Dönem
: 22 Yasama Yılı : 1
T.B.M.M. (S. Sayısı : 161)
Adalet ve Kalkınma Partisi Grup Başkanvekilleri Ankara
Milletvekilleri Salih Kapusuz ve Haluk İpek, Bursa Milletvekili Faruk Çelik,
Hatay Milletvekili Sadullah Ergin ile Ordu Milletvekili Eyüp Fatsa’nın; Türkiye
Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünde Değişiklik Yapılması Hakkında İçtüzük Teklifi
ve
Anayasa
Komisyonu Raporu (2/140)
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA
Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünde Değişiklik
Yapılması Hakkında İçtüzük Teklifi ve gerekçesi ilişikte sunulmuştur.
Gereğini arz ederiz.
Saygılarımızla.
|
|
Salih Kapusuz |
Sadullah Ergin |
Faruk Çelik |
|
|
Ankara |
Hatay |
Bursa |
|
|
AK Parti Grup
Başkanvekili |
AK Parti Grup
Başkanvekili |
AK Parti Grup
Başkanvekili |
|
|
Eyüp Fatsa |
|
Haluk İpek |
|
|
Ordu |
|
Ankara |
|
|
AK Parti Grup
Başkanvekili |
|
AK Parti Grup
Başkanvekili |
GEREKÇE
Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü 16.5.1996 tarihli
ve 424 sayılı Kararla kapsamlı olarak değiştirilmiş ve Meclisin daha hızlı,
verimli, etkin ve sağlıklı çalışabilmesi için değişiklikler yapılmıştır. Söz
konusu Kararla “Temel Kanunlar” başlıklı 91 inci madde düzenlenerek temel kanunları
veya İçtüzüğü bütünüyle değiştiren kanun tasarı ve tekliflerinin Genel Kurulda
özel bir görüşme usulüyle ele alınabilmesi imkânı sağlanmış ve bu tür
tasarıların kısa bir sürede sonuçlandırılabilmesi amaçlanmıştı. Bu maddeye
göre, özel görüşme ve oylama usulünün tespitine, Hükümetin, esas komisyonun
veya grupların teklifi, Danışma Kurulunun oybirliği ile önerisi üzerine Genel
Kurulca karar verilmekteydi.
7.2.2001 tarihli ve 713 numaralı Kararla İçtüzüğün 91
inci maddesi değiştirilerek; temel kanunlar ve İçtüzük yanında ülkenin ekonomik
ve teknolojik gelişimi ile doğrudan ilgili yeniden yapılanma kanunları için de
özel görüşme ve oylama yöntemi belirlenebileceği ve maddeler üzerinde önerge
verilip verilemeyeceğinin Genel Kurulca karara bağlanacağı kabul edilmişti.
Buna hükümetin, esas komisyonun veya grupların teklifi, Danışma Kurulunun
önerisi üzerine Genel Kurulca karar verilebileceği gibi, Danışma Kurulunda
oybirliği sağlanamaması halinde siyasî parti gruplarının önerisi üzerine Genel
Kurulca üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun oyu ile de karar
verilebilecekti. Anayasa Mahkemesi, söz konusu maddedeki “temel kanun” ve
“ülkenin ekonomik ve teknolojik gelişimi ile doğrudan ilgili yeniden yapılanma
kanunları”nın kapsamının açık olmadığı, her tasarı ve teklife özgü biçimde
uygulanacak görüşme ve oylama usulü önceden bilinemeyeceğinden objektiflik
sağlanamayacağı, bu maddenin belirlilik, genellik, soyutluk ve öngörülebilirlik
özellikleri taşımaması nedeniyle, yasama yetkisinin amacına uygun biçimde
kullanılmasına elverişli olmadığı gibi hukuk devleti ilkesiyle de bağdaşmadığı
gerekçeleriyle maddeyi iptal etmiştir.
Anayasa Mahkemesinin iptal gerekçeleri dikkate alınarak
91 inci madde 10.4.2003 tarihli ve 766 numaralı Kararla yeniden düzenlenmiştir.
Bu değişiklikle, temel kanunlar ve İçtüzüğü bütünü ile veya kapsamlı olarak
değiştiren veya yürürlüğe koyan tasarı ve tekliflerin hepsi için geçerli bir
özel görüşme ve oylama yöntemi belirlenmişti. Söz konusu tasarı ve tekliflerin
Genel Kurulda bölümler halinde görüşülmesine ve her bölümün hangi maddelerden
oluşacağına, Hükümetin, esas komisyonun veya grupların teklifi, Danışma
Kurulunun önerisi üzerine Genel Kurulca karar verilebeceği gibi, Danışma
Kurulunda oybirliği sağlanamaması halinde siyasî parti gruplarının önerisi
üzerine Genel Kurulca üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun oyu ile de karar
verilebileceği ve maddeler okunmaksızın bölümlerin ayrı ayrı görüşülüp
oylanacağı, bölümler üzerinde verilen önergelerin kabulü halinde o bölümün
kabul edilen önergeler ile birlikte oylanacağı ve bölümler üzerinde İçtüzüğün
maddelerin görüşülmesi ile ilgili hükümlerinin uygulanacağı hükme bağlanmıştı.
Bu madde de, Anayasa Mahkemesinin 29/04/2003 tarih ve E.2003/30, K.2003/38
sayılı Kararı ile iptal edilmiş ve aynı tarihli K.2003/2 sayılı kararla iptal
kararının Resmî Gazete’de yayımlanacağı güne kadar maddenin yürürlüğü
durdurulmuştur.
766 sayılı
Kararda da temel kanunların tanımı yapılamamış ve kapsamı belirlenememiştir.
Söz konusu Karara ilişkin Anayasa Komisyonunun raporunda temel kanunların
ayrıntısıyla tanımlandığı ancak, bu tanımların madde metnine taşınamadığı görülmektedir.
Teklifimizle
İçtüzüğün 91 inci maddesi yeniden düzenlenmektedir. Gerçekten, İçtüzüğümüzde
kanunlarda ve İçtüzükte kapsamlı değişiklikler yapan veya kapsamlı kanunları
yürürlüğe koyan kanun tasarı ve tekliflerinin daha kısa sürede
sonuçlandırılması ve TBMM Genel Kurulunu uzun sürelerle meşgul etmemesi
açısından özel bir görüşme yönteminin düzenlenmesine ihtiyaç vardır. Diğer ülke
parlamentolarına da bakıldığında, meclislerin hızlı ve verimli çalışmasını sağlamak
için genel yasama yöntemlerinde bazı özel düzenlemelere gittikleri
görülmektedir. Yasama faaliyetlerinin hızlandırılması amacıyla yasama sürecinin
kısaltılması ve görüşmelerin sınırlandırılmasına yönelik farklı ülkelerde değişik
uygulamalar görülmektedir.
İçtüzüğün 91
inci maddesi ile ilgili olarak dikkat edilmesi gereken bir husus, özel yasama
yönteminin hiçbir şekilde komisyon aşamasını kapsamamasıdır. Kanunların detaylı
olarak tartışıldığı ve incelendiği, verilen değişiklik önergelerinin
değerlendirildiği ve tasarı veya teklif üzerinde tam tasarruf yetkisinin
kullanıldığı komisyon aşamasında herhangi bir sınırlama olmaması, zarar
göreceği düşünülen demokratik ilkeler açısından önemli bir güvence
oluşturmaktadır. Bilindiği gibi, yeni Türk Medeni Kanunu Tasarısı iptal edilen
91 inci madde kapsamında bir temel kanun olarak görüşülmüş ve kabul edilmiştir.
Danışma Kurulunun oybirliği ile aldığı önerisi üzerine Genel Kurul tarafından
Türk Medeni Kanunu Tasarısının on bölüm halinde görüşülmesi kabul edilmiştir.
Ancak aylarca süren komisyon çalışmaları sırasında hem kamuoyunun bilgilenmesi
hem de çeşitli baskı gruplarının siyasi partiler ve komisyon üyeleri ile
görüşmek suretiyle tasarıda istedikleri yönde değişiklikler
gerçekleştirilmesini sağlama çabaları için gerekli ortam oluşturulmuştur.
Dolayısıyla tasarının alelacele ve yeterince tartışılmadan kabul edildiğini
söylemek güçtür. Diğer taraftan Türk Medeni Kanunu Tasarısının özel yasama yöntemi
ile görüşülüp kabul edilmesi TBMM Genel Kurulu için çok önemli bir zaman
tasarrufu sağlamıştır.
Teklifimizle
getirilen yeni düzenleme ile, temel kanun kavramı yerine kapsamlı kanunlar
ifadesi kullanılmaktadır. Kanunların ve içtüzüğün en az kırk maddesini
değiştiren veya yürürlüğe koyan tasarı veya tekliflerin Genel Kurulda bölümler
halinde görüşülmesine ve her bölümün en çok onbeş maddeyi geçmemek kaydıyla
hangi maddelerden oluşacağına, Hükümetin, esas komisyonun veya grupların
teklifi, Danışma Kurulunun önerisi üzerine Genel Kurulca karar verilebileceği
gibi, Danışma Kurulunda oybirliği sağlanamaması halinde siyasi parti
gruplarının önerisi üzerine Genel Kurulca karar verilebileceği hükme
bağlanmıştır.
Daha önceki
düzenleme, özel yöntemin Danışma Kurulunda oybirliği sağlanamaması halinde üye
tamsayısının beşte üç çoğunluğunun oyu ile belirlenebilmesini öngörürken,
teklifimizde söz konusu beşte üç çoğunluk nisabına Anayasanın 96 ncı maddesine
aykırılık teşkil edeceği gerekçesiyle yer verilmemiştir. Bilindiği üzere 96 ncı
madde Anayasada, başkaca bir hüküm yoksa TBMM’nin üye tam sayısının en az üçte
biri ile toplanacağını ve toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar
verileceğini hükme bağlamaktadır. Bu hüküm çerçevesinde Genel Kurulun karar
nisaplarının içtüzükte belirlenmesi doğru bulunmamıştır.
Temel kanun
kavramının tanımındaki güçlükler ve İçtüzükte temel kanunların tek tek
belirtilmesinin mümkün olmadığı dikkate alındığında, kapsamlı kanunlar
tanımında madde sayısı ölçü alınarak bir çerçeve çizilmiş ve Genel Kurulca bu
kapsamda oldukları kabul edilen tasarı ve teklifler için objektif ve belirli
bir kıstasa bağlanmış tek bir özel görüşme ve oylama yöntemi düzenlenmiştir. Bu
şekilde, Anayasa Mahkemesinin Kararlarındaki bu maddenin belirlilik, genellik,
soyutluk ve öngörülebilirlik özellikleri taşımaması nedeniyle yasama yetkisinin
amacına uygun biçimde kullanılmasına elverişli olmadığı yönündeki iptal
gerekçeleri de karşılanmış olmaktadır. Bu düzenlemeye göre, bölümler, maddeler
okunduktan sonra ayrı ayrı görüşülecek ancak her maddenin oylaması ayrı
yapılacaktır. İçtüzüğün kanun tasarı ve tekliflerinin Genel Kurulda
görüşülmesine ilişkin 81 inci maddesi hükümleri saklı kalmak kaydıyla
bölümlerin görüşülmesinde ve önerge sayısı ile işlemlerinde maddeler hakkındaki
hükümler uygulanacaktır. Bu hükümler çerçevesinde, kapsamlı kanun olarak kabul
edilen kanun tasarı ve tekliflerinin Genel Kurulda görüşülme prosedürü
şöyledir:
-İçtüzüğün
genel hükümleri çerçevesinde tümü üzerinde görüşmeler ve soru-cevap işlemi
yapıldıktan sonra tasarı veya teklifin maddelerine (bölümlerine) geçilmesi
oylanır. Aksi, Danışma Kurulunun teklifiyle Genel Kurulca kararlaştırılmamışsa;
kanun tasarı ve tekliflerinin tümü hakkında siyasî parti grupları, komisyon ve
Hükümet adına yapılan konuşmalar yirmişer, üyeler tarafından yapılan konuşmalar
onar dakikadır. Soru-cevap süresi yirmi dakikadır.
- Bölümler,
maddeler okunduktan sonra ayrı ayrı görüşülür. Bu görüşmelerde gruplar ve
milletvekilleri bölümdeki her madde ile ilgili görüşlerini açıklayabilecektir.
Aksi, Danışma Kurulunun teklifiyle Genel Kurulca kararlaştırılmamışsa; kanun
tasarı ve tekliflerinin bölümleri hakkında siyasî parti grupları, komisyon ve
Hükümet adına yapılan konuşmalar onar, üyeler tarafından yapılan konuşmalar
beşer dakikadır.
- Tasarı
veya teklifin bölümleri üzerinde on dakika süreyle soru-cevap işlemi yapılır.
- Bölüm
üzerinde verilen önergelerin işlemi yapılır. Milletvekilleri tarafından
Anayasaya aykırılık önergeleri dahil her bölüm için birden fazla madde
değişikliğini içerebilen en fazla yedi önerge verilebilir. Her siyasî parti
grubuna mensup milletvekillerinin birer önerge verme hakkı saklıdır. Bölüm
üzerinde verilen önergeler sadece veriliş sırasına göre okunur ve işleme konur.
Her bir önerge üzerinde yapılan işlemler şöyledir: Başkan önergeye katılıp
katılmadığını komisyona ve Hükümete sorar. Komisyon ve Hükümet katılmama
gerekçelerini kısaca açıklayabilirler. Hükümetin veya komisyonun katılmadığı
önerge, sahibi tarafından beş dakikayı geçmemek üzere açıklanabilir. Önerge
sahibine, gerekçesinin okunmasını istediği önerge hakkında söz verilmez. Birden
fazla madde değişikliğini içeren önergelerdeki her madde hakkındaki
değişikliklerin ayrı ayrı oya konmaları yirmi üye tarafından yazılı olarak
teklif olunmuşsa, bu istem Genel Kurulca görüşmesiz ve işaret oyuyla karara
bağlanır.
Bu düzenleme
ile, milletvekillerine önerge verme konusunda bir sınırlama getirilmemektedir. Her
bölümde birden çok maddeyi kapsayabilen yedi önerge verilebilmekte, her bir önerge
ile bölümde yer alan tüm maddelerde ayrı ayrı değişiklikler yapılabilmektedir.
Örneğin bir bölüm 15 maddeden oluşuyorsa, o bölüm üzerinde verilen bir önergede
15 maddede değişiklik yapılabilecektir. Yedi önergenin de bu şekilde
hazırlanabileceği düşünülürse, bir bölüm üzerinde 105 maddede değişiklik
öngören yedi ayrı önerge verilmesi mümkündür. İçtüzüğün 87 nci maddesine göre
zaten bir madde üzerinde milletvekilleri tarafından en fazla 7 önerge,
dolayısıyla 15 maddede toplam 105 önerge verilebilmektedir. Şu halde, milletvekillerinin
önerge verme haklarında pratikte bir sınırlama söz konusu değildir.
- Bölümler
üzerindeki önergelerin işlemleri tamamlandıktan sonra bölümdeki maddelerin
oylamasına geçilir. Bölüm üzerinde her madde üzerinde görüş bildirmek mümkün
olduğundan maddeler üzerinde ayrıca görüşme açılmaz. Maddelerin oylaması ayrı
ayrı yapılır.
- Tasarı
veya teklifin tümü oylanır.
Teklifimizle
milletvekillerinin yasama faaliyetlerine etkili biçimde katılmalarına imkân
verecek bir düzenleme getirilmeye çalışılmış ve kapsamlı kanunların Genel
Kurulda daha hızlı görüşülmesine imkân tanınarak Meclisimizin çalışmalarında
rasyonelliğin ve verimliliğin artırılması amaçlanmıştır.
Anasaya Komisyonu Raporu
|
|
Türkiye Büyük Millet Meclisi |
|
|
|
Anayasa Komisyonu |
29.5.2003 |
|
|
Esas No. : 2/140 |
|
|
|
Karar No. : 12 |
|
TÜRKİYE BÜYÜK
MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA
Başkanlığınızca
27.5.2003 tarihinde Esas Komisyon olarak
Komisyonumuza havale edilen
“Adalet ve Kalkınma Partisi Grup Başkanvekilleri Ankara Milletvekili
Salih Kapusuz, Bursa Milletvekili Faruk Çelik, Ordu Milletvekili Eyüp Fatsa,
Hatay Milletvekili Sadullah Ergin ile Ankara Milletvekili Haluk İpek'in;
Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünde Değişiklik Yapılması Hakkında İçtüzük
Teklifi (2/140)”; Komisyonumuzun 29.5.2003 ve 10.6.2003 tarihli toplantılarında
görüşülmüştür.
Teklif;
Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü'nün Anayasa Mahkemesince iptal edilen 91
inci Maddesini "kapsamlı
kanunların görüşülmesi" kenar başlığı altında yeniden düzenlemekte
Kanunların veya İçtüzüğün en az kırk maddesini değiştiren veya yürürlüğe koyan tasarı veya tekliflerin
kapsamlı yasa olarak nitelendirilebilmesine imkân tanımakta ve görüşülme usul
ve esaslarını düzenlemektedir.
Teklifin
tümü üzerindeki görüşmelerde; Anayasa Mahkemesinin iptal kararının gerekçesinin
beklenerek düzenleme yapılmasının daha uygun olacağı, önceki iptal kararında
ortaya koyduğu hususlara yeterince özen gösterilmediği ve bu düzenlemenin de
kendi içinde Anayasaya aykırılıklar içerdiği, aleyhte olarak dile getirilmiştir.
Teklifte öngörülen düzenlemenin milletvekilinin yasama sürecine katkısını
sınırlandıran, muhalefetin haklarını kısan bir etki yaratacağı ifade edilmiştir.
Kapsamlı kanunu tespitte madde sayısının 40 olarak belirlenmesinin objektif
olmadığı belirtilmiştir. Ayrıca bu tür belirlemeyle, maddelerin fıkralarının
ayrı maddelere dönüştürülmek suretiyle bu çerçeveye uyan kanun sayısının
artırılabileceği tehlikesine dikkat çekilmiştir.
Teklifin
lehindeki konuşmalarda ise, böyle bir düzenleme yapılmaksızın 500-1000 maddelik
kapsamlı kanunları çıkarmanın mümkün olmayacağı; Anayasa Mahkemesinin uzun süre
iptal gerekçelerini yayımlamaması nedeniyle beklemenin zorluğuna değinilmiş; bu
düzenlemeyle muhalefetin ve milletvekillerinin haklarının azami ölçüde
korunduğu belirtilmiştir.
Avrupa
Birliğine geçiş sürecinde acil olarak çıkarılması gereken kanunlar ve sürenin
giderek azalması Meclisin daha süratli ve verimli çalışmasını zorunlu
kılmaktadır. Önemli olan iktidar ve muhalefet gruplarının güven ve uzlaşma
ortamı içinde ülkenin önünü açacak yasal düzenlemeleri bir an önce
gerçekleştirmesidir.
Teklifin
tümü üzerindeki görüşmelerden sonra verilen bir önergenin kabulü ile Teklif Alt
Komisyona verilmiştir.
Komisyonumuz
10.6.2003 tarihli toplantısında Alt Komisyon raporunu görüşmüştür.
Alt Komisyon
raporunda, hazırladıkları metnin Anayasa Mahkemesinin iptal gerekçelerini
karşıladığı soru-cevap süresi, maddelerin oylanması, konuşma süreleri,
değişiklik önergelerinin görüşülmesi gibi hususların düzenlendiği yer almıştır.
Bu metinde kapsamlı kanunlar hem nitelik hem de madde sayısı olarak
belirlenmekte, her madde için değişiklik önergesi verilme imkânı
getirilmektedir.
Alt Komisyon
raporu üzerindeki görüşmelerde tümü üzerindeki eleştiriler tekrarlanmıştır. 40
maddelik sınırın makul bir nedeni olmadığı, bu düzenlemenin de belirlilik
ilkesini karşılamadığı, hukuk devleti esası ile uyum sağlamadığı belirtilmiştir.
Muhalefetin iktidarı denetleme, eleştirme yollarının açık tutulması gerektiği,
bu düzenleme ile milletvekilleri ve özellikle muhalefetin yasama sürecine
katılma hakkının sınırlandığına dikkat çekilmiştir. Öngörülen düzenlemede
belirlenen sürelerde on beş madde hakkında görüşlerin söylenmesinin mümkün
olmayacağı, bu durumda demokrasinin
anlamına uygun şekilde gerçekleşmeyeceği, çoğunluğun azınlığı baskı
altına alacağı çoğulcu demokrasiden çoğunlukçu demokrasiye geçilmiş olacağı
vurgulanmıştır.
Buna
karşılık dünyanın her yanında böyle düzenlemelere ihtiyaç duyulduğu, getirilen
düzenlemenin en demokratik düzenleme olduğu, kapsamlı kanunların ancak böyle
bir düzenleme ile süratli bir şekilde neticelendirileceği belirtilmiştir.
Anayasa Mahkemesinin de özel görüşme yöntemi getirilmesine karşı olmadığı ancak
temel ya da kapsamlı yasa tanımının belirli olması gereğini aradığı ifade
edilmiştir. Yasama sürecinde
Komisyonları yoğunluk verilmesine engel bir durum olmadığı söylenmiştir.
Komisyonumuzdaki
görüşmeler sırasında bir önerge verilmiştir. Bu önerge ile kapsamlı kanunların
görüşülmesinde ikili bir düzenleme yapılmakta; Danışma Kurulunda oy birliği
sağlanması halinde kapsamlı kanunların Genel Kurulda özel görüşme ve oylama
usulüne tabi tutulmasına Genel Kurulca karar verilmesi öngörülürken oy birliği
sağlanamaması durumunda kapsamlı kanunların görüşülmesi ve oylanmasında
izlenecek usul ayrıntılı olarak düzenlenmektedir.
Bu önerge
Komisyonumuzca oy çokluğu ile kabul edilmiştir.
Teklifin 1
inci maddesi kabul edilen önerge doğrultusunda oya sunulmuş ve Komisyonumuzca
oy çokluğu ile kabul edilmiştir.
Teklifin
yürürlük ve yürütmeyi düzenleyen 2 ve 3 üncü maddeleri ile tümü oya sunulmuş ve
oy çokluğu ile kabul edilmiştir.
Raporumuz,
Genel Kurulun onayına sunulmak üzere Yüksek Başkanlığa saygı ile arz olunur.
|
|
Başkan |
Başkanvekili |
Sözcü |
|
|
Burhan Kuzu |
Atilla Koç |
Mehmet Ali Bulut |
|
|
İstanbul |
Aydın |
Kahramanmaraş |
|
|
Kâtip |
Üye |
Üye |
|
|
Ayhan Sefer Üstün |
Uğur Aksöz |
Hüsrev Kutlu |
|
|
Sakarya |
Adana |
Adıyaman |
|
|
|
(Muhalefet şerhim
eklidir) |
|
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
|
İbrahim Hakkı Aşkar |
Halil Ünlütepe |
Oya Araslı |
|
|
Afyon |
Afyon |
Ankara |
|
|
|
(Muhalefet şerhi
eklidir) |
(Muhalefet şerhim
ektedir) |
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
|
Haluk İpek |
Atila Emek |
Mehmet Salih Erdoğan |
|
|
Ankara |
Antalya |
Denizli |
|
|
|
(Muhalefet şerhim
eklidir) |
|
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
|
Mustafa Nuri Akbulut |
Yılmaz Kaya |
Musa Sıvacıoğlu |
|
|
Erzurum |
İzmir |
Kastamonu |
|
|
|
(Muhalefet şerhim
ektedir) |
|
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
|
Atilla Kart |
Süleyman Sarıbaş |
Mehmet Kurt |
|
|
Konya |
Malatya |
Samsun |
|
|
(Muhalefet şerhim
ektedir) |
|
|
|
|
|
Üye |
|
|
|
|
İlyas Sezai Önder |
|
|
|
|
Samsun |
|
|
|
|
(Muhalefet şerhim
ektedir) |
|
MUHALEFET ŞERHİ
Türkiye
Büyük Millet Meclisi Anayasa Komisyonunda görüşülerek oy çokluğu ile kabul
edilmiş bulunan, "Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünde Değişiklik
Yapılması Hakkında İçtüzük Teklifi"ne aşağıdaki nedenlerle muhalif kalmış
bulunmaktayız;
1 - Çağımızın çoğulcu demokrasilerinde,
muhalefetin ve milletvekillerinin "iktidarı denetleme - eleştirme ve
yönetime katılma" olanaklarının korunması ve bu olanakları kullanma
yollarının her zaman açık tutulması esastır.
Anayasamızın
ve TBMM İçtüzüğünün benimsemiş olduğu yasama yönteminde, milletvekillerinin ve
özellikle muhalefetin denetleme - eleştiri ve katılım olanakları TBMM Genel
Kurulunda yoğunlaşmaktadır. Bu nedenle milletvekillerinin ve muhalefetin bu
olanaklarını Genel Kurulda kısıtlayacak
her düzenleme, ülkemiz koşullarında, demokrasinin olması gereken biçimde
gerçekleşmesini engelleyecek; iktidarın sayısal çoğunluğu ile parlamentoda
mutlak hakimiyet kurmasını sağlayacak; muhalefeti etkisizleştirecek; özgür
tartışma ortamını ortadan kaldırarak milletvekillerinin düşünce ve önerilerini
yasama organına yansıtmasına fırsat bırakmayacak; çoğulcu - katılımcı
demokrasimizin, bir çoğunlukçu demokrasiye dönüşmesine yol açacaktır.
Diğer yandan
TBMM gündeminin ve hangi yasama yönteminin kullanılacağının tayini, tamamen
siyasi iktidarın tercihine bağlı hale gelecektir.
Böyle bir
durumun, Türkiye Cumhuriyeti'ni demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti
olarak tanımlayan Anayasanın 2 nci maddesiyle bağdaşacağı düşünülemez.
2 - Anayasa
Komisyonunda oy çokluğu ile kabul edilmiş olan teklifin çerçeve 1 inci maddesinde
getirilmiş olan düzenlemede, Anayasa Mahkemesinin konuyla ilgili kararlarında
Anayasa'ya aykırı olduğu açıkça belirtilmiş hususlara tekrar yer verilerek
Anayasanın 153 üncü maddesinin son fıkrasının gereğine uyulmamıştır. Bu durum
Anayasanın 2 nci maddesinde belirtilen "hukuk devleti" ve 11 inci
maddesinde yer alan "anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü" ilkelerine aykırı düşmektedir.
3 - Oy
çokluğu ile kabul edilen teklifin çerçeve 1 inci maddesindeki düzenleme,
Anayasa Mahkemesinin 29.4.2003 tarihli kararına konu olan düzenlemeden de
geriye gitmektedir. Çünkü, "kapsamlı yasa" kavramı, "temel yasa
kavramından daha soyut ve esnek bir içerikle tanımlanmıştır. Bu tanımda, hukuk
normunun esası olan "genellik - soyutluluk - öngörülebilirlik ve
süreklilik" unsurları gereği gibi
yer almamaktadır. Bunun yanısıra, getirilen düzenlemeyle "kapsamlı
yasa" tanımı çerçevesinde, kanunların ve içtüzüğün en az 40 maddesini
değiştiren veya yürürlüğe koyan tasarı veya tekliflerin özel yasama yöntemine
tabi tutulmasına imkân tanınması, makul ve objektif nedeni açıklanamayan ve
kötüye kullanılma olasılığı da gözardı edilmemesi gereken bir durumdur.
Bu durum
TBMM' ndeki sayısal çoğunluğun istediği her yasayı "kapsamlı yasa"
kavramı içinde kabul ederek, özel yasama yöntemiyle görüşülmesini sağlamasına
ve istisnai olarak kullanılmasının düşünüldüğü teklifin gerekçesinde belirtilen
özel yasama yöntemini, genel bir uygulama haline getirmesine olanak verecektir.
4 - Bugüne
kadar TBMM'nin 40 tan fazla maddeden oluşan pek çok kanun, tasarı ve teklifini
herhangi bir sorun söz konusu olmaksızın olağan yasama yöntemiyle görüşüp kabul
edebilmiş olması, düzenlemenin dayanağını oluşturan gerekçeyi etkisizleştirmektedir.
Diğer yandan
AB üyelik süreci ve uyum yasalarının bu süreçte hızla çıkarılması gereksinimi,
"sağlıklı ve özgür tartışma ortamı içinde yasa çıkartmak amacı"nı
ötelemeyi gerektirecek bir husus olarak görülmemelidir.
|
Uğur Aksöz |
Oya Araslı |
Halil Ünlütepe |
|
|
|
Adana |
Ankara |
Afyon |
|
|
Atila Emek |
Yılmaz Kaya |
Atilla Kart |
|
|
Antalya |
İzmir |
Konya |
|
|
|
İ. Sezai Önder |
|
|
|
|
Samsun |
|
ADALET VE KALKINMA PARTİSİ GRUP BAŞKANVEKİLLERİ ANKARA
MİLLETVEKİLLERİ SALİH KAPUSUZ VE HALUK İPEK, BURSA MİLLETVEKİLİ FARUK ÇELİK, HATAY
MİLLETVEKİLİ SADULLAH ERGİN İLE ORDU MİLLETVEKİLİ
EYÜP
FATSA’NIN TEKLİFİ
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ İÇTÜZÜĞÜNDE
DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA İÇTÜZÜK TEKLİFİ
MADDE 1. - 5.3.1973
tarihli ve 584 Karar numaralı Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 91 inci
maddesi madde başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“Kapsamlı kanunların görüşülmesi
Madde 91. - Kanunların veya İçtüzüğün en az kırk maddesini
değiştiren veya yürürlüğe koyan tasarı veya tekliflerin Genel Kurulda bölümler
halinde görüşülmesine ve her bölümün en çok onbeş maddeyi geçmemek kaydıyla
hangi maddelerden oluşacağına, Hükümetin, esas komisyonun veya grupların
teklifi, Danışma Kurulunun önerisi üzerine Genel Kurulca karar verilebileceği
gibi, Danışma Kurulunda oybirliği sağlanamaması halinde siyasî parti
gruplarının önerisi üzerine Genel Kurulca karar verilebilir. Bu takdirde
bölümler, maddeler okunduktan sonra ayrı ayrı görüşülür ve bölümdeki maddeler
ayrı ayrı oylanır.
Bölümlerin görüşülmesinde ve önerge sayısı ile işlemlerinde,
madde hakkındaki hükümler uygulanır. Ancak, bölümler üzerindeki önergeler
sadece veriliş sırasına göre okunur ve işlemleri yapılır. Bölümler üzerinde
birden fazla madde değişikliğini içeren önergeler verilebilir. Bu önergelerdeki
her madde hakkındaki değişikliklerin ayrı ayrı oya konmaları yirmi üye
tarafından yazılı olarak teklif olunmuşsa, bu istem GenelKurulca görüşmesiz ve
işaret oyuyla karara bağlanır.
81 inci maddenin diğer hükümleri saklıdır.”
MADDE 2. - Bu İçtüzük hükümleri, yayımı tarihinde yürürlüğe
girer.
MADDE 3. - Bu İçtüzük hükümleri, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından yürütülür.
ANAYASA
KOMİSYONUNUN
KABUL ETTİĞİ METİN
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ İÇTÜZÜĞÜNDE
DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA İÇTÜZÜK TEKLİFİ
MADDE 1.-
5.3.1973 tarihli ve 584 Karar numaralı Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün
91 inci maddesi madde başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“Kapsamlı
kanunların görüşülmesi
Madde 91. -
Toplumsal hayatın geniş bir alanını düzenleyen ve kapsayan kuralları bir araya
getiren, içerdiği hükümler nedeniyle kendi alanındaki mevzuata uyulması gereken
usul ve esaslar ile bu alanda mevzuatın yönelmesi gereken esasları sistematik
ve belirli bir düzen içerisinde gösteren, o alandaki kanunlar arasında ve
bunların uygulanmasında birlikteliği sağlamayı amaçlayan Kanunların ve
İçtüzüğün, en az 40 maddesini değiştiren veya yürürlüğe koyan tasarı veya tekliflerin Genel Kurulda
görüşülmesinde uygulanacak özel görüşme ve oylama usulü tespitine, Hükümetin,
esas komisyonun veya grupların teklifi, Danışma Kurulunun oybirliği ile önerisi
üzerine Genel Kurulca karar verilebilir.
Danışma
Kurulunda oybirliği sağlanamaması halinde, bu kapsamdaki kanunların bölümler
halinde görüşülmesine ve her bölümün en çok 15 maddeyi geçmemek kaydıyla hangi
maddelerden oluşacağına hükümetin, esas komisyonun veya grupların teklifi
üzerine Genel Kurulca karar verilebilir. Bu takdirde bölümler, maddeler
okunduktan sonra ayrı ayrı görüşülür ve bölümdeki maddeler ayrı ayrı oylanır.
Bölümlerin görüşülmesinde ve önerge sayısı ile işlemlerinde, madde hakkındaki
hükümler uygulanır. Ancak, bölümler üzerindeki önergeler sadece veriliş
sırasına göre okunur ve işlemleri yapılır. Bölümler üzerinde birden fazla madde
değişikliğini içeren önergeler verilebilir, bu önergelerdeki her madde hakkındaki
değişiklikler ayrı ayrı oylanır.
81 inci
maddenin diğer hükümleri saklıdır.”
MADDE 2.-
Teklifin 2 nci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.
MADDE 3.-
Teklifin 3 üncü maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.