TÜRKİYE
CUMHURİYETİ İLE AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ ARASINDA
NÜKLEER
ENERJİNİN BARIŞÇIL KULLANIMINA İLİŞKİN İŞBİRLİĞİ
ANLAŞMASI VE
EKİ MUTABAKAT ZAPTININ ONAYLANMASININ
UYGUN
BULUNDUĞUNA DAİR KANUN
|
Kanun No. 5068 |
|
Kabul Tarihi : 14.1.2004 |
MADDE 1. - 26 Temmuz
2000 tarihinde Ankara'da imzalanan "Türkiye Cumhuriyeti ile Amerika
Birleşik Devletleri Arasında Nükleer Enerjinin Barışçıl Kullanımına İlişkin
İşbirliği Anlaşması" ve eki "Mutabakat Zaptı"nın onaylanması
uygun bulunmuştur.
MADDE 2. - Bu Kanun
yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 3.- Bu Kanun
hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
TÜRKİYE CUMHURİYETİ İLE AMERİKA
BİRLEŞİK DEVLETLERİ
ARASINDA NÜKLEER ENERJİNİN BARIŞÇIL
KULLANIMINA İLİŞKİN
İŞBİRLİĞİ ANLAŞMASI
Türkiye
Cumhuriyeti Hükümeti ve Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti;
Dünya
çapında nükleer yayılmanın önlenmesine ilişkin tedbirlerin kuvvetlendirilmesi
konusundaki desteklerini teyit ederek;
Türkiye
Cumhuriyeti ve Amerika Birleşik Devletlerinin taraf oldukları Nükleer
Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması'ndan (NSYÖ) kaynaklanan
yükümlülüklerini hatırda tutarak;
NSYÖ
Antlaşması'na evrensel bağlılığın sağlanması ve bu Antlaşma'nın giriş kısmı ile
Antlaşma'nın tüm maddelerinde yer alan amaçların tam olarak gerçekleştirilmesi
için birbirleriyle ve diğer devletlerle yakın çalışma niyetlerini teyit ederek;
Nükleer
enerjinin, barışçıl amaçlar için uluslararası alanda kullanılması ve
geliştirilmesinin, NSYÖ Antlaşması'nın hedeflerini mümkün olan en iyi şekilde
gerçekleştirecek düzenlemeler çerçevesinde yapılmasını temin etme konusundaki
taahhütlerini teyit ederek;
NSYÖ
Antlaşması çerçevesindeki yükümlülükleri uyarınca, nükleer silah sahibi olmayan
ülkelerle nükleer ticarî alışverişte bulunduklarında, bu tür ülkelerde güvenlik
denetimi olmayan faaliyetlere yardım etmeyeceklerini hatırlayarak ve teyit
ederek;
Uluslararası
Atom Enerjisi Ajansının (UAEA) hedeflerini desteklediklerini belirterek;
Etkili
bir nükleer yayılmanın önlenmesi rejiminin gerçekleştirilmesinde UAEA'nın
güvenlik denetimleri sisteminin vazgeçilmez rolünün bilincinde olarak;
Kendi
egemenlik yetkileri altında bulunan tesislerde, Ajansın güvenlik denetimini
etkili ve verimli biçimde uygulayabilmesi ve denetim hedefine ulaşabilmesi için
gerekli tedbirleri almaya hazır olunması da dahil olmak üzere, UAEA'nın
güvenlik denetimlerinin güçlendirilmesine yönelik taahhütlerini teyit ederek;
Nükleer
malzemenin etkin kontrolünün, hesabının tutulmasının ve fiziksel korunmasının
uluslararası standartlara uygun bir şekilde sürdürülmesinin önemini kabul
ederek;
Nükleer
enerjinin barışçıl kullanımının gelişmesi, kullanımı ve kontrolünde işbirliğini
arzulayarak ve
Barışçıl
nükleer faaliyetlerin, radyoaktif, kimyasal ve ısıl kirlilikten çevreyi koruma
anlayışıyla gerçekleştirilmesi gerektiğini hatırda tutarak;
Aşağıdaki
hususlarda mutabık kalmışlardır:
MADDE 1. - TANIMLAR
Bu
Anlaşmada geçen :
(A)
"Yan ürün malzeme"; özel nükleer malzemenin kullanımı veya üretimi
işleminde radyasyon ışımasıyla radyoaktif hale getirilmiş veya ürün olarak
ortaya çıkmış herhangi bir radyoaktif malzemeyi (özel nükleer malzeme hariç)
ifade eder.
(B)
"Bileşen"; teçhizatın bileşen bir parçasını veya Taraflarca bu
özelliği bulunduğu hususunda üzerinde anlaşılmış diğer bir parçayı ifade eder.
(C)
"Dönüştürme"; nükleer yakıt çevriminde, yakıt üretiminden önce ve
zenginleştirme hariç uranyumun bir kimyasal formdan diğerine dönüştürüldüğü,
örneği UF6'dan UO2'ye veya uranyum oksitten metale gibi, herhangi bir normal
işlemi ifade eder.
(D)
"İşletmeden çıkarma"; bir tesisin, kullanışlı ömrünün sonunda, bu
işle görevli personel ve halkın güvenliği ve sağlığı ile çevrenin yeterli
düzeyde korunması suretiyle işletilmesine son verilmesi faaliyetlerini ifade
eder. Bu faaliyetler, tesisin kapatılması ve devamlı bakım ve gözetim eşliğinde
tesisten asgarî miktarda nükleer malzeme çıkarılmasından, tesisin ve çevresinin
tahditsiz kullanımı için kabul edilebilir düzeyin üzerindeki her türlü artık
radyoaktivitenin tamamen izale edilmesine kadar değişebilir.
(E)
"Teçhizat"; esas olarak plütonyum ve uranyum 233 oluşturulması için
tasarlanan veya kullanılanların dışındaki herhangi bir reaktör veya Tarafların
anlaşmasıyla "teçhizat" olarak belirlenmiş herhangi bir parçayı ifade
eder.
(F)
"Yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum"; 235 izotopu bakımından %
20 veya daha fazla zenginleştirilmiş uranyumu ifade eder.
(G)
"Düşük oranda zenginleştirilmiş uranyum"; 235 izotopu bakımından %
20'den daha az zenginleştirilmiş uranyumu ifade eder.
(H)
"Başlıca kritik bileşen" hassas bir nükleer tesisin işletilmesi için
şart olan parça veya parçalar grubunu ifade eder.
(I)
"Malzeme" kaynak malzemeyi, özel nükleer malzemeyi, yan-ürün
malzemeyi, yan-ürün dışındaki radyoizotopları, nötron yavaşlatıcı malzemeyi,
veya Tarafların anlaşmasıyla belirlenmiş diğer bu tür malzemeleri ifade eder.
(J)
"Nötron yavaşlatıcı malzeme" bir reaktörde yüksek hızlı nötronların
yavaşlatılması ve daha fazla fisyon olmasının sağlanması için kullanılmaya
uygun saflıktaki, ağır su, grafit veya berilyumu veya Taraflarca belirlenmiş
diğer bu tür malzemeleri ifade eder.
(K)
"Taraflar"; Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ve Amerika Birleşik
Devletleri Hükümeti'ni ifade eder.
(L)"Barışçıl
amaçlar"; araştırma, enerji üretimi, tıp, tarım ve endüstri gibi alanlarda
bilgi, malzeme, teçhizat ve bileşenlerin kullanılmasını içerir, fakat herhangi
bir patlayıcı nükleer cihazın kullanılmasını, geliştirilmesini veya
araştırılmasını ya da herhangi bir askerî amacı içermez.
(M)
"Şahıs"; Taraflardan her birinin yargılama yetkisine tâbi herhangi
bir birey veya şahsiyeti ifade eder fakat bu Anlaşmanın Taraflarını içermez.
(N)
"Reaktör"; nükleer silah veya nükleer patlayıcı cihaz haricinde,
uranyum, plütonyum veya toryum veya bunların herhangi bir karışımının
kullanılmasıyla içerisinde kendi kendine yürüyen zincirleme çekirdek bölünmesi
reaksiyonu oluşturulan herhangi bir cihazı ifade eder.
(O)
"Gizlilik derecesi taşıyan veriler"; (1) nükleer silahların tasarımı,
imalatı ve kullanımı, (2) özel nükleer malzemenin üretimi, (3) enerji üretiminde
özel nükleer malzemenin kullanılması ile ilgili tüm verileri ifade eder, fakat
bir Tarafa ait gizlilik derecesi taşıyan veri kategorisinden çıkarılmış veya
tasnif dışı edilmiş verileri içermez.
(P)
"Hassas nükleer tesis"; öncelikle uranyum zenginleştirilmesi, nükleer
yakıtın yeniden işlenmesi, ağır su üretimi veya plütonyum içeren nükleer yakıt
fabrikasyonu için tasarlanan veya kullanılan herhangi bir tesisi ifade eder.
(Q)
"Hassas nükleer teknoloji"; kamuya açık olmayan ve herhangi bir
hassas nükleer tesisin tasarımı, yapımı, fabrikasyonu, işletilmesi veya bakımı
için önemli olan (teçhizata veya önemli bir bileşene bağlı bilgiyi de içeren)
veya Tarafların anlaşmasıyla bu kapsama alınmış herhangi bir bilgiyi ifade
eder.
(R)
"Kaynak malzeme"; (1) uranyum, toryum veya Tarafların anlaşmasıyla
kaynak malzeme olarak belirlenmiş diğer herhangi bir malzeme veya, (2)
yukarıdaki malzemelerin biri veya daha fazlasının zaman zaman Tarafların
üzerinde anlaşabilecekleri derişimlerdeki cevherleri anlamına gelir.
(S)
"Özel nükleer malzeme"; (1) plütonyum, uranyum 233 veya 235 izotopu
bakımından zenginleştirilmiş uranyumu veya (2) Tarafların anlaşmasıyla özel
nükleer malzeme olarak belirlenmiş diğer herhangi bir malzemeyi ifade eder.
MADDE 2. - İŞBİRLİĞİNİN KAPSAMI
1.
Barışçıl amaçlarla nükleer enerjinin kullanılmasında Taraflar arasındaki
işbirliği, bu Anlaşma ve ilgili diğer antlaşmaların hükümlerine, Tarafların
ülkelerinde yürürlükte bulunan yasalara, yönetmeliklere ve lisans gereklerine
tâbi olacaktır.
2.
Bu Anlaşma hükümleri uyarınca bilgi, malzeme, teçhizat ve bileşenlerin
aktarılması; doğrudan Taraflar veya yetkili kişiler aracılığı ile yapılabilir.
Bu tür aktarımlar, bu Anlaşmaya ve Taraflarca üzerinde anlaşılabilecek ilave
hüküm ve şartlara tâbi olacaktır.
3.
Özellikle, nükleer reaktör ve yakıt teknolojisi, nükleer güvenlik ve nükleer
enerjinin barışçıl amaçlarla diğer kullanımlarını ilgilendiren bilgi aktarımı
doğrudan Taraflar arasında veya yetkili kişiler yoluyla yapılabilir. Bu tür
aktarımlar, Tarafların aralarında anlaşmaları halinde, bu Anlaşmaya ve
Taraflarca üzerinde anlaşılabilecek ilave hüküm ve şartlara tâbi olacaktır. Bu
tür aktarımlar Tarafların kendi yasaları, yönetmelikleri ve lisans gerekleri
ile uyumlu olacak şekilde bu Anlaşmanın dışında da yapılabilir.
4.
Taraflar, barışçıl amaçlarla nükleer araştırma ve geliştirmede işbirliği
yapabilirler. Bu tür işbirliği, eğitim, personel değişimi, toplantılar, ortak
çalışma ve projelere katılımları içerebilir, ancak bunlarla sınırlı değildir.
MADDE 3. - TEKNOLOJİ TRANSFERİ
1.
Nükleer enerjinin barışçıl amaçlarla kullanılmasına dair bilgi transfer
edilebilir. Bilgi transferleri, raporlar, veri bankaları, bilgisayar
programları, konferanslar, ziyaretler, ortak çalışma ve projeler ile tesislerde
personel görevlendirilmesini ve eğitimini içeren değişik yollarla yapılabilir.
Kapsama dahil olabilecek alanlar aşağıda sıralanmıştır, ancak bunlarla sınırlı
değildir.
(A)
Reaktörlerin geliştirilmesi, tasarımı, inşası, hizmete açılması, işletilmesi,
bakımı ve kullanımı, reaktör yakıt üretimi, reaktör deneyleri ve işletmeye
kapatılması;
(B)
Malzemenin, fiziksel ve biyolojik araştırmalarda, tıpta, tarımda ve endüstride
kullanılması;
(C)
Nükleer yakıt teminini garanti altına alacak çok taraflı yaklaşımları ve
nükleer atık yönetiminde uygun teknikleri de içeren, dünya genelinde,
gelecekteki sivil amaçlı nükleer ihtiyaçların karşılanması yolları hakkında
yakıt çevrimi çalışmaları;
(D)
Malzeme, teçhizat ve bileşenlerin güvenlik denetimi ve fiziksel korunması;
(E)
Yukarıda bahsedilen alanlar ile ilgili sağlık, güvenlik ve çevresel hususlar;
ve
(F)
Ulusal enerji planlarında nükleer enerjinin oynayabileceği rolün
değerlendirilmesi.
2.
Bu anlaşma Tarafların kendi Anlaşmaları, ulusal yasaları ve yönetmeliklerine
göre transfer etmeye izin verilmeyen bilginin transferini gerektirmez.
3.
Gizlilik derecesi taşıyan veriler bu Anlaşma altında transfer edilmeyecektir.
4.
Hassas nükleer teknoloji bu Anlaşmada bir değişiklik yapılmadıkça bu Anlaşmaya
göre transfer edilmeyecektir.
MADDE 4. - MALZEME, TEÇHİZAT VE
BİLEŞENLERİN TRANSFERİ
1.
Malzeme, teçhizat ve bileşenler bu Anlaşma çerçevesindeki uygulamalar için
transfer edilebilir. Bu Anlaşmaya göre Türkiye Cumhuriyetine transfer edilen
herhangi bir özel nükleer malzeme, 4 üncü Paragraftaki şartlar haricinde, düşük
zenginleştirilmiş uranyum olacaktır. Hassas nükleer tesis ve bunların başlıca
kritik bileşenleri bu Anlaşmada bir değişiklik yapılmadıkça transfer
edilmeyecektir.
2.
Düşük zenginleştirilmiş uranyum, reaktör deneylerinde ve reaktörlerde yakıt
olarak kullanılmak üzere, dönüştürme veya fabrikasyon amacıyla veya Taraflarca
anlaşılmış diğer benzer amaçlarla transfer edilebilir.
3.
Bu Anlaşmaya göre transfer edilmiş özel nükleer malzeme miktarı hiç bir zaman
şu sıralanan amaçlardan herhangi biri için tarafların gerekli olduğu konusunda
anlaştıkları miktardan daha fazla olmayacaktır : Reaktörlerde veya reaktör
deneylerinde kullanım; reaktörlerin ekonomik, güvenli, verimli ve sürekli
işletilmesi veya bu tür reaktör deneylerinin yapılması ve Taraflarca
anlaşılabilecek diğer amaçların gerçekleştirilmesi.
4.
Özel nükleer malzemenin küçük miktarları örnek olmak, standart belirlemek,
dedektör olarak, hedef olarak ve Tarafların anlaşabilecekleri benzeri diğer
amaçlarla kullanılmak üzere transfer edilebilir. Bu paragrafa göre yapılan
transferler 3 üncü Paragraftaki miktar sınırlamasına tâbi tutulmayacaktır.
5.
Amerika Birleşik Devletleri, Türkiye Cumhuriyetine, reaktörlerin ekonomik,
güvenlik, verimli ve devamlı işletilmesi için gerekli olan güvenilir nükleer
yakıt arzını zamanında sağlamak için, Amerika Birleşik Devletleri içindeki veya
dışındaki herhangi bir kaynaktan nükleer malzeme ihracı da dahil olmak üzere
gerekli ve uygun olabilecek önlemleri almak için gayret gösterecektir.
MADDE 5. - DEPOLAMA VE YENİDEN
TRANSFERLER
1.
Bu Anlaşmaya göre transfer edilmiş veya bu Anlaşmaya göre transfer edilen malzeme veya teçhizatta kullanılmış
veya bunların kullanılmasıyla üretilmiş plütonyum, uranyum 233 (ışınlanmış
yakıtta bulunanlar hariç) ve zenginleştirilmiş uranyum; sadece Tarafların
üzerinde anlaşacakları bir tesiste depolanacaktır.
2.
Bu Anlaşmaya göre transfer edilmiş malzeme, ekipman ve bileşenler ve bu
Anlaşmaya göre transfer edilen bu tür malzeme ve teçhizatın kullanılmasıyla
üretilmiş herhangi bir özel nükleer malzeme yetkisiz şahıslara veya Taraflar
üzerinde anlaşmadıkça, alıcı Tarafın ülkesel yetkisinin dışına transfer
edilmeyecektir.
MADDE 6. - YENİDEN İŞLEME VE
ZENGİNLEŞTİRME
1.
Bu Anlaşmaya göre transfer edilmiş ve bu Anlaşmaya göre transfer edilen malzeme
ve teçhizatta kullanılmış veya bunların kullanılmasıyla üretilmiş malzeme
Taraflar anlaşmadıkça yeniden işlenmeyecektir.
2. Bu Anlaşmaya göre transfer edilmiş veya bu
Anlaşmaya göre transfer edilmiş malzeme ve teçhizatta kullanılmış veya bunların
kullanılmasıyla üretilmiş plütonyum, uranyum 233, yüksek zenginleştirilmiş
uranyum ve ışınlanmış kaynak veya özel nükleer malzeme Taraflar üzerinde
anlaşmadıkça, ışınlama ve ileri ışınlama hariç olmak üzere, şekil veya içerik
olarak değiştirilmeyecektir.
3.
Bu Anlaşmaya göre transfer edilmiş veya bu Anlaşmaya göre transfer edilen
malzeme ve teçhizatta kullanılmış veya bunların kullanılması yoluyla üretilmiş
uranyum; Taraflar üzerinde anlaşmadıkça transferden sonra
zenginleştirilmeyecektir.
MADDE 7. - FİZİKSEL KORUMA
1.
Bu Anlaşmaya göre transfer edilmiş kaynak veya özel nükleer malzeme ve
teçhizata ve bu Anlaşmaya göre transfer edilen malzeme ve teçhizatta
kullanılmış veya bunların kullanılması yoluyla üretilmiş özel nükleer malzemeye
yeterli fiziksel koruma sağlanacaktır.
2.
1. Paragraftaki şartları yerine getirmek için, her bir Taraf, en azından UAEA
tarafından yayınlanan "Nükleer Malzeme ve Nükleer Tesislerin Fiziksel
Koruması" başlıklı INFCIRC/225/Rev. 4 belgesindeki ve bu belgede, Taraflarca üzerinde mutabık
kalınacak müteakip değişikliklerdeki önerilere denk fiziksel koruma seviyeleri
ile uyumlu önlemleri uygulayacaktır.
3.
İşbu Maddeye uygun olarak sağlanan fiziksel koruma önlemlerinin yeterliliği,
Taraflarca zaman zaman ve Taraflardan herhangi birinin yeterli fiziksel
korumanın sağlanması için yeni önlemlere gerek duyulabileceği görüşünde olduğu
herhangi bir zaman, gözden geçirmeye ve müzakereye tâbi tutulacaktır.
4.
Taraflar, kendi sınırları içerisinde veya egemenlik yetkisi veya kontrolü
altındaki yerlerde nükleer malzemenin fiziksel koruma seviyelerinin
yeterliliğini temin etmekten ve işbu Maddeye tâbi olan malzemenin yetkisiz
kullanımı veya elde tutulması durumunda müdahale ve kurtarma operasyonlarını
koordine etmekten sorumlu bulunan kurum veya kuruluşların diplomatik kanalları
aracılığıyla birbirlerini bilgilendireceklerdir. Taraflar birbirlerini ayrıca,
ülke dışı nakil konuları ve Tarafları ortaklaşa ilgilendiren diğer konular
üzerinde işbirliği yapmak üzere, ulusal kurumları içinde belirlenmiş temas
noktalarının diplomatik kanalları aracılığıyla da bilgilendireceklerdir.
5.
İşbu Maddenin şartları, Tarafların nükleer faaliyetlerinin zorlaştırılmasını,
gereksiz yere geciktirilmesini veya uygun olmayan bir şekilde engellenmesini
önleyici ve nükleer programlarının ekonomik ve güvenli olarak yürütülmesi için
gerekli olan ihtiyatlı işletme usülleri ile uyumlu şekilde uygulanacaktır.
MADDE 8. - PATLAYICI VE ASKERÎ
UYGULAMA YASAĞI
Bu
Anlaşmaya göre transfer edilmiş malzeme, teçhizat ve bileşenler ve bu Anlaşmaya
göre transfer edilen malzeme, teçhizat ve bileşenlerde kullanılmış veya
bunların kullanılması yoluyla üretilmiş malzeme herhangi bir nükleer patlayıcı
cihaz, herhangi bir patlayıcı nükleer cihaz geliştirilmesi veya araştırılması
veya herhangi bir askerî amaç için kullanılmayacaktır.
MADDE 9. - GÜVENLİK DENETİMİ
1.
Bu Anlaşma altındaki işbirliği, Türkiye Cumhuriyetinin ülkesi içinde, Türkiye
Cumhuriyetinin yargılama yetkisi altında, veya Türkiye Cumhuriyetinin kontrolü
altındaki herhangi bir yerde yapılan tüm nükleer faaliyetler için UAEA'nın
güvenlik denetimi uygulamalarını gerektirir. NSYÖ Anlaşmasının III üncü (4)
Maddesine göre bir Güvenlik Denetimi Anlaşmasının uygulanması bu gereklerin
yerine getirilmesinde dikkate alınacaktır.
2.
Bu Anlaşmaya göre Türkiye Cumhuriyetine transfer edilmiş kaynak veya özel
nükleer malzeme ve bu Anlaşmaya göre transfer edilen malzeme, teçhizat ve
bileşenlerde kullanılmış veya bunların kullanılması yoluyla üretilmiş kaynak
veya özel nükleer malzeme, Türkiye Cumhuriyeti ile Uluslararası Atom Enerjisi
Ajansı (UAEA) arasında 30.6.1981'de imzalanan ve 1.9.1981'de yürürlüğe giren
NSYÖ Anlaşması bağlamında güvenlik denetimi uygulanması hakkındaki anlaşmaya
uygun güvenlik denetimine tâbi tutulacaktır.
3.
Bu Anlaşmaya göre Amerika Birleşik Devletlerine transfer edilmiş kaynak veya
özel nükleer malzeme ve bu Anlaşmaya göre transfer edilen malzeme, teçhizat ve
bileşenlerde kullanılan veya bunların kullanılması yoluyla üretilen kaynak veya
özel nükleer malzeme, Amerika Birleşik Devletleri ile UAEA arasında
18.11.1977'de imzalanan ve 9.12.1980'de yürürlüğe giren Amerika Birleşik
Devletlerinde güvenlik denetimi uygulamaları hakkındaki anlaşmaya uygun
güvenlik denetimine tâbi tutulacaktır.
4.
Eğer Taraflardan herhangi biri, 2 nci veya 3 üncü Paragraflarda belirtilen
Anlaşma uyarınca UAEA'nın güvenlik denetimini herhangi bir nedenle
uygulamadığından veya uygulamayacağından haberdar olursa; Taraflar, güvenlik
denetiminin etkin sürekliliğini sağlamak amacıyla danışmalarda bulunacaklar ve
UAEA ile veya kendi aralarında, UAEA güvenlik denetimleri ilke ve yöntemleri
ile uyumlu; uygulanmayan güvenlik denetimi sistemi tarafından garanti edilene
eşit güvence sağlayan; ve 2 nci veya 3 üncü Paragrafların gerektirdiği kapsam
ile uyumlu düzenlemeler yapacaklardır.
5.
Taraflardan her biri, işbu Madde altında sağlanmış güvenlik denetimi
uygulamasının devamlılığı ve kolaylaştırılması için gerekli önlemleri
alacaktır.
6.
Taraflardan her biri, bu Anlaşmaya göre transfer edilmiş kaynak veya özel
nükleer malzeme ve bu Anlaşmaya göre transfer edilen malzeme, teçhizat ve
bileşenlerde kullanılmış veya bunların kullanılmasıyla üretilmiş kaynak veya
özel nükleer malzemenin kaydının yapılacağı ve kontrol edileceği bir sistem
kuracak ve sürekli uygulayacaktır. Bu sistemle ilgili işlemler, UAEA'nın
INFCIRC/153 (Düzeltilmiş) belgesinde veya bu belgenin, Taraflarca üzerinde
mutabık kalınan herhangi bir düzeltmesinde yer alan işlemler ile benzer
olacaktır.
7.
Taraflardan herhangi birinin talebi üzerine, diğer Taraf, bu Anlaşmaya tâbi
malzemelerin tüm envanterlerinin durumu hakkında istekte bulunan Tarafa rapor
verecek veya rapor vermek üzere UAEA'na izin verecektir.
8.
İşbu Maddenin şartları, Tarafların nükleer faaliyetlerinin zorlaştırılmasını,
gereksiz yere geciktirilmesini veya
uygun olmayan bir şekilde engellenmesini önleyici ve nükleer
programlarının ekonomik ve güvenli olarak yürütülmesi için gerekli olan
ihtiyatlı işletme usulleri ile uyumlu olacak şekilde uygulanacaktır.
MADDE 10. - ÇOKLU TEDARİKÇİ
KONTROLLERİ
Eğer
Taraflardan herhangi biri ile bir başka devlet veya devletler grubu arasındaki
herhangi bir Anlaşma, diğer devlet veya devletler grubuna bu Anlaşmaya tâbi
malzeme, teçhizat ve bileşenlerle ilgili, 5 inci ve 6 ncı Maddelerde hükme
bağlanan haklardan herhangi birine veya tümüne denk haklar sağlarsa, Taraflar,
herhangi bir Tarafın isteği üzerine, bu tür hakların uygulanmasının diğer
devlet veya devletler grubunca gerçekleştirilebileceğini kabul edebilir.
MADDE 11. - İŞBİRLİĞİNİN SONA ERMESİ
1.
Bu Anlaşmanın yürürlüğe girmesinden sonra Taraflardan herhangi biri herhangi
bir zamanda :
(a)
5 inci, 6 ncı, 7 nci, 8 inci veya 9 uncu Maddelerin hükümlerine uymazsa veya;
(b)
UAEA ile bir güvenlik denetimi anlaşmasını sonlandırır, fesheder veya tümden
ihlal ederse;
diğer
Taraf, bu Anlaşma altındaki işbirliğini bitirme ve bu Anlaşmaya göre transfer
edilmiş malzeme, teçhizat ve bileşenlerin ve bunların kullanılmasıyla üretilmiş
özel nükleer malzemenin geri gönderilmesini isteme hakkına sahip olacaktır.
2.
Eğer bu Anlaşmanın yürürlüğe girmesinden sonra Türkiye Cumhuriyeti bir nükleer
patlayıcı cihaz patlatırsa Amerika Birleşik Devletleri 1 inci Paragraftaki
haklara sahip olacaktır.
3.
Eğer Taraflardan herhangi biri, herhangi bir malzeme, teçhizat veya
bileşenlerin iadesini istemek üzere bu Maddede yer alan hakkını kullanırsa, bu
iadeye tâbi malzeme, teçhizat ve bileşenlerin, diğer Tarafın ülkesinden veya
kontrolü altından çıkarılmasından önce, cari piyasa değerini ve bu nakil sonucu
oluşan masrafları derhal tazmin edecektir. Bu tür nükleer parçaların iadesi
gerekirse, Taraflar, mevcut şartları dikkate alarak, bu tür parçalarla ilgili
miktarı ortaklaşa belirleyeceklerdir. Taraflar ayrıca, bu parçaların iadesine
ilişkin olarak, mevcut yükümlülükleri uyarınca, tüm güvenlik, radyolojik ve
fiziksel koruma tedbirlerinin alınmasına; makul olmayan hiçbir riskin
oluşmamasını ve parçaların iadesinin Tarafların ilgili tüm yasa ve
yönetmeliklerine uygun bir şekilde gerçekleştirilmesini temin edeceklerdir.
MADDE 12. - DANIŞMALAR VE ÇEVRESEL
KORUNMA
1.
Taraflar bu Anlaşmanın uygulanmasına ve nükleer enerjinin barışçıl kullanımı
alanında işbirliğinin daha da geliştirilmesine ilişkin olarak, Taraflardan
birinin isteği üzerine danışmada bulunmayı taahhüt ederler.
2.
Taraflar, bu Anlaşma altındaki faaliyetlere ilişkin olarak, bu tür
faaliyetlerin çevre üzerindeki etkilerinin tespiti hususunda danışmada
bulunacaklar ve bu Anlaşma altındaki barışçıl nükleer faaliyetlerden
kaynaklanan radyoaktif, kimyasal veya termal kirlenmeden çevreyi koruma ve
sağlık ve güvenlikle ilgili konularda işbirliği yapacaklardır.
MADDE 13. - ANLAŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ
1.
Taraflar, bu Anlaşmanın uygulanmasından ve yorumlanmasından ortaya çıkan
herhangi bir anlaşmazlığa iyi niyetle ve işbirliği ruhu içinde gecikmeksizin
hakça bir çözüm arayacaklar ve her iki Tarafça da kabul edilebilecek bir çözüme
en kısa sürede ulaşmak için derhal görüşmelerde bulunacaklardır.
2.
Bu Anlaşmanın uygulanmasından ve yorumlanmasından kaynaklanan herhangi bir
anlaşmazlık, görüşme, arabuluculuk, uzlaştırma veya diğer benzer usullerle veya
Tarafların anlaşması halinde, bu Madde hükümleri gereğince atanan üç hakemden
oluşan bir tahkim kuruluna götürülerek çözülecektir. Her bir Taraf bir hakem
tayin edecek ve böylece seçilmiş iki hakem, Başkanlık görevi yapmak üzere
Türkiye Cumhuriyeti veya Amerika Birleşik Devletleri vatandaşı olamayan bir
üçüncü hakem belirleyeceklerdir. Eğer tahkim için istekte bulunulmasını takip
eden 30 gün içinde Taraflardan biri hakem belirlememişse, diğer Taraf
Uluslararası Adalet Divanı Başkanına bir hakem tayin etmesi için istekte
bulunabilir. İkinci hakemin belirlenmesini veya tayin edilmesini takip eden 30
gün içerisinde üçüncü hakem seçilmemiş ise, Türkiye Cumhuriyeti veya Amerika
Birleşik Devletleri vatandaşı olmaması şartıyla, aynı usul üçüncü hakemin
atanması için de uygulanacaktır. Tüm kararlar iki hakemin lehte oyu ile
alınacaktır. Tahkim usulü tahkim kurulu tarafından belirlenecektir. Kurulun
kararı Taraflar üzerinde bağlayıcı olacaktır.
MADDE 14. - DEĞİŞİKLİKLER
Bu
Anlaşma Tarafların anlaşması ile her zaman değiştirilebilir.
MADDE 15. - YÜRÜRLÜĞE GİRME VE
YÜRÜRLÜK SÜRESİ
1.
Bu Anlaşma Tarafların, Anlaşmanın yürürlüğe girmesi için gerekli tüm şartların
yerine getirildiğini bildiren diplomatik Notaların teatisinin gerçekleştirildiği
gün yürürlüğe girecektir.
2.
Bu Anlaşma 15 yıl süreyle yürürlükte kalacaktır ve daha sonra beşer yıllık dönemler halinde olmak üzere yürürlükte
kalmaya devam edecektir. Herhangi bir Taraf, diğer Tarafa, ilk onbeş yıllık
sürenin sonunda veya herhangi bir müteakip beş yıllık dönemin sonunda, altı ay
önceden yazılı bildirimde bulunmak suretiyle bu Anlaşmayı sona erdirebilir.
3.
Bu Anlaşmanın hükümleri, Türkiye Cumhuriyeti ile Amerika Birleşik Devletleri
arasında 10 Haziran 1955 tarihinde imzalanan Atom Enerjisinin Sivil Kullanımına
Dair İşbirliği Anlaşmasına, değişiklikleriyle birlikte, tâbi malzeme ve
teçhizata uygulanacaktır.
4.
Bu Anlaşmanın feshedilmesi veya sona ermesi veya burada dile getirilen herhangi
bir nedenden ötürü işbirliğinin sona ermesinden bağımsız olarak, 5 inci, 6 ncı,
7 nci, 8 inci, 9 uncu ve 11 inci Maddeler, bu Maddelere tâbi malzeme, teçhizat
ve bileşenler ilgili Tarafın sınırları dahilinde veya yargılama yetkisi veya
kontrolü altındaki herhangi bir yerde kaldığı sürece veya bu tür malzeme,
teçhizat ve bileşenlerin, güvenlik denetimi gerektiren bir nükleer faaliyette
kullanılmaz hale geldiği Taraflarca üzerinde anlaşılacak süre sonuna kadar
yürürlükte kalacaktır.
Bu
Anlaşma, tam yetkili kılınmış aşağıda imzası bulunanlar tarafından
imzalanmıştır.
26
Temmuz 2000 tarihinde Ankara'da, her biri eşit derecede geçerli olmak üzere
Türkçe ve İngilizce dillerinde ikişer nüsha olarak tanzim edilmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti Amerika Birleşik
Devletleri Hükümeti
Adına
Adına
(İmza) (İmza)
MUTABAKAT ZAPTI
Bugün
imzalanan Nükleer Enerjinin Barışçıl Kullanılmasına Dair Türkiye Cumhuriyeti
ile Amerika Birleşik Devletleri Arasında İşbirliği Anlaşmasının
("Anlaşma") müzakeresi sırasında, Anlaşmanın bir mütemmim cüz'ü
olarak aşağıdaki hususlarda mutabakata varılmıştır.
Anlaşmanın Kapsamı
Bir
Tarafın topraklarından diğer Tarafın topraklarına doğrudan veya üçüncü bir ülke
yoluyla transfer edilen malzeme, teçhizat ve bileşenler, alıcı Tarafın ilgili
Hükümet makamının, yalnızca söz konusu malzeme, teçhizat ve bileşenlerin bu
Anlaşmaya tâbi olacağına dair tedarikçi Tarafın ilgili Hükümet makamına
vereceği teyit üzerine, bu Anlaşmaya göre transfer edilmiş sayılacaktır.
Anlaşmaya
göre transfer edilmiş nükleer malzemenin kullanılması yoluyla üretilen ve
Anlaşmaya göre transfer edilmiş teçhizatta kullanılmayan veya bu teçhizatın
kullanılması yoluyla üretilmeyen özel nükleer malzemeyi ilgilendiren 5 inci ve
6 ncı Maddelerde belirtilen hakların uygulanması amacıyla, bu haklar, fiilen,
özel nükleer malzemenin üretiminde kullanılan transfer edilmiş malzemenin
kullanılan toplam malzeme miktarına oranı ölçüsünde, üretilen özel nükleer
malzeme oranına ve benzer müteakip üretimlere uygulanacaktır.
Güvenlik Denetimi
Eğer
Taraflardan herhangi biri 9 uncu Maddenin 4 üncü Paragrafında atıfta bulunulan
durumlardan haberdar olursa aşağıdaki haklara sahip olacaktır. Şu kadar ki, bu
hakların, 9 uncu Maddenin 4 üncü Paragrafındaki düzenlemeler altındaki UAEA
güvenlik denetimi uygulamalarıyla kullanılmış sayılacağı konusunda taraflar
mutabık kaldıklarında, bu haklar askıya alınacaktır :
(1)
Anlaşmaya göre transfer edilmiş herhangi bir teçhizatın; veya bu Anlaşmaya göre
transfer edilen herhangi bir malzemenin; veya bu Anlaşmaya göre transfer edilen
malzeme ve teçhizatta kullanılan veya bu tür malzeme ve teçhizatın
kullanılmasıyla üretilmiş herhangi bir özel nükleer malzemenin kullanılması,
imali, işlenmesi veya depolanmasında kullanılacak tesisin tasarımını zamanlıca
gözden geçirmek.
(2)
Anlaşmaya göre transfer edilmiş malzeme ve herhangi bir kaynak malzeme veya
transfer edilmiş malzeme, teçhizat ve bileşenlerde kullanılmış veya transfer
edilmiş malzeme, teçhizat veya bileşenlerin kullanılmasıyla üretilmiş özel
nükleer malzemenin hesabının tutulmasına yardımcı olmak amacıyla kayıt ve
ilgili raporların hazırlanmasını ve ibrazını istemek.
(3) Diğer Tarafla istişare ederek, 2 nci Paragraftaki malzemenin muhasebesi için gerekli tüm yer ve bilgiye ulaşmaya yetkili, 1 inci Paragrafta atıfta bulunulan herhangi bir teçhizat ve tesisi denetleyecek ve bu tür malzemelerin muhasebesi için gerekli görülebilecek bağımsız ölçümler yapma ve herhangi bir cihazı kurma yetkisine sahip personeli atamak. Taraflardan birinin talep etmesi halinde, bu personele diğer Tarafça atanacak personel tarafından eşlik edilecektir.
Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti Amerika Birleşik Devletleri
Hükümeti
Adına
Adına
(İmza) (İmza)