UZAY
CİSİMLERİNİN VERDİĞİ ZARARDAN DOLAYI ULUSLARARASI
SORUMLULUK
HAKKINDA SÖZLEŞMEYE KATILMAMIZIN UYGUN
|
Kanun No. 5150 |
|
Kabul Tarihi : 28.4.2004 |
MADDE 1. - “Uzay Cisimlerinin Verdiği Zarardan Dolayı
Uluslararası Sorumluluk Hakkında Sözleşme”ye beyanda bulunulmak suretiyle
katılmamız uygun bulunmuştur.
MADDE 2. - Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 3. -
Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
UZAY CİSİMLERİNİN VERDİĞİ ZARARDAN DOLAYI ULUSLARARASI
SORUMLULUK HAKKINDA SÖZLEŞME
Bu Sözleşme'ye Taraf Devletler,
Uzayın keşfini ve barışçı amaçlarla
kullanımını geliştirmenin tüm insanlığın ortak çıkarına olduğunu kabul ederek,
Ay ve Diğer Gök Cisimleri Dahil, Uzayın
Keşif ve Kullanılmasında Devletlerin Faaliyetlerini Yöneten İlkeler Hakkında
Anlaşma'yı hatırlayarak,
Uzay cismi fırlatma faaliyetinde bulunan
Devletler ve hükümetlerarası uluslararası
kuruluşlarca alınacak tedbirlere rağmen, bu cisimlerin zarara sebebiyet
vermelerinin ihtimal dahilinde olduğunu hesaba katarak,
Uzay cisimlerinin sebep olduğu zarardan
dolayı sorumluluk hakkında etkin uluslararası kurallar ve usuller hazırlamanın
ve özellikle, bu Sözleşme çerçevesinde zarar görenlere adil, tam ve zamanında
tazminat ödenmesini sağlamanın gerekliliğini kabul ederek,
Bu kurallar ve usullerin tesisinin,
uzayın barışçı amaçlarla kullanılması ve araştırılması konusundaki uluslararası
işbirliğini kuvvetlendirdiğine inanarak,
Aşağıdaki hususlarda anlaşmışlardır.
Madde l
Bu Sözleşme'de yer alan:
a) "Zarar" terimi insan hayatı
kaybı, yaralanmalar ve insan sağlığına verilen diğer zararları veya devlet
malları ile hükmi şahıslar ve hükümetlerarası
kuruluşların mallarının kaybı ile bu mallara verilen zararları,
b) "Fırlatma" terimi, fırlatma
teşebbüsünü de içerir.
c) "Fırlatan Devlet" terimi,
i
- Bir uzay cismini fırlatan veya fırlattıran devleti,
ii - Ülkesinden veya tesislerinden uzay cismi fırlatılan
devleti,
d) "Uzay Cismi" terimi, bir
uzay cismini meydana getiren kısımlarla, fırlatma aracı ve onu oluşturan
kısımları içerir.
Madde II
Fırlatan Devlet, kendi uzay cisminin
yeryüzünde ve uçuş halindeki uçaklara verdiği zararlardan dolayı tazminat
ödenmesinden mutlak olarak sorumlu olacaktır.
Madde III
Yeryüzünden başka bir yerde, bir
Fırlatan Devletin uzay cismine veya uzay cismi içinde bulunan insanlara veya
mallara, başka uzay cismi tarafından verilen zararlarda, zarar veren uzay
cismini Fırlatan Devlet, zarar ancak kendisinin ve hareketlerinden sorumlu
olduğu kişilerin herhangi bir kusurundan kaynaklanmışsa sorumlu olur.
Madde IV
1- Yeryüzünden başka bir yerde, bir
Fırlatan Devletin uzay cismine veya uzay cisminin içinde bulunan insanlar ve
mallara, başka bir Devlet uzay cismi tarafından verilen zararlarda ve bu zarar
nedeniyle bu üçüncü Devlete veya üçüncü Devletin hakiki ve hükmi şahıslarına
zarar verilmesi halinde, ilk iki Devlet, üçüncü Devlete karşı, aşağıda
belirtilen sınırlar içinde müştereken ve
müteselsilen sorumlu olacaklardır:
a) Üçüncü Devlete yeryüzünde ve üçüncü
Devletin uçuş halindeki uçağına zarar verilmesi halinde, bu iki Devletin üçüncü
Devlete karşı sorumlulukları mutlaktır.
b) Eğer bir üçüncü Devletin uzay cismine
veya uzay cisminin içinde bulunan insanlar ve mallara yeryüzünden başka bir
yerde zarar verilmişse, bu iki Devletin üçüncü Devlete karşı sorumlulukları her
birinin veya her birinin hareketlerinden sorumlu oldukları kişilerin kusuruna
dayanır.
2- Bu maddenin birinci fıkrasında
müşterek ve müteselsil sorumluluğun öngörüldüğü tüm durumlarda, verilen
zarardan dolayı tazminat yükümlülüğü ilk iki Devlet arasında kusurlu oldukları
oranda paylaştırılacaktır. Bu Devletlerden her birinin kusurunun ne kadar
olduğu belirlenemezse, tazminat yükü eşit olarak paylaştırılır. Bu paylaşım,
üçüncü Devletin, müştereken ve müteselsilen sorumlu
olan fırlatan Devletlerden herhangi birisinden veya fırlatan Devletlerin
tümünden Sözleşme'de öngörülen tazminatın tamamını istemesine engel teşkil
etmeyecektir.
Madde V
1- İki veya daha çok Devlet bir uzay
cismini birlikte fırlatırlarsa, bundan doğan tüm zararlardan müştereken ve müteselsilen sorumlu olacaklardır.
2- Zararı tazmin eden bir Fırlatan
Devletin, ortak fırlatmada yer alan diğer katılımcı Devletlere karşı rücu hakkı vardır. Ortak fırlatmaya katılan Devletler
müştereken ve müteselsilen sorumlu oldukları mali
yükün paylaşımına ilişkin anlaşma yapabilirler. Bu anlaşmalar, zarar gören bir
Devletin, müştereken ve müteselsilen sorumlu olan
Fırlatan Devletlerin birisinden veya hepsinden, işbu Sözleşme'de öngörülen
tazminatı talep etme hakkına halel getirmeyecektir.
3- Toprakları veya tesisleri uzay
cisminin fırlatılmasında kullanılan bir Devlet, ortak fırlatmaya katılmış
sayılır.
Madde VI
1- Bu maddenin 2. fıkra hükmü saklı
kalmak kaydıyla, Fırlatan Devlet, zararın tamamının veya bir kısmının, talep
eden Devletin, bu Devletin temsil ettiği hakiki veya hükmî şahısların ağır
ihmali sonucu veya zarar verme kasdı ile yapılmış bir
eylem veya eksik işleminden meydana geldiğini ispat ettiği ölçüde mutlak
sorumluluktan kurtulur.
2- Zararın, Fırlatan Devletin, özellikle
Birleşmiş Milletler Şartı ile Ay ve Diğer Gök Cisimleri Dahil, Uzayın Keşif ve Kullanılmasında
Devletlerin Faaliyetlerini Yöneten ilkeler Hakkında Anlaşma da dahil olmak
üzere, uluslararası hukuka uygun olmayan bir faaliyetinden ileri geldiği
durumlarda Fırlatan Devlet hiçbir şekilde sorumluluktan kurtulamaz.
Madde VII
Fırlatan Devletin uzay cisminin sebep
olduğu zararlarda, işbu Sözleşme hükümleri,
a) Fırlatan Devletin vatandaşlarına
uygulanmayacaktır;
b) Fırlatma anından sonra veya uzay
cisminin düşmesine kadar olan zaman içerisinde uzay cisminin çalıştırılması
işlemlerine katılan yabancı ülke vatandaşlarına veya Fırlatan Devletin daveti
üzerine, uzay cisminin fırlatılması ve geri dönmesine tahsis edilen alanın çok
yakınında bulunan yabancı ülke vatandaşlarına uygulanmaz.
Madde VIII
1- Zarara uğrayan veya hakiki veya hükmi
şahısları zarar gören bir Devlet, bu zarardan dolayı Fırlatan Devlete tazminat
talebinde bulunabilir.
2- Eğer uyrukluğunda bulundukları Devlet
tazminat talebinde bulunmazsa, başka bir Devlet, topraklarında bulunan hakiki
ve hükmi şahısların gördükleri zarar nedeniyle, Fırlatan Devletten tazminat
talebinde bulunabilir.
3- Eğer ne uyrukluğunda bulundukları
Devlet ne de toprakları üzerinde zarar meydana gelen Devlet tazminat talebinde
bulunmaz veya bu yöndeki talebini belirten bir bildirimde bulunmazsa, başka bir Devlet, toprakları üzerinde
devamlı oturan kişilerin uğradıkları zarar nedeniyle Fırlatan Devletten
tazminat talebinde bulunabilir.
Madde IX
Fırlatan Devletten tazminat talebi, diplomatik
kanallardan yapılacaktır. Fırlatan ilgili Devletle diplomatik ilişkisi
bulunmayan her Devlet, bir üçüncü Devlete, tazminat talebinde bulunması ve
Fırlatan Devlet nezdinde bu Sözleşme'den doğan
menfaatlerini koruması için talepte bulunabilir. Talep eden Devlet, kendisinin
ve Fırlatan Devletin, Birleşmiş Milletler üyesi olmaları kaydıyla, Birleşmiş
Milletler Genel Sekreteri aracılığı ile de talepte bulunabilir.
Madde X
1- Fırlatan Devletten, tazminat talebi
zararın meydana gelmesinden veya sorumlu olan Fırlatan Devletin
belirlenmesinden itibaren bir yıl içinde yapılabilir.
2- Eğer bir Devlet, zararın meydana
geldiğinden haberdar değilse veya sorumlu Fırlatan Devleti tespit edememişse, sözkonusu fiilleri öğrendiği tarihten itibaren bir yıl
içinde talebi kabul olunur. Ancak, hiçbir durumda, bu süre, sözkonusu
Devletin gerekli özeni göstermesi halinde fiillerden haberdar olabileceği
tarihten itibaren bir yılı geçemez.
3- Bu maddenin 1. ve 2. fıkralarında
belirtilen süreler zararın kapsamının tam olarak bilinmediği durumlarda da
uygulanır. Ancak böyle bir durumda, Talep Eden Devletin belirlenen tarihin
ötesinde, zararın boyutlarının kesin olarak belirlendiği andan itibaren bir
yıllık sürenin bitimine kadar, talebini yeniden gözden geçirme ve ek belgeleri
sunma hakkı vardır.
Madde XI
1- Bu Sözleşme dolayısıyla Fırlatan
Devlete sunulacak tazminat talebi, Talep Eden Devlete, menfaatlerini temsil
ettiği hakiki veya hükmi şahıslara açık olan iç hukuk yollarının önceden
tüketilmesini gerektirmez.
2- İşbu Sözleşme'nin hiç bir hükmü bir
devletin veya temsil edebileceği hakiki veya hükmi şahısların, Fırlatan
Devletin adli veya idari mahkemelerine veya kurumlarına, bu Sözleşme
dolayısıyla başvuru yapmalarına engel teşkil etmez. Ancak, bir Devlet, Fırlatan
Devletin adli veya idari makamları nezdinde takip
konusu yaptığı veya ilgili taraf Devletleri bağlayan diğer bir uluslararası
Sözleşmenin uygulanması çerçevesinde daha önce tazminat talebinde bulunduğu
zararlar için bu Sözleşme'ye göre ayrıca tazminat talebinde bulunamaz.
Madde XII
Fırlatan Devletin, bu Sözleşme
dolayısıyla, zarar için ödemek zorunda olacağı tazminat miktarı, zarar gören
hakiki veya hükmi şahısların, Devlet veya Uluslararası Kuruluşların, eğer zarar
meydana gelmeseydi elde edebilecekleri çıkarları ihya edecek şekilde,
uluslararası hukuk ile adalet ve hakkaniyet ilkelerine uygun olarak, tespit
edilir.
Madde XIII
Talep Eden Devlet ile bu Sözleşme
dolayısıyla tazminat ödemek zorunda olan Devletin başka bir tazminat biçimi
kararlaştırmadıkları hallerde, tazminat tutarı, Talep Eden Devletin parasıyla
veya bu Devletin talebi üzerine, tazminatı ödemek zorunda olan devletin
parasıyla ödenir.
Madde XIV
Eğer Talep Eden Devletin Fırlatan
Devlete, talebine dayanak oluşturan belgeleri sunduğunu bildirdiği tarihten
itibaren bir yıl içinde IX. madde uyarınca tazminat talebi diplomatik
görüşmeler yolu ile bir sonuca bağlanmazsa, taraflardan herhangi birinin talebi
üzerine, ilgili taraflar Zarar Komisyonu kurarlar.
Madde XV
1- Zarar Komisyonu üç üyeden oluşur. Bir
üye Talep Eden Devlet tarafından, bir üye Fırlatan Devlet tarafından ve Başkan
olacak üçüncü üye de her iki tarafın ortak mutabakatı ile belirlenir. Her iki
taraf, Zarar Komisyonu kurulması talebinin yapılmasından itibaren iki ay
içinde, üye belirleme işlemini gerçekleştirir.
2- Komisyon'un kurulması talebinden
itibaren dört ay içinde Başkan seçimi konusunda mutabakat sağlanamazsa,
taraflardan biri Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'nden iki aylık ek süre
içinde bir Başkan tayin etmesini isteyebilir.
Madde XVI
1- Eğer taraflardan biri, öngörülen süre
içinde üye belirleme işlemini gerçekleştirmezse, diğer tarafın talebi ile
Başkan, tek başına Zarar Komisyonu'nu oluşturur.
2- Eğer herhangi bir nedenle Komisyon
üyeliklerinde boşalma olursa, üye belirlenmesi için başlangıçta benimsenmiş
olan usûl takip edilerek bu boşluk giderilir.
3- Komisyon kendi usul kurallarını
belirler.
4- Komisyon toplanma yer veya yerleri
ile diğer bütün idari konuları belirler.
5- Komisyon'un tek üye ile karar verdiği
durumlar hariç olmak üzere, Komisyon'un tüm karar ve hükümleri oy çokluğuyla
alınır.
Madde XVII
Zarar Komisyonu'nun oluşumu, iki veya
daha çok sayıda Talep Eden Devletin veya iki veya daha çok Fırlatan Devletin
Komisyon önündeki bir işleme birlikte taraf olması nedeniyle genişletilemez.
Böyle bir işleme taraf olan Talep Eden Devletler, Talep Eden bir tek Devlet var
olması halindeki aynı şekil ve şartlarda, ortaklaşa olarak bir Komisyon üyesi
tayin ederler. Eğer böyle bir prosedüre iki veya daha çok sayıda Fırlatan
Devlet taraf ise, ortaklaşa olarak aynı yöntemle bir Komisyon üyesi tayin
ederler. Eğer Talep Eden veya Fırlatan Devletler öngörülen süre içerisinde bu
tayini gerçekleştirmezlerse, Başkan tek başına Komisyonu oluşturur.
Madde XVIII
Zarar Komisyonu, tazminat talebinin
haklılığı ve gerekiyorsa tazminat miktarı üzerinde karar verir.
Madde XIX
1- Zarar Komisyonu XII. madde hükümleri
çerçevesinde hareket eder.
2- Komisyon'un kararları, taraflar
aksini kararlaştırmadıkları takdirde, nihai ve bağlayıcıdır. Aksi takdirde
Komisyon, tarafların iyi niyetle inceleyecekleri nihai ve tavsiye niteliğinde
bir tazminata hükmedecektir. Komisyon, kararının veya tazminat hükmünün
gerekçelerini belirtecektir.
3- Komisyon, mümkün olan en kısa sürede,
kuruluşundan itibaren en geç bir yıl içerisinde, bu sürenin uzatılmasının
Komisyon tarafından gerekli görülmemesi koşuluyla, kararını veya tazminat
hükmünü verir.
4- Komisyon karar veya tazminat hükmünü
kamuya açıklar. Kararının veya tazminat hükmünün onaylı birer örneğini
tarafların her birine ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri'ne verir.
Madde XX
Komisyon tarafından aksi
kararlaştırılmadıkça, Zarar Komisyonu'nun masrafları taraflar arasında eşit
olarak paylaştırılır.
Madde XXI
Bir uzay cisminin neden olduğu zarar,
insan hayatını büyük ölçüde tehlikeye atar veya halkın yaşam şartları ve hayati
merkezlerinin çalışmasını ağır bir şekilde engellerse, özellikle Fırlatan
Devlet olmak üzere, taraf devletler, talep etmesi halinde zarar gören Devlete
uygun ve süratli bir şekilde yardımda bulunma imkânlarını incelerler. Ancak bu
maddedeki hiçbir hüküm, Taraf Devletlerin Sözleşme'den doğan hak ve
yükümlülüklerine halel getirmez.
Madde XXII
1- XXIV. ve XXVII. maddeler arasında
kalan maddeler hariç olmak üzere, bu Sözleşme'de Devletlere yapılan atıflar,
uzay faaliyetlerinde bulunan her uluslararası hükümetlerarası
kuruluşa, bu kuruluşun Sözleşme'den doğan hak ve yükümlülükleri kabul ettiğini
bildirmesi ve kuruluşa üye devletlerin çoğunluğunun bu Sözleşme'ye ve Ay ve
Diğer Gök Cisimleri Dahil, Uzayın Keşif ve Kullanılmasında Devletlerin
Faaliyetlerini Yöneten İlkeler Hakkında Anlaşma'ya taraf olması halinde
uygulanır.
2- Böyle bir kuruluşa üye ve bu
Sözleşme'ye taraf olan Devletler, kuruluşun bir önceki fıkraya uygun olarak bir
bildirim yapmasını temin amacıyla her türlü uygun tedbirleri alırlar.
3- Bir uluslararası hükümetlararası
kuruluşun, bu Sözleşme hükümleri çerçevesinde zarardan sorumlu olması halinde,
bu kuruluş ve kuruluşun bu Sözleşme'ye taraf olan üyeleri müştereken ve müteselsilen sorumludurlar. Ancak,
a) Böyle bir zarardan doğan tazminat
talepleri ilk önce kuruluşa sunulmalıdır.
b) Kuruluşun, bu tür bir zarara karşılık
olarak, belirlenen veya kararlaştırılan tazminat miktarını 6 ay içerisinde
ödememesi halinde, Talep Eden Devlet, bu miktarın ödenmesi için, bu Sözleşme'ye
taraf Devletlerin sorumluluğunu öne sürebilir.
4- Bu maddenin 1. fıkrası uyarınca
beyanda bulunan bir kuruluşun uğradığı zararın bu Sözleşme hükümlerine göre
tazmin edilmesi için yapılacak talebin, bu Sözleşme'ye taraf olan kuruluşa üye
bir Devlet tarafından yapılması gerekir.
Madde XXIII
1- Bu Sözleşme hükümleri Taraf Devletler
arasındaki ilişkilerde yürürlükte olan diğer uluslararası sözleşmeleri
etkilemez.
2- Bu Sözleşme'nin hiçbir hükmü,
Devletlerin, bu Sözleşme hükümlerini teyit eden, tamamlayan veya geliştiren
uluslararası anlaşmalar yapmalarını engellemez.
Madde XXIV
1- Bu Sözleşme, bütün Devletlerin
imzasına açıktır. Bu Sözleşme'yi, bu maddenin 3. fıkrası uyarınca yürürlüğe
girmesinden önce imzalamamış olan her Devlet, her zaman ona katılabilir.
2- Bu Sözleşme, imzalayan Devletlerin
onayına tâbi olacaktır. Onay ve katılım belgeleri, Saklayıcı Hükümetler olarak
belirlenen Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği, Kuzey İrlanda ve Büyük
Britanya Birleşik Krallığı ve Amerika Birleşik Devletleri Hükümetlerine tevdi
edilecektir.
3- Bu Sözleşme, beşinci onay belgesinin
tevdi edilmesi ile yürürlüğe girecektir.
4- Bu Sözleşme'nin yürürlüğe girmesinden
sonra onay veya katılım belgelerini tevdi eden Devletler için Sözleşme, sözkonusu onay veya katılım belgelerinin tevdi edildiği
tarih itibariyle yürürlüğe girecektir.
5- Saklayıcı Hükümetler, bu Sözleşme'yi
imzalayan veya bu Sözleşme'ye katılan devletleri, Sözleşme'yle ilgili her imza
tarihi, onay veya katılım belgelerinin tevdi tarihi, yürürlüğe giriş tarihi ve
diğer bildirimler konusunda derhal bilgilendirir.
6- Bu Sözleşme, Saklayıcı Hükümetler
tarafından, Birleşmiş Milletler Şartı'nın 102. maddesi uyarınca tescil
ettirilir.
Madde XXV
Bu Sözleşme'ye Taraf her Devlet,
Sözleşme'de değişiklik yapılmasını önerebilir. Bu değişiklikler, bunları kabul
eden Sözleşme'ye Taraf her Devlet bakımından Sözleşme'ye taraf devletlerin
çoğunluğunca kabul edildikleri an, daha sonra Sözleşme'ye Taraf diğer
Devletlerin her biri bakımından, kabul edildikleri tarihte yürürlüğe girer.
Madde XXVI
Bu Sözleşme'nin yürürlüğe girmesinden on
yıl sonra, Sözleşme'nin geçen zaman içindeki uygulaması dikkate alınarak,
Sözleşme'de değişiklik yapılmasının gerekli olup olmadığını inceleyebilmek
amacıyla, Sözleşme'nin gözden geçirilmesi hususu, Birleşmiş Milletler Genel
Kurulu'nun geçici gündemine alınacaktır. Bununla beraber, Sözleşme'nin beş yıl
yürürlükte kalmasından sonra herhangi bir tarihte, Taraf Devletlerin üçte
birinin teklifi ve Taraf Devletlerin çoğunluğunun mutabakatı ile bu
Sözleşme'nin gözden geçirilmesi için bir konferans düzenlenecektir.
Madde XXVII
Bu Sözleşme'ye Taraf her Devlet,
Sözleşme'nin yürürlüğe girmesinden bir yıl sonra Saklayıcı Hükümetlere yapacağı
yazılı bir bildirim ile Sözleşme'den çekildiğini bildirebilir. Böyle bir
çekilme, bu bildirimin alındığı tarihten bir yıl sonra yürürlüğe girer.
Madde XXVIII
Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça ve
İspanyolca metinleri aynı şekilde geçerli olan bu Sözleşme, Saklayıcı
Hükümetlerin arşivinde saklanır. Bu Sözleşmenin usulüne uygun olarak tasdik
edilmiş örnekleri, Saklayıcı Hükümetler tarafından, taraf olan ve katılan
Devletlere iletilecektir. Sözleşme'nin onaylanmış örnekleri Saklayıcı
Hükümetler tarafından bu Sözleşme'yi imzalayan veya katılan Devletlere
gönderilir.
Yukarıdaki hususları tasdiken, usulüne
uygun şekilde yetkili kılınmış, aşağıda imzası bulunan kişiler bu Sözleşme'yi imzalamışlardır.
Londra, Moskova ve Vaşington'da
Yirmidokuz Mart Bindokuzyüzyetmişiki
tarihinde, üç nüsha olarak düzenlenmiştir.
BEYAN
Uzay Cisimlerinin Verdiği Zarardan Dolayı Uluslararası
Sorumluluk Hakkında Sözleşme'ye katılma sırasında Türkiye Cumhuriyeti
tarafından yapılan beyanın metni
Türkiye Cumhuriyeti, işbu Sözleşme'nin
hükümlerini yalnızca diplomatik ilişkisi bulunan Taraf Devletlere karşı
uygulayacağını beyan eder.