ÇOCUK HAKLARINA DAİR SÖZLEŞMEYE EK ÇOCUKLARIN
SİLAHLI
ÇATIŞMALARA DAHİL OLMALARI KONUSUNDAKİ
İHTİYARÎ
PROTOKOLÜN ONAYLANMASININ UYGUN BULUNDUĞU
|
Kanun No. 4991 |
|
Kabul Tarihi : 16.10.2003 |
MADDE 1. - 8 Eylül
2000 tarihinde New York’ta imzalanan “Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’ye Ek
Çocukların Silahlı Çatışmalara Dahil Olmaları Konusundaki İhtiyari Protokol”ün
ekli beyanlar yapılmak suretiyle onaylanması uygun bulunmuştur.
MADDE 2. - Bu Kanun
yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 3. - Bu Kanun
hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
ÇOCUK
HAKLARINA DAİR SÖZLEŞME’YE EK ÇOCUKLARIN SİLAHLI
ÇATIŞMALARA KATILMALARI İLE İLGİLİ
İHTİYARİ PROTOKOL
İşbu Protokol’e taraf Devletler,
Çocuk haklarının geliştirilmesi ve korunması için çaba gösterilmesi
konusunda mevcut yaygın taahhüdün göstergesi olan Çocuk Haklarına Dair
Sözleşme’ye verilen geniş desteğin teşvikiyle,
Çocukların haklarının özel korunma gerektirdiğini tekrar teyid ederek ve çocukların durumlarının
ayrım yapılmaksızın, sürekli iyileştirilmesi ve bunun yanısıra, huzurlu ve
güvenli koşullar altında gelişimlerinin ve eğitimlerinin sağlanması için
çağrıda bulunarak,
Silahlı çatışmanın çocuklar üzerindeki zararlı ve yaygın etkisinden ve
bunun kalıcı barış, güvenlik ve kalkınmaya yönelik uzun vadeli sonuçlarından rahatsızlık duyarak,
Silahlı çatışma durumlarında çocukların hedef alınmasını ve genellikle
çok sayıda çocuğun bulunduğu okullar ve hastaneler gibi yerler dahil,
uluslararası hukuk tarafından korunan hedeflere yönelik doğrudan saldırıları kınayarak,
Uluslararası Ceza Divanı Statüsü’nün kabul edilmesini ve Statü’nün,
özellikle 15 yaşın altındaki çocukların askere yazılmasını ya da alınmasını
veya uluslararası ya da uluslararası olmayan silahlı çatışmalarda faal olarak
muhasamata katılım için kullanılmalarını savaş suçları kapsamına almasını not ederek,
Dolayısıyla, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme ile tanınan hakların
kullanılmasının daha da güçlendirilmesi için, çocukların silahlı çatışmaya
dahil olmalarına karşı daha fazla korunmalarına ihtiyaç duyulduğunu dikkate alarak,
Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’nin 1. maddesinde, Sözleşme’nin amaçları
açısından, çocuğa uygulanan kanun çerçevesinde daha erken yaşta rüşt
kazanılmadıkça, “çocuk”tan 18 yaş altındaki her insanın kastedildiğini kaydederek,
Sözleşme’ye ek ihtiyari bir protokol ile, kişilerin silahlı kuvvetlere
alınabilme ve hasmane davranışlara katılma yaşlarının yüksetilmesinin,
çocuklarla ilgili tüm eylemlerde çocuğun en yüksek çıkarlarının öncelikle
gözönüne alınması ilkesinin uygulanmasına etkin katkıda bulunacağına inanarak,
Aralık 1995’te düzenlenen 26. Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay
Konferası’nın, diğer hususların yanısıra, çatışma taraflarının, 18 yaş
altındaki çocukların hasmane davranışlara katılmalarının önüne geçilmesi için
mümkün olan her türlü adımı atmaları tavsiyesinde bulunduğunu kaydederek,
Haziran 1999’da, Uluslararası Çalışma Örgütü’nün, diğer hususların
yanısıra, çocukların silahlı çatışmalarda kullanılmak üzere zorla ya da zorunlu
olarak askere alınmalarını yasaklayan 182 sayılı “En Kötü Biçimlerdeki Çocuk
İşçiliğinin Yasaklanması ve Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Acil Eylem”
Sözleşmesi’nin oybirliğiyle kabulünü memnuniyetle
karşılayarak,
Devletin silahlı kuvvetleri dışında kalan silahlı gruplarca, ulusal
sınırların içinde veya sınıraşırı muhasamatta, çocukların silah altına
alınmalarını, eğitilmelerini ve kullanılmalarını şiddetle kınayarak ve bu çerçevede çocukları asker olarak silah
altına alanların, eğitenlerin ve kullananların sorumluluklarını tanıyarak,
Silahlı çatışmadaki tarafların her birinin, uluslararası insancıl hukuk
hükümlerine uyma yükümlülüğü bulunduğunu hatırlatarak,
Bu Protokol’ün, 51. madde dahil olmak üzere, Birleşmiş Milletler
Andlaşması’nda yeralan hedef ve ilkeler ve insancıl hukukun ilgili kurallarına
halel getirmediğini vurgulayarak,
Birleşmiş Milletler Andlaşması’nda yeralan hedeflere ve ilkelere tam
olarak uyulmasına ve yürürlükteki insan hakları düzenlemelerinin gözetilmesine
dayalı barış ve güvenlik koşullarının, çocukların özellikle silahlı çatışmalar
ve yabancı işgali sırasında tam anlamıyla korunmaları için vazgeçilmez olduğunu
akılda tutarak,
Ekonomik veya sosyal durumları ya da cinsiyetleri bakımından bu
Protokol’e aykırı biçimde askere alınma ya da muhasamatta kullanılma konusunda özellikle
duyarlı bir kesimi oluşturan çocukların özel ihtiyaçlarını tanıyarak,
Çocukların silahlı çatışmalara dahil olmalarının kökeninde yatan
ekonomik, sosyal ve siyasal nedenlerin dikkate alınmasının gerekliliğini gözönünde bulundurarak,
Bu Protokol’ün uygulanmasının yanısıra, silahlı çatışma mağduru olan
çocukların fiziksel ve psiko-sosyal rehabilitasyonlarında ve sosyal açıdan
topluma geri kazandırılmalarında uluslararası işbirliğinin güçlendirilmesi
ihtiyacına inanarak,
Başta çocuklar ve çocuk mağdurlar olmak üzere toplumun, Protokol’ün
uygulanmasına ilişkin bilgilendirici ve eğitici programların
yaygınlaştırılmasına katılımını teşvik
ederek,
Aşağıdaki hususlar üzerinde mutabık
kalmışlardır:
Madde 1
Taraf Devletler silahlı kuvvetlerinin 18 yaşına erişmemiş mensuplarının
hasmane davranışlara doğrudan doğruya katılmalarının önlenmesi için mümkün olan
tüm önlemleri alacaklardır.
Madde 2
Taraf Devletler 18 yaşına erişmemiş kişilerin silahlı kuvvetlerine
zorunlu olarak alınmamasını sağlayacaklardır.
Madde 3
1. Taraf Devletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’nin 38. maddesinin 3.
fıkrasında belirtilen ulusal silahlı kuvvetlerine gönüllü asker alımı için
asgari yaşı, anılan maddede yeralan ilkeleri gözönüne alarak ve Sözleşme’ye
göre 18 yaşından küçüklerin özel korunmaya hakkı olduğunu kabul ederek, yıllar
itibariyle yükselteceklerdir.
2. Her Taraf Devlet, işbu Protokol’ü onaylamasının veya Protokol’e
katılmasının ardından, ulusal silahlı kuvvetlerine gönüllü asker alımına izin
vereceği asgari yaşı belirten ve bu tarz askere alımının zorlanmaması veya
zorunlu kılınmaması için aldığı önlemleri tanımlayan bağlayıcı bir beyanı tevdi
edecektir.
3. Ulusal silahlı kuvvetlerine 18 yaşın altındaki kişilerin gönüllü
olarak alınmasına izin veren Taraf Devletler, asgari olarak aşağıdaki önlemleri
almakla yükümlüdür:
(a) Bu koşullarda bir askere
alım gerçekten gönüllü olmalıdır.
(b) Bu koşullarda bir askere
alım ilgili kişinin ana-babasının veya yasal koruyucularının rızalarını
bildirmesi suretiyle yapılır;
(c) Bu kişiler, bu koşullar
altındaki bir askeri hizmetin içerdiği tüm görevler hakkında tam anlamıyla
bilgilendirilmiş olmalıdır ve
(d) Bu kişiler, ulusal askeri
hizmete kabul edilmeden önce yaşlarına dair güvenilir kanıtları ibraz
etmelidirler.
4. Her Taraf Devlet, beyanını herhangi bir zamanda Birleşmiş Milletler
Genel Sekreteri’ne bu amaçla yapacağı bir bildirimle güçlendirebilir. Genel
Sekreter, sözkonusu bildirim hakkında tüm Taraf Devletlere bilgi verir.
Sözkonusu bildirim Genel Sekreter tarafından alındığı tarihten itibaren
yürürlüğe girer.
5. İşbu maddenin 1. fıkrasında yeralan yaş yükseltme koşulu, Çocuk
Haklarına Dair Sözleşmenin 28. ve 29. maddeleri uyarınca Taraf Devletlerin
silahlı kuvvetleri tarafından idare edilen veya bunların denetimi altında bulunan
okullar için geçerli değildir.
Madde 4
1. Bir Devletin silahlı kuvvetleri dışında kalan silahlı gruplar, hiçbir
koşul altında, muhasamatta 18 yaşın altındaki şahısları silah altına almamalı
ve kullanmamalıdır.
2. Taraf Devletler bu tarz askere alım ve kullanımın önlenmesi için, bu
tür uygulamaların yasaklanmasına ve suç addedilmesine yönelik yasal önlemlerin
kabulü dahil, mümkün olan her türlü önlemi alacaklardır.
3. Sözkonusu Protokol’ün işbu maddesinin uygulanması bir silahlı
çatışmanın herhangi bir tarafının hukuki statüsünü etkilemeyecektir.
Madde 5
İşbu Protokol’deki hiçbir husus, bir Taraf Devletin mevzuatının ya da
uluslararası düzenlemelerin ve uluslararası insalcıl hukukun çocuk haklarının
yaşama geçirilmesine daha fazla katkıda bulunan hükümlerine halel getirecek
şekilde yorumlanmayacaktır.
Madde 6
1. Her Taraf Devlet, yetkileri çerçevesinde, bu Protokol’ün hükümlerinin
etkin uygulanması ve yürütülmesini sağlamak amacıyla gerekli tüm yasal, idari
ve diğer önlemleri alacaktır.
2. Taraf Devletler, bu Protokol’ün ilkeleri ve hükümlerinin, yetişkinler
ve çocuklarca aynı şekilde, uygun yollardan geniş biçimde bilinmesini ve
tanınmasını sağlamayı yükümlenirler.
3. Taraf Devletler, bu Protokol’e aykırı olarak askere alınan veya
muhasamatta kullanılan, yetkileri altındaki kişilerin terhis edilmeleri veya
hizmetlerine başka bir şekilde son verilmesi için mümkün olan tüm önlemleri
alacaklardır. Taraf Devletler, gerektiğinde, bu kişilere fiziksel ve psikolojik
açıdan iyileşmeleri ve sosyal açıdan topluma geri kazandırılmaları için uygun
tüm yardımı sağlayacaklardır.
Madde 7
1. Taraf Devletler, işbu Protokol’ün uygulanmasında, Protokol’e aykırı
herhangi bir faaliyetin önlenmesi ve Protokol’e aykırı eylemlerin mağduru olan
kişilerin rehabilitasyonu ve sosyal açıdan topluma geri kazandırılmaları da
dahil olmak üzere, teknik işbirliği ve mali yardım yollarını da içeren şekilde
işbirliğinde bulunacaklardır. Bu tarz yardım ve işbirliği, ilgili Taraf
Devletler ve uluslararası kuruluşlar arasında danışmalar yoluyla tesis
edilecektir.
2. Yardım yapabilecek durumda olan Taraf Devletler bu tür yardımları,
mevcut çok taraflı, iki taraflı veya başka programlar yoluyla ya da bunların
yanısıra, Genel Kurul kurallarına uygun olarak oluşturulan bir gönüllü fon
aracılığıyla sağlayacaklardır.
Madde 8
1. Her Taraf Devlet, Protokol’ün kendisi açısından yürürlüğe giriş
tarihi izleyen iki yıl içinde, Protokol’ün, hükümlerinin katılım ve askere
almaya ilişkin olanlar da dahil olmak üzere, uygulanması için almış olduğu
önlemlere ilişkin kapsamlı bilgi içeren raporu Çocuk Hakları Komitesi’ne
sunacaktır.
2. Kapsamlı raporun verilmesinden sonra, her Taraf Devlet Çocuk Hakları
Komitesi’ne sunduğu rapora Sözleşme’nin 44 üncü maddesi uyarınca bu Protokol’ün
uygulanmasına ilişkin her türlü ilave bilgiyi ekleyecektir. Bunun dışında
Protokol’e Taraf Devletler her beş yılda bir rapor sunacaklardır.
3. Çocuk Hakları Komitesi Taraf Devletlerden bu Protokol’ün
uygulanmasına yönelik ilave bilgi talebinde bulunabilecektir.
Madde 9
1. İşbu Protokol Sözleşmeye Taraf olan veya Sözleşmeyi imzalamış bulunan
herhangi bir Devletin imzasına açıktır.
2. İşbu Protokol onaya tabidir ve herhangi bir Devletin katılımına
açıktır. Onay veya katılıma ilişkin belgeler Birleşmiş Milletler Genel
Sekreterince saklanacaktır.
3. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri, Sözleşme ve Protokol’ün
Saklayıcısı sıfatıyla, Sözleşme’ye Taraf ve Sözleşmeyi imzalamış bulunan tüm
Devletlere 3 üncü madde uyarınca yapılan her beyana, Protokol’ün onayına veya
Protokol’e katılıma ilişkin bilgi verecektir.
Madde 10
1. İşbu Protokol onaylama veya katılıma ilişkin onuncu belgenin
Saklayıcıya verilmesinden üç ay sonra yürürlüğe girecektir.
2. İşbu Protokol, onu onaylayan veya yürürlüğe girmesinden sonra katılan
her Devlet bakımından, o Devletin onay veya katılım belgesini Saklayıcıya
verdiği tarihten bir ay sonra yürürlüğe girecektir.
Madde 11
1. Herhangi bir Taraf Devlet işbu Protokol’ü Birleşmiş Milletler Genel
Sekreterine yapacağı yazılı bir bildirimle, herhangi bir zamanda feshedebilir.
Bunun üzerine Genel Sekreter, Sözleşme’ye Taraf diğer Devletleri ve Sözleşme’yi
imzalamış bulunan tüm Devletleri bu Konuda bilgilendirir. Fesih, bildirimin
Genel Sekreterce teslim alınmasından bir yıl sonra yürürlüğe girecektir.
Bununla beraber, şayet fesheden Taraf Devlet, o yılın bitiminde bir silahlı
çatışma içindeyse, fesih silahlı çatışmanın bitiminden önce yürürlüğe
girmeyecektir.
2. Böyle bir fesih bildirimi, feshin yürürlüğe girmesinden önce meydana
gelebilecek herhangi bir suç açısından, Taraf Devletin işbu Protokol
çerçevesindeki yükümlülüklerinin ortadan kalkması sonucunu doğurmayacaktır.
Aynı şekilde böyle bir fesih bildirimi, feshin yürürlüğe girmesinden önce,
Komite tarafından görüşülmekte olan herhangi bir hususun ele alınmasına devam
edilmesine hiçbir şekilde halel getirmeyecektir.
Madde 12
1. Herhangi bir Taraf Devlet bir değişiklik önerisinde bulunabilir ve
bunu Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine ibraz edebilir. Genel Sekreter bunun
üzerine, değişiklik önerisini Taraf Devletlere, önerilerin görüşülmesi ve
oylanması amacıyla bir Taraf Devletler Konferansı düzenlenmesini isteyip
istemediklerini bildirmeleri talebiyle iletecektir. Böyle bir bildirimi
müteakip, dört ay içinde Taraf Devletlerin en az üçte birinin Konferans
yapılmasını istemesi durumunda, Genel Sekreter, Birleşmiş Milletler himayesinde
Konferansı toplayacaktır. Konferansta hazır bulunan ve oy veren Taraf
Devletlerin çoğunluğu tarafından kabul edilen herhangi bir değişiklik önerisi
onay için Genel Kurula sunulacaktır.
2. İşbu maddenin 1 inci fıkrasına uygun olarak kabul edilen bir
değişiklik önerisi Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından onaylanıp Taraf
Devletlerin üçte iki çoğunluğunca kabul edildiğinde yürürlüğe girecektir.
3. Yürürlüğe giren bir değişiklik önerisi, öneriyi kabul eden Taraf
Devletler için bağlayıcılık kazanacaktır. Diğer Taraf Devletler ise, işbu
Protokol’ün hükümleri ve daha önce kabul etmiş oldukları herhangi bir
değişiklik ile bağlı kalmaya devam edeceklerdir.
Madde 13
1. İşbu Protokol’ün eşit derecede geçerli olan Arapça, Çince, İngilizce,
Fransızca, Rusça ve İspanyolca metinleri Birleşmiş Milletler arşivlerinde
saklanacaktır.
2. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri işbu Protokol’ün onaylı
örneklerini Sözleşme’ye Taraf ve Sözleşme’yi imzalamış bulunan tüm Devletlere
iletecektir.
Ek
- 3
Birinci
beyan
Çocuk
Haklarına Dair Sözleşme’ye Ek Çocukların Silahlı Çatışmalara Katılmaları ile
İlgili İhtiyari Protokol’ün onayı sırasında Türkiye Cumhuriyeti tarafından
yapılan beyanın metni
Türkiye Cumhuriyeti işbu İhtiyari Protokol’ün
hükümlerini yalnızca tanıdığı ve diplomatik ilişki kurduğu taraf devletlere
karşı uygulayacağını beyan eder.
İkinci
beyan
Çocuk
Haklarına Dair Sözleşme’ye Ek Çocukların Silahlı Çatışmalara Katılmaları ile
İlgili İhtiyari Protokol’ün onayı sırasında Türkiye Cumhuriyeti tarafından
Protokol’ün 3 üncü maddesinin 2 nci fıkrası ile ilgili olarak yapılan beyanın
metni
1. Türkiye Cumhuriyeti İhtiyari Protokol’ün 3 üncü
maddesinin 2 nci fıkrası uyarınca, Türk mevzuatına göre askerliğin zorunlu
olduğunu, ancak Türk vatandaşlarının kanuni rüşt yaşını tamamlamadan zorunlu
askerlik hizmetine tabi tutulmadığını, Türk Askerlik Kanununa göre, askerlik
hizmetinin 20 yaşına girilen yılın 01 Ocak tarihinde başladığını, seferberlik
ve olağanüstü hallerde ise yükümlülerin 19 yaşında askere alınabildiğini beyan
eder.
Türkiye’de gönüllü askerlik uygulaması yoktur.
Bununla beraber, Askerlik Kanunu’nun 11 inci maddesi,
sadece deniz ve jandarma sınıfları ile “gedikli küçük zabitlik” için asgari 18
yaştan itibaren gönüllü askere almayı öngörmektedir. Ancak, İhtiyari
Protokol’ün getirdiği yaş düzenlemesine uygun olan bu madde uygulanmamaktadır.
İhtiyari Protokol’ün 3 üncü maddesinin 5 inci fıkrası
ile Protokol kapsamı dışında tutulan askeri okul öğrencileri de zorunlu
askerlik uygulaması çerçevesinde yer almamaktadır. Bu öğrenciler, Türk mevzuatı
uyarınca “asker” tanımı ve “askeri hizmet” yükümlülüğü dışında tutulmuştur.
2. Askeri liselere ve astsubay hazırlama okullarına
kabul ise gönüllülük esasına, giriş sınavında başarıya ve veli ve yasal
vasilerin muvafakatına bağlıdır. İlköğretimini tamamlamış, asgari 15 yaşında bu
okullara gönüllü olarak kabul edilen öğrenciler, okul ile ilişkilerini
istedikleri zaman kesebilirler.
Üçüncü
beyan
Çocuk
Haklarına Dair Sözleşme’ye Ek Çocukların Silahlı Çatışmalara Katılmaları ile
İlgili İhtiyari Protokol’ün onayı sırasında Türkiye Cumhuriyeti tarafından
Protokol’ün 3 üncü maddesinin 5 inci fıkrası ile ilgili olarak yapılan beyanın
metni
Türkiye Cumhuriyeti, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’ye
Ek Çocukların Silahlı Çatışmalara Katılmaları ile İlgili İhtiyari Protokol’ün 3
üncü maddesinin 5 inci fıkrası ile ilgili olarak, bu fıkrada zikredilen
Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin 29 uncu maddesine yönelik
çekincesinin tüm geçerliliğini koruduğunu beyan eder.