Dönem : 22 Yasama Yılı : 2
T.B.M.M. (S. Sayısı : 339)
Olağanüstü Hal Bölge Valiliği İhdası Hakkında Kanun Hükmünde
Kararnameye Bir Geçici Madde Eklenmesine Dair 17.12.2003 Tarihli ve 5023 Sayılı
Kanun ile Anayasanın 89 uncu Maddesi Gereğince Cumhurbaşkanınca Bir Daha
Görüşülmek Üzere Geri Gönderme Tezkeresi ve Plan ve
Bütçe Komisyonu Raporu (1/724)
Not. : Kanun Başkanlıkça, Anayasa ve Plan ve Bütçe
komisyonlarına havale edilmiştir.
T.C.
Cumhurbaşkanlığı 29.12.2003
Sayı :
B.01.0.KKB.01-18/A-14-2003-1478
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET
MECLİSİ BAŞKANLIĞINA
İLGİ: 18.12.2003 günlü,
A.01.0.GNS.0.10.00.02-2584/9852 sayılı yazınız.
Türkiye Büyük Millet
Meclisi Genel Kurulu'nca 17.12.2003 gününde kabul edilen 5023 sayılı
"Olağanüstü Hal Bölge Valiliği İhdası Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye
Bir Geçici Madde Eklenmesine Dair Kanun" incelenmiştir:
1- İncelenen Yasa'nın 1.
maddesiyle, 10.07.1987 günlü, 285 sayılı "Olağanüstü Hal Bölge Valiliği
İhdası Hakkında Kanun Hükmünde Kararname"ye eklenen geçici 2. maddede,
"Geçici 1 inci
maddenin yedinci fıkrası gereğince olağanüstü halin bittiği tarihten itibaren
kırkbeş günlük süre içinde mahalli mülki amirliklere müracaat ederek taşıma
ruhsatlarını bulundurma ruhsatına dönüştürmeyenler, bu Kanunun yayımı
tarihinden itibaren altı ay içinde müracaat etmeleri halinde, geçici 1 inci
madde hükmünden yararlandırılır ve bunlar hakkında devam eden soruşturma ve
davalar düşer."
denilmektedir.
Görüldüğü gibi, 285
sayılı Kanun Hükmünde Kararname'ye eklenen geçici 2. maddede,
- Geçici 1. maddenin
yedinci fıkrasında belirtilen süreyi geçirip taşıma ruhsatını bulundurma
ruhsatına dönüştüremeyenlere, incelenen Yasa'nın yayımı gününden başlayarak
altı ay içinde başvurmaları durumunda geçici 1. madde kuralından yararlanma
hakkı verilmiş,
- Bunlar hakkında
sürdürülen soruşturma ve davaların düşürülmesi öngörülmüştür.
Anayasa'nın 87.
maddesinde 03.10.2001 günlü, 4709 sayılı Yasa'yla yapılan değişiklikle, Türkiye
Büyük Millet Meclisi'nin genel ve özel af ilanına karar verebilmesi "üye
tamsayısının beşte üç çoğunluğunun kararı"na bağlanmış; 96. maddesiyle de
toplantı ve karar yeter sayısı için Anayasa'da öngörülen ayrık durumlar saklı
tutulmuştur. 87. maddenin nitelikli çoğunluk arayan bu düzenlemesi karşısında,
Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin genel ve özel af ilanıyla ilgili kararlarında
96. maddede öngörülen karar yeter sayısının (toplantıya katılanların salt
çoğunluğunun) yeterli olamayacağı açıktır.
Bu durumda, incelenen
Yasa'yla 285 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'ye eklenen geçici 2. maddedeki
"bunlar hakkında devam eden soruşturma ve davalar düşer" kuralının
"af" niteliğinde olup olmadığının irdelenmesi gerekmektedir.
Kuşkusuz, incelenen 5023
sayılı Yasa'yla 285 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'ye eklenen geçici 2.
maddede "af" sözcüğü geçmemektedir. Ancak, Anayasa Mahkemesi'nin
çeşitli kararlarında da belirtildiği gibi, hukuksal metinlerin niteliklerinin
saptanabilmesi için, o metinlerin adına ya da sözcüklerine değil, amacına,
içeriklerine ve etkilerine bakılması ve değerlendirmenin buna göre yapılması
gerekmektedir.
285 sayılı Olağanüstü Hal
Bölge Valiliği İhdası Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'nin değişik geçici 1.
maddesinin yedinci fıkrasında, kendilerine bu Yasa'ya göre taşıma ruhsatı
verilenlerin bu ruhsatlarının, olağanüstü halin bitim gününden başlayarak
kırkbeş gün içinde yerel mülki amirliklere başvurulması durumunda, bulundurma
ruhsatına dönüştürüleceği kurala bağlanmıştır.
Olağanüstü hal uygulaması
30.11.2002 gününde kaldırılmış, yurttaşların taşıma ruhsatlarını bulundurma
ruhsatına dönüştürmeleri için öngörülen kırkbeş günlük başvuru süresi
başlamıştır.
Belirtilen süre içinde
başvuruda bulunmayan ve silahını da teslim etmeyenlere ilişkin olarak 6136
sayılı "Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında
Kanun"a aykırı davranmak suçundan dava açılması doğaldır. Bu Yasa'da sözkonusu
durumlar için hürriyeti bağlayıcı ceza ile para cezası öngörülmüştür.
İncelenen Yasa'yla
getirilen geçici 2. maddede, yukarıda belirtilen Yasa'ya göre açılan ve süren
soruşturma ve davaların düşeceği kurala bağlanmıştır.
Anayasa Mahkemesi'nin
18.07.2001 günlü, E.2001/4, K.2001/332 sayılı kararında da belirtildiği gibi,
af, kimi zaman kesinleşmiş cezaları ortadan kaldıran ya da değiştiren, kimi
zaman da kamu davasını düşüren ya da mahkumiyeti bütün sonuçlarıyla birlikte
yok sayan bir yasama tasarrufudur.
İncelenen Yasa'da, 6136
sayılı Yasa'ya aykırı davranma suçundan açılan ve süren soruşturma ve davaların
düşeceğinin öngörülmesi af niteliğindedir. Bu nedenle, Türkiye Büyük Millet
Meclisi Genel Kurulu'nda kabulünde, Anayasa'nın 87. maddesi uyarınca üye
tamsayısının beşte üçünün oyunun aranması gerektiği açıktır.
Oysa, Yasa'nın, Türkiye
Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu'nda, yukarıda belirtilen nitelikli çoğunluk
ile kabul edilmediği anlaşılmaktadır. Nitekim, tutanaklarda oylama sonucuna
ilişkin oy sayılarına yer verilmediği gibi, maddenin üye tam sayısının beşte üç
çoğunluğunun kararı ile kabul edildiğine ilişkin herhangi bir kayıt da yer
almamaktadır.
Anayasa'da, genel
kuraldan ayrılarak toplantı ve karar yeter sayısı için özel düzenlemeler
bulunan durumlarda, herhangi bir itiraz olmasa da, sonradan ortaya çıkabilecek
duraksama ya da tartışmalara yer bırakmamak için toplantı ve karar yeter
sayılarının tutanaklara geçirilmesi gerekmektedir.
Belirtilen duruma göre,
incelenen Yasa, Anayasa'nın 87. maddesinde öngörülen karar yeter sayısı
olmaksızın kabul edilmiş olduğundan, bu maddeye uygun düşmemektedir.
2- Öte yandan,
Anayasa'nın 2. maddesinde, Türkiye Cumhuriyeti'nin bir hukuk devleti olduğu,
36. maddesinde, herkesin, meşru vasıta ve yollardan yararlanarak yargı
mercileri önünde davacı ya da davalı olarak sav ve savunma hakkına sahip
bulunduğu, 38. maddesinde de, suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar hiç
kimsenin suçlu sayılamayacağı belirtilmiştir.
İncelenen 5023 sayılı
Yasa'yla getirilen ve açılmış soruşturmalar ile davaların düşeceğine ilişkin
düzenlemenin,
- Hazırlık soruşturması
yapılarak kamu davası açmaya yeterli kanıt bulunamaması durumunda takipsizlik
kararı ile sonlandırılabilecekler ile,
- Yargılama sonucunda
beraat edebilecekler,
yönünden aleyhte sonuç
doğuracağı açıktır.
Hakkında kimi nedenlerle
kamu davası açılmış kişilerin, hukuk devleti ilkesinin gereği olarak gerçeği
savunup aklanabilmeleri olanaklı iken, seçme hakkı tanınmadan açılmış bulunan
kamu davalarının kendiliğinden ortadan kaldırılması hak arama özgürlüğünün
engellenmesi anlamına gelmektedir.
Nitekim, Anayasa
Mahkemesi'nin 18.07.2001 günlü, E.2001/4, K.2001/332 sayalı kararı ile, 4616
sayılı "23 Nisan 1999 Tarihine Kadar İşlenen Suçlardan Dolayı Şartla Salıverilmeye,
Dava ve Cezaların Ertelenmesine Dair Kanun"un ilgili maddeleri, yukarıdaki
gerekçeyle iptal edilmiştir.
Bu nedenle, incelenen
Yasa, hak arama özgürlüğünü kısıtlayıcı içeriğiyle Anayasa'nın 2. ve 36.
maddelerine de uygun düşmemektedir.
Yayımlanması yukarıda
açıklanan gerekçelerle uygun görülmeyen 5023 sayılı "Olağanüstü Hal Bölge
Valiliği İhdası Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye Bir Geçici Madde
Eklenmesine Dair Kanun", Türkiye Büyük Millet Meclisi'nce bir kez daha
görüşülmesi için, Anayasa'nın değişik 89 ve 104. maddeleri uyarınca ilişikte
geri gönderilmiştir.
Ahmet Necdet Sezer
Cumhurbaşkanı
Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu
Türkiye
BüyükMillet Meclisi
Plan ve Bütçe
Komisyonu 13.1.2004
Esas No. : 1/724
Karar No : 69
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET
MECLİSİ BAŞKANLIĞINA
Türkiye Büyük Millet
Meclisi Genel Kurulunca görüşülerek kabul edilen ve yayımlanmak üzere
18.12.2003 tarihinde Cumhurbaşkanlığı yüce makamına sunulan 17.12.2003 tarihli
ve 5023 sayılı "Olağanüstü Hal Bölge Valiliği İhdası Hakkında Kanun
Hükmünde Kararnameye Bir Geçici Madde Eklenmesine Dair Kanun"
Cumhurbaşkanınca Anayasanın değişik 89 ve 104 üncü maddeleri uyarınca
yayımlanması uygun bulunmayarak, bir daha görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet
Meclisi Başkanlığına geri gönderilmiş ve Başkanlıkça 5.1.2004 tarihinde
gerekçeli geri gönderme tezkeresi ile birlikte tali komisyon olarak Anayasa
Komisyonuna, esas komisyon olarak da Komisyonumuza havale edilmiştir.
Bu defa, Komisyonumuzun
13.1.2004 tarihinde yaptığı 26 ncı birleşimde anılan Kanun ile geri gönderme
tezkeresi, İçişleri Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Adalet Bakanlığı ve Emniyet
Genel Müdürlüğü temsilcilerinin katılımlarıyla incelenip, görüşülmüştür.
Cumhurbaşkanlığının geri
gönderme tezkeresinde;
- Anayasanın 87 nci
maddesinde 3.10.2001 tarihinde ve 4709 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle,
Türkiye Büyük Millet Meclisinin genel ve özel af ilanına karar verebilmesi, üye
tam sayısının beşte üç çoğunluğunun kararına bağlanmış olduğu ve bu özel
düzenlemeye uyulmasının zorunlu olduğu,
- 285 sayılı Olağanüstü
Hal Bölge Valiliği İhdası Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin değişik geçici 1
inci maddesinin yedinci fıkrasında, kendilerine bu Kanuna göre taşıma ruhsatı
verilenlerin, bu ruhsatlarının, olağanüstü halin bitim gününden başlayarak kırk
beş gün içinde yerel mülki amirliklere başvurulması durumunda, bulundurma
ruhsatına dönüştürüleceğinin kurala bağlanmış olduğu, belirtilen süre içinde
başvuruda bulunmayan ve silahını teslim etmeyenlere ilişkin olarak 6136 sayılı Ateşli
Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanuna aykırı davranmak
suçundan dava açılmasının doğal olduğu, bu Kanunda söz konusu durumlar için
hürriyeti bağlayıcı ceza ile para cezasının öngörülmüş olduğu,
- 5023 sayılı Kanunla
getirilen geçici 2 nci maddede, 6136 sayılı Kanuna göre açılan ve süren
soruşturma ve davaların düşeceğinin kurala bağlandığı ve bu durumun af niteliği
taşıdığı, bu nedenle, 5023 sayılı Kanunun Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel
Kurulunda kabulünde, Anayasanın 87 nci maddesi uyarınca üye tamsayısının beşte
üçünün oyunun aranması gerektiği,
- Anayasanın 2 nci
maddesinde, Türkiye Cumhuriyetinin bir hukuk devleti olduğu, 36 ncı maddesinde,
herkesin meşru vasıta ve yollardan
yararlanarak yargı mercileri önünde davacı ya da davalı olarak sav ve savunma hakkına sahip bulunduğu, 38
inci maddesinde de, suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar hiç kimsenin suçlu
sayılamayacağının belirtildiği,
- 5023 sayılı Kanunla
getirilen ve açılmış soruşturmalar ile davaların düşeceğine ilişkin
düzenlemenin; hazırlık soruşturması yapılarak kamu davası açmaya yeterli kanıt
bulunmaması durumunda takipsizlik kararı ile sonuçlandırılabilecekler ve
yargılama sonucunda beraat edebilecekler açısından aleyhte sonuç doğuracağı,
- Hakkında kimi
nedenlerle kamu davası açılmış kişilerin, hukuk devleti olma ilkesinin gereği
olarak gerçeği savunup aklanabilmeleri
olanaklı iken, seçme hakkı tanımadan, açılmış bulunan kamu davalarının
kendiliğinden ortadan kaldırılmasının hak arama özgürlüğünün engellenmesi anlamına
geldiği, bu nedenle 5023 sayılı Kanunun hak arama özgürlüğünü kısıtlayıcı
içeriğiyle Anayasanın 2 ve 36 ncı maddelerine uygun düşmediği,
Şeklindeki
değerlendirmeler sonucunda, 5023 sayılı Kanun Türkiye Büyük Millet Meclisince
bir daha görüşülmesi için, Anayasanın 89 ve 104 üncü maddeleri uyarınca
Cumhurbaşkanınca geri gönderilmiştir.
Komisyonumuzda, Kanun ve
geri gönderme tezkeresi üzerinde yapılan görüşmeler sonucunda,
Kanunun;
-1 inci maddesi ile 285
sayılı Olağanüstü Hal Bölge Valiliği İhdası Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye
eklenen geçici 2 nci maddenin sonuna, Cumhurbaşkanının geri gönderme
tezkeresinin gerekçesi doğrultusunda, kişilere Anayasanın 2 nci maddesindeki
hukuk devleti olma ve 36 ncı maddesindeki, herkesin meşru vasıta ve yollardan
yargı mercileri önünde davacı ya da davalı olarak söz ve savunma hakkına sahip
bulunduğu hükümleri ile 38 inci maddesindeki suçluluğu hükmen sabit oluncaya
kadar kimsenin suçlu sayılamayacağı hükümlerine uygun olarak kişilerin
haklarında devam eden soruşturma ve davalarda gerçeği savunup aklanabilmelerine
imkân tanıyan bir cümlenin eklenmesi suretiyle,
- Yürürlük ve yürütmeye
ilişkin 2 ve 3 üncü maddeleri ise,
Aynen kabul edilmiştir.
Raporumuz Genel Kurulun
onayına sunulmak üzere Yüksek Başkanlığa saygı ile arz olunur.
|
|
Başkan |
Başkanvekili |
Sözcü |
|
|
Sait Açba |
M. Altan Karapaşaoğlu |
Sabahattin Yıldız |
|
|
Afyon |
Bursa |
Muş |
|
|
Kâtip |
Üye |
Üye |
|
|
MehmetSekmen |
Mahmut Göksu |
Mehmet Melik Özmen |
|
|
İstanbul |
Adıyaman |
Ağrı |
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
|
Ruhi Açıkgöz |
Mehmet Zekai Özcan |
Yakup Kepenek |
|
|
Aksaray |
Ankara |
Ankara |
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
|
Ali Osman Sali |
Aziz Akgül |
Mustafa Zeydan |
|
|
Balıkesir |
Diyarbakır |
Hakkâri |
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
|
Birgen Keleş |
Ali Kemal Kumkumoğlu |
Kemal Kılıçdaroğlu |
|
|
İstanbul |
İstanbul |
İstanbul |
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
|
M.Mustafa Açıkalın |
Hakkı Akalın |
Mehmet Ceylan |
|
|
İstanbul |
İzmir |
Karabük |
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
|
Taner Yıldız |
Mustafa Ünaldı |
Gürol Ergin |
|
|
Kayseri |
Konya |
Muğla |
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
|
Kazım Türkmen |
Erol Aslan Cebeci |
Musa Uzunkaya |
|
|
Ordu |
Sakarya |
Samsun |
|
|
|
Üye |
|
|
|
|
Mehmet Akif Hamzaçebi |
|
|
|
|
Trabzon |
|
ANAYASANIN 89 UNCU
MADDESİ GEREĞİNCE CUMHURBAŞKANINCA BİR DAHA GÖRÜŞÜLMEK ÜZERE GERİ
GÖNDERİLEN KANUN
OLAĞANÜSTÜ HAL BÖLGE VALİLİĞİ İHDASI HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDE
KARARNAMEYE BİR GEÇİCİ MADDE EKLENMESİNE DAİR KANUN
Kanun No. : 5023 Kabul
Tarihi : 17.12.2003
MADDE 1. - 10.7.1987
tarihli ve 285 sayılı Olağanüstü Hal Bölge Valiliği İhdası Hakkında Kanun
Hükmünde Kararnameye aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
GEÇİCİ MADDE 2. - Geçici
1 inci maddenin yedinci fıkrası gereğince olağanüstü halin bittiği tarihten
itibaren kırkbeş günlük süre içinde mahallî mülkî amirliklere müracaat ederek
taşıma ruhsatlarını bulundurma ruhsatına dönüştürmeyenler, bu Kanunun yayımı
tarihinden itibaren altı ay içinde müracaat etmeleri halinde, geçici 1 inci
madde hükmünden yararlandırılır ve bunlar hakkında devam eden soruşturma ve
davalar düşer.
MADDE 2. - Bu Kanun
yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 3. - Bu Kanun
hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
PLAN VE BÜTÇE
KOMİSYONUNUN KABUL ETTİĞİ METİN
OLAĞANÜSTÜ HAL BÖLGE VALİLİĞİ İHDASI HAKKINDA KANUN HÜKMÜNDE
KARARNAMEYE BİR GEÇİCİ MADDE EKLENMESİNE DAİR KANUN
MADDE 1. - 10.7.1987
tarihli ve 285 sayılı Olağanüstü Hal Bölge Valiliği İhdası Hakkında Kanun
Hükmünde Kararnameye aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
“GEÇİCİ MADDE 2. - Geçici
1 inci maddenin yedinci fıkrası gereğince olağanüstü halin bittiği tarihten
itibaren kırkbeş günlük süre içinde mahallî mülkî amirliklere müracaat ederek
taşıma ruhsatlarını bulundurma ruhsatına dönüştürmeyenler, bu Kanunun yayımı
tarihinden itibaren altı ay içinde müracaat etmeleri halinde, geçici 1 inci
madde hükmünden yararlandırılır ve bunlar hakkında devam eden soruşturma ve
davalar düşer. Ancak soruşturma veya dava dosyasının bulunduğu yargı merciine
başvurmak suretiyle soruşturmaya veya davaya devam edilmesini istediklerini
bildirenler hakkında soruşturma veya davaya devam olunur.”
MADDE 2.- Kanunun 2 nci
maddesi aynen kabul edilmiştir.
MADDE 3.- Kanunun 3 üncü
maddesi aynen kabul edilmiştir.