tutularak bunların tek hâkimle görev yapması esası benimsenmiştir.

Maddede, bir ihtisas mahkemesi konumunda bulunan asliye ticaret mahkemesinin bir başkan ile yeteri kadar üyeden oluşması ve mahkemenin bir başkan ve iki üyeyle toplanması esası benimsenmiştir. Öte yandan, özel kanunlarla kurulan diğer hukuk mahkemelerinin kuruluşuna ilişkin hükümler saklı tutulmaktadır.

İlk derece mahkemelerinin kurulduğu yerlerde nüfus fazlalığı, uyuşmazlıkların artması, iş yoğunluğu gibi nedenler karşısında bu mahkemelerin birden fazla daireye ayrılması bazı hâllerde zorunlu hâle gelmiştir. Buna uygun olarak iş durumunun gerekli kıldığı yerlerde hukuk mahkemelerinin birden fazla dairesinin oluşturulabileceği ve bunların numaralandırılacağı esası benimsenmiştir. Bu iş dağılımının yapılması ile esasları Anayasanın 159 uncu maddesi çerçevesinde Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca saptanacaktır.

Adlî yargı ilk derece mahkemeleri, birinci fıkra gereğince il merkezleri ile kurulmasına karar verilen ilçelerde oluşturulacağından, bu mahkemelerin kuruldukları il veya ilçenin adı ile anılacağı öngörülmüştür.

Madde 6. - Asliye ve sulh hukuk mahkemelerinin görevleri, özel hukuk ilişkilerinden doğan her türlü dava ve işler ile kanunların verdiği diğer dava ve işlere bakmaktır. Asliye hukuk mahkemelerinin görevleri, sulh hukuk mahkemelerinin Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu ile diğer kanunlarda sayılan görevleri dışında kalanlardır.

Ayrıca özel kanunlarla kurulan hukuk mahkemelerinin görevleri saklı tutulmuştur.

Madde 7. - Madde ile, hukuk mahkemelerinin yargı çevresinin, bulundukları il merkezi ve ilçeler ile bunlara adlî yönden bağlanan ilçelerin idarî sınırları olduğu kural olarak belirlenmiştir.

İkinci fıkra ile, büyükşehir belediyesi bulunan illerde büyükşehir belediyesi sınırları içerisindeki il ve ilçelerin adları ile anılan hukuk mahkemelerinin yargı çevrelerini belirleme görevi, Adalet Bakanlığının önerisi üzerine karar verecek olan Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kuruluna bırakılmıştır.

Üçüncü fıkrada coğrafî durum ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak bir hukuk mahkemesinin kaldırılmasına veya yargı çevresinin değiştirilmesine, özel kanunlarında yargı çevresi belirtilmemiş olan hukuk mahkemelerinin yargı çevresinin belirlenmesine ilişkin esaslar düzenlenmiştir. Bu hükme göre örneğin iş yoğunluğu ayrı mahkeme teşkilâtının kurulmasını gerektirmeyecek ölçüde az olan ilçelerdeki mahkemelerin kaldırılarak, birden çok ilçenin yargı çevresi bakımından birleştirilebilmesi konusunda, ikinci fıkrada olduğu gibi, Adalet Bakanlığının önerisiyle karar vermek üzere Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu yetkili kılınmıştır. Böylece, adlî hizmetlerin yerine getirilmesinde kaynakların gereksiz biçimde kullanılmasının önüne geçilmesi amaçlanmıştır. Fıkrada yer alan "coğrafî durum ve iş yoğunluğu" ibaresindeki "ve" bağlacı "ve, veya" anlamında uygulanabilecektir.

Madde 8. - Maddede, ceza mahkemeleri, sulh ceza, asliye ceza ve ağır ceza mahkemeleri olarak sayılmış, özel kanunlarla bunların dışında ceza mahkemesi kurulabileceği belirtilmektedir.

Madde 9. - Bu madde ile, ceza mahkemelerinin her il merkezinde kurulması, ilçelerde ise ceza mahkemelerinin kurulmasında ilçenin yer aldığı bölgenin coğrafî durum ve iş yoğunluğunun göz önünde bulundurulması öngörülmüştür. Adalet Bakanlığınca ceza mahkemeleri kurulurken Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun olumlu görüşü alınacaktır.

Maddenin ikinci fıkrasına göre, sulh ceza ve asliye ceza mahkemesi tek hâkimlidir. Üçüncü fıkrasında ise ağır ceza mahkemesinde bir başkan ile yeteri kadar üye bulunacağı ancak, bu mahkemenin bir başkan ve iki üye ile toplanacağı belirtilmektedir.

Maddede, özel kanunlarla kurulan diğer ceza mahkemelerinin kuruluşuna ilişkin hükümler saklı tutulmuştur. Örneğin, Anayasanın 143 üncü maddesi gereği özel kanunla kurulan Devlet güvenlik mahkemesinin oluşumu 16.6.1983 tarihli ve 2845 sayılı Kanunda gösterilmiştir.

İş durumunun gerekli kıldığı il ve ilçelerde ceza mahkemelerinin birden fazla dairelerinin oluşturulabileceği ve bu dairelerin numaralandırılacağı öngörülmüştür.

Adlî yargı ilk derece mahkemeleri, birinci fıkra gereğince il merkezleri ile kurulmasına karar verilen ilçelerde oluşturulacağından, bu mahkemelerin kuruldukları il veya ilçenin adı ile anılacağı ifade edilmiştir.

Madde 10. - Tasarının 54 üncü maddesi ile yürürlükten kaldırılan 825 sayılı "Ceza Kanununun Mevkiî Mer'iyete Vaz'ına Müteallik Kanunu"nun 29 uncu maddesi, sulh ceza mahkemesinin görevlerini eylemlere göre belirlemiştir. Tasarının bu maddesine göre, üst sınırı iki yıla kadar (iki yıl dahil) hürriyeti bağlayıcı ceza ile bu cezaya bağlı para cezası ve fer'î cezaları gerektiren hükümlerin uygulanması, sulh ceza mahkemesinin görevinde olacak; ayrıca bağımsız olarak hükmedilecek her türlü para cezaları ve tedbirlerin uygulanmasına ilişkin kararlar da sulh ceza mahkemesince verilecektir. Ancak, kanunların bu düzenlemeden ayrı bir şekilde mahkemeleri görevli kıldığı hâller saklı olacak, bu gibi durumlarda özel kanun hükümleri uygulanacaktır.

Madde 11. - Maddede, asliye ceza mahkemesi görev açısından asıl ceza mahkemesi olarak kabul edilmiş, kanunların ayrıca görevli kıldığı hâller saklı kalmak üzere, diğer ceza mahkemelerinin görevi dışında kalan dava ve işlere bu mahkemede bakılacağı belirtilmiştir.

Madde 12. - Ağır ceza mahkemesi, 9 uncu maddede belirtildiği üzere bir başkan ile yeteri kadar üyeden oluşacak, bir başkan ve iki üye ile toplanacaktır. Bu düzenleme, ağır ceza mahkemesinin görevinin ağırlığının bir sonucudur. Kamu düzenine etkisi büyük ve sonuçları ağır olan suçlara bu mahkemede bakılacaktır. Nitekim, idam, ağır hapis ve on yıldan fazla hapis cezasını gerektiren cürümlerle ilgili dava ve işler ağır ceza mahkemesinde görülecektir. Ancak, kanunların bu düzenlemeden ayrı bir şekilde ağır ceza mahkemesini görevli kıldığı hâller saklı olacak, bu gibi durumlarda özel kanun hükümleri uygulanacaktır.

Madde 13. - Madde ile, Devlet Güvenlik Mahkemeleri, çocuk mahkemeleri gibi ceza davalarına bakan diğer mahkemelerin özel kanunlarında belirtilen dava ve işlere bakacağı hükme bağlanmıştır.

Madde 14. - Maddede, 10, 11 ve 12 nci maddelerde görevi belirleyen kuralların nasıl uygulanacağı gösterilmiştir. Bir ceza hükmü, kastın yoğunluğunu, suçun işleniş biçimini ve özelliğini dikkate alarak o suça çeşitli cezalar tayin etmektedir. Bir ceza hükmünde ağırlaştırıcı veya hafifletici nedenler gözetilerek eylem için öngörülen cezanın artırılması ve eksiltilmesine ilişkin düzenlemeye de yer verilmiş ise, bu düzenleme esas alınmayacak, mahkemenin görevini tayinde suç için öngörülen cezanın üst sınırı göz önünde bulundurulacaktır.

Madde 15. - Madde ile, sulh ceza, asliye ceza ve ağır ceza mahkemelerinin yargı çevresi düzenlenmektedir. Yani, görevleri 10, 11 ve 12 nci maddelerde belirtilmiş olan ceza mahkemelerinin coğrafî sınırlar bakımından yetkili oldukları yerler bu maddede belirtilmektedir.

Kural olarak, ceza mahkemelerinin yargı çevresi, bulundukları il merkezi ve ilçeler ile bunlara adlî yönden bağlanan ilçelerin idarî sınırlarıdır.

Ağır ceza mahkemeleri ile büyükşehir belediyesi bulunan illerde büyükşehir belediyesi sınırları içerisindeki il ve ilçelerin adıyla anılan sulh veya asliye ceza mahkemelerinin yargı çevresi, maddenin birinci fıkrasındaki genel kuralın istisnası olarak, birinci fıkrada belirtilen il veya ilçe sınırlarına bakılmaksızın, Adalet Bakanlığının önerisi üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca belirlenecektir.

Anayasanın 159 uncu maddesinin üçüncü fıkrasında; Adalet Bakanlığının, bir mahkemenin veya bir hâkimin veya savcının kadrosunun kaldırılması veya bir mahkemenin yargı çevresinin değiştirilmesi konusundaki önerilerini karara bağlama yetkisi, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun görevleri arasında sayılmıştır.

Maddenin üçüncü fıkrası, coğrafî durum ve iş yoğunluğu göz önünde bulundurularak bir ceza mahkemesinin kaldırılması veya yargı çevresinin değiştirilmesini Anayasanın 159 uncu maddesine uygun olarak düzenlemektedir. Fıkrada yer alan "coğrafî durum ve iş yoğunluğu" ibaresindeki "ve" bağlacı duruma göre "ve, veya" anlamında uygulanabilecektir. Bu fıkrada yer alan diğer bir hükme göre, özel kanunlarla görevlendirilmiş mahkemelerin yargı çevreleri, ilgili kanunlarda belirtilmemiş ise, bunların yargı çevreleri de Adalet Bakanlığının önerisi üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca belirlenecektir.

Madde 16. - Mahkemelerin teşkilâtlanmasına paralel olarak, her il merkezi ve ilçede, o il veya ilçenin adıyla anılan bir Cumhuriyet başsavcılığı teşkilâtı kurulması öngörülmektedir.

Dışa karşı bir makam olarak gözüken Cumhuriyet başsavcılığı kendi içerisinde iş bölümü yapar. Bu iş bölümünün gereği olarak, bir Cumhuriyet başsavcısı ve yeteri kadar Cumhuriyet savcısı bulundurulur.

Maddede ayrıca, gerekli görülen yerlerde bir veya birden fazla Cumhuriyet başsavcıvekilinin atanabileceği; atamanın Adalet Bakanlığının önerisi üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun kararıyla gerçekleştirileceği belirtilmektedir.

Madde 17. - Kuruluşu 16 ncı maddede düzenlenen Cumhuriyet başsavcılığı; Cumhuriyet başsavcısı, Cumhuriyet savcıları ve atanmışsa Cumhuriyet başsavcıvekilinden oluşan bir bütündür. Cumhuriyet başsavcısı, Cumhuriyet savcıları ve atanmışsa Cumhuriyet başsavcıvekili, Cumhuriyet başsavcılığı adına işlem yapmakta ve faaliyette bulunmaktadırlar.

Cumhuriyet başsavcılığının görevlerinin hükme bağlandığı maddeye göre Cumhuriyet başsavcılığının görevleri esas itibarıyla üçe ayrılmaktadır. Bu görevler, kamu davasının açılmasına yer olup olmadığına karar vermek üzere soruşturma yapmak veya yaptırmak; kanun hükümlerine göre, yargılama faaliyetlerini kamu adına izlemek, bunlara katılmak ve gerektiğinde kanun yollarına başvurmak ve kesinleşen mahkeme kararlarının yerine getirilmesi ile ilgili işlemleri yapmak ve izlemek şeklinde sayılmaktadır.

Cumhuriyet başsavcılığı ihbar üzerine veya herhangi bir şekilde suç işlendiğini haber alır almaz işin gerçeğini araştıracak, başlangıçta basit olan şüphe, kuvvetlenerek yeterli şüphe hâlini alırsa kamu davasını açacaktır. Kamu davası açıldıktan sonra yargılama faaliyetlerini kamu adına izlemek ve bunlara katılmak, bu arada sanığın lehine veya aleyhine görüş ileri sürmek de bu görevlerdendir.

Yargılamanın sürekliliğine engel bir neden olmadıkça, mahkemeden mahkûmiyet veya beraat gibi uyuşmazlığı doğrudan doğruya çözen bir son karar alıncaya kadar Cumhuriyet başsavcılığı iddia görevini yerine getirmeye zorunludur.

Mahkemeden verilen kararın hukuka ve kanuna aykırı olduğu düşüncesinin varlığı hâlinde, kamu adına gerektiğinde kanun yoluna başvurmak da Cumhuriyet başsavcılığının görevleri arasında yer almaktadır.

Kamu davası açılması nedeniyle yapılan yargılama sonucunda verilen kararın kesinleşmesi durumunda, kesinleşen mahkeme kararının yerine getirilmesi ile ilgili işlemlerin de Cumhuriyet başsavcılığı tarafından yapılması ve izlenmesi öngörülmektedir.

Bunların yanında, kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak da Cumhuriyet başsavcılığının görevleri arasında sayılmaktadır.

Madde 18. - Maddede, Cumhuriyet başsavcısının görevleri sayılmaktadır. Cumhuriyet başsavcılığını temsil etmek; başsavcılığın verimli, uyumlu ve düzenli bir şekilde çalışmasını sağlamak, iş bölümünü yapmak; gerektiğinde adlî görevlere ilişkin işlemleri yapmak, duruşmalara katılmak ve kanun yollarına başvurmak ile kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak Cumhuriyet başsavcısının görevleri olarak hükme bağlanmaktadır.

Bunların yanında, Cumhuriyet başsavcısının, başsavcılığı oluşturan Cumhuriyet savcıları ile başsavcıvekilleri üzerinde gözetim ve denetim yetkisi olduğu gibi, ağır ceza mahkemesi Cumhuriyet başsavcısının, ağır ceza mahkemesinin yargı yetkisine giren yerlerde görevli Cumhuriyet başsavcıları, Cumhuriyet başsavcıvekilleri ve Cumhuriyet savcıları ile bağlı birimler üzerinde gözetim ve denetim yetkisi de bulunmaktadır.

Asliye ceza Cumhuriyet başsavcısının da o yer yargı çevresinde görevli Cumhuriyet savcıları ile bağlı birimler üzerinde gözetim ve denetim yetkisinin bulunduğu son fıkrada hükme bağlanmaktadır.

Madde 19. - İşlerin yoğunluğu nedeniyle gerekli görülen yerlerde Cumhuriyet başsavcıvekilinin de görevlendirilmesi öngörüldüğünden, maddede Cumhuriyet başsavcıvekillerinin görevleri sayılmaktadır. Cumhuriyet başsavcısının verdiği görevleri yerine getirmek; Cumhuriyet savcılarının adlî ve idarî görevlerine ilişkin işlemlerini inceleyip Cumhuriyet başsavcısına bilgi vermek; gerektiğinde adlî göreve ilişkin işlemleri yapmak, duruşmalara katılmak ve kanun yollarına başvurmak ile Cumhuriyet başsavcısının yokluğunda ona vekâlet etmek Cumhuriyet başsavcıvekilinin görevleri olarak hükme bağlanmaktadır.

Aynı yerde görev yapan birden çok Cumhuriyet başsavcıvekilinin bulunması durumunda, Cumhuriyet başsavcısına vekâlet edecek olanı Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun belirleyeceği de maddede açıklanmaktadır.

Madde 20. - Maddede Cumhuriyet savcısının görevleri sayılmaktadır. Adlî göreve ilişkin işlemleri yapmak, duruşmalara katılmak ve kanun yollarına başvurmak; Cumhuriyet başsavcısı tarafından verilen adlî ve idarî görevleri yerine getirmek; gerektiğinde Cumhuriyet başsavcısına vekâlet etmek ve kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak da Cumhuriyet savcılarının görevleri olarak hükme bağlanmaktadır.

Maddenin son fıkrasında, Cumhuriyet başsavcıvekilinin bulunmadığı yerlerde, Cumhuriyet başsavcısına vekâlet edecek olan Cumhuriyet savcısının Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından belirlenmesi öngörülmektedir.

Madde 21. - Maddede Cumhuriyet başsavcılığı bakımından yetki konusu düzenlenmektedir.

Birinci fıkrada, Cumhuriyet savcılarının, bulundukları il merkezi veya ilçenin idarî sınırları ile bunlara adlî yönden bağlanan ilçelerin idarî sınırları içerisinde yetkili oldukları hükme bağlanmaktadır.

Ağır ceza mahkemesi ile özel kanunlarla kurulan diğer ceza mahkemelerinin yargı çevresinde yer alan Cumhuriyet başsavcılıklarının, yetki alanları içerisinde bu mahkemelerin görevine giren suçlarla ilgili soruşturmaları yapmaları, ivedi ve zorunlu işleri tamamladıktan sonra düşünce yazısına soruşturma evrakını ekleyerek anılan mahkemelerin Cumhuriyet başsavcılığına göndermeleri ikinci fıkrada düzenlenmektedir.

Üçüncü fıkrada, büyükşehir belediyesi kurulmuş yerlerde görevli Cumhuriyet başsavcılarının, bu yer mahkemesinin yargı çevresinde yetkili olması, büyükşehir belediye sınırları içerisinde yer alan ağır ceza mahkemeleri ile özel kanunlarla kurulan diğer ceza mahkemelerinin görevine giren işlerde ikinci fıkra hükmünün uygulanması öngörülmektedir.

Cumhuriyet savcılarının gecikmesinde sakınca bulunan veya olayın özelliğinin gerektirdiği hâllerde, yer aldıkları Cumhuriyet başsavcılığının yetki sınırları ile bağlı olmaksızın keşif ve diğer soruşturma işlemlerini yapmakla yükümlü ve yetkili olmaları dördüncü fıkrada hükme bağlanmak suretiyle, soruşturmanın daha etkin ve verimli bir şekilde yapılması amaçlanmaktadır.

Son fıkrada, diğer kanunların Cumhuriyet savcılarının yetkisine ilişkin hükümlerinin saklı olduğu belirtilmektedir.

Madde 22. - Maddede, yürürlükteki kanunlara göre, Cumhuriyet savcılığının görev yapacağı belirtilen mahkemelerdeki duruşmalara, Cumhuriyet başsavcısı, görevlendireceği Cumhuriyet başsavcıvekili veya Cumhuriyet savcısının katılacağı öngörülmektedir.

Cumhuriyet başsavcılığında bulunan Cumhuriyet başsavcısı, Cumhuriyet başsavcıvekili ile Cumhuriyet savcılarından bir veya birkaçının duruşmalara katılabilmesi olanaklıdır.

Ceza yargılaması hukukunda Cumhuriyet savcısı, Cumhuriyet başsavcılığı makamını temsile yetkili kılınan kişidir. Cumhuriyet başsavcısından başka bir veya birden fazla Cumhuriyet savcısının bulunması, başsavcılık makamının "birlik ve bölünmezliği" ilkesi ile açıklanabilir, bu nedenle bir Cumhuriyet savcısının başladığı davaya diğer bir Cumhuriyet savcısı devam edebilir. Açılmış olan bir davada "iddia makamını" bir veya birkaç Cumhuriyet savcısı temsil edebilir. Burada önemli olan, "makamın temsil edilmesi"dir. Her bir Cumhuriyet savcısının makamı temsile yetkisi vardır.

Madde 23. - Maddede, ağır ceza mahkemelerinin bulunduğu yargı çevresinde görev yapmak üzere bir adlî yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonu kurulacağı hükme bağlanmaktadır. Adalet komisyonu, 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununda düzenlenmiş olduğundan, bunların, kuruluş şekli, görev ve yetkileri hakkında söz konusu Kanundaki hükümlerin uygulanacağı ifade edilmektedir.

Madde 24. - Maddeyle, mahkemelerde ve Cumhuriyet başsavcılıklarında bir yazı işleri müdürlüğünün kurulması; ayrıca Cumhuriyet başsavcılıklarında Adalet Bakanlığınca gerekli görülen yerlerde idarî, malî ve teknik işlerle ilgili müdürlüklerin kurulması; her müdürlükte bir müdür ve yeterli sayıda memurun bulundurulması hükme bağlanarak, yargılama işlemlerinde verimlilik, işbirliği ve gerekli sür'atin sağlanması için yargılamada yardımcı idarî teşkilâtlanma düzenlenmektedir.

Madde 25. - Maddede, bölge adliye mahkemelerinin, bölgelerin coğrafî durumları ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak belirlenen yerlerde, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun olumlu görüşü alınarak Adalet Bakanlığınca kurulacağı, bu mahkemelerin yargı çevrelerinin belirlenmesine, değiştirilmesine veya bu mahkemelerin kaldırılmasına Adalet Bakanlığının önerisi üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca karar verileceği, alınan kararların Resmî Gazetede yayımlanacağı öngörülmektedir.

Madde 26. - Maddede, bölge adliye mahkemelerinin oluşumunda, başkanlık, başkanlar kurulu, daireler, bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığı, bölge adliye mahkemesi adalet komisyonu ve müdürlüklerin bulunduğu belirtilmektedir.

Madde 27. - Her bölge adliye mahkemesinde, mahkemeyi temsil ve ayrıca başkanlar kurulu ile adalet komisyonuna da başkanlık etmek üzere bir başkanın bulunması, bölge adliye mahkemesi başkanlığının başkan ile yazı işleri müdürlüğünden oluşması esası getirilmektedir.

Madde 28. - Maddede, başkanlar kurulunun oluşumu gösterilmekte, bölge adliye mahkemesi başkanı ile daire başkanlarının yokluğunda kurula kimin başkanlık edeceği ve kimlerin katılacağı duraksamaya yer bırakmayacak biçimde belirtilmektedir.

Madde 29. - Maddede, bölge adliye mahkemelerinin hukuk ve ceza dairelerinden oluşacağı, her bölge adliye mahkemesinde en az üç hukuk ve en az iki ceza dairesinin bulunacağı, gerekli hâllerde Adalet Bakanlığının önerisi üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca daire sayısının artırılıp azaltılabileceğine ilişkin konular düzenlenmekte ayrıca, her dairede bir başkan ve iş durumuna göre yeterli sayıda üye bulunacağı belirtilmektedir.

Madde 30. - Kamu hukukunun savunulmasını, ceza davalarına ilişkin hüküm ve kararlarla ilgili yazılı düşünce düzenlenmesini, duruşmalara katılıp görüş bildirilmesini, bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin kararlarına karşı tanınan kanun yollarına başvurulmasını sağlamak üzere her bölge adliye mahkemelerinde bir Cumhuriyet başsavcılığının bulunması gerekli görülmüştür.

Maddede, bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığının bir Cumhuriyet başsavcısı ile yeteri kadar Cumhuriyet savcısından oluşacağı, en kıdemli Cumhuriyet savcısının, Cumhuriyet başsavcıvekili olarak görev yapacağı vurgulanmıştır.

Madde 31. - Maddeyle, bölge adliye mahkemesi adalet komisyonunun, bölge adliye mahkemesi başkanının başkanlığında, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca daire başkanları arasından belirlenen bir asıl üye ile bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcısından oluşacağı, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun ayrıca daire başkan veya üyeleri arasından bir yedek üye belirleyeceği öngörülmüştür. Başkanın yokluğunda en kıdemli daire başkanının, Cumhuriyet başsavcısının yokluğunda Cumhuriyet başsavcıvekilinin, asıl üyenin yokluğunda ise yedek üyenin komisyona katılacağı belirtilerek, komisyonun toplantı ve karar nisabı düzenlenmiştir.

Madde 32. - Maddede, bölge adliye mahkemesi başkanlığında, bölge adliye mahkemeleri dairelerinde, bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığında ve bölge adliye mahkemesi adalet komisyonunda birer yazı işleri müdürlüğü ile bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığında ayrıca bir idarî işler müdürlüğü ve ihtiyaç duyulan diğer müdürlüklerin kurulması öngörülmekte, her müdürlükte bir müdür ile yeterli sayıda memur bulunacağı ve bu müdürlüklerde çalışanların atama, disiplin ve diğer özlük işlerinde adlî yargı ilk derece mahkemelerinde görevli personelin tâbi oldukları hükümlerin uygulanacağı belirtilmektedir.

Madde 33. - Maddede bölge adliye mahkemelerinin görevleri düzenlenmektedir.

Adlî yargı ilk derece mahkemelerinden verilen kimi hükümlerin kesin nitelikte olduğu Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu ve Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu ile özel kanunlarda açıkça belirtilmiş; diğer yandan, kimi hüküm ve kararlar ile ara kararlarına karşı herhangi bir kanun yolu öngörülmemiştir.

Bölge adliye mahkemeleri, adlî yargı ilk derece mahkemelerinden verilen ve kesin olmayan hüküm ve kararlara karşı yapılacak başvuruları incelemek, gerekli hâllerde duruşma yapmak suretiyle karara bağlamakla görevlidirler.

Ara kararlarına karşı esas hükümle birlikte istinaf yoluna başvurulabilecektir.

Bölge adliye mahkemeleri ayrıca yargı çevresi içerisindeki adlî yargı ilk derece mahkemesi hâkimleri hakkında Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununa göre açılacak tazminat davalarına, adlî yargı ilk derece mahkemesi olarak bakmak ve kanunlarla verilen diğer görevleri de yerine getirmekle yükümlüdürler.

Madde 34. - Maddede, bölge adliye mahkemesi başkanının görevleri sayılmıştır.

Mahkemeyi temsil etmek yetkisinin, Tasarının 27 nci maddesine göre her bölge adliye mahkemesinde bulunan, 28 ve 31 inci maddelerine göre de bölge adliye mahkemesi başkanlar kurulu ve bölge adliye mahkemesi adalet komisyonunun da başkanı olan bölge adliye mahkemesi başkanına ait olduğu açıkça belirtilmiştir. Bölge adliye mahkemesi başkanlar kuruluna ve bölge adliye mahkemesi adalet komisyonuna başkanlık etmek, başkanlar kurulu ile adalet komisyonunca alınan kararları yürüterek yerine getirilmelerini sağlamak, başkanın görevi olarak düzenlenmiştir. Mahkemenin uyumlu, verimli ve düzenli çalışmasını sağlamak, genel yönetim işlerini yürütmek ve bu konuda gerekli olan önlemleri almak, mahkeme memurlarını denetlemek veya denetletmek, bu personelden kendisine doğrudan bağlı olanlar hakkında ilgili kanunda belirtilen disiplin cezalarını uygulamak da başkanın görevi olarak sayılmıştır. Ayrıca hükme bağlanan işlerde, dairelerin adlî yargı ilk derece mahkeme hâkim ve savcılarına verdikleri notla ilgili düzenledikleri not fişlerini mercilerine göndermek ve kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak, başkanın görevi olarak belirtilmiştir.

Madde 35. - Maddede bölge adliye mahkemesi başkanlar kurulunun görevleri belirtilmektedir.

Maddede bölge adliye mahkemesi başkanlar kurulunun; hukuk ve ceza dairelerinin numaralarını ve aralarındaki işbölümünü belirleyeceği ve dairelerin kendi aralarında iş bölümü nedeniyle çıkan uyuşmazlıkları karara bağlayacağı, bir dairede herhangi bir nedenle boşalma olup kendi üyeleri ile toplanamadığı hâllerde, ilgisine göre diğer dairelerden üye görevlendirileceği; re'sen veya bölge adliye mahkemesinin ilgili hukuk veya ceza dairesinin ya da Cumhuriyet başsavcısının, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu veya Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununa göre istinaf yoluna başvurma hakkı bulunanların, benzer olaylarda bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında ya da bu mahkeme ile başka bir bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında içtihat uyuşmazlığı bulunması hâlinde bu uyuşmazlığın giderilmesini gerekçeli olarak istemeleri üzerine kendi görüşlerini de ekleyerek Yargıtay Birinci Başkanlığından isteyeceği ifade edilerek, kurulun toplanma ve karar nisabı düzenlenmektedir.

Madde 36. - Maddede, bölge adliye mahkemeleri hukuk dairelerinin görevleri sayılmaktadır. Bölge adliye mahkemeleri öncelikle adlî yargı ilk derece hukuk mahkemelerinden verilen ve kesin olmayan hüküm ve kararlara karşı yapılacak başvuruları inceleyip karara bağlamakla görevli kılınmıştır. Bu düzenleme tabiîdir. Çünkü adlî yargı ilk derece mahkemelerinden verilen ve kesin olmayan kararlara karşı tarafların başvurabilecekleri ilk kanun yolu istinaf yolu olacaktır. İkinci olarak, mevcut düzenlemede adlî yargı ilk derece mahkemesi hâkimleri aleyhine Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununa göre açılacak tazminat davaları için farklı görevli ve yetkili mahkemeler belirtilmiş iken, yapılan düzenlemeyle bu davalar sadece bölge adliye mahkemelerinde açılıp karara bağlanabilecektir. Bölge adliye mahkemeleri bu davalara adlî yargı ilk derece mahkemesi olarak bakacaklardır.

Bölge adliye mahkemelerinin diğer bir görevi, merci tayinine ilişkindir. Hukuk mahkemeleri arasındaki, olumsuz yetki ve görev uyuşmazlıkları da bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerinin görevine girmektedir. Mevcut düzenlemede bu uyuşmazlıkların çözümü temyiz incelemesi sırasında Yargıtay tarafından yapılmaktadır. Ancak, yetki ve görev gibi esasa ilişkin olmayan uyuşmazlıkların temyiz incelemesine konu olmayıp, bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerinde incelenip sonuçlanması daha uygun olacağından, bu yönde değişiklik yapılmıştır. Bunun gibi, yetkili adlî yargı ilk derece hukuk mahkemesinin bir davaya bakmasına fiilî veya hukukî bir engel çıkması veya iki mahkemenin yargı sınırları kapsamının belirlenmesinde tereddüt edilmesi hâlinde bölge adliye mahkemesi hukuk dairesi, o davanın bölge adliye mahkemesi yargı çevresi içerisinde başka bir hukuk mahkemesine nakline veya yetkili mahkemenin tayinine karar verecektir. Son olarak hukuk daireleri kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirecektir.

Madde 37. - Bölge adliye mahkemesi ceza daireleri, adlî yargı ilk derece ceza mahkemelerinden verilen ve kesin nitelikte olmayan hüküm ve kararlara karşı yapılacak başvuruları incelemek, usul ve esas yönünden bir eksiği bulunmayanları dosya üzerinde sonuçlandırmak, kovuşturma yapılmasında ve delillerin toplanmasında hukuka aykırılık veya eksiklik bulunması hâlinde ise, yeniden yargılama yaparak esas hakkında hüküm kurmakla görevlidir.

Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin görevleri arasında ayrıca, yargı çevresi içerisinde bulunan adlî yargı ilk derece ceza mahkemeleri arasında doğan olumlu veya olumsuz yetki ve görev uyuşmazlıklarını çözmek, yargı çevresindeki adlî yargı ilk derece ceza mahkemeleri hâkimlerinin davayı görmekte hukukî veya fiilî engellerinin çıkması hâlinde davayı bölge adliye mahkemesi yargı çevresindeki başka bir adlî yargı ilk derece ceza mahkemesine nakletmek ve kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak yükümlülüğü bulunmaktadır.

Madde 38. - Bölge adliye mahkemesi daire başkanlarının görevlerinin düzenlendiği bu maddede, dairelerin uyumlu, verimli, düzenli çalışmasını, işlerin makul süre içinde incelenmesini ve karara bağlanmasını sağlamak, dairenin kendi kararları arasında meydana gelen farklılık ve uyumsuzlukların giderilmesi için tedbirler almak, dosya hakkında rapor hazırlayacakları tespit etmek ve kararların yazılmasını sağlamak; personelin sicil raporlarını düzenlemek ve izin işlemlerini yürütmek; dairedeki yazı işleri müdürlüğünün işleyişini denetlemek, gerekli durumlarda personel hakkında ilgili kanunda belirtilen disiplin cezalarını uygulamak ve kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak, daire başkanının görevleri olarak sayılmaktadır.

Madde 39. - Bölge adliye mahkemesi üyelerinin görevlerinin belirlendiği bu madde, esas olarak 2797 sayılı Yargıtay Kanununun 25 inci maddesinde yer alan Yargıtay üyelerinin görevleri dikkate alınarak düzenlenmiştir. Daire başkanı tarafından kendilerine verilen dosyaları incelemek ve heyete sunmak, duruşmalı işlerde rapor hazırlamak ve kararlarını yazmak; dairelerindeki duruşma ve müzakerelere katılıp oy vermek; dairenin uyumlu, verimli ve düzenli çalışmasının sağlanmasında ve işlerin makul sürede incelenip karara bağlanmasında daire başkanına yardım etmek ve bu Kanun uyarınca daire başkanı tarafından verilen diğer görevleri yapmak, bölge adliye mahkemesi üyelerinin görevleri olarak belirlenmiştir.

Madde 40. - Maddede, bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığını temsil edecek olan başsavcının görevleri belirtilmektedir.

Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığını temsil eden bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcısının, Cumhuriyet başsavcılığının verimli, uyumlu ve düzenli çalışmasını sağlamak, bölge adliye mahkemesinin genel yönetim işlerini yürütmek görevi bulunmaktadır. Ayrıca, Cumhuriyet başsavcısının, bölge adliye mahkemesine gelen ceza davalarına ilişkin hüküm ve kararlara ait dosyaları inceleyerek yazılı düşünceyle birlikte ilgili daireye göndermek veya gönderilmelerini sağlamak; davaların duruşmalarında bulunmak veya bulunulmasını sağlamak; ceza dairelerinin kararlarına karşı gerektiğinde kanun yollarına başvurmak; dairelerin benzer olaylarda kesin olarak verdikleri kararları arasındaki içtihat uyuşmazlığının giderilmesi için başkanlar kuruluna başvurmak gibi yargısal faaliyetlere ilişkin görevleriyle, bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcılarının ilerleme belgelerini düzenlemek ve bunlar üzerindeki gözetim ve denetim yetkisini yerine getirmek, Cumhuriyet başsavcılığı müdürlüklerini ve personelini denetlemek veya denetletmek, görevli personel hakkında ilgili kanunda belirtilen disiplin cezalarını uygulamak biçimindeki idarî görevleri tereddütlere yer bırakmayacak şekilde açıklanmaktadır. Ayrıca maddede, tek tek sayılan idarî ve adlî görevlerden başka Cumhuriyet başsavcısının, kanunlarla verilen diğer görevleri de yapmakla sorumlu olduğu vurgulanmaktadır.

Madde 41. - Maddede, bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcılarının görevleri belirtilmektedir.

Cumhuriyet savcılarının, bölge adliye mahkemesine gelen ceza davalarına ilişkin olan hüküm ve kararlara ait olup, kendilerine verilen dosyaları inceleyerek yazılı düşünceyle birlikte ilgili daireye yollayacakları ve duruşmalı işlerde duruşmalara katılıp görüş ve isteklerini bildirecekleri öngörülmektedir. Cumhuriyet savcılarının bölge adliye mahkemesi ceza daireleri kararlarına karşı gerektiğinde kanun yollarına başvurabilecekleri, Cumhuriyet başsavcısınca ve kanunlarla verilen diğer görevleri de yapacakları belirtilmektedir.

Madde 42. - Maddeyle, bölge adliye mahkemesi adalet komisyonunun görevleri belirlenmektedir. Ağır ceza mahkemelerinin bulunduğu yerlerde kurulan adlî yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonları gibi, bölge adliye mahkemelerinde de adalet komisyonu kurulacaktır. Bölge adliye mahkemesi başkanının başkanlığında kurulacak komisyon, bölge adliye mahkemeleri hâkim ve savcıları dışında kalan personeli hakkında 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 114 üncü maddesiyle adlî yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonuna verilen tüm görevleri yerine getirecek, ayrıca kanunlarla verilen diğer görevleri yapacaktır.

Madde 43. - Madde, bölge adliye mahkemesi başkanlığına, daire başkanlıklarına ve üyeliklere deneyimli, üstün başarılarını kanıtlamış olanların atanmalarını sağlamak için, bölge adliye mahkemesi başkanının birinci sınıf; daire başkan ve üyelerinin de birinci sınıfa ayrılmış ve Yargıtay üyeliğine seçilme hakkını yitirmemiş adlî yargı hâkim ve savcıları arasından atanmalarını öngörmektedir.

Bölge adliye mahkemesi başkanı müstakil olarak atanabileceği gibi iş yoğunluğu da gözetilerek nitelik ve yeterliliği uygun bulunan bir daire başkanının aynı zamanda bölge adliye mahkemesi başkanı olarak görevlendirilmesi de olanaklıdır.

Atamalar, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca yapılacağından, niteliklerin 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu hükümlerine göre belirleneceğinde kuşku yoktur.

Madde 44. - Maddede, bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığına atanacak olan Cumhuriyet başsavcısı ile savcılarının nitelikleri gösterilmektedir.

Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılarının birinci sınıfa ayrılmış ve Yargıtay üyeliğine seçilme hakkını yitirmemiş; bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcılarının ise, hâkimlik ve savcılık mesleğinde fiilen en az beş yıl görev yapmış ve üstün başarısı ile bölge adliye mahkemelerinde yararlı olacağı anlaşılmış bulunan adlî yargı hâkim ve savcıları arasından atanmaları öngörülmektedir.

Bu sayılan nitelikler gözetilerek atama Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca yapılacaktır.

Madde 45. - Maddeyle, Yargıtay daire başkanı ve üyelerinin kazanılmış hakları ile üyelik hukukları saklı kalmak üzere, istekleri üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca bölge adliye mahkemesi başkanlığına, daire başkanlıklarına veya Cumhuriyet başsavcılığına atanabilecekleri, bunların başka bir bölge adliye mahkemesine atanmasında da aynı usulün uygulanacağı belirtilmektedir.

Ayrıca Adalet Bakanlığı merkez kuruluşunun üst düzey yönetiminde görev yapan adlî yargı hâkim sınıfı mensuplarının, kendi istekleri üzerine bölge adliye mahkemesi başkanlığı, daire başkanlığı ve bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığına, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca atanabilecekleri konusunda düzenleme yapılmaktadır.

Madde 46. - Bölge adliye mahkemesi dairelerinin bir başkan ve iki üyenin katılmasıyla toplanacağı, görüşmelerin gizli yapılacağı ve çoğunlukla karar verileceği belirtilmekte, bir dairenin hukukî veya fiilî nedenlerle toplanamaması halinde yapılacak işlemin ne olacağı açıklanmakta, daire başkanının hukukî veya fiilî nedenlerle toplantıda bulunamaması halinde ise dairenin en kıdemli üyesinin başkanlık görevini yerine getireceği maddede hükme bağlanmaktadır.

Madde 47. - Maddede, bölge adliye mahkemesi başkanı, daire başkanları, üyeleri, Cumhuriyet başsavcısı ve Cumhuriyet savcılarının görevden doğan veya görev sırasında işlenen suçları ile şahsî suçlarından dolayı haklarında yapılacak soruşturma ve kovuşturmalarda bunların tâbi oldukları özel kanunlarda yazılı hükümlerin uygulanacağı ifade edilmekte, ayrıca bu soruşturma ve kovuşturmada görevli ve yetkili merciler gösterilmektedir.

Madde 48. - Maddede, bölge adliye mahkemeleri ve bölge adliye mahkemeleri Cumhuriyet başsavcılığı ile bölge adliye mahkemesi adalet komisyonlarının, adalet başmüfettişleri tarafından denetleneceği öngörülmektedir.

Madde 49. - Bölge adliye mahkemesi başkanının görevine ilişkin 34 üncü maddede, hükme bağlanan işlerde adlî yargı ilk derece hâkim ve savcılarına not verilmesi öngörüldüğünden, bu düzenlemeye paralel olarak, 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun hâkim ve savcılara verilen notlarla ilgili 28 inci maddesinde değişiklik yapılmakta ayrıca, Tasarıyla bölge adliye mahkemelerinde bölge adliye mahkemesi adalet komisyonları oluşturulduğundan uygulamada oluşabilecek tereddütleri gidermek amacıyla, 113 ve 114 üncü maddelerde değişiklik yapılarak "adlî yargı adalet komisyonları" ibaresi "adlî yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonları" olarak değiştirilmektedir.

Madde 50. - Maddeyle, 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununa ekli (1) sayılı cetvelde bölge adliye mahkemelerinde kullanılacak görev unvanlarıyla ilgili yapılacak ilaveler gösterilmektedir.

Madde 51. - Aynı yer bölge adliye mahkemelerinin hukuk veya ceza daireleri tarafından benzer olaylarda birbirine uymayan ve kesin olarak verilen kendi kararları arasında içtihat uyuşmazlığı olabileceği gibi farklı yer bölge adliye mahkemelerinin hukuk veya ceza dairelerinin kesin olarak verdikleri kararlar arasında da içtihat uyuşmazlığı bulunabilir. Bu gibi içtihat uyuşmazlıklarının giderilmesini sağlamak ve uygulamada bütünlük sağlamak amacıyla Yargıtay Kanununun 15 inci maddesinde değişiklik yapılarak, Hukuk ve Ceza Genel Kurullarına bu uyuşmazlıkların giderilmesi görevi verilmektedir.

Madde 52. - Bölge adliye mahkemelerinin kurulması nedeniyle 492 sayılı Harçlar Kanununa bağlı (1) sayılı tarifede gerekli değişiklikler yapılmaktadır.

Madde 53. - Tasarıya Ekli (1) ve (2) sayılı listelerde yer alan kadroların 190 sayılı Genel Kadro ve Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye ekli (I) ve (II) sayılı Cetvellerin ilgili bölümüne eklendiği açıklanmıştır.

Madde 54. - Tasarıyla adlî yargı ilk derece mahkemeleri ile bölge adliye mahkemelerinin kuruluş, görev ve yetkileri yeniden düzenlendiğinden, maddede, bu düzenlemenin sonucu olarak yürürlükten kaldırılması gereken kanun ve kanun hükümleri gösterilmektedir.

Geçici Madde 1. - Tasarının kanunlaşarak yürürlüğe girdiği tarihte duruşması başlamış davalar açısından mahkemelerin görevinde değişiklik olması halinde, üst görevli mahkemenin yargılamaya devam edeceği, alt görevli mahkemenin ise görevsizlik kararı vererek dosyayı üst görevli mahkemeye göndereceği düzenlenmektedir.

Geçici Madde 2. - Maddede, Adalet Bakanlığınca, Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç iki yıl içinde 25 nci maddede belirtilen onbeş adet bölge adliye mahkemesinin kurulması öngörülmektedir. Bölge adliye mahkemelerinin kuruluşu, yargı çevreleri ve tüm yurtta göreve başlayacakları tarihin Resmî Gazetede ilân edileceği belirtilerek, bu mahkemeler göreve başlamadan önce ilk olarak yapılacak başkan, daire başkanları ve üyeler ile Cumhuriyet başsavcısı ve savcılarının atamalarının Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca yapılacağı, bölge adliye mahkemelerinde görev yapacak diğer personelin atamalarının da bu süre içinde yapılacağı hükme bağlanmaktadır.

Geçici Madde 3. - Maddede, bölge adliye mahkemeleri için ihtiyaç duyulan bina, araç ve gereçlerin sağlanmasına ilişkin konular düzenlenmektedir.

Madde 55. - Yürürlükle ilgilidir.

Madde 56. - Yürütmeyle ilgilidir.

Adalet Komisyonu Raporu

Türkiye Büyük Millet Meclisi
	Adalet Komisyonu	27.5.2003
	Esas No. : 1/521
	Karar No. : 26

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Başkanlığınızca 3.2.2003 tarihinde tali komisyon olarak Plan ve Bütçe Komisyonuna, esas komisyon olarak da Komisyonumuza havale edilmiş olan, "Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun Tasarısı (1/521)", Komisyonumuzun 6.3.2003 tarihli 12 nci birleşiminde Adalet Bakanı Sayın Cemil Çiçek ile Adalet ve Maliye bakanlıkları temsilcilerinin de katılmalarıyla görüşülmüş ve ayrıntılı bir biçimde incelenerek gerekli değişiklik ve düzenlemelerin yapılması için beş kişilik bir alt komisyona havale edilmiştir. Tasarı, alt komisyonca ilgili temsilcilerin de katılmalarıyla yapılan çalışmalar sonucu hazırlanarak Komisyonumuza sunulan rapor ve metin dikkate alınarak, Komisyonumuzun 22.5.2003 tarihli 19 uncu birleşiminde Adalet Bakanı Sayın Cemil Çiçek ile Adalet ve Maliye bakanlıkları, Yargıtay Başkanlığı, Türkiye Barolar Birliği, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi temsilcilerinin de katılmalarıyla incelenip görüşülmüş ve maddelerine geçilmesi oyçokluğu ile kabul edilmiştir.

Yapılan görüşmeler sonunda değişikliğe uğrayan maddeler ve gerekçeleri sırasıyla aşağıda açıklanmıştır.

Tasarının 19 uncu maddesinin son fıkrasında yapılan değişiklikle aynı yerde görev yapan birden çok Cumhuriyet başsavcıvekili bulunduğunda, Cumhuriyet başsavcısına vekâlet edecek olanı Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu yerine Cumhuriyet başsavcısının belirlemesi uygun görülmüş ve fıkrada bu doğrultuda değişiklik yapılmıştır.

Tasarının 20 nci maddesinin son fıkrasında yer alan "Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu" ibaresi 19 uncu maddenin son fıkrasında yapılan değişikliğe paralel olarak "Cumhuriyet başsavcısı" olarak değiştirilmiştir

Tasarının 21 inci maddesinin dördüncü fıkrasında yer alan "yer aldıkları" ibaresinden sonra fıkraya açıklık getirmek amacıyla "veya görevli oldukları" ibaresi eklenmiştir.

Tasarının 35 inci maddesinin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinde yer alan "içtihat uyuşmazlığı" ibaresi bölge adliye mahkemelerinin içtihat kararı vermesi uygun görülmediğinden "uyuşmazlık" şeklinde değiştirilmiştir.

Tasarının 39 uncu maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendinin sonunda yer alan "ve oy vermek," ibaresi gereksiz görülerek metinden çıkarılmıştır.

Tasarının 40 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinde yer alan "içtihat uyuşmazlığının" ibaresi, 35 inci maddenin birinci fıkrasının (3) numaralı bendinde yapılan değişikliğe paralel olarak "uyuşmazlığın" şeklinde değiştirilmiştir.

Tasarının 43 üncü maddesi, adlî yargıda oluşabilecek hâkim ve savcı açığını önlemek amacıyla ve halen görev yapmakta olan birinci sınıf, birinci sınıfa ayrılmış ve Yargıtay üyeliğine seçilme hakkını yitirmemiş olan, hâkim ve savcı sayısı da gözönünde bulundurularak bölge adliye mahkemelerinde görev yapacak daire üyelerinin birinci sınıfa ayrılmaları yeterli görülmüş, bölge adliye mahkemeleri adlî yargı ikinci derece mahkemeleri olarak düzenlenmekte olup, bu mahkemelerde görev yapacak bölge adliye mahkemesi başkanı, daire başkanı ve üyelerinin, haklarında soruşturma sonucunda Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından görev yeri veya görevlerinin değiştirilmesine karar verilmeden veya meşru mazeretleri durumunda muvafakatları bulunmadan görev yerlerinde veya görevlerinde değişiklik yapılmaması amacıyla yeniden düzenlenmiştir.

Tasarının 44 üncü maddesinde yapılan değişiklikle, bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcılarının hâkimlik ve savcılık mesleğinde fiilen en az sekiz yıl görev yapmış ve üstün başarısıyla bölge adliye mahkemesinde yararlı olacağı anlaşılmış bulunan adlî yargı hâkim ve savcıları arasından seçilmesi uygun görülerek beş yıllık hizmet süresi sekiz yıla çıkarılmıştır. Ayrıca, bölge adliye mahkemeleri adlî yargı ikinci derece mahkemeleri olarak düzenlenmekte olup, bu mahkemelerde görev yapacak bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcısı ile bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcılarının, haklarında soruşturma sonucunda Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından görev yeri veya görevlerinin değiştirilmesine karar verilmeden veya meşru mazeretleri durumunda muvafakatları bulunmadan görev yerlerinde veya görevlerinde değişiklik yapılmaması amacıyla maddeye bir cümle ilave edilmiştir.

Tasarının 50 nci maddesinde yer alan "1 ilâ 5 inci dereceleri ile 3. Sınıf bölümünün 6 ncı derecesine" ibaresi 44 üncü maddede yapılan sekiz yıl değişikliğine paralel olarak 2. Sınıf bölümünün 1 ilâ 4 üncü derecelerine" olarak değiştirilmiştir.

Tasarının 51 inci maddesiyle Yargıtay Kanununun 15 inci maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendine eklenmesi öngörülen (a) bendinde yer alan "içtihat uyuşmazlığı" ibaresi diğer maddelerde yapılan değişikliğe paralel olarak "uyuşmazlık" şeklinde değiştirilmiştir.

Tasarının 53 üncü maddesiyle ekli 2 sayılı listede 5 ve 6 ncı derecelerde yer alan kadrolar, sekiz yıllık hizmetin benimsenmesi nedeniyle 3 üncü dereceye 20, 4 üncü dereceye 30 olarak paylaştırılmak suretiyle kabul edilmiştir.

Tasarının Geçici 1 inci maddesindeki "duruşması başlamış işlerde" ibaresi maddeye açıklık getirmek üzere "görüşülmekte olan dava ve işlerde" şeklinde değiştirilmiştir.

Tasarının diğer maddeleri, Bakanlar Kurulundan gelen şekli ile aynen kabul edilmiştir.

Raporumuz, Genel Kurulun onayına sunulmak üzere saygı ile arz olunur.

Başkan	Başkanvekili	Sözcü
Köksal Toptan	Halil Özyolcu	Ramazan Can
Zonguldak	Ağrı	Kırıkkale
Kâtip	Üye	Üye
Hasan Kara	Mehmet Ziya Yergök	Feridun Fikret Baloğlu
Kilis	Adana	Antalya
(Toplantıya katılmadı)	(Karşı oyum var)	(Karşı oy düşüncelerimi
		yazılı olarak sunacağım)
Üye	Üye	Üye
Orhan Yıldız	Semiha Öyüş	Feridun Ayvazoğlu
Artvin	Aydın	Çorum
	(Toplantıya katılmadı)	(Genel ve maddelere karşı oy
		düşüncelerimi yazılı olarak
		sunacağız)
Üye	Üye	Üye
Muzaffer Külcü	Mahmut Durdu	Esat Canan
Çorum	Gaziantep	Hakkâri
Üye	Üye	Üye
Recep Özel	Ahmet Güryüz Ketenci	Mehmet Yılmazcan
Isparta	İstanbul	Kahramanmaraş
	(Karşı oyum var)	(Toplantıya katılmadı)
Üye	Üye	Üye
Hakkı Köylü	Harun Tüfekçi	Kerim Özkul
Kastamonu	Konya	Konya
	(Toplantıya katılmadı)
Üye	Üye	Üye
Muharrem Kılıç	İsmail Bilen	Orhan Eraslan
Malatya	Manisa	Niğde
(Muhalifim, muhalefet şerhi eklidir)	(İmzada bulunamadı)	(Toplantıya katılmadı)
Üye	Üye	Üye
Ömer Kulaksız	Mehmet Nuri Saygun	Bekir Bozdağ
Sivas	Tekirdağ	Yozgat
	(Toplantıya katılmadı)

KARŞI OY YAZISI

İstinaf Mahkemeleri (Tasarıdaki Adıyla Bölge Adliye Mahkemeleri)nin Kuruluşu Hakkındaki Kanun Tasarısı ile İlgili Karşı Oy Yazımızdır :

İstinaf Mahkemeleri 24 Nisan 1924 tarihli 469 sayılı Kanunla kaldırılmıştır. 469 sayılı Kanunun gerekçesinde; İstinaf Mahkemelerinin ülkemizdeki uygulamasının başarılı olmadığına ve işleri uzattığına yer verilmiştir.

Ancak, İstinaf Mahkemeleri 1924 yılında 469 sayılı Yasayla Türk Yargı Sisteminden çıkartılmış olmasına rağmen, Türk Hukukunun gündeminden hiç inmemiştir. Seksen yıldır tartışılmasına karşın, gerek bilim adamları gerekse uygulamacılar arasında İstinaf Mahkemelerinin gerekliliği konusunda görüş birliği olmadığı gibi, mahkemenin adı üzerinde bile görüş birliği sağlanamamıştır ve bugün ağırlıklı görüş de istinaftan yana değildir.

İstinaf Mahkemeleri, gerekli koşullar oluşmadan, alt yapısı hazırlanmadan kurulursa, işler Yargıtay yerine kısa sürede İstinafta birikecek, vatandaşın davasının görülmesinde sürat sağlanmış olmayacak, sadece mercii değiştirilmiş olacaktır. Nitekim Bölge İdare Mahkemelerinin kurulmuş olması da Danıştay’ın iş yükünü azaltmamıştır.

Bugün, adlî yargıda hâkim ve savcı sayısı yetersizdir. Yargının çalışma koşulları olumsuz, iş yükü ise çok ağırdır. Nitelikli hâkim ve savcı bulmak büyük sorundur. Yargıtay Tetkik Hâkimliği ihtiyacı bile yeterince karşılanmış değildir. Bu mahkemelerin içinde yer alacağı fiziksel şartların hazırlanması, nitelikli personel ihtiyacının sağlanması da önemli sorunlardır. Gerekli ortam hazırlanmadan, ilk derece mahkemelerinin bile sorunları çözülmeden İstinaf Mahkemelerinin kurulması yararlı olmayacaktır. Belki de yarar yerine zarar getirecektir.

Ülkemizdeki en büyük yakınma yargılamanın uzun sürdüğü, adaletin geciktiği ve geciken adaletin adaletsizlik yarattığı noktasındadır. İstinaf uygulaması yargılama sürecini daha da uzatacağından davaların “makûl süre”de sonuçlanması mümkün olmayacağı gibi sürecin uzaması Anayasada ve yasalarda varolan usul ekonomisine de aykırı olacaktır.

Kaldı ki Fransa dışında genellikle eyalet sisteminin bulunduğu ülkelerde uygulanan istinaf, uygulandığı ülkelerde de tartışılan ve eleştirilen bir kanun yoludur. Adaletin gecikmesinde önemli bir engel olarak görülmektedir.

İstinafın, tasarıdaki adıyla Bölge Adliye Mahkemelerinin ilk derece mahkemelerini daha da zayıflatacağı gibi, bu mahkemelerinin Bölge Temyiz Mahkemesi gibi çalışacak olması nedeniyle de içtihatlarda yeknesaklığın kaybolacağı ve içtihat birliğini sağlamanın zorlaşacağı da düşünülmektedir. Bu mahkemeler, her ilde kurulmayacağına sadece bazı bölgelerde kurulması düşünüldüğüne göre, delillerin toplanması açısından da büyük sıkıntılarla karşılaşılacaktır.

Türkiye Barolar Birliği ve Barolar savunma mesleğinin örgütleri olarak yıllardır yargının sorunları ile iç içe yaşıyor ve bu sorunları yakından biliyor ve bu sorunların çözümü için uğraş veriyor. Ancak, Türkiye Barolar Birliği ve Barolarımız da İstinaf Mahkemelerinin Türk Yargı Sistemi içinde yer almasının yerinde olmadığı, sorunlara çözüm getirmeyeceği, yargının daha hızlı etkin ve daha adil gerçekleşmesine katkıda bulunmayacağı görüşündedirler.

Bugün, yargının birçok temel sorunu henüz çözülmemişken, çözülebilmesi için bütçeden yeterli kaynak ayrılmamışken, daha önce kurulmuş olan Çocuk Mahkemeleri, Trafik Mahkemeleri ve Aile Mahkemeleri bir tabela mahkemesi konumunda iken, Adalet Komisyonundan geçen Adalet Akademisi Kanun Tasarısı Plan ve Bütçe Komisyonundan çıkmamışken, mevcut sisteminin içine bir de İstinafın yerleştirilmesiyle daha büyük kargaşa yaşanacak, adaletin hızlı ve etkin gerçekleşmesi imkânı tamamen ortadan kalkacak ve adil yargılama amacına da ulaşılamayacaktır.

İstinaf Mahkemelerinin en hararetli savunucusu olan Prof. Dr. Feridun Yenisey de yargı sisteminin bir bütün olarak ele alınıp yeniden düzenlenmemesi durumunda, sadece mevcut sistemin içine İstinaf Mahkemelerinin konulmasıyla daha olumsuz sonuçların ortaya çıkacağını kabul etmektedir.

Prof. Dr. Erdener Yurtcan da “İstinaf, yabancı ülkelerde giderek etrafında fırtınalar koparılan bir kanun yoludur. Temyizi tümüyle kaldıran bir yol değildir, adaletin gecikmesinde önemli bir engel olarak görülmektedir, tasarıdaki şekliyle İstinaf Kanun yolu, adalet hizmetinin sorunlarına bir çözüm olarak düşünülemez” demektedir.

Kaldı ki, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi yönünden de İstinaf zorunlu değildir. Temyiz yolu ve temyiz mahkemesi mevcuttur. İstinafın bulunmaması halinde, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 7 no’lu protokolündeki prensibin ihlali söz konusu olmayacaktır. Aksine, “makûl süre”de yargılamanın sonuçlanmaması, sözleşmedeki “adil yargılama” ilkesinin ihlalini oluşturacaktır.

Açıkladığımız durumlar karşısında ve günümüz koşullarında İstinaf Mahkemelerinin kurulması ve istinaf yolunun açılması bir yarar sağlamayacaktır. Bu nedenle tasarının tümüne karşı olduğumuzu saygılarımızla arz ederiz.

		22.5.2003
Mehmet Ziya Yergök	Ahmet Güryüz Ketenci	Muharrem Kılıç
Adana	İstanbul	Malatya
Feridun Ayvazoğlu	Feridun Fikret Baloğlu
Çorum	Antalya

HÜKÜMETİN TEKLİF ETTİĞİ METİN

ADLÎ YARGI İLK DERECE MAHKEMELERİ İLE BÖLGE ADLİYE

MAHKEMELERİNİN KURULUŞ, GÖREV VE YETKİLERİ HAKKINDA

KANUN TASARISI

BİRİNCİ KISIM

Genel Hükümler

Amaç ve kapsam

MADDE 1. - Bu Kanun, adlî yargı ilk derece mahkemeleri ile bölge adliye mahkemelerinin kuruluş, görev ve yetkilerini düzenler.

İlk derece mahkemeleri

MADDE 2. - Adlî yargı ilk derece mahkemeleri, hukuk ve ceza mahkemeleridir.

Bölge adliye mahkemeleri

MADDE 3. - Adlî yargı ikinci derece mahkemeleri, bölge adliye mahkemeleridir.

İKİNCİ KISIM

Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri

BİRİNCİ BÖLÜM

Hukuk Mahkemeleri

Hukuk mahkemeleri

MADDE 4. - Hukuk mahkemeleri, sulh hukuk ve asliye hukuk mahkemeleri ile özel kanunlarla kurulan diğer hukuk mahkemeleridir.

Hukuk mahkemelerinin kuruluşu

MADDE 5. - Hukuk mahkemeleri, her il merkezi ile bölgelerin coğrafî durumları ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak belirlenen ilçelerde Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun olumlu görüşü alınarak Adalet Bakanlığınca kurulur.

Sulh hukuk ve asliye hukuk mahkemeleri tek hâkimlidir.

Asliye ticaret mahkemesi kurulan yerlerde bu mahkemede bir başkan ile yeteri kadar üye bulunur ve mahkeme bir başkan ve iki üye ile toplanır.

Özel kanunlarla kurulan diğer hukuk mahkemelerinin kuruluşuna ilişkin hükümler saklıdır.

İş durumunun gerekli kıldığı yerlerde hukuk mahkemelerinin birden fazla dairesi oluşturulabilir. Bu daireler numaralandırılır. Hukuk mahkemeleri arasında iş dağılımı yapılması ve iş dağılımına ilişkin esaslar Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca belirlenir.

Hukuk mahkemeleri bulundukları il veya ilçenin adı ile anılır.

Hukuk mahkemelerinin görevleri

MADDE 6. - Sulh hukuk mahkemeleri, 18/6/1927 tarihli ve 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu ile diğer kanunlarda belirtilen görevleri yerine getirir.

Asliye hukuk mahkemeleri, sulh hukuk mahkemelerinin görevleri dışında kalan ve özel hukuk ilişkilerinden doğan her türlü dava ve işler ile kanunların verdiği diğer dava ve işlere bakar.

Özel kanunlarla kurulan hukuk mahkemelerinin görevleri saklıdır.

Hukuk mahkemelerinin yargı çevresi

MADDE 7. - Hukuk mahkemelerinin yargı çevresi, bulundukları il merkezi ve ilçeler ile bunlara adlî yönden bağlanan ilçelerin idarî sınırlarıdır.

Büyükşehir belediyesi bulunan illerde, büyükşehir belediyesi sınırları içindeki il ve ilçelerin adı ile anılan sulh veya asliye hukuk mahkemelerinin yargı çevresi, il ve ilçe sınırlarına bakılmaksızın Adalet Bakanlığının önerisi üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca belirlenir.

Coğrafî durum ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak bir hukuk mahkemesinin kaldırılmasına veya yargı çevresinin değiştirilmesine, özel kanunlarında yargı çevresi belirtilmemiş olan hukuk mahkemelerinin yargı çevresinin belirlenmesine, Adalet Bakanlığının önerisi üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca karar verilir.

İKİNCİ BÖLÜM

Ceza Mahkemeleri

Ceza mahkemeleri

MADDE 8. - Ceza mahkemeleri, sulh ceza, asliye ceza ve ağır ceza mahkemeleri ile özel kanunlarla kurulan diğer ceza mahkemeleridir.

Ceza mahkemelerinin kuruluşu

MADDE 9. - Ceza mahkemeleri, her il merkezi ile bölgelerin coğrafî durumları ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak belirlenen ilçelerde Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun olumlu görüşü alınarak Adalet Bakanlığınca kurulur.

Sulh ceza ve asliye ceza mahkemeleri tek hâkimlidir.

Ağır ceza mahkemesinde bir başkan ile yeteri kadar üye bulunur. Bu mahkeme bir başkan ve iki üye ile toplanır.

Özel kanunlarla kurulan diğer ceza mahkemelerinin kuruluşuna ilişkin hükümler saklıdır.

İş durumunun gerekli kıldığı yerlerde ceza mahkemelerinin birden fazla dairesi oluşturulabilir. Bu daireler numaralandırılır.

Ceza mahkemeleri bulundukları il veya ilçenin adı ile anılır.

Sulh ceza mahkemesinin görevi

MADDE 10. - Kanunların ayrıca görevli kıldığı hâller saklı kalmak üzere, iki yıla kadar (iki yıl dahil) hürriyeti bağlayıcı cezalar ve bunlara bağlı para cezaları ile fer'î cezalara, bağımsız olarak hükmedilecek her türlü para cezalarına ve tedbirlere ilişkin hükümlerin uygulanması, sulh ceza mahkemelerinin görevi içindedir.

Asliye ceza mahkemesinin görevi

MADDE 11. - Kanunların ayrıca görevli kıldığı hâller saklı kalmak üzere, sulh ceza ve ağır ceza mahkemelerinin görevleri dışında kalan dava ve işlere asliye ceza mahkemelerince bakılır.

Ağır ceza mahkemesinin görevi

MADDE 12. - Kanunların ayrıca görevli kıldığı hâller saklı kalmak üzere, idam, ağır hapis ve on yıldan fazla hapis cezalarını gerektiren cürümlerle ilgili dava ve işlere bakmakla ağır ceza mahkemeleri görevlidir.

Diğer ceza mahkemelerinin görevleri

MADDE 13. - Diğer ceza mahkemeleri, özel kanunlarla belirlenen dava ve işleri görür.

Mahkemenin görevinin belirlenmesi

MADDE 14. - Mahkemelerin görevlerinin belirlenmesinde ağırlaştırıcı veya hafifletici nedenler gözetilmeksizin kanunda yer alan suçun cezasının üst sınırı göz önünde bulundurulur.

Ceza mahkemelerinin yargı çevresi

MADDE 15. - Ceza mahkemelerinin yargı çevresi, bulundukları il merkezi ve ilçeler ile bunlara adlî yönden bağlanan ilçelerin idarî sınırlarıdır.

Ağır ceza mahkemeleri ile büyükşehir belediyesi bulunan illerde, büyükşehir belediyesi sınırları içerisindeki il ve ilçenin adı ile anılan sulh veya asliye ceza mahkemelerinin yargı çevresi, il veya ilçe sınırlarına bakılmaksızın Adalet Bakanlığının önerisi üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca belirlenir.

Coğrafî durum ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak bir ceza mahkemesinin kaldırılmasına veya yargı çevresinin değiştirilmesine, özel kanunlarında yargı çevresi belirtilmemiş olan diğer ceza mahkemelerinin yargı çevresinin belirlenmesine, Adalet Bakanlığının önerisi üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca karar verilir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Cumhuriyet Başsavcılığı

Cumhuriyet başsavcılığının kuruluşu

MADDE 16. - Mahkeme kuruluşu bulunan her il merkezi ve ilçede o il veya ilçenin adı ile anılan bir Cumhuriyet başsavcılığı kurulur.

Cumhuriyet başsavcılığında, bir Cumhuriyet başsavcısı ve yeteri kadar Cumhuriyet savcısı bulunur. Gerekli görülen yerlerde Adalet Bakanlığının önerisi üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun kararıyla bir veya birden fazla Cumhuriyet başsavcıvekili atanır.

Cumhuriyet başsavcılığının görevleri

MADDE 17. - Cumhuriyet başsavcılığının görevleri şunlardır:

1. Kamu davasının açılmasına yer olup olmadığına karar vermek üzere soruşturma yapmak veya yaptırmak,

2. Kanun hükümlerine göre, yargılama faaliyetlerini kamu adına izlemek, bunlara katılmak ve gerektiğinde kanun yollarına başvurmak,

3. Kesinleşen mahkeme kararlarının yerine getirilmesi ile ilgili işlemleri yapmak ve izlemek,

4. Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.

Cumhuriyet başsavcısının görevleri

MADDE 18. - Cumhuriyet başsavcısının görevleri şunlardır:

1. Cumhuriyet başsavcılığını temsil etmek,

2. Başsavcılığın verimli, uyumlu ve düzenli bir şekilde çalışmasını sağlamak, iş bölümünü yapmak,

3. Gerektiğinde adlî göreve ilişkin işlemleri yapmak, duruşmalara katılmak ve kanun yollarına başvurmak,

4. Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.

Ağır ceza mahkemesi Cumhuriyet başsavcısının; ağır ceza mahkemesinin yargı çevresinde görevli Cumhuriyet başsavcıları, Cumhuriyet başsavcıvekilleri, Cumhuriyet savcıları ile bağlı birimler üzerinde gözetim ve denetim yetkisi vardır.

Asliye ceza mahkemesi Cumhuriyet başsavcısının o yer yargı çevresinde görevli Cumhuriyet savcıları ile bağlı birimler üzerinde gözetim ve denetim yetkisi vardır.

Cumhuriyet başsavcıvekilinin görevleri

MADDE 19. - Cumhuriyet başsavcıvekilinin görevleri şunlardır:

1. Cumhuriyet başsavcısının verdiği görevleri yerine getirmek,

2. Cumhuriyet savcılarının adlî ve idarî görevlerine ilişkin işlemlerini inceleyip Cumhuriyet başsavcısına bilgi vermek,

3. Gerektiğinde adlî göreve ilişkin işlemleri yapmak, duruşmalara katılmak ve kanun yollarına başvurmak,

4. Cumhuriyet başsavcısının yokluğunda ona vekâlet etmek.

Aynı yerde görev yapan birden çok Cumhuriyet başsavcıvekili bulunduğunda, Cumhuriyet başsavcısına vekâlet edecek olanı Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu belirler.

Cumhuriyet savcısının görevleri

MADDE 20. - Cumhuriyet savcısının görevleri şunlardır:

1. Adlî göreve ilişkin işlemleri yapmak, duruşmalara katılmak ve kanun yollarına başvurmak,

2. Cumhuriyet başsavcısı tarafından verilen adlî ve idarî görevleri yerine getirmek,

3. Gerektiğinde Cumhuriyet başsavcısına vekâlet etmek,

4. Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.

Aynı yerde görev yapan Cumhuriyet başsavcıvekili bulunmadığında, Cumhuriyet başsavcısına vekâlet edecek olanı Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu belirler.

Cumhuriyet savcılarının yetkisi

MADDE 21. - Cumhuriyet savcıları, bulundukları il merkezi veya ilçenin idarî sınırları ile bunlara adlî yönden bağlanan ilçelerin idarî sınırları içerisinde yetkilidirler.

Ağır ceza mahkemesi ile özel kanunlarla kurulan diğer ceza mahkemelerinin yargı çevresinde yer alan Cumhuriyet başsavcılıkları, yetki alanları içerisinde yürüttükleri bu mahkemelerin görevine giren suçlarla ilgili soruşturmaları yapar ve ivedi, zorunlu işlerin tamamlanmasından sonra düşünce yazısına soruşturma evrakını ekleyip ağır ceza mahkemesi veya özel kanunlarla kurulan diğer ceza mahkemelerinin Cumhuriyet başsavcılığına gönderirler.

Büyükşehir belediye sınırları içerisinde bulunan Cumhuriyet başsavcıları, bu yer ceza mahkemelerinin yargı çevresinde yetkilidir. Ancak, büyükşehir belediye sınırları içerisinde yer alan ağır ceza mahkemeleri ile özel kanunlarla kurulan diğer ceza mahkemelerinin görevine giren işlerde yukarıdaki fıkra hükmü uygulanır.

Cumhuriyet savcıları gecikmesinde sakınca bulunan veya olayın özelliğinin gerektirdiği hâllerde, yer aldıkları Cumhuriyet başsavcılıklarının yetki sınırları ile bağlı olmaksızın keşif ve diğer soruşturma işlemlerini yapmaya yetkilidirler.

Diğer kanunların Cumhuriyet savcılarının yetkisine ilişkin hükümleri saklıdır.

Duruşmalarda Cumhuriyet başsavcılığını temsil

MADDE 22. - Kanunlarda Cumhuriyet savcılığının görev yapacağı belirtilen mahkemelerdeki duruşmalara, Cumhuriyet başsavcısı, görevlendireceği Cumhuriyet başsavcıvekili veya Cumhuriyet savcısı katılır. Gerektiğinde duruşmalara birden çok Cumhuriyet savcısı katılabilir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Ortak Hükümler

Adlî yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonu

MADDE 23. - Ağır ceza mahkemelerinin bulunduğu yargı çevresinde görev yapmak üzere bir adlî yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonu kurulur. Bu komisyonun kuruluş şekli, görev ve yetkileri hakkında 24/2/1983 tarihli ve 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 113 ilâ 115 inci maddeleri uygulanır.

Müdürlükler

MADDE 24. - Her mahkemede bir yazı işleri müdürlüğü kurulur.

Her Cumhuriyet başsavcılığında, yazı işleri müdürlüğü ile Adalet Bakanlığınca gerekli görülen yerlerde ayrıca idarî, malî ve teknik işlerle ilgili müdürlükler kurulur.

Her müdürlükte bir müdür ile yeterli sayıda memur bulunur.

ÜÇÜNCÜ KISIM

Bölge Adliye Mahkemeleri

BİRİNCİ BÖLÜM

Kuruluş

Kuruluş

MADDE 25. - Bölge adliye mahkemeleri, bölgelerin coğrafi durumları ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak belirlenen yerlerde, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun olumlu görüşü alınarak Adalet Bakanlığınca kurulur.

Bölge adliye mahkemelerinin yargı çevrelerinin belirlenmesine, değiştirilmesine veya bu mahkemelerin kaldırılmasına Adalet Bakanlığının önerisi üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca karar verilir.

Birinci ve ikinci fıkra gereğince alınacak kararlar, Resmî Gazetede yayımlanır.

Bölge adliye mahkemelerinin oluşumu

MADDE 26. - Bölge adliye mahkemeleri, başkanlık, başkanlar kurulu, daireler, bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığı, bölge adliye mahkemesi adalet komisyonu ve müdürlüklerden oluşur.

Bölge adliye mahkemesi başkanlığı

MADDE 27. - Her bölge adliye mahkemesinde bir başkan bulunur. Başkanlık, başkan ile yazı işleri müdürlüğünden oluşur.

Bölge adliye mahkemesi başkanlar kurulu

MADDE 28. - Bölge adliye mahkemesi başkanlar kurulu, bölge adliye mahkemesi başkanı ile daire başkanlarından oluşur.

Bölge adliye mahkemesi başkanının bulunmadığı hâllerde kurulun başkanlığını daire başkanlarından kıdemli olanı yerine getirir.

Daire başkanının mazereti hâlinde, o dairenin kıdemli üyesi kurula katılır.

Bölge adliye mahkemesi daireleri

MADDE 29. - Bölge adliye mahkemeleri, hukuk ve ceza dairelerinden oluşur. Her bölge adliye mahkemesinde en az üç hukuk ve en az iki ceza dairesi bulunur. Gerekli hâllerde dairelerin sayısı, Adalet Bakanlığının önerisi üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca artırılıp azaltılabilir.

Dairelerde bir başkan ile yeteri kadar üye bulunur.

Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığı

MADDE 30. - Her bölge adliye mahkemesinde bir Cumhuriyet başsavcılığı bulunur. Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığı, Cumhuriyet başsavcısı ve yeteri kadar Cumhuriyet savcısından oluşur.

En kıdemli Cumhuriyet savcısı, Cumhuriyet başsavcıvekili olarak görev yapar.

Bölge adliye mahkemesi adalet komisyonu

MADDE 31. - Her bölge adliye mahkemesinde bir bölge adliye mahkemesi adalet komisyonu bulunur.

Komisyon, bölge adliye mahkemesi başkanının başkanlığında, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca daire başkanları arasından belirlenen bir asıl üye ile bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcısından oluşur. Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu ayrıca daire başkan veya üyeleri arasından bir yedek üye belirler. Başkanın yokluğunda en kıdemli daire başkanı, Cumhuriyet başsavcısının yokluğunda Cumhuriyet başsavcıvekili ve asıl üyenin yokluğunda yedek üye komisyona katılır.

Komisyon eksiksiz toplanır ve çoğunlukla karar verir.

Müdürlükler

MADDE 32. - Bölge adliye mahkemesi başkanlığında, dairelerinde, Cumhuriyet başsavcılığında ve adalet komisyonunda birer yazı işleri müdürlüğü, Cumhuriyet başsavcılığında ayrıca bir idarî işler müdürlüğü ile ihtiyaç duyulan diğer müdürlükler kurulur.

Her müdürlükte bir müdür ile yeterli sayıda memur bulunur.

Müdürlüklerde çalışanların atama, disiplin ve diğer özlük işlerinde adlî yargı ilk derece mahkemelerinde görevli personelin tâbi oldukları hükümler uygulanır.

İKİNCİ BÖLÜM

Görevler

Bölge adliye mahkemelerinin görevleri

MADDE 33. - Bölge adliye mahkemelerinin görevleri şunlardır:

1. Adlî yargı ilk derece mahkemelerince verilen ve kesin olmayan hüküm ve kararlara karşı yapılacak başvuruları inceleyip karara bağlamak,

2. Adlî yargı ilk derece mahkemesi olarak yargı çevresi içerisindeki adlî yargı ilk derece mahkemesi hâkimleri aleyhinde Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununa göre açılacak tazminat davalarına bakmak,

3. Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.

Başkanın görevleri

MADDE 34. - Bölge adliye mahkemesi başkanının görevleri şunlardır:

1. Mahkemeyi temsil etmek,

2. Bölge adliye mahkemesi başkanlar kuruluna ve adalet komisyonuna başkanlık etmek, başkanlar kurulu ile komisyon kararlarını yürütmek,

3. Mahkemenin uyumlu, verimli ve düzenli çalışmasını sağlamak, genel yönetim işlerini yürütmek ve bu yolda uygun göreceği önlemleri almak,

4. Bölge adliye mahkemesi memurlarını denetlemek veya denetletmek, personelden kendisine doğrudan bağlı olanlar hakkında ilgili kanunda belirtilen disiplin cezalarını uygulamak,

5. Hükme bağlanan işlerde adlî yargı ilk derece mahkeme hâkim ve savcılarına verilen not fişlerini mercilerine göndermek,

6. Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.

Başkanlar kurulunun görevleri

MADDE 35. - Bölge adliye mahkemesi başkanlar kurulunun görevleri şunlardır:

1. Bölge adliye mahkemesi hukuk ve ceza dairelerinin numaralarını ve aralarındaki işbölümünü belirlemek, daireler arasında çıkan iş bölümü uyuşmazlıklarını karara bağlamak,

2. Hukukî veya fiilî nedenlerle bir dairenin kendi üyeleri ile toplanamadığı hâllerde ilgisine göre diğer dairelerden kıdem ve sıraya göre üye görevlendirmek,

3. Re'sen veya bölge adliye mahkemesinin ilgili hukuk veya ceza dairesinin ya da Cumhuriyet başsavcısının, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu veya Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununa göre istinaf yoluna başvurma hakkı bulunanların, benzer olaylarda bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında ya da bu mahkeme ile başka bir bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında içtihat uyuşmazlığı bulunması hâlinde bu uyuşmazlığın giderilmesini gerekçeli olarak istemeleri üzerine, kendi görüşlerini de ekleyerek Yargıtay Birinci Başkanlığından istemek,

4. Kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirmek.

(3) numaralı bende göre yapılacak istem hakkında 4/2/1983 tarihli ve 2797 sayılı Yargıtay Kanununun 45 inci maddesi kıyas yoluyla uygulanır.

Başkanlar kurulu eksiksiz toplanır ve çoğunlukla karar verir.

Hukuk dairelerinin görevleri

MADDE 36. - Bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerinin görevleri şunlardır:

1. Adlî yargı ilk derece hukuk mahkemelerinden verilen ve kesin olmayan hüküm ve kararlara karşı yapılan başvuruları inceleyip karara bağlamak,

2. Adlî yargı ilk derece mahkemesi olarak; yargı çevresi içerisindeki adlî yargı ilk derece mahkemesi hâkimleri aleyhine Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununa göre açılan tazminat davalarına bakmak,

3. Yargı çevresi içerisinde bulunan adlî yargı ilk derece hukuk mahkemeleri arasındaki yetki ve görev uyuşmazlıklarını çözmek,

4. Yargı çevresindeki yetkili adlî yargı ilk derece hukuk mahkemesinin bir davaya bakmasına fiilî veya hukukî bir engel çıktığı veya iki mahkemenin yargı sınırları kapsamının belirlenmesinde tereddüt edildiği takdirde, o davanın bölge adliye mahkemesi yargı çevresi içerisinde başka bir hukuk mahkemesine nakline veya yetkili mahkemenin tayinine karar vermek,

5. Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.

Ceza dairelerinin görevleri

MADDE 37. - Bölge adliye mahkemesi ceza dairelerinin görevleri şunlardır:

1. Adlî yargı ilk derece ceza mahkemelerince verilen ve kesin olmayan hüküm ve kararlara karşı yapılacak başvuruları inceleyip karara bağlamak,

2. Yargı çevresi içerisinde bulunan adlî yargı ilk derece ceza mahkemeleri arasındaki yetki ve görev uyuşmazlıklarını çözmek,

3. Yargı çevresindeki adlî yargı ilk derece ceza mahkemeleri hâkimlerinin davayı görmeye hukukî veya fiilî engellerinin çıkması hâlinde, o davanın bölge adliye mahkemesi yargı çevresi içerisinde başka bir adlî yargı ilk derece ceza mahkemesine nakli hakkında karar vermek,

4. Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.

Daire başkanlarının görevleri

MADDE 38. - Bölge adliye mahkemesi daire başkanlarının görevleri şunlardır:

1. Dairelerinde uyumlu, verimli ve düzenli bir çalışmanın gerçekleşmesini ve işlerin makul süre içinde incelenmesini ve karara bağlanmasını sağlamak, dairenin kendi kararları arasında meydana gelen farklılık ve uyumsuzlukların giderilmesi için tedbirler almak, dosya hakkında rapor hazırlayacakları tespit etmek ve kararların yazılmasını sağlamak,

2. Personelin sicil raporlarını düzenlemek, izin isteklerini düşünceleriyle birlikte adalet komisyonuna aktarmak,

3. Dairede görevli yazı işleri müdürlüğünün işleyişini denetlemek ve personel hakkında ilgili kanunda belirtilen disiplin cezalarını uygulamak,

4. Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.

Üyelerin görevleri

MADDE 39. - Bölge adliye mahkemesi üyelerinin görevleri şunlardır:

1. Daire başkanı tarafından verilen dosyaları gerekli şekilde ve zamanında inceleyerek heyete sunmak, duruşmalı işlerde rapor hazırlamak ve kararlarını yazmak,

2. Dairelerindeki duruşma ve müzakerelere katılmak ve oy vermek,

3. Dairenin uyumlu, verimli ve düzenli çalışmasının sağlanmasında ve işlerin makul süre içinde incelenip karara bağlanmasında daire başkanına yardım etmek,

4. Bu Kanun uyarınca daire başkanı tarafından verilen diğer görevleri yapmak.

Cumhuriyet başsavcısının görevleri

MADDE 40. - Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcısının görevleri şunlardır:

1. Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığını temsil etmek,

2. Cumhuriyet başsavcılığının verimli, uyumlu ve düzenli bir şekilde çalışmasını sağlamak,

3. Bölge adliye mahkemesinin genel yönetim işlerini yürütmek,

4. Bölge adliye mahkemesine gelen ceza davalarına ilişkin hüküm ve kararlara ait dosyaların incelenerek yazılı düşünce ile birlikte ilgili daireye gönderilmelerini ve duruşmalara katılmayı sağlamak,

5. Ceza dairelerinin kararlarına karşı gerektiğinde kanun yollarına başvurmak,

6. Dairelerin benzer olaylarda kesin olarak verdikleri kararlar arasındaki içtihat uyuşmazlığının giderilmesi için başkanlar kuruluna başvurmak,

7. Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcılarının ilerleme belgelerini düzenlemek,

8. Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcıları üzerinde gözetim ve denetim yetkisini kullanmak,

9. Cumhuriyet başsavcılığı müdürlüklerini ve personelini denetlemek veya denetletmek,

10. Cumhuriyet başsavcılığında görevli personel hakkında ilgili kanunda belirtilen disiplin cezalarını uygulamak,

11. Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.

Cumhuriyet savcılarının görevleri

MADDE 41. - Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcılarının görevleri şunlardır:

1. Bölge adliye mahkemesine gelen ceza davalarına ilişkin hüküm ve kararlara ait dosyalardan kendilerine verilenleri inceleyerek yazılı düşüncesiyle birlikte ilgili daireye göndermek ve duruşmalara katılmak,

2. Ceza daireleri kararlarına karşı gerektiğinde kanun yollarına başvurmak,

3. Cumhuriyet başsavcısının vereceği diğer görevleri yapmak,

4. Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.

Bölge adliye mahkemesi adalet komisyonunun görevleri

MADDE 42. - Bölge adliye mahkemesi adalet komisyonunun görevleri şunlardır:

1. Bölge adliye mahkemelerinin hâkim ve savcıları dışında kalan personeli hakkında, kanunlarla adlî yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonuna verilen tüm görevleri yerine getirmek,

2. Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Nitelik ve Atama

Bölge adliye mahkemesi başkanı, daire başkanları ve üyelerin nitelikleri ve atanmaları

MADDE 43. - Bölge adliye mahkemesi başkanı birinci sınıf; daire başkan ve üyeleri birinci sınıfa ayrılmış ve Yargıtay üyeliğine seçilme hakkını yitirmemiş adlî yargı hâkim ve savcıları arasından Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca atanır.

Cumhuriyet başsavcısı ve savcılarının nitelikleri ve atanmaları

MADDE 44. - Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcıları birinci sınıfa ayrılmış ve Yargıtay üyeliğine seçilme hakkını yitirmemiş; bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcıları hâkimlik ve savcılık mesleğinde fiilen en az beş yıl görev yapmış ve üstün başarısı ile bölge adliye mahkemesinde yararlı olacağı anlaşılmış bulunan adlî yargı hâkim ve savcıları arasından Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca atanır.

İstek üzerine atama

MADDE 45. - Yargıtay daire başkanı ve üyeleri, bu görevlerinden dolayı kazanılmış hakları ile üyelik hukukları saklı kalmak kaydıyla, istekleri üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca bölge adliye mahkemesi başkanlığına, daire başkanlıklarına veya Cumhuriyet başsavcılığına atanabilirler. Bu şekilde ataması yapılanların başka bir bölge adliye mahkemesine atanmasında da aynı usul uygulanır.

Adlî yargı hâkim sınıfından olan Adalet Bakanlığı yüksek müşavirleri, müsteşar yardımcıları, Teftiş Kurulu Başkanı ve genel müdürleri, bağımsız daire başkanları istekleri üzerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca bölge adliye mahkemesi başkanlığına, daire başkanlıklarına veya Cumhuriyet başsavcılığına atanabilirler.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Ortak Hükümler

Toplantı ve karar

MADDE 46. - Her daire, bir başkan ve iki üyenin katılmasıyla toplanır. Görüşmeler gizli yapılır, kararlar çoğunlukla verilir.

Hukukî veya fiilî nedenlerle bir daire toplanamazsa, başkanlar kurulunun kararıyla diğer dairelerden, bu da mümkün olmazsa, Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca diğer bölge adliye mahkemelerinden yetkili olarak görevlendirilen üyelerle eksiklik tamamlanır.

Daire başkanının hukukî veya fiilî nedenlerle bulunamaması halinde dairenin en kıdemli üyesi daireye başkanlık yapar.

Soruşturma ve kovuşturma usulü

MADDE 47. - Bölge adliye mahkemesi başkanı, daire başkanları, üyeleri, Cumhuriyet başsavcısı ve Cumhuriyet savcılarının görevden doğan veya görev sırasında işlenen suçları ile şahsî suçlarından, sıfat ve görevleri gereklerine uymayan tutum ve davranışlarından dolayı haklarında yapılacak soruşturma ve kovuşturmalarda özel kanunlarında yazılı hükümler uygulanır.

Şu kadar ki, bunların görevden doğan veya görev sırasında işledikleri suçlar nedeniyle soruşturma ve kovuşturma mercii olarak kanunda yazılı ağır ceza mahkemesi ile bu mahkeme nezdindeki Cumhuriyet başsavcısına verilen görevler, en yakın bölge adliye mahkemesi ceza dairesi, bu yerde birden çok ceza dairesi varsa suç türüne göre görevli ceza dairesi ile bu mahkeme nezdindeki Cumhuriyet başsavcısı tarafından yerine getirilir. Kovuşturma mercii Yargıtayın görevli ceza dairesidir.

Bölge adliye mahkemesi başkan ve üyeleri ile Cumhuriyet başsavcısı ve Cumhuriyet savcılarının şahsî suçları hakkında genel hükümlere göre yapılacak soruşturma ve kovuşturma görevi, en yakın bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcısı ile bu bölge adliye mahkemesi ceza dairesine, bu yerde birden çok ceza dairesi varsa, suç türüne göre görevli ceza dairesine aittir.

Denetleme

MADDE 48. - Bölge adliye mahkemeleri ve bölge adliye mahkemeleri Cumhuriyet başsavcılıkları ile bölge adliye mahkemeleri adalet komisyonlarının denetimleri, adalet başmüfettişlerince yapılır.

DÖRDÜNCÜ KISIM

Son Hükümler

Değiştirilen Hükümler

MADDE 49. - 24/2/1983 tarihli ve 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununun 28 inci maddesinin kenar başlığı "Yargıtay, Danıştay ve bölge adliye mahkemesi notları" olarak, 113 ve 114 üncü maddelerde geçen "adlî yargı adalet komisyonları" ibaresi "adlî yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonları" olarak değiştirilmiş; 28 inci maddeye beşinci fıkradan sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

"Bölge adliye mahkemesi daireleri, yaptıkları incelemeler sırasında kararı veren hâkimler ve Cumhuriyet savcıları hakkında bu madde hükümlerine göre not verirler. Doldurulan fişler Adalet Bakanlığına gönderilmek üzere bölge adliye mahkemesi başkanlığına verilir."

MADDE 50. - 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununa ekli (1) sayılı cetvelin "Birinci Sınıf" bölümüne "Bölge adliye mahkemesi başkanlığı", "Bölge adliye mahkemesi daire başkanlığı", "Bölge adliye mahkemesi üyeliği", "Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığı", "Birinci Sınıfa ayrılmış" bölümüne "Bölge adliye mahkemesi daire başkanlığı", "Bölge adliye mahkemesi üyeliği", "Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığı", "Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcılığı", 2. Sınıf bölümünün 1 ilâ 5 inci dereceleri ile 3. Sınıf bölümünün 6 ncı derecesine "Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcılığı" görev unvanları eklenmiştir.

MADDE 51. - 4/2/1983 tarihli ve 2797 sayılı Yargıtay Kanununun 15 inci maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendine aşağıdaki (a) bendi eklenmiş, mevcut (a) ve (b) bentleri (b) ve (c) olarak teselsül ettirilmiştir.

"2. a) Aynı veya farklı yer bölge adliye mahkemelerinin kesin olarak verdikleri kararlar bakımından hukuk daireleri arasında veya ceza daireleri arasında içtihat uyuşmazlığı bulunursa,"

MADDE 52. - 2/7/1964 tarihli ve 492 sayılı Harçlar Kanununa bağlı (1) sayılı tarifenin, başvurma harcı başlıklı (I) nolu bendinin (3) numaralı alt bendi, karar ve ilam harcı başlıklı (III) nolu bendinin nispi harçla ilgili (e) alt bendinin birinci cümlesi, maktu harçla ilgili (c) alt bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

"3. Bölge Adliye Mahkemeleri, Bölge İdare Mahkemeleri, Yargıtay ve Danıştayda"

"e) Yukarıdaki nispetler Bölge İdare Mahkemeleri, Bölge Adliye Mahkemeleri, Danıştay ve Yargıtayın tasdik veya işin esasını hüküm altına aldığı kararları için de aynen uygulanır."

"c) Bölge Adliye Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri, Bölge İdare Mahkemeleri, Yargıtay ve Danıştayın icranın tehiri kararlarında"

MADDE 53. - Bu Kanunla kurulan bölge adliye mahkemelerinin ihtiyaçları için Adalet Bakanlığı taşra teşkilâtında kullanılmak üzere ekli (1) ve (2) sayılı listelerde yer alan kadrolar ihdas edilerek 190 sayılı Genel Kadro ve Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin eki (I) ve (II) sayılı Cetvellerin ilgili bölümlerine eklenmiştir.

Kaldırılan Hükümler

MADDE 54. - 8/4/1340 tarihli ve 469 sayılı Mehakimi Şer'iyenin İlgasına ve Mehakimin Teşkilatına Ait Ahkâmı Muaddil Kanun, 11 Nisan 1329 tarihli Sulh Hâkimleri Hakkında Kanunu Muvakkat, 26/4/1926 tarihli ve 825 sayılı Ceza Kanununun Mevkii Mer'iyete Vaz'ına Müteallik Kanunun 25, 26, 27, 28 ve 29 uncu maddeleri ile 27/6/1984 tarihli ve 3030 sayılı Büyükşehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanunun 5 inci maddesinin son fıkrası yürürlükten kaldırılmıştır.

GEÇİCİ MADDE 1. - Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte duruşması başlamış işlerde mahkemelerin görevinde bir değişikliğin söz konusu olduğu hallerde, üst görevli mahkemeler yargılamaya devam ederler, alt görevli mahkemeler görevsizlik kararı vererek dosyayı üst görevli mahkemeye gönderirler.

GEÇİCİ MADDE 2. - Adalet Bakanlığı, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç iki yıl içinde 25 inci maddede öngörülen bölge adliye mahkemelerini kurar. Bölge adliye mahkemelerinin kuruluşları, yargı çevreleri ve tüm yurtta göreve başlayacakları tarih, Resmî Gazetede ilân edilir.

Bölge adliye mahkemeleri göreve başlamadan önce Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca bu mahkemelerin başkanları, daire başkanları ve üyeleri ile Cumhuriyet başsavcısı ve savcılarının atamaları yapılır. Bölge adliye mahkemelerinde görev yapacak diğer personelin atamaları da aynı süre içinde yapılır.

GEÇİCİ MADDE 3. - Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak en geç iki yıl içinde bölge adliye mahkemeleri için ihtiyaç duyulan bina, araç ve gereçler, yapım, satın alma veya kiralama yoluyla sağlanır.

Kurulacak mahkemelerin ihtiyaçlarını karşılamak amacı ile, Adalet Bakanlığı bütçesi içinde mevcut veya yeniden açılacak tertiplere Maliye Bakanlığı bütçesinin ilgili tertiplerinden aktarma ve bununla ilgili diğer işlemleri yapmaya Maliye Bakanlığı yetkilidir.

Yürürlük

MADDE 55. - Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

MADDE 56. - Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

Abdullah Gül
Başbakan
Devlet Bak. ve Başb. Yrd.	Devlet Bak.ve Başb. Yrd.	Devlet Bak. ve Başb. Yrd.
A. Şener	M. A. Şahin	E. Yalçınbayır
Devlet Bakanı	Devlet Bakanı	Devlet Bakanı
M. Aydın	B. Atalay	A. Babacan
Devlet Bakanı V.	Adalet Bakanı	Millî Savunma Bakanı
M. Aydın	C. Çiçek	V. Gönül
İçişleri Bakanı	Dışişleri Bakanı	Maliye Bakanı
A. Aksu	Y. Yakış	K. Unakıtan
Millî Eğitim Bakanı	Bayındırlık ve İskân Bakanı	Sağlık Bakanı
E. Mumcu	Z. Ergezen	R. Akdağ
Ulaştırma Bakanı V.	Tarım ve Köyişleri Bakanı	Çalışma ve Sos. Güv. Bak.
M. H. Güler	S. Güçlü	M. Başesgioğlu
Sanayi ve Ticaret Bakanı	En. ve Tab. Kay. Bakanı	Kültür Bakanı
A. Coşkun	M. H. Güler	H. Çelik
Turizm Bakanı	Orman Bakanı	Çevre Bakanı
G. Akşit	O. Pepe	İ. Sütlüoğlu

ADALET KOMİSYONUNUN KABUL ETTİĞİ METİN

ADLÎ YARGI İLK DERECE MAHKEMELERİ İLE BÖLGE ADLİYE

MAHKEMELERİNİN KURULUŞ, GÖREV VE YETKİLERİ HAKKINDA

KANUN TASARISI

BİRİNCİ KISIM

Genel Hükümler

Amaç ve kapsam

MADDE 1. - Tasarının 1 inci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

İlk derece mahkemeleri

MADDE 2. - Tasarının 2 nci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Bölge adliye mahkemeleri

MADDE 3. - Tasarının 3 üncü maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

İKİNCİ KISIM

Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri

BİRİNCİ BÖLÜM

Hukuk Mahkemeleri

Hukuk mahkemeleri

MADDE 4. - Tasarının 4 üncü maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Hukuk mahkemelerinin kuruluşu

MADDE 5. - Tasarının 5 inci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Hukuk mahkemelerinin görevleri

MADDE 6. - Tasarının 6 ncı maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Hukuk mahkemelerinin yargı çevresi

MADDE 7. - Tasarının 7 nci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

İKİNCİ BÖLÜM

Ceza Mahkemeleri

Ceza mahkemeleri

MADDE 8. - Tasarının 8 inci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Ceza mahkemelerinin kuruluşu

MADDE 9. - Tasarının 9 uncu maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Sulh ceza mahkemesinin görevi

MADDE 10. - Tasarının 10 uncu maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Asliye ceza mahkemesinin görevi

MADDE 11. - Tasarının 11 inci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Ağır ceza mahkemesinin görevi

MADDE 12. - Tasarının 12 nci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Diğer ceza mahkemelerinin görevleri

MADDE 13. - Tasarının 13 üncü maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Mahkemenin görevinin belirlenmesi

MADDE 14. - Tasarının 14 üncü maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Ceza mahkemelerinin yargı çevresi

MADDE 15. - Tasarının 15 inci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Cumhuriyet Başsavcılığı

Cumhuriyet başsavcılığının kuruluşu

MADDE 16. - Tasarının 16 ncı maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Cumhuriyet başsavcılığının görevleri

MADDE 17. - Tasarının 17 nci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Cumhuriyet başsavcısının görevleri

MADDE 18. - Tasarının 18 inci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Cumhuriyet başsavcıvekilinin görevleri

MADDE 19. - Cumhuriyet başsavcıvekilinin görevleri şunlardır:

1. Cumhuriyet başsavcısının verdiği görevleri yerine getirmek,

2. Cumhuriyet savcılarının adlî ve idarî görevlerine ilişkin işlemlerini inceleyip Cumhuriyet başsavcısına bilgi vermek,

3. Gerektiğinde adlî göreve ilişkin işlemleri yapmak, duruşmalara katılmak ve kanun yollarına başvurmak,

4. Cumhuriyet başsavcısının yokluğunda ona vekâlet etmek.

Aynı yerde görev yapan birden çok Cumhuriyet başsavcıvekili bulunduğunda, Cumhuriyet başsavcısına vekâlet edecek olanı Cumhuriyet başsavcısı belirler.

Cumhuriyet savcısının görevleri

MADDE 20. - Cumhuriyet savcısının görevleri şunlardır:

1. Adlî göreve ilişkin işlemleri yapmak, duruşmalara katılmak ve kanun yollarına başvurmak,

2. Cumhuriyet başsavcısı tarafından verilen adlî ve idarî görevleri yerine getirmek,

3. Gerektiğinde Cumhuriyet başsavcısına vekâlet etmek,

4. Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.

Aynı yerde görev yapan Cumhuriyet başsavcıvekili bulunmadığında, Cumhuriyet başsavcısına vekâlet edecek olanı Cumhuriyet başsavcısı belirler.

Cumhuriyet savcılarının yetkisi

MADDE 21. - Cumhuriyet savcıları, bulundukları il merkezi veya ilçenin idarî sınırları ile bunlara adlî yönden bağlanan ilçelerin idarî sınırları içerisinde yetkilidirler.

Ağır ceza mahkemesi ile özel kanunlarla kurulan diğer ceza mahkemelerinin yargı çevresinde yer alan Cumhuriyet başsavcılıkları, yetki alanları içerisinde yürüttükleri bu mahkemelerin görevine giren suçlarla ilgili soruşturmaları yapar ve ivedi, zorunlu işlerin tamamlanmasından sonra düşünce yazısına soruşturma evrakını ekleyip ağır ceza mahkemesi veya özel kanunlarla kurulan diğer ceza mahkemelerinin Cumhuriyet başsavcılığına gönderirler.

Büyükşehir belediye sınırları içerisinde bulunan Cumhuriyet başsavcıları, bu yer ceza mahkemelerinin yargı çevresinde yetkilidir. Ancak, büyükşehir belediye sınırları içerisinde yer alan ağır ceza mahkemeleri ile özel kanunlarla kurulan diğer ceza mahkemelerinin görevine giren işlerde yukarıdaki fıkra hükmü uygulanır.

Cumhuriyet savcıları gecikmesinde sakınca bulunan veya olayın özelliğinin gerektirdiği hâllerde, yer aldıkları veya görevli oldukları Cumhuriyet başsavcılıklarının yetki sınırları ile bağlı olmaksızın keşif ve diğer soruşturma işlemlerini yapmaya yetkilidirler.

Diğer kanunların Cumhuriyet savcılarının yetkisine ilişkin hükümleri saklıdır.

Duruşmalarda Cumhuriyet başsavcılığını temsil

MADDE 22. - Tasarının 22 nci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Ortak Hükümler

Adlî yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonu

MADDE 23. - Tasarının 23 üncü maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Müdürlükler

MADDE 24. - Tasarının 24 üncü maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

ÜÇÜNCÜ KISIM

Bölge Adliye Mahkemeleri

BİRİNCİ BÖLÜM

Kuruluş

Kuruluş

MADDE 25. - Tasarının 25 inci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Bölge adliye mahkemelerinin oluşumu

MADDE 26. - Tasarının 26 ncı maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Bölge adliye mahkemesi başkanlığı

MADDE 27. - Tasarının 27 nci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Bölge adliye mahkemesi başkanlar kurulu

MADDE 28. - Tasarının 28 inci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Bölge adliye mahkemesi daireleri

MADDE 29. - Tasarının 29 uncu maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığı

MADDE 30. - Tasarının 30 uncu maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Bölge adliye mahkemesi adalet komisyonu

MADDE 31. - Tasarının 31 inci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Müdürlükler

MADDE 32. - Tasarının 32 nci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

İKİNCİ BÖLÜM

Görevler

Bölge adliye mahkemelerinin görevleri

MADDE 33. - Tasarının 33 üncü maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Başkanın görevleri

MADDE 34. - Tasarının 34 üncü maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Başkanlar kurulunun görevleri

MADDE 35. - Bölge adliye mahkemesi başkanlar kurulunun görevleri şunlardır:

1. Bölge adliye mahkemesi hukuk ve ceza dairelerinin numaralarını ve aralarındaki işbölümünü belirlemek, daireler arasında çıkan iş bölümü uyuşmazlıklarını karara bağlamak,

2. Hukukî veya fiilî nedenlerle bir dairenin kendi üyeleri ile toplanamadığı hâllerde ilgisine göre diğer dairelerden kıdem ve sıraya göre üye görevlendirmek,

3. Re'sen veya bölge adliye mahkemesinin ilgili hukuk veya ceza dairesinin ya da Cumhuriyet başsavcısının, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu veya Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununa göre istinaf yoluna başvurma hakkı bulunanların, benzer olaylarda bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında ya da bu mahkeme ile başka bir bölge adliye mahkemesi hukuk veya ceza dairelerince verilen kesin nitelikteki kararlar arasında uyuşmazlık bulunması hâlinde bu uyuşmazlığın giderilmesini gerekçeli olarak istemeleri üzerine, kendi görüşlerini de ekleyerek Yargıtay Birinci Başkanlığından istemek,

4. Kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirmek.

(3) numaralı bende göre yapılacak istem hakkında 4/2/1983 tarihli ve 2797 sayılı Yargıtay Kanununun 45 inci maddesi kıyas yoluyla uygulanır.

Başkanlar kurulu eksiksiz toplanır ve çoğunlukla karar verir.

Hukuk dairelerinin görevleri

MADDE 36. - Tasarının 36 ncı maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Ceza dairelerinin görevleri

MADDE 37. - Tasarının 37 nci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Daire başkanlarının görevleri

MADDE 38. - Tasarının 38 inci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Üyelerin görevleri

MADDE 39. - Bölge adliye mahkemesi üyelerinin görevleri şunlardır:

1. Daire başkanı tarafından verilen dosyaları gerekli şekilde ve zamanında inceleyerek heyete sunmak, duruşmalı işlerde rapor hazırlamak ve kararlarını yazmak,

2. Dairelerindeki duruşma ve müzakerelere katılmak,

3. Dairenin uyumlu, verimli ve düzenli çalışmasının sağlanmasında ve işlerin makul süre içinde incelenip karara bağlanmasında daire başkanına yardım etmek,

4. Bu Kanun uyarınca daire başkanı tarafından verilen diğer görevleri yapmak.

Cumhuriyet başsavcısının görevleri

MADDE 40. - Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcısının görevleri şunlardır:

1. Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığını temsil etmek,

2. Cumhuriyet başsavcılığının verimli, uyumlu ve düzenli bir şekilde çalışmasını sağlamak,

3. Bölge adliye mahkemesinin genel yönetim işlerini yürütmek,

4. Bölge adliye mahkemesine gelen ceza davalarına ilişkin hüküm ve kararlara ait dosyaların incelenerek yazılı düşünce ile birlikte ilgili daireye gönderilmelerini ve duruşmalara katılmayı sağlamak,

5. Ceza dairelerinin kararlarına karşı gerektiğinde kanun yollarına başvurmak,

6. Dairelerin benzer olaylarda kesin olarak verdikleri kararlar arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi için başkanlar kuruluna başvurmak,

7. Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcılarının ilerleme belgelerini düzenlemek,

8. Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcıları üzerinde gözetim ve denetim yetkisini kullanmak,

9. Cumhuriyet başsavcılığı müdürlüklerini ve personelini denetlemek veya denetletmek,

10. Cumhuriyet başsavcılığında görevli personel hakkında ilgili kanunda belirtilen disiplin cezalarını uygulamak,

11. Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak.

Cumhuriyet savcılarının görevleri

MADDE 41. - Tasarının 41 inci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Bölge adliye mahkemesi adalet komisyonunun görevleri

MADDE 42. - Tasarının 42 nci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Nitelik ve Atama

Bölge adliye mahkemesi başkanı, daire başkanları ve üyelerin nitelikleri ve atanmaları

MADDE 43. - Bölge adliye mahkemesi başkanı birinci sınıf; daire başkanı birinci sınıfa ayrılmış ve Yargıtay üyeliğine seçilme hakkını yitirmemiş, daire üyeleri birinci sınıfa ayrılmış adlî yargı hâkim ve savcıları arasından Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca atanır. Bunlar, dört yıldan önce başka bir yere veya göreve atanamazlar, ancak meşru mazeretleri durumunda muvafakatları alınarak veya haklarında yapılacak soruşturma sonunda görev yeri veya görevlerinin değiştirilmesine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca karar verilebilir.

Cumhuriyet başsavcısı ve savcılarının nitelikleri ve atanmaları

MADDE 44. - Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcıları birinci sınıfa ayrılmış ve Yargıtay üyeliğine seçilme hakkını yitirmemiş; bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcıları hâkimlik ve savcılık mesleğinde fiilen en az sekiz yıl görev yapmış ve üstün başarısı ile bölge adliye mahkemesinde yararlı olacağı anlaşılmış bulunan adlî yargı hâkim ve savcıları arasından Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca atanır. Bunlar, dört yıldan önce başka bir yere veya göreve atanamazlar, ancak meşru mazeretleri durumunda muvafakatları alınarak veya haklarında yapılacak soruşturma sonunda görev yeri veya görevlerinin değiştirilmesine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca karar verilebilir.

İstek üzerine atama

MADDE 45. - Tasarının 45 inci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Ortak Hükümler

Toplantı ve karar

MADDE 46. - Tasarının 46 ncı maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Soruşturma ve kovuşturma usulü

MADDE 47. - Tasarının 47 nci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Denetleme

MADDE 48. - Tasarının 48 inci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

DÖRDÜNCÜ KISIM

Son Hükümler

Değiştirilen Hükümler

MADDE 49. - Tasarının 49 uncu maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

MADDE 50. - 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanununa ekli (1) sayılı cetvelin "Birinci Sınıf" bölümüne "Bölge adliye mahkemesi başkanlığı", "Bölge adliye mahkemesi daire başkanlığı", "Bölge adliye mahkemesi üyeliği", "Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığı", "Birinci Sınıfa ayrılmış" bölümüne "Bölge adliye mahkemesi daire başkanlığı", "Bölge adliye mahkemesi üyeliği", "Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet başsavcılığı", "Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcılığı" ile "2. Sınıf" bölümünün 1 ilâ 4 üncü derecelerine "Bölge adliye mahkemesi Cumhuriyet savcılığı" görev unvanları eklenmiştir.

MADDE 51. - 4/2/1983 tarihli ve 2797 sayılı Yargıtay Kanununun 15 inci maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendine aşağıdaki (a) bendi eklenmiş, mevcut (a) ve (b) bentleri (b) ve (c) olarak teselsül ettirilmiştir.

"2. a) Aynı veya farklı yer bölge adliye mahkemelerinin kesin olarak verdikleri kararlar bakımından hukuk daireleri arasında veya ceza daireleri arasında uyuşmazlık bulunursa,"

MADDE 52. - Tasarının 52 nci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

MADDE 53. - Tasarının 53 üncü maddesi ekli (2) sayılı listede yapılan değişiklikle aynen kabul edilmiştir.

Kaldırılan Hükümler

MADDE 54. - Tasarının 54 üncü maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

GEÇİCİ MADDE 1. - Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte görüşülmekte olan dava ve işlerde mahkemelerin görevinde bir değişikliğin söz konusu olduğu hallerde, üst görevli mahkemeler yargılamaya devam ederler, alt görevli mahkemeler görevsizlik kararı vererek dosyayı üst görevli mahkemeye gönderirler.

GEÇİCİ MADDE 2. - Tasarının geçici 2 nci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

GEÇİCİ MADDE 3. - Tasarının geçici 3 üncü maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Yürürlük

MADDE 55. - Tasarının 55 inci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

Yürütme

MADDE 56. - Tasarının 56 ncı maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

HÜKÜMETİN TEKLİF ETTİĞİ METNE EKLİ LİSTELER

(1) SAYILI LİSTE

KURUMU : ADALET BAKANLIĞI

TEŞKİLÂTI : TAŞRA

(I) SAYILI CETVEL

İHDASI UYGUN GÖRÜLEN KADROLARIN

			SERBEST	TUTULAN
			KADRO	KADRO
SINIFI	UNVANI	DERECESİ	ADEDİ	ADEDİ	TOPLAM
G.İ.H.	Yazı İşleri Müdürü	1	5		5
G.İ.H.	Yazı İşleri Müdürü	2	5		5
G.İ.H.	Yazı İşleri Müdürü	3	15		15
G.İ.H	Yazı İşleri Müdürü	4	20		20
G.İ.H.	Yazı İşleri Müdürü	5	57		57
G.İ.H.	Yazı İşleri Müdürü	6	25		25
G.İ.H.	Yazı İşleri Müdürü	7	25		25
G.İ.H.	Yazı İşleri Müdürü	8	25		25
G.İ.H.	İdarî İşler Müdürü	1	5		5
G.İ.H	İdarî İşler Müdürü	2	5		5
G.İ.H	İdarî İşler Müdürü	3	5		5
G.İ.H	İdarî İşler Müdürü	4	5		5
G.İ.H	İdarî İşler Müdürü	5	5		5
G.İ.H	İdarî İşler Müdürü	6	5		5
G.İ.H	İdarî İşler Müdürü	7	10		10
G.İ.H	Emanet Memuru	5	4		4
G.İ.H	Emanet Memuru	6	4		4
G.İ.H	Emanet Memuru	7	4		4
G.İ.H	Emanet Memuru	8	4		4
G.İ.H	Emanet Memuru	9	4		4
G.İ.H	Tebligat Memuru	5	5		5
G.İ.H	Tebligat Memuru	6	5		5
G.İ.H	Tebligat Memuru	7	5		5
G.İ.H	Tebligat Memuru	8	5		5
G.İ.H	Tebligat Memuru	9	10		10
G.İ.H	Tebligat Memuru	10	10		10
G.İ.H	Zabıt Kâtibi	5	60		60
G.İ.H	Zabıt Kâtibi	6	90		90
G.İ.H	Zabıt Kâtibi	7	120		120
G.İ.H	Zabıt Kâtibi	8	180		180
G.İ.H	Zabıt Kâtibi	9	200		200
G.İ.H	Zabıt Kâtibi	10	150		150
G.İ.H	Veznedar	4	2		2
G.İ.H	Veznedar	5	5		5
G.İ.H	Veznedar	6	10		10
			SERBEST	TUTULAN
			KADRO	KADRO
SINIFI	UNVANI	DERECESİ	ADEDİ	ADEDİ	TOPLAM
G.İ.H	Veznedar	7	10		10
G.İ.H	Veznedar	8	13		13
G.İ.H	Şoför	5	5		5
G.İ.H	Şoför	6	5		5
G.İ.H	Şoför	7	5		5
G.İ.H	Şoför	8	5		5
G.İ.H	Şoför	9	10		10
G.İ.H	Şoför	10	5		5
G.İ.H	Şoför	11	5		5
S.H	Daire Tabibi	1	3		3
S.H	Daire Tabibi	2	3		3
S.H	Daire Tabibi	3	4		4
S.H	Daire Tabibi	4	5		5
S.H	Daire Tabibi	5	5		5
S.H	Hemşire	3	3		3
S.H	Hemşire	4	3		3
S.H	Hemşire	5	4		4
T.H	Teknisyen	3	5		5
T.H	Teknisyen	4	5		5
T.H	Teknisyen	5	5		5
T.H	Teknisyen	6	10		10
T.H	Teknisyen	7	10		10
T.H	Teknisyen	8	5		5
Y.H	Hizmetli	5	10		10
Y.H	Hizmetli	6	10		10
Y.H	Hizmetli	7	10		10
Y.H	Hizmetli	8	10		10
Y.H	Hizmetli	9	10		10
Y.H	Hizmetli	10	50		50
Y.H	Hizmetli	11	50		50
Y.H	Hizmetli	12	50		50
Y.H	Mübaşir	5	5		5
Y.H	Mübaşir	6	5		5
Y.H	Mübaşir	7	10		10
Y.H	Mübaşir	8	10		10
Y.H	Mübaşir	9	10		10
Y.H	Mübaşir	10	15		15
Y.H	Mübaşir	11	25		25
Y.H	Mübaşir	12	40		40
	TOPLAM		1547		1547

(2) SAYILI LİSTE

KURUMU : ADALET BAKANLIĞI

TEŞKİLÂTI : TAŞRA

(II) SAYILI CETVEL

İHDASI UYGUN GÖRÜLEN KADROLARIN

			SERBEST	TUTULAN
			KADRO	KADRO
SINIFI	UNVANI	DERECESİ	DERECESİ	ADEDİ	TOPLAM
	Hâkim ve Savcı	1	880		880
	Hâkim ve Savcı	2	20		20
	Hâkim ve Savcı	3	15		15
	Hâkim ve Savcı	4	15		15
	Hâkim ve Savcı	5	10		10
	Hâkim ve Savcı	6	10		10
	TOPLAM		950		950

ADALET KOMİSYONUNUN KABUL ETTİĞİ METNE EKLİ LİSTELER

(1) SAYILI LİSTE

KURUMU : ADALET BAKANLIĞI

TEŞKİLÂTI : TAŞRA

(1) Sayılı Liste Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

(2) SAYILI LİSTE

KURUMU : ADALET BAKANLIĞI

TEŞKİLÂTI : TAŞRA

(II) SAYILI CETVEL

İHDASI UYGUN GÖRÜLEN KADROLARIN

		SERBEST	TUTULAN
		KADRO	KADRO
SINIFI	UNVANI	DERECESİ	ADEDİ	ADEDİ	TOPLAM
	Hâkim ve Savcı	1	880		880
	Hâkim ve Savcı	2	20		20
	Hâkim ve Savcı	3	20		20
	Hâkim ve Savcı	4	30		30
	TOPLAM		950		950