Dönem: 22            Yasama Yılı: 3

 

T.B.M.M.           (S. Sayısı: 801)

 

İstanbul Milletvekili Algan Hacaloğlu ve 58 Milletvekilinin; “3069 Sayılı Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliği ile Bağdaşmayan İşler Hakkında Kanun” ile “3268 Sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu”nda Değişiklik Yapılması ve “TBMM Etik Komisyonunun Kurulmasına” İlişkin Yasa (Siyasî     Ahlak Yasası) Teklifi ve İçtüzüğün 37 nci Maddesine Göre Doğrudan Gündeme Alınma Önergesi (2/22)

 

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına vermiş bulunduğum (2/22) Esas Numaralı Kanun Teklifimin İçtüzüğün 37 nci maddesine göre doğrudan gündeme alınması hususunu saygılarımla arz ederim.

                             Algan Hacaloğlu

                                           İstanbul

 

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

“3069 Sayılı Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliği ile Bağdaşmayan İşler Hakkında Kanun” ile “3628 Sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu”nda Değişiklik Yapılması ve “TBMM Etik Komisyonunun Kurulmasına” İlişkin Yasa (Siyasî Ahlak Yasası) Teklifimizi gereği için ekte sunarız.

Saygılarımızla.

 

Algan Hacaloğlu

Yılmaz Ateş

Hasan Fehmi Güneş

 

İstanbul

Ankara

İstanbul

 

Kemal Kılıçdaroğlu

Hasan Aydın

Yakup Kepenek

 

İstanbul

İstanbul

Ankara

 

Ali Rıza Gülçiçek

İzzet Çetin

İ. Sami Tandoğdu

 

İstanbul

Kocaeli

Ordu

 

Gaye Erbatur

Mehmet Sevigen

Mustafa Özyurt

 

Adana

İstanbul

Bursa

 

Bülent Baratalı

Sinan Yerlikaya

Osman Özcan

 

İzmir

Tunceli

Antalya

 

Atila Emek

Nadir Saraç

Feridun Ayvazoğlu

 

Antalya

Zonguldak

Çorum

 

Mehmet Tomanbay

Abdulkadir Ateş

Gülsün Bilgehan

 

Ankara

Gaziantep

Ankara

 

Mustafa Gazalcı

Sezai Önder

Mehmet Küçükaşık

 

Denizli

Samsun

Bursa

 

Gökhan Durgun

M. Ziya Yergök

Ali Dinçer

 

Hatay

Adana

Bursa

 

Hüseyin Bayındır

Tacidar Seyhan

İsmet Çanakçı

 

Kırşehir

Adana

Ankara

 

Ali Oksal

Sıdıka Aydoğan

İsmail Özay

 

Mersin

İstanbul

Çanakkale

 

Mehmet Parlakyiğit

Muhsin Koçyiğit

Nurettin Sözen

 

Kahramanmaraş

Diyarbakır

Sivas

 

Nuri Çilingir

Hasan Ören

Bihlun Tamaylıgil

 

Manisa

Manisa

İstanbul

 

Emin Koç

Selami Yiğit

Mehmet Nuri Saygun

 

Yozgat

Kars

Tekirdağ

 

Erol Tınastepe

Cemal Kaya

Şevket Gürsoy

 

Erzincan

Ağrı

Adıyaman

 

Berhan Şimşek

Zülfü Livaneli

Yaşar Nuri Öztürk

 

İstanbul

İstanbul

İstanbul

 

Orhan Eraslan

Muharrem İnce

Haluk Koç

 

Niğde

Yalova

Samsun

 

Güldal Okuducu

Cevdet Selvi

Özlem Çerçioğlu

 

İstanbul

Eskişehir

Aydın

 

Damla Gürel

Züheyir Amber

Mustafa Yılmaz

 

İstanbul

Hatay

Gaziantep

 

Harun Akın

Zekeriya Akıncı

 

 

Zonguldak

Ankara

 

 

GENEL GEREKÇE

Ülkemizin çok yönlü sorunlarla kuşatıldığı, enflasyonun, işsizliğin ve eşitsizliklerin insanlarımızı bunalttığı, yolsuzlukların yaygınlaştığı, sosyal hukuk devletinin her geçen gün yeni yaralar aldığı, kuralsızlığın kurala, hukuksuzluğun geleneğe dönüşmekte olduğu bir ortamda, temiz siyaset-dürüst yönetim-açık toplum olgusu toplumun ortak özlemi haline gelmiştir.

Bu ortam, TBMM'nin ve onu oluşturan milletvekillerinin etkinliği, güvenirliliği ve toplum önünde saygınlığını olumsuz etkilemektedir. Bu durumun aşılabilmesinin ancak parlamenter sistem, çoğulcu demokrasi ve temiz siyaset temelinde olabileceği hususunda toplumumuzun inanç ve desteğinin güçlendirilmesi gerekmektedir.

Demokrasimiz açısından böylesine yaşamsal bir süreçte, temel sorumluluk siyasî  partilere ve milletvekillerine düşmektedir. Siyasî Ahlak Reformu ile, Türkiye Büyük Millet Meclisi;

- Son yıllarda, başta bankalar sistemi olmak üzere ekonominin her alanını kuşatan, idarenin her kademesinde yaygınlaşan yolsuzluklarla mücadelenin, dürüst yönetim ve açık toplum ortamı yaratmanın ilk adımını atmalı,

- Batı demokrasilerinde geçerli olan siyaset etiği anlayışının ülkemizde de geçerli olmasını sağlayacak yasal düzenlemeleri gerçekleştirerek ülkemizde de temiz siyasetin kökleşmesini sağlamalıdır.

TBMM, ülkenin yasama organı olmaktan öte, bir ayrıcalıklı kişiler kulübü olmaktan kurtarılmalıdır. Milletvekilleri ve dışarıdan bakan olanlar; yaşamları, uğraşları, üslupları ve davranışları ile topluma örnek olmalı; erdemli ve ilkeli tavırları ile toplumun güvenini kazanarak demokrasimizin önünü açmalıdırlar.

Ülkemizde milletvekillerinin davranışlarını yönlendiren yazılı kuralların kapsamı ve içeriği, gelişmiş ülke parlamentolarının "yazılı veya toplumlarının genel değerlerini yansıtan yazısız" kurallarına göre oldukça yetersiz düzeydedir.

Halen yürürlükte olan 3069 sayılı "Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliği ile Bağdaşmayan İşler Hakkında Kanun" ile 3628 sayılı "Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu" ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile Avukatlık Yasası ve diğer bazı yasalarda yer alan belirli hükümler ülkemizin bu alandaki kurallarının yasal çerçevesini oluşturmaktadır.

Ancak bu yasal çerçeve ülkemizin temiz siyaset özlem ve ihtiyacının, siyaset dünyamızın ihtiyaç duyduğu çağdaş siyasî etik, ölçü ve kriterlerinin karşılanması açısından yetersiz kalmaktadır.

Örneğin;

- 3069 sayılı yasada yer alan düzenlemenin, özellikle, milletvekillerinin özel kurum ve kuruluşlarla iş ilişkisini kapsamamakta oluşu ve bu alanda bir denetimi öngörmeyişi kamu kesimi ile çıkar çatışması sorununun sık sık gündeme gelmesine neden olmaktadır.

- 3628 sayılı yasa ile öngörülen mal bildirimlerinde saydamlığın           öngörülmemiş olması, uygulamayı işlevsiz kılmaktadır.

Oysa çağdaş demokrasilerde siyasî etik konusunda,

- Meclis görevi dışında görev kabul etme ve Meclis dışı çalışma koşullarında sınırlamalar,

                       - Milletvekilliği maaşı dışında sağlanabilecek ek kazanca getirilen tavan değerler,

- Milletvekillerinin kabul edebileceği hediyeler için kısıtlamalar,

- Konuşma veya konferanslar karşılığı onur ödemesine kısıtlamalar,

- Kamu ile çıkar çatışmasına girilmemesi,

- Milletvekilliği dönemi sonrası çalışma koşullarına kısıtlamalar,

- Verilen mal bildirimlerinin kamuoyuna açıklanması,

- Milletvekilliği dışında yapılan işlerin ve sağlanan kazançların yıllık olarak beyan edilmesi, bu beyanların kamuoyuna açıklanması,

- Parlamento Etik Kurulu oluşturulması,

gibi düzenlemeleri öngörülmekte, bu düzenlemelerin genellikle etkin işleyişi ve denetimi sağlanmaktadır.

Bu konulardaki yasal eksikliğin giderilmesi, siyasî ahlak kurallarının gelişmiş demokratik ülke standartlarına hızla çıkartılması artık ertelenemez bir zorunluluk haline gelmiştir.

Buna ilaveten, Siyasî Ahlak düzenlemesinin uygulanmasında etkinliği artırmak amacıyla, Türkiye Büyük Millet Meclisi bünyesinde kurulacak ve yasama dönemi süresince görev yapacak, bağımsızlığın ve tarafsızlığın esas olduğu bir Siyasî Etik Komisyonu oluşturulması öngörülmüştür.

Böyle bir Komisyon yasama ve yürütme organının işlemlerinde şeffaflığı sağlayacak, aynı zamanda milletvekili, bakan ve siyasetçiyi olumsuz, yanlı ve haksız ithamlardan korumak suretiyle yasama ve yürütme işlevinin lâyıkıyla yerine getirilmesinde yardımcı olacaktır.

Ancak, Anayasa'nın 83 üncü maddesi ile düzenlenmiş olan Yasama Dokunulmazlığının, çağdaş demokrasilerde olduğu gibi sadece "Meclis çalışmalarındaki oy ve sözleri ile ileri sürdükleri düşünceleri ve her platformda düşünceyi ifade ve açıklama ile bu amaçla toplantı yapma özgürlükleri" çerçevesinde sınırlandırılmasını sağlayacak şekilde değiştirilmesi, bu teklif ile önerilmekte olan siyasî ahlak kurallarının amaçlarına ulaşmasında, Parlamenter sistemimizin saygınlığının artırılmasında en önemli faktör olacaktır.

MADDE GEREKÇELERİ

Birinci Maddenin Gerekçesi:

(Amaç)

Milletvekilleri ve dışarıdan atanan bakanlar kurulu üyeleri için ülkemizde yürürlükte olan kuralların, çağdaş demokrasilerde geçerli olan ve temiz siyasetin temelini oluşturan kurallar düzeyine çıkartılması, saydamlık ortamına kavuşturulması amaçlanmaktadır.

İkinci Maddenin Gerekçesi:

(Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliği veya Bakanlar Kurulu Üyeliği ile Bağdaşmayan İşler)

Milletvekilliği ile bağdaşmayan işler ile ilgili olarak çağdaş demokrasilerde yürürlülükte olan düzenlemelerde amaç benzer olmakla beraber, başlıca iki farklı temel yaklaşımın izlendiği görülmektedir;

- Düzenlemeyi kesin kriter ve kurallara bağlayarak, kısıtlayıcı yasal sınırlamalar koyan ve uygulamayı etkin olarak denetleyen yaklaşım... Örneğin; bu tür düzenlemenin en çarpıcı örneklerinden birini oluşturan Amerika Birleşik Devletlerinde;

- Kongre üyelerinin mesleklerini icra etmeleri yasaklanmış,

- Kongre üyelerinin özel sektör şirketleri veya kuruluşlarında idarecilik  veya yönetim kurulu üyeliği görevlerini para karşılığı yapmalarını yasaklamış;

- Kongre üyelerinin kongre dışı faaliyet sonucu elde edebilecekleri aylık toplam gelirleri, Kamu Yönetici Bareminin 2 nci derece maaş karşılığının yüzde onbeşi ile kısıtlanmış;

- Düzenlemede yazılı kurallar yerine toplumun yazılı olmayan etik geleneklerini temel alan, kısıtlamalar yerine uygulama hakkında kamuoyunu bilgilendirerek, uygulamada şeffaflık sağlayarak caydırıcı dolaylı denetimi temel alan yaklaşım... Örneğin; bu tür düzenlemenin en çarpıcı örneklerinden birini oluşturan İngiltere ve Almanya'da parlamento dışı tüm faaliyet ve gelirlere saydam bildirim zorunluluğu getirerek dolaylı denetim mekanizmaları  oluşturmuşlardır.

- Diğer birçok ülkedeki uygulamalar gibi bu iki temel yaklaşımın karışımından oluşan düzenlemeler... Örneğin;

- Hindistan'da ise milletvekillerinin parlamento dışında kazanç elde etmeleri, yönetim kurullarında görev yapmaları tümüyle yasaktır.

- İsveç'te, parlamento dışında bir ayı aşkın çalışmaları halinde, o süreye ilişkin milletvekili maaşları kesilmektedir.

- İsrail 'de, parlamento dışı gelirleri milletvekili maaşının % 50'si ile sınırlanmıştır.

- Yunanistan 'da ise, milletvekilleri, yönetim kurulu üyeliği, genel yöneticilik veya bunlara vekillik görevlerini üstlenememektedirler.

Bu yasa teklifi, ülkemiz koşullarına uygun olacağı düşünülen ve ilk iki yaklaşımın karışımından oluşan karma bir model çerçevesinde öngörülmüş düzenlemeleri kapsamaktadır.

Üçüncü Maddenin Gerekçesi:

(TBMM Dışı Faaliyetlerinden Kaynaklanan Gelirlerin Beyanı)

Amerika, Kanada, Çek Cumhuriyeti, Almanya, İngiltere, Japonya, Kore, Hollanda, Polonya' da olduğu gibi, milletvekillerinin ve dışarıdan atanan Bakanlar Kurulu Üyelerinin, parlamento dışı gelir getiren faaliyetlerinin ve bu faaliyetler sonucu elde edilen gelirlerin periodik olarak beyanı ve bu beyanların kamuoyuna açıklanabilmeleri öngörülmektedir.

Dördüncü Maddenin Gerekçesi:

(Mal Bildirimlerinin Konusu)

Bu madde ile, 3628 sayılı "Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanununun" 5 inci maddesi kapsamında olan kamu görevlilerinin vermekle yükümlü oldukları mal bildirimlerinin kapsamı, her bir  mal cinsi için mevcut yasada olduğu gibi bir aylık maaşından daha yüksek değerde olmaları kaydıyla, servetin tüm alanlarını kapsayacak şekilde genişletilmesi hedef alınmıştır.

Beşinci Maddenin Gerekçesi:

(Mal Bildirimlerinin Açıklanabilmesi)

Mal bildirimlerinin saydamlık ilkesi esas alınarak, kamu oyuna açıklanabilmesi öngörülmüştür.

Altıncı Maddenin Gerekçesi:

(Hediye Kısıtlaması)

Amerika' da Kongre üyelerinin kabul edebilecekleri maddi veya hizmet türünden yıllık hediyelerin toplam değeri en çok 250 dolar ile sınırlamıştır. Hindistan'da ise tümüyle yasaktır. Ülkemizde de bu konuda 3628 nolu Kanun ile getirilmiş olan kısıtlamanın uygulama alanı yerli veya yabancı herhangi bir özel veya tüzelkişi veya kuruluştan, aldıkları tarihteki değeri bir aylık net asgari ücreti aşan hediye veya hibe niteliğindeki eşyayı da kapsayacak şekilde genişletilmiştir.

Benzeri şekilde, üçüncü dereceden kan ve sıhri hısımları olan özel kişiler ile bunların sahip oldukları tüzelkişi ve kuruluşlar dışındaki özel kişi veya tüzel kişi ve kuruluşlardan, aldıkları tarihteki değeri bir aylık net asgari ücreti aşan her türlü ulaştırma, tatil, konaklama, yemek veya seyahat olanağının bedelsiz veya hibe şeklinde sağlanması, batılı ülkelerde genellikle olduğu gibi yasaklanarak, kamu ile çıkar çatışması yaratabilecek olumsuzlukların önlenmesi hedef alınmıştır.

Milletvekillerinin parti değiştirmeleri, sağlanacak maddi çıkarlar "haksız mal edinme" kapsamına alınarak caydırılması öngörülmüştür.

Yedinci Maddenin Gerekçesi:

(TBMM Etik Komisyonunun Kurulması)

Anayasa'nın 95 inci maddesinin ikinci fıkrası "İçtüzük hükümleri siyasî parti gruplarının Meclis'in bütün faaliyetlerine üye sayısı oranında katılmalarını sağlayacak yolda düzenlenir" hükmünü içermektedir. Aynı şekilde TBMM İçtüzüğünün parti gruplarının Başkanlık Divanında temsilini düzenleyen 11 inci maddesinin birinci fıkrasında "TBMM Başkanı, siyasî parti gruplarının parti grupları toplam sayısı içindeki yüzde oranlarını ve bu oranlara göre her siyasî parti grubuna düşen Başkanlık Divanındaki görev yeri sayısını tespit eder ve Danışma Kuruluna bildirir." hükmü yer almaktadır.

Teklifle getirilen düzenlemenin bu hükümlere aykırılık teşkil edebileceği düşünülse de, Komisyonun görev alanını oluşturan "siyasî ahlak" kavramı, yasama faaliyeti kapsamı dışında kalan, hiç bir yasa yapımı yetkisi olmayan ve tarafsızlığın, eşit temsilin esas alınması gereken bir alandır. Komisyonun çalışmalarının amacına ulaşması bu şekilde bir oluşumu zorunlu kılmaktadır.

Yukarıda zikredilen Anayasa ve İçtüzük hükümlerinin özü, Meclis'in yasama, denetleme ve dış ilişkilerle ilgili faaliyetleri kapsar ve bu faaliyetlere katılımındaki kuvvet oranlarını esas alır. Halbukî bu komisyonun faaliyetlerinin siyasallık dışında tutulması esas alınmıştır. Bu komisyonlar uygulamanın yapıldığı bütün ülkelerde de aynı espri içinde oluşturulmuşlardır. Hatta bazı ülkelerde bu komisyonlara seçilmemiş kişilerden de üye alınmıştır.

Sekizinci Maddenin Gerekçesi:

(Siyasî Etik Komisyonunun Yetkileri)

TBMM Siyasî Etik Komisyonunun görevlerini etkin ve saygın olarak yerine getirebilmesi için araştırma ve denetimleri için gerekli bilgileri ilgili tüm kişi ve kurumlardan serbestçe alabilmeleri hedef alınmıştır.

Dokuzuncu Maddenin Gerekçesi:

(Komisyonun Çalışma Usul ve Esasları)

Bu madde Komisyonun çalışma usul ve esaslarını düzenlemektedir. Siyasî Etik Komisyonunun üye tam sayısının salt çoğunluğu ile toplanacağı ve karar alacağı hükme bağlanmaktadır. Konunun önemi böylesine nitelikli bir çoğunluğun aranmasını gerekli kılmaktadır.

Komisyonun toplantıları gizlidir. Ayrıca komisyonun görev alanına giren konularda görev yapmak üzere bir araştırma kurulu oluşturulmakta ve bu kurulda görev yapacak personelle ilgili esaslar düzenlenmektedir.

Onuncu Maddenin Gerekçesi:

(Uygulanacak İçtüzük)

Bu madde ile Siyasî Etik Komisyonun çalışmalarında, bu kanunda açıklık olmayan hallerde, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü hükümlerinin uygulanacağı öngörülmektedir.

Onbirinci Maddenin Gerekçesi:

(Diğer Hususlar)

Siyasî ahlak konusunda, bu kanun teklifi ile önerilen düzenleme sonrasında halen yürürlükte olan kanunlarda ve bunların uygulanmasında boşluk doğmaması hedef alınmıştır.

Onikinci Maddenin Gerekçesi:

(Yürürlük)

Kanun teklifinin üçüncü maddesine uyum için süre gerekli olduğundan, bu maddenin yayımı tarihinden üç ay sonra yürürlüğe girmesi öngörülmüştür.

Onüçüncü Maddenin Gerekçesi:

(Yürütme)

Yürütme ile ilgili maddedir. Konu milletvekilleri ve dışarıdan atanan bakanları kapsadığından, TBMM Başkanlığının da yürütmeden sorumlu olmasını gerektirmektedir.

İSTANBUL MİLLETVEKİLİ ALGAN HACALOĞLU VE 58 MİLLETVEKİLİNİN TEKLİFİ

"3069 SAYILI TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ ÜYELİĞİ İLE BAĞDAŞMAYAN İŞLER HAKKINDA KANUN” İLE “3628 SAYILI MAL BİLDİRİMİNDE BULUNULMASI, RÜŞVET VE YOLSUZLUKLARLA MÜCADELE KANUNU”NDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASI VE TBMM ETİK KOMİSYONUNUN KURULMASINA İLİŞKİN YASA (SİYASÎ AHLAK YASASI) TEKLİFİ

Amaç

MADDE 1. - Bu kanun, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri ve dışarıdan atanan Bakanlar Kurulu üyeleri ile ilgili olarak siyasî ahlak konusunda farklı kanunlarda yer alan kuralların, temiz siyaset ve saydamlık ilkeleri çerçevesinde yeniden düzenlenmesini amaçlamaktadır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliği veya Bakanlar Kurulu Üyeliği ile Bağdaşmayan İşler

MADDE 2. - a) Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri ve dışarıdan atanan Bakanlar Kurulu üyeleri;

- Devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinde ve bunlara bağlı kuruluşlarda,

-        Devletin veya diğer kamu tüzel kişilerin doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak katıldığı teşebbüs ve ortaklıklarda,

- Özel gelir kaynakları ve özel imkânları kanunla sağlanmış kamu yararına çalışan derneklerin ve Devletten yardım sağlayan ve vergi muafiyeti olan vakıfların, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs ve ortaklıkların veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında,

görev almazlar, vekil olamazlar, herhangi bir taahhüt işini doğrudan veya dolaylı olarak kabul edemezler; temsilcilik, hakemlik, ücret karşılığı iş takipçiliği, komisyonculuk veya müşavirlik yapamazlar.

b) Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri ve dışarıdan atanan Bakanlar Kurulu üyeleri;

- Devletin şahsiyetine karşı işlenen suçlarda,

- Milletvekili olmaya engel oluşturan suçlarda,

- Zimmet, ihtilas, irtikap, kaçakçılık, dolanlı iflas, kara para aklanması suçlarında,

- Sermaye Piyasası Kanunu ve Bankalar Kanunu ile yasaklanmış olan veya suç olarak belirlenen konularda,

açılmış olan davalarda veya soruşturmalarda, Devlet, Sermaye Piyasası Kurulu, T.C. Merkez Bankası ile bankalar aleyhine vekil olamazlar.

c) Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri ve dışarıdan atanan Bakanlar Kurulu üyeleri;

-        Yürütme organının teklif, inha, atama veya onanmasına bağlı resmî veya özel herhangi bir işle görevlendirilemezler,

- Yabancı bir devlet veya milletlerarası bir kuruluş tarafından verilen idarî  ve siyasî, ücretli herhangi bir işi veya görevi Türkiye Büyük Millet Meclisinin kararı olmadıkça kabul edemezler,

Bir üyenin belli konuda ve altı ayı aşmamak üzere Bakanlar Kurulunca verilecek geçici bir görevi kabul etmesi, Meclisin kararına bağlıdır.

d) Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri ve dışarıdan atanan Bakanlar Kurulu üyeleri;

-         TBMM üyesi olmaktan kaynaklanan konum ve yetkilerini kendilerine maddî çıkar, menfaat veya yarar sağlamak amacıyla kullanamazlar,

-  Mesleklerini icrada, ferdi işletmelerini idarede milletvekilliği kimliklerini kullanamazlar.

e) Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri ve dışarıdan atanan Bakanlar Kurulu üyeleri;

-           "Genel Yatırım ve İhracat Teşvikleri" uygulamaları dışında, Devletten herhangi bir türde özel teşvik, sübvansiyon veya maddî destek alan,

- Kamuya ait veya Kamu iştiraki olan bankalardan milletvekili brüt maaşının elli katından fazla miktarda kredi kullanmakta olan,

- Kamu kurum ve kuruluşlarına, yerel yönetimlere, bunlara bağlı işletmelere mal veya hizmet sunan, bu kurum, kuruluş veya işletmelerle kazanç sağlamaya yönelik taahhüt veya müteahhitlik ilişkisine giren,

firma, işletme veya şirketlerde yönetim kurulu üyeliği, genel yöneticilik, yöneticilik veya bu görevlere vekillik yapamazlar, ücret veya maddî çıkar karşılığı bu kurumlarda başka bir görev üstlenemezler.

f)        Türkiye Büyük Millet Meclis üyeleri ve dışarıdan atanan Bakanlar Kurulu üyeleri, bankalar, finans ve sigorta kurumları, menkul değer aracı kuruluşları veya bunların iştiraki olan işletme, kurum ve kuruluşlarda ücretli veya ücretsiz herhangi bir görev üstlenemezler.

g)       Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri ve dışarıdan atanan Bakanlar Kurulu üyeleri;

- Arazi alım satımı yapan veya toplu konut inşaatı işleri ile uğraşan firma veya şirketlerde, veya hisselerinin yüzde elliden fazlası bu kuruluşların kontrolünde olan firmalarla kazanç ve gelir karşılığı iş ilişkisi kuramazlar, bu tür kuruluşlarda görev kabul edemezler,

-              Yapı kooperatiflerinde gelir veya menfaat karşılığı yöneticilik görevi üstlenemezler,

- Kamu kesimi ile hiçbir ölçü ve boyutta ihale ve taahhüt ilişkisine giremezler,

- Özelleştirme adı altında yapılan hiçbir kiralama ve satış işlemlerine taraf olamazlar.

h)  Başbakan ve bakanlar,

- Yukarıda belirtilen kısıtlamalar dışındaki gelir veya maddi kazanç amaçlı tüm işlerinin,

- Menkul değer portföylerinin ile bankalar ile finans kurumlarında sahip oldukları yatırım fonlarının,

- Kira veya kazanç sağlayan gayri menkullerinin,

yönetimlerini, görevleri süresince, kendilerinin birinci veya ikinci dereceden kan ve sıhri yakını olmayan kayyuma devrederler.

j) Türkiye Büyük Millet Meclisi üyesi seçilmeden önce veya dışarıdan bakan atanmadan evvel bu Kanunun hükümlerinin gereğini yerine getirmemiş veya yasaklanan herhangi bir yükümlülük üstlenmiş bulunan üyeler, mevcut durumlarını üç ay içinde bu Kanuna uygun hale getirirler.

TBMM Dışı Faaliyetlerinden Kaynaklanan Gelirlerin Beyanı

MADDE 3. - a) Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri ve dışarıdan atanan Bakanlar Kurulu üyeleri;

- Üyelik maaş ve yolluğu ile emeklilik maaşı gelirleri,

- Tarımsal üretimden kaynaklanan gelirleri,

- Gayri menkullerden sağlanan kira gelirleri, faiz, repo, yatırım fonu ve her çeşit menkul değer gelirleri, özel tahviller ile devlet bono ve tahvilleri gelirleri,

dışında kalan, sağlamış oldukları onursal ücret (toplantıya katılmak, konuşma yapmak ya da bir makale yayınlamak karşılığında alınan ücret) niteliğindeki kazançları dahil tüm gelirlerini, yaptıkları işin cinsini, süresini ve görevlerini, firmalarının ve iş yaptıkları kuruluşların ticari kimlik ve unvanlarını, yıllık olarak, takip eden yılın ilk üç ayı içinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına yazılı olarak beyan etmekle yükümlüdürler.

b) Bu bildirimler, TBMM Etik Kurulu tarafından, beyanların verilişini takip eden en geç iki ay içinde değerlendirilir. TBMM Başkanlığı, Siyasî Etik Kurulunun uygun görüşü ile, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri ile dışarıdan atanan Bakanlar Kurulu üyelerinin vermiş oldukları "TBMM Dışı Faaliyetlerinden Kaynaklanan Gelirlerle İlgili" bildirimleri, incelemeden sonra gerekçesiz olarak Resmî Gazete ile kamuoyuna açıklayabilir.

Mal Bildirimlerinin Konusu

MADDE 4. - 3628 sayılı "Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanununun" 5 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir:

"Bu kanun kapsamına giren görevlilerin kendilerine, eşlerine ve velayetleri altındaki çocuklarına ait;

a)  Tapuya kayıtlı veya kayıtsız veya zilliyedinde bulunan tüm taşınmaz malları ile devam etmekte olan veya tamamlanmış durumdaki yapı kooperatiflerine bağlı taşınmaz mallar üzerindeki hakları,

b) Görevliye yapılan aylık net ödeme, ödeme yapılmayan görevliler için ise, 1 inci derece Devlet Memurlarına yapılan aylık net ödemenin beş katından fazla tutarındaki her bir kalem için ayrı olmak üzere,

- Yabancı veya Türk Lirası olarak nakit parası ile, bankalar veya diğer finans kurumlarında mevduata, yatırım fonuna veya repoya bağlı kaynakları,

- Yerli veya yabancı hisse senetleri ve özel tahvilleri ile devlet bono ve tahvilleri,

- İhtira beratı, alameti farika ve telif hakkı gibi diğer menkul malları,

- Hakları, kayıtlı veya kayıtsız alacakları ve bunların kaynakları,

- Kullanmakta olduğu krediler ile kayıtlı ve kayıtsız borçları ve bunların nedenleri,

c) Altın, mücevher, kıymetli taş, tablo, her çeşit koleksiyon, antika veya değerli eşyaları ile her çeşit karayolu, havayolu ve denizyolu taşıtları gibi diğer taşınır malları,

mal bildiriminin konusunu teşkil eder."

Mal Bildirimlerinin Açıklanabilmesi

MADDE 5. - 3628 sayılı "Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanununun" 9 uncu maddesinin sonuna aşağıdaki fıkra ilave edilmiştir:

"Ancak, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri ile dışarıdan atanan Bakanlar Kurulu üyelerinin vermiş oldukları Mal Bildirimleri, TBMM Siyasî Etik Kurulunun uygun görüşü ile, gerekçesiz olarak, TBMM Başkanı tarafından Resmî Gazete ile kamuoyuna açıklanabilir."

Hediye Kısıtlaması

MADDE 6. -  3628 sayılı "Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanununun" 3 üncü maddesi, aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir:

"a)  Yukarıdaki maddede sayılan kamu görevlileri;

- Milletlerarası protokol, mücamele veya nezaket kaideleri uyarınca veya diğer herhangi bir sebeple, yabancı devletlerden, milletlerarası kuruluşlardan, sair milletlerarası hukuk tüzel kişilerden, aldıkları tarihteki değeri on aylık net asgari ücreti aşan hediye veya hibe niteliğindeki eşyayı,

- Yerli veya yabancı herhangi bir özel veya tüzel kişi veya kuruluştan, aldıkları tarihteki değeri bir aylık net asgari ücreti aşan hediye veya hibe niteliğindeki eşyayı,

doğrudan veya dolaylı olarak aldıkları tarihten itibaren bir ay içinde kendi kurumlarına (Milletvekilleri ve dışarıdan atanan Bakanlar Kurulu üyeleri için TBMM Başkanlığına) teslim etmek zorundadırlar.

Ancak yabancı devlet adamları ve milletlerarası kuruluş temsilcileri tarafından verilen imzalı hatıra fotoğraflarının çerçeveleri bu madde hükümlerine tâbi değildir.

Milletvekilleri ve bakanlara gönderilecek her türlü hediye ve numune Siyasî Etik Komisyonunun izni olmadan dağıtılamaz. Ancak, kitap, kaset, CD gibi fikir ve sanat ürünleri bu hükmün ve bu maddenin kısıtlamalarının dışındadır.

Hediyelerin bedellerinin tespiti çıkarılacak yönetmeliğe göre Maliye ve Gümrük Bakanlığınca yapılır.

b)  Benzeri şekilde, yukarıdaki maddede sayılan kamu görevlileri, görevleri gereği olmayan veya bağlı oldukları kurum yetkililerinin (Milletvekilleri ve dışarıdan atanan Bakanlar Kurulu üyeleri için TBMM Başkanlığı) bilgisi dışındaki koşullarda, üçüncü dereceden kan ve sıhri hısımları olan özel kişiler ile bunların sahip oldukları tüzel kişi ve kuruluşlar dışındaki özel kişi veya tüzel kişi ve kuruluşlardan, aldıkları tarihteki değeri bir aylık net asgari ücreti aşan her türlü ulaştırma, tatil, konaklama, yemek veya seyahat olanağını bedelsiz veya hibe şeklinde sağlayamazlar.

Yurt içindeki resmî kuruluşlar ile meslek odaları, meslekî kuruluşlar, sendikalar, üniversiteler, kâr amacı gütmeyen kuruluşlar ve kamu yararına dernekler bu hükmün dışındadır.

Yurt dışında uluslararası resmî kurum ve kuruluşlar ile platformlar ve millî parlamentolar, üniversiteler, kâr amacı gütmeyen kuruluşlarla benzeri kuruluşlar bu hükmün dışındadır.

Bu Kanunun uygulamasında, ilgili görevlilere bu maddenin sınırlamaları dışında sağlanan herhangi bir hizmet, değeri tutarında haksız mal edinme sayılır."

c) Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri bir siyasî partiden başka bir siyasî partiye geçişte menfaat sağlayamazlar. Maddî menfaat sağlayanlar hakkında, bu Kanunun uygulamasında, edinilmiş olan menfaat tutarında haksız mal edinme işlemi yapılır.

TBMM Etik Komisyonunun Kurulması

MADDE 7. -  a)  TBMM Etik Komisyonu; siyasî parti gruplarının belirleyeceği ve TBMM tarafından onaylanacak,

- TBMM' nde grubu olan parti sayısının üç veya daha az olması halinde her partiden 4' er,

- TBMM' nde grubu olan parti sayısının dört veya daha fazla olması halinde her partiden 2' şer,

milletvekilinden oluşur. TBMM iç ve dış komisyonlarında üyelik, Etik Komisyonu üyesi olmanın engelini oluşturmaz. Milletvekili olan eski TBMM başkanları, Komisyonun doğal üyeleridir.

b)  TBMM Komisyonlarında üyelik veya TBMM'nin Dış İlişkilerinin Düzenlenmesi Hakkında 3620 sayılı Kanun kapsamında üstlenilen görevler TBMM Etik Komisyonu üyeliğinin engelini oluşturmaz.

c) Herhangi bir yasama döneminde hakkında Milletvekili Dokunulmazlığının kaldırılmasına ilişkin TBMM Başkanlığına usulüne uygun şekilde istemde bulunulmuş olanlar, TBMM Etik Komisyonunda görev yapamazlar. Görevleri sırasında haklarında Milletvekili Dokunulmazlığının kaldırılmasına ilişkin olarak TBMM Başkanlığına usulüne uygun şekilde istemde bulunulmuş olanların Etik Komisyonu üyeliği ise kendiliğinden düşer.

Üyeliği düşen veya kendiliğinden Komisyon üyeliğinden ayrılan veya bağlı oldukları TBMM grupları grup olma niteliğini kaybetmiş olan Etik Komisyonu üyelerinin yerine en geç bir ay içinde yenileri seçilir.

d) TBMM Etik Komisyonu, her yasama dönemi başlangıcında TBMM Divanı'nın oluşumunu takip eden ilk bir ay içinde oluşturulur. Komisyonun görev süresi bir yasama dönemidir.

Siyasî Etik Komisyonun Yetkileri

MADDE 8. -  TBMM Siyasî Etik Komisyonu, görevleri ile ilgili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri ve dışarıdan atanan bakanlardan bilgi istemek ve bilgi almak yetkisine sahiptir.

Komisyon gerekli gördüğünde konuyla ilgili uzmanların bilgisine başvurabilir, tüm bakanlıklar ve kamusal ve özel kuruluşlardan (Gelirler Genel Müdürlüğü ve bağlı vergi daireleri, Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü ve bağlı daireleri, TC Merkez Bankası, Bankalar, Sermaye Piyasası Kurumu, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, Kamu kurumu niteliğindeki Meslek Kuruluşları dahil) konu ile doğrudan ilgili bilgi ve belgeler isteyebilir.

Siyasî Etik Komisyonunun Çalışma Usul ve Esasları

MADDE 9. - a)  Komisyon, çalışmalarını TBMM Başkanvekillerinden birinin başkanlığında sürdürür. Başkanvekilleri 6'şar aylık dönemlerle, dönüşümlü olarak bu görevi sürdürürler. TBMM Başkanvekillerinin Komisyon görev sıraları kura ile belirlenir.

Komisyon, kendi içinden bir kâtip üye seçer. Kâtip üye iki yıllık bir dönem için seçilir ve raportörlük görevini üstlenir. Görev dönemini tamamlayan kâtip üye aynı göreve yeniden seçilebilir.

b)  Komisyon, görev alanına giren konularda araştırma yapmakla görevli bir araştırma kurulu oluşturur. Bu kurulda görev yapacak kişiler, Komisyon tarafından, kamu kurum ve kuruluşları personeli ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları mensupları arasından tespit edilir. Bu personel 2919 sayılı Kanunun 12 nci maddesinin 3 üncü fıkrasına göre görevlendirilir.

 c)  Komisyon, üye tam sayısının salt çoğunluğu ile toplanır ve üye tam sayısının salt çoğunluğu ile karar alır. Komisyon toplantıları gizlidir, çalışmalar hakkında komisyon üyeleri tarafından hiçbir açıklama yapılamaz. TBMM Başkanlığına sunulan raporlar ve kararlar ile bildirim ve beyanlarla ilgili açıklamalar ancak TBMM Başkanı veya onun adına vekili tarafından yapılabilir.

Araştırma kurulu üyeleri de Komisyonun gizlilik ilkeleri çerçevesinde görev yaparlar. Aksine davranışlar hakkında 657 sayılı Kanun hükümleri gereğince işlem yapılır.

d)  Komisyon gerektiğinde Ankara dışında da incelemelerde bulunabilir. Komisyon çalışmaları ile ilgili olarak, yurt içi ve dışı görevlendirmelere ait giderler, Komisyonun kararı ve TBMM Başkanının onayı ile 6245 sayılı Harcırah Kanunu hükümlerine göre Türkiye Büyük Millet Meclisi bütçesinden karşılanır.

e) Komisyon, milletvekilleri ve dışarıdan atanan Bakanlar Kurulu üyeleri tarafından kendisine sunulan mal bildirimleri ile TBMM dışı faaliyetlerinden kaynaklanan gelir beyanları üzerinde yapacağı değerlendirmeler ve diğer görevleri ile ilgili olarak hazırladığı raporları bekletmeden Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına sunar. Başkanlık gereken durumlarda raporlar hakkında Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni bilgilendirir.

f)  Komisyon, bu Kanunda yer alan hükümlere veya kısıtlamalara aykırı hareket edildiğini tespit etmesi halinde bunu bir raporla, en geç bir ay içinde Genel Kurula sunulmak üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bildirir ve aykırı hareket eden Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri hakkında Anayasa, kanun ve İçtüzük hükümleri uyarınca işlem yapılır.

Uygulanacak İçtüzük

MADDE 10. - Siyasî Etik Komisyonun çalışmalarında, bu kanunda açıklık olmayan hallerde, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü hükümleri uygulanır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanının Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü gereğince komisyonlar üzerinde haiz olduğu denetleme yetkisi bu Komisyon için de geçerlidir.

Diğer Hususlar

MADDE 11. - Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin yapamayacakları işlere ilişkin diğer kanunlarda yer alan hükümler saklıdır.

3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu ve 3069 sayılı Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyeliği ile Bağdaşmayan İşler Hakkında Kanunun, bu Kanuna aykırı hükümleri uygulanmaz.

Yürürlük

MADDE 12. - Bu Kanunun 3 üncü maddesi yayımından üç ay sonra, diğer maddeleri ise yayım tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

MADDE 13. - Bu Kanun hükümlerini Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı ile Bakanlar Kurulu yürütür.