İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ VE ÇALIŞMA ORTAMINA
İLİŞKİN
155 SAYILI SÖZLEŞMENİN ONAYLANMASININ UYGUN
BULUNDUĞU HAKKINDA KANUN
|
Kanun No. 5038 |
|
Kabul Tarihi : 7.1.2004 |
MADDE 1. -
Uluslararası Çalışma Örgütü Genel Konferansı’nın 1981 yılında Cenevre’de
yapılan 67 nci oturumunda kabul edilen “İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çalışma
Ortamına İlişkin 155 Sayılı Sözleşme”nin onaylanması uygun bulunmuştur.
MADDE 2. - Bu Kanun
yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 3. - Bu Kanun
hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ VE ÇALIŞMA ORTAMINA İLİŞKİN
Uluslararası Çalışma Örgütü Genel Konferansı,
Uluslararası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu’nun
daveti üzerine, 3 Haziran 1981 tarihinde Cenevre’de yaptığı altmışyedinci
oturumunda;
Oturum gündeminin 6 ncı maddesini oluşturan
sağlık, güvenlik ve çalışma ortamına ilişkin belirli önerilerin kabulüne ve bu
önerilerin bir uluslararası sözleşme şeklini almasına karar vererek,
İş Sağlığı ve Güvenliği Sözleşmesi, 1981
olarak adlandırılacak olan aşağıdaki sözleşmeyi, bin dokuz yüz seksen bir yılı
Haziran ayının yirmi ikinci günü kabul eder.
BÖLÜM I
KAPSAM VE
TANIMLAR
Madde 1
1- Bu
Sözleşme, bütün ekonomik faaliyet kollarına uygulanır.
2- Bu Sözleşmeyi onaylayan Üye, mümkün olan en
erken safhada, ilgili işçi ve işverenlerin temsilcisi olan kuruluşlara
danıştıktan sonra, işin gereği olarak önemli özel sorunlar yaratan deniz
taşımacılığı veya balıkçılık gibi belirli ekonomik faaliyet kollarını, tamamen
veya kısmen uygulama alanı dışında tutabilir.
3- Bu Sözleşmeyi onaylayan her Üye,
Uluslararası Çalışma Örgütü Anayasası’nın 22 nci maddesi uyarınca, Sözleşmenin
uygulanmasına ilişkin vereceği ilk uygulama raporunda, bu maddenin 2 nci
fıkrası gereği, uygulama alanı dışında tutulan her bir ekonomik faaliyet
kolunu, kapsam dışında tutulma nedenleri verilerek ve bu kollarda çalışanların
yeterli şekilde korunması için alınan önlemler tanımlanarak bir liste halinde
verecek ve daha sonraki raporlarda uygulama kapsamının genişletilmesi yolunda
kaydedilmiş gelişmeleri belirtecektir.
Madde 2
1- Bu Sözleşme, kapsanan ekonomik faaliyet
kollarında çalışan bütün işçilere uygulanır.
2- Bu sözleşmeyi onaylayan Üye, mümkün olan en
erken safhada, ilgili işçi ve işverenlerin temsilcisi olan kuruluşlara
danıştıktan sonra, uygulanmasında özel güçlüklerin bulunduğu sınırlı işçi
kategorilerini kısmen veya tamamen bu Sözleşmenin uygulanması dışında
tutabilir.
3- Bu sözleşmeyi onaylayan her Üye,
Uluslararası Çalışma Örgütü Anayasası’nın 22 nci maddesi uyarınca Sözleşmenin
uygulanmasına ilişkin vereceği ilk raporda, bu maddenin 2. fıkrası gereği,
kapsam dışında tutulan sınırlı işçi kategorilerini, kapsam dışında tutulma
nedenlerini belirterek liste halinde verecek ve daha sonraki raporlarında
uygulama kapsamının genişletilmesi yolunda kaydedilmiş gelişmeleri
belirtecektir.
Madde 3
Bu sözleşmenin amacı bakımından;
a) “Ekonomik faaliyet kolları” terimi, kamu
hizmetleri dahil olmak üzere, işçi çalıştırılan bütün kolları kapsar.
b) “İşçiler” terimi, kamu çalışanları dahil
olmak üzere istihdam edilen bütün kişileri kapsar.
c) “İşyeri” terimi, işçilerin, işleri
nedeniyle gitmeleri veya bulunmaları gereken ve işverenin doğrudan veya dolaylı
kontrolü altında bulunan bütün yerleri kapsar;
d) “Düzenlemeler” terimi, yetkili makam veya
makamlarca kanun gücü verilen bütün hükümleri kapsar;
e) “Sağlık” terimi, işle bağlantısı açısından,
sadece hastalık veya sakatlığın bulunmaması halini değil, aynı zamanda, çalışma
sırasındaki hijyen ve güvenlik ile doğrudan ilişkili olarak sağlığı etkileyen
fiziksel ve zihinsel unsurları da kapsar.
BÖLÜM II
ULUSAL POLİTİKA
İLKELERİ
Madde 4
1- Her üye, ulusal koşullar ve uygulamaya göre
ve en fazla temsil kabiliyetine sahip işçi ve işveren kuruluşlarına danışarak
iş güvenliği, iş sağlığı ve çalışma ortamına ilişkin tutarlı bir ulusal
politika geliştirecek, uygulayacak ve periyodik olarak gözden geçirecektir.
2- Bu politikanın amacı, işle bağlantılı olan
veya işin yürütümü sırasında ortaya çıkan kaza ve yaralanmaları, çalışma
ortamında bulunan tehlike nedenlerini mümkün olduğu ölçüde asgariye indirerek
önlemek olacaktır.
Madde 5
Sözleşmenin 4 üncü maddesinde atıfta bulunulan
politika, iş sağlığı ve güvenliği ile çalışma ortamını etkiledikleri ölçüde,
aşağıdaki esas eylem alanlarını dikkate alacaktır:
a) İşin maddi unsurlarının (işyerleri, çalışma
ortamı, araçlar, makine ve teçhizat, kimyasal, fiziksel ve biyolojik maddeler
ve etkenler, çalışma yöntemlerinin) tasarımı, test edilmesi, seçimi, ikamesi,
montajı, düzenlenmesi, kullanımı ve bakımı;
b) İşin maddi unsurları ile işi yapan veya
nezaret eden kişiler arasındaki ilişkiler ve makine teçhizat, çalışma süresi, işin
düzenlenmesi ve iş usullerinin işçilerin fiziksel ve zihinsel kapasitelerine
uyarlanması;
c) Yeterli sağlık ve güvenlik düzeyine
ulaşılması amacıyla bütün çalışanların ileri düzeyde eğitimini, kalifiyesini ve
motivasyonunu kapsayan eğitimi;
d) Çalışma grubu ve işletme düzeylerinde ve
ulusal düzeyi de kapsayan uygun diğer bütün düzeylerde haberleşme ve işbirliği;
e) Sözleşmenin 4 üncü maddesinde atıfta
bulunulan politikaya uygun olan eylemlerinde, işçilerin ve temsilcilerinin
disiplin cezalarına karşı korunması;
Madde 6
Sözleşmenin 4 üncü maddesinde atıfta bulunulan
politikanın geliştirilmesi, kamu makamlarının, işverenlerin, işçilerin ve diğer
kuruluşların iş sağlığı ve güvenliği ve çalışma ortamına ilişkin görev ve
sorumlulukları, ulusal şartları ve uygulamaların tamamlayıcı karakterleri göz
önüne alınarak belirtilecektir.
Madde 7
İş sağlığı ve güvenliği ve çalışma ortamı ile
ilgili durum; sorunların tespiti, bunların çözümü için etkin metotların
geliştirilmesi, öncelikler ve sonuçların değerlendirilmesi amacıyla, ya top
yekûn, ya da belirli alanlar itibariyle belirli aralıklarla gözden
geçirilecektir.
BÖLÜM III
ULUSAL DÜZEYDE
EYLEM
Madde 8
Her üye, yasa veya yönetmelik çıkarmak
suretiyle veya ulusal şartlarına ve uygulamasına uygun diğer bir yöntemle, ilgili
işçi ve işverenlerin temsilcisi olan kuruluşlara danışarak, Sözleşmenin 4 üncü
maddesine etkinlik kazandırmak için gerekli önlemleri alacaktır.
Madde 9
1- İş sağlığı ve güvenliği ve çalışma ortamına
ilişkin ilgili mevzuatın uygulanması uygun ve yeterli bir denetim sistemi ile
güvence altına alınacaktır.
2- Yürütme sistemi, mevzuat ihlallerine karşı
yeterli cezalar öngörecektir.
Madde 10
Yasal yükümlülüklere uymalarına yardım
amacıyla, işverenler ve işçiler için yol gösterici tedbirler alınacaktır.
Madde 11
Sözleşmenin 4 üncü maddesinde atıfta bulunulan
politikaya etkinlik kazandırmak amacıyla, yetkili makam veya makamlar aşağıdaki
işlevlerin aşamalı bir şekilde yerine getirilmesini sağlayacaklardır.
a) Yetkili makamlar tarafından tayin edilen
usullerinin uygulanmasının belirlenmesinde olduğu gibi, tehlikelerin niteliği
ve derecesinin gerektirdiği yerlerde işyerlerinin tasarımı, inşası ve
düzenlenmesi ve bunların faaliyetlerinin başlaması, onları etkileyen önemli
değişiklikler ve amaçları doğrultusunda değişimler, işte kullanılan teknik
donanımın güvenliği konularının belirlenmesi;
b) Maruz kalınması yetkili makam veya makamların kontrolü veya iznine bağlanacak
veya yasaklanacak, sınırlandırılacak maddelerin, etkenlerin ve çalışma
usullerinin belirlenmesi; birden fazla madde veya etkenlere aynı anda maruz
kalınmasından ortaya çıkan sağlık tehlikelerinin göz önüne alınması;
c) İş kazaları ve meslek hastalıklarının,
işverenlerce, uygun olduğu durumlarda, sigorta şirketlerince veya doğrudan
ilgili diğer kişilerce bildirilmesi usullerinin oluşturulması ve uygulanması,
iş kazaları ve meslek hastalıkları istatistiklerinin yıllık olarak
hazırlanması;
d) İş kazaları ile meslek hastalıkları ve
diğer sağlığa aykırı durumların iş sırasında veya işle ilgili olarak ortaya
çıktığı ve ciddiyet arz ettiği hallerde soruşturma yapılması;
e) Sözleşmenin 4. Maddesinde atıfta bulunulan
politika uyarınca alınılan önlemler ve işin icrası sırasında veya işle ilgili
olarak ortaya çıkan diğer sağlığa aykırı durumlar dahil, iş kazaları, meslek
hastalıkları veya diğer sağlık sorunları ile ilgili bilgilerin yıllık yayımı;
f) Ulusal şartlar ve imkânlar göz önüne
alınarak, işçilerin sağlığına verdikleri risklerle ilgili olarak, kimyasal,
fiziksel ve biyolojik etkenlerin incelenmesi sisteminin oluşturulması veya
genişletilmesi;
Madde 12
İşte kullanılacak makine, teçhizat ve
maddeleri tasarlayan, üreten, ithal eden, sağlayan veya transfer edenlerin
aşağıdaki hususları sağlamaları konusunda, ulusal hukuk ve uygulamaya uygun
olarak önlemler alınacaktır.
a) Makine, teçhizat ve maddelerin, doğru bir
şekilde kullanıldığında, kullananların sağlığı ve güvenliği için tehlike
içermediğine kanaat getirmeleri;
b) Makine ve teçhizatın doğru bir şekilde
montajı ve kullanımı, maddelerin doğru kullanımı, makine ve teçhizatın arz
ettiği tehlikeler ve kimyasal maddeler ve fiziksel ve biyolojik etkenler ve
ürünlerin tehlikeli özellikleri ile bu tehlikelerin nasıl bertaraf edileceğine
dair bilgileri içeren talimatları hazırlamaları;
c) Bu Maddenin (a) ve (b) paragraflarına uygun
gerekli teknik ve bilimsel bilginin izlenmesi yada çalışma ve araştırmaların
üstlenilmesi;
Madde 13
Sağlığı ve hayatı için ciddi ve yakında vaki
olmasından korktuğu tehlike nedeniyle, haklı bir gerekçeyle, işinden uzaklaşan bir işçi, işinden uzaklaşması
nedeniyle olabilecek uygunsuz sonuçlara karşı ulusal koşullar ve uygulama uygun
bir şekilde korunacaktır.
Madde 14
Ulusal koşullar ve uygulamaya uygun bir
şekilde, iş sağlığı ve güvenliği ve çalışma ortamına ilişkin sorunlara yönelik
yüksek teknik, tıbbî ve meslekî eğitimini de kapsayan, tüm çalışanların eğitim
ihtiyacını karşılayacak şekilde tüm seviyelerde eğitim ve öğretimin
geliştirilmesi için önlemler alınacaktır.
Madde 15
1- Sözleşmenin 4 üncü maddesinde atıfta
bulunulan politika ve uygulama önlemlerinin tutarlılığını sağlamak amacıyla,
her Üye, mümkün olan en erken safhada, en fazla temsil yeteneğine haiz işçi ve
işveren kuruluşları veya uygun diğer kurumlara danıştıktan sonra, bu
Sözleşmenin II. veya III. Bölümlerini uygulamakla görevli çeşitli makamlar ve
kurumlar arasında gerekli koordinasyonun sağlanması için ulusal şart ve
uygulamaya uygun düzenlemeleri yapacaktır.
2- Şartların gerektirdiği ve ulusal koşullar
ve uygulamanın izin verdiği hallerde bu düzenlemeler merkezî bir kurumun
kurulmasını da içerecektir.
BÖLÜM IV
İŞLETME
DÜZEYİNDE EYLEM
Madde 16
1- Makul olduğu ölçüde, işverenlerden,
kontrolleri altındaki işyerleri, makine, teçhizat ve usullerin güvenlik ve
sağlık bakımından riskli olmamasını sağlamaları istenecektir.
2- Makul olduğu ölçüde, işverenlerden,
kontrolleri altındaki kimyasal, fiziksel ve biyolojik madde ve etkenlerin,
gerekli uygun önlemler alındığında, sağlık için risk oluşturmamasını
sağlamaları istenecektir.
3- İşverenlerden, gerektiğinde, kaza riskinin
veya sağlık üzerindeki ters etkilerin imkânlar ölçüsünde önlenmesi için, uygun
koruyucu elbise ve donanımı sağlamaları istenecektir.
Madde 17
İki veya daha fazla işletmenin aynı işyerinde
aynı anda faaliyette bulunduğu hallerde, söz konusu işletmeler, bu Sözleşmenin
gereklerini yerine getirmek için işbirliği yapacaklardır.
Madde 18
İşverenlerden, gerektiğinde, yeterli ilk
yardım düzenlemelerini de kapsayan kazalar ve olağanüstü durumlarla ilgili
önlemleri sağlamaları istenecektir.
Madde 19
Aşağıda belirtilen hususların sağlanması için
işletme düzeyinde düzenlemeler olacaktır.
a) İşverenlerin üstlendikleri yükümlülüklerini
yerine getirmeleri için, işçilerin, işlerini yaparken, işverenle işbirliği
yapmaları;
b) İşletmedeki işçi temsilcilerinin, iş
sağlığı ve güvenliği alanında işverenle işbirliği yapmaları,
c) İşletmedeki işçi temsilcilerine, iş
sağlığını ve güvenliğini sağlamak için yeterli bilgi verilmesi ve ticarî
sırları açıklamamak şartıyla kendilerini temsil eden kuruluşlarla bu bilgilerin
istişare edilmesi;
d) İşletmedeki işçi ve temsilcilerine, iş
güvenliği ve işçi sağlığı konusunda yeterli eğitim verilmesi,
e) İşletmedeki işçilerin veya temsilcilerinin
ve bulunması durumunda, işletmedeki temsilci kuruluşların ulusal ve yasa ve
uygulamaya uygun olarak, işleri ile ilgili iş sağlığı ve güvenliğinin bütün
safhalarında incelemelere katılmasının ve bu konularda işverence onlara
danışılmasının sağlanması, bu amaçla karşılıklı anlaşma halinde işletme
dışından teknik danışmanlar getirebilmeleri;
f) Bir işçi, hayatı ve sağlığı için ciddi bir
tehlike oluşturduğuna ve yakında vaki bulacağına haklı gerekçelerle inandığı
herhangi bir durumu, derhal bir üstüne rapor eder; ve işveren bu durumun
giderilmesi için gerekli önlemi alıncaya kadar yaşam ve sağlık için ciddi
tehlike oluşturmaya devam eden çalışma alanına işçilerin dönmesini isteyemez.
Madde 20
İşletmedeki işçiler ve veya temsilcileri ile
yönetim arasındaki işbirliği, bu Sözleşmenin 16-19 maddeleri uyarınca alınacak
örgütsel ve diğer önlemlerin asli unsuru olacaktır.
Madde 21
İş güvenliği ve sağlığına ilişkin önlemler,
işçilere herhangi bir mali yük getirmeyecektir.
BÖLÜM V
GENEL HÜKÜMLER
Madde 22
Bu Sözleşme, herhangi bir çalışma Sözleşmesi
veya Tavsiye Kararlarını değiştirmez.
Madde 23
Bu Sözleşme’nin resmî onay belgeleri
Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne tescil için gönderilecektir.
Madde 24
1. Bu Sözleşme sadece, onay belgeleri Genel
Müdür tarafından tescil edilen Uluslararası Çalışma Örgütü Üyeleri için
bağlayıcı olacaktır.
2. Bu Sözleşme, iki Üyenin onay belgelerinin
Genel Müdür tarafından tescil edildiği tarihten on iki ay sonra yürürlüğe
girecektir.
3. Daha sonra, bu Sözleşme, onu onaylayan her
Üye için, onay belgesinin tescil edildiği tarihten on iki ay sonra yürürlüğe
girecektir.
Madde 25
1. Bu Sözleşmeyi onaylayan her üye, onu ilk
yürürlüğe girdiği tarihten itibaren on yıllık bir süre sonunda, tescil için
Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürüne gönderilecek bir işlem ile
feshedebilir. Fesih, tescil tarihinden ancak bir yıl sonra geçerli olur.
2. Bu Sözleşmeyi onaylamış olup da, onu bundan
önceki fıkrada sözü edilen on yıllık sürenin bitiminden itibaren bir yıl
zarfında, bu Maddede öngörüldüğü şekilde feshetmeyen her üye, yeniden on yıllık
bir müddet için bağlanmış olur ve bundan sonra bu Sözleşmeyi, her on yıllık
süre bitiminde, bu maddede öngörülen şartlar içinde feshedebilir.
Madde 26
1. Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürü,
Örgüt üyeleri tarafından kendisine gönderilen bütün onay ve fesihlerin
kaydedildiğini Uluslararası Çalışma Örgütünün bütün Üyelerine bildirecektir.
2. Genel Müdür, kendisine gönderilen
Sözleşmenin ikinci onay belgesinin kaydedildiğini örgüt üyelerine duyururken bu
sözleşmenin yürürlüğe gireceği tarihe Örgüt üyelerinin dikkatini çekecektir.
Madde 27
Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürü,
yukarıdaki maddeler gereğince, tescil ettiği bütün onay ve fesihlere ilişkin
tam bilgileri, Birleşmiş Milletler Antlaşmasının 102 nci maddesi uyarınca
tescil edilmek üzere, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine ulaştıracaktır.
Madde 28
Uluslararası Çalışma Bürosu Yönetim Kurulu,
gerekli gördüğü zaman bu Sözleşmenin uygulanması hakkındaki bir raporu Genel
Konferansa sunacak ve Sözleşmenin tamamen veya kısmen değiştirilmesi konusunun
Konferans gündemine alınması gereği hakkında karar verecektir.
Madde 29
1. Konferansın bu Sözleşmeyi tamamen veya
kısmen değiştiren yeni bir Sözleşme kabul etmesi halinde ve bu yeni Sözleşme
aksini öngörmediği takdirde;
a) Değiştirici yeni Sözleşmenin bir Üye
tarafından onaylanması durumu, yukarıdaki 25 inci madde dikkate alınmaksızın ve
değiştirici yeni Sözleşme yürürlüğe girmiş olmak kayıt ve şartıyla, bu
Sözleşmenin derhal ve kendiliğinden feshini gerektirecektir.
b) Değiştirici yeni Sözleşmenin yürürlüğe
girmesi tarihinden itibaren, bu Sözleşme Üyelerin onaylamasına artık açık
bulundurulmayacaktır.
2. Bu Sözleşme, onu onaylayıp da değiştirici
Sözleşmeyi onaylamamış bulunan Üyeler için, her halükârda şimdiki şekil ve
içeriği ile geçerli olmakta devam edecektir.
Madde 30
Bu Sözleşmenin İngilizce ve Fransızca
metinlerinin her ikisi de aynı şekilde geçerlidir.