T.B.M.M. (S. Sayısı : 579)
Türk Vatandaşlığı
Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin
Kanun Tasarısı ve İçişleri Komisyonu Raporu (1/815)
Not : Tasarı, Başkanlıkça Adalet ve İçişleri komisyonlarına
havale edilmiştir.
|
|
T.C. |
|
|
|
Başbakanlık |
13.5.2004 |
|
|
Kanunlar ve Kararlar |
|
|
|
Genel Müdürlüğü |
|
|
|
Sayı :
B.02.0.KKG.0.10/101-777/2284 |
|
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET
MECLİSİ BAŞKANLIĞINA
İçişleri Bakanlığınca hazırlanan ve Başkanlığınıza arzı
Bakanlar Kurulunca 10.5.2004 tarihinde kararlaştırılan “Türk Vatandaşlığı
Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısı” ile gerekçesi ilişikte
gönderilmiştir.
Gereğini arz ederim.
Recep Tayyip Erdoğan
Başbakan
GENEL GEREKÇE
403 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 29
uncu maddesi; 403 sayılı Kanun gereğince Türk vatandaşlığını kaybeden
kişilerin, kayıp tarihinden başlayarak yabancı muamelesine tâbi tutulacağı,
ancak, Kanunun 33 ve 35 inci maddelerindeki hükümler saklı kalmak kaydıyla doğumla
Türk vatandaşlığını kazanmış olup da sonradan Bakanlar Kurulundan çıkma izni
almak suretiyle yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanan kişilerin ve bunların
kanuni mirasçılarının, Türkiye Cumhuriyetinin millî güvenliği ve kamu düzenine
ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla ülkede ikâmet, seyahat, çalışma, miras,
taşınır ve taşınmaz mal iktisabı ile ferağı gibi konularda Türk vatandaşlarına
tanınan haklardan aynen yararlanmaya devam edecekleri hükümlerini amirdir.
Türkiye dışında yaşayan vatandaşlarımız,
bulundukları ülkelerde siyasi, ekonomik, kültürel ve sosyal açıdan daha etkin
olabilmek için gayret göstermektedirler. Ancak, Almanya, Avusturya, Danimarka,
Hollanda gibi vatandaşlarımızın yoğun olduğu ve çifte vatandaşlığı kabul
etmeyen ülkelerde yaşayan vatandaşlarımız, söz konusu avantajlardan
yararlanabilmek için bulundukları ülke vatandaşlığına geçme durumunda
kalmaktalar ve bunun için de zorunlu olarak Türk vatandaşlığından çıkma izni
talep etmektedirler. Ancak, Avusturya ve Hollanda'da yaşayan vatandaşlarımız,
Türk vatandaşlığından çıkma izin işlemleri neticelenmeden, bulundukları ülkenin
vatandaşlığını kazanmaktadırlar. Bunun yanında 2000 yılında Alman vatandaşlık
mevzuatında yapılan değişiklikle, Almanya'da doğan çocuklara doğumla Alman
vatandaşlığı verilmekte ve bu vatandaşlarımız 18-23 yaşları arasında Alman
vatandaşlığını veya Türk vatandaşlığını tercih etmek durumunda kalmaktadırlar.
403 sayılı Kanunun 29 uncu maddesinde
geçen "Ancak, doğumla Türk Vatandaşlığını kazanmış olup da sonradan Bakanlar
Kurulundan çıkma izni almak suretiyle yabancı bir devlet vatandaşlığını kazanan
kişiler ve bunların kanuni mirasçıları," hükmü nedeniyle maddede sayılan
haklardan sadece çıkma izni almak suretiyle yabancı bir devlet vatandaşlığını
kazanan kişiler yararlanabilmekte, çıkma izni almadan başka bir devletin
vatandaşlığını kazananlar ise daha sonra çıkma izni alsalar da sayılan
haklardan yararlanamamaktadırlar.
Bunun yanında, Kanunun 29 uncu maddesinde
söz konusu kişilere Türkiye'de tanınan haklar konusunda, uygulamadan
kaynaklanan sorunlar ve kurumların taşra teşkilatlarının farklı yorumları
nedeniyle tereddütler yaşanmaktadır.
Yapılan değişiklikle, vatandaşlarımız
çıkma iznini almadan diğer ülkenin vatandaşlığını kazanmışsa maddede sayılan
haklardan yararlanabilecektir.
Ayrıca Kanunun 29 uncu maddesindeki
"ülkede ikamet, seyahat, çalışma, miras, taşınır ve taşınmaz mal iktisabı
ile ferağı gibi konularda Türk Vatandaşlarına tanınan haklardan aynen
yararlanmaya devam ederler" hükmü, "Türkiye Cumhuriyetinin millî
güvenliğine ve kamu düzenine ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla, askerlik
hizmetini yapma yükümlülüğü ve seçme-seçilme, kamu görevlerine girme ve muafen
araç veya ev eşyası ithal etme hakları" istisnaları sayıldıktan sonra
"sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı kalmak ve bu hakların
kullanımında ilgili kanunlardaki hükümlere tâbi olmak şartıyla Türk
vatandaşlarına tanınan haklardan aynen yararlanmaya devam ederler"
şeklinde değiştirilerek, söz konusu haklar genişletilmektedir.
MADDE GEREKÇELERİ
Madde l. - Madde ile 403 sayılı Türk
Vatandaşlığı Kanununun 29 uncu maddesi yeniden düzenlenmektedir. Doğumla Türk
vatandaşı olup da çıkma izni almadan başka bir devletin vatandaşlığını
kazananların maddede sayılan haklardan yararlanabilmeleri için düzenleme
yapılmıştır.
Ayrıca Kanunun 29 uncu maddesindeki
"ülkede ikamet, seyahat, çalışma, miras, taşınır ve taşınmaz mal iktisabı
ile ferağı gibi konularda Türk Vatandaşlarına tanınan haklardan aynen
yararlanmaya devam ederler" hükmü, "Türkiye Cumhuriyetinin millî
güvenliğine ve kamu düzenine ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla, askerlik
hizmetini yapma yükümlülüğü ve seçme-seçilme, kamu görevlerine girme ve muafen
araç veya ev eşyası ithal etme hakları" istisnaları sayıldıktan sonra "sosyal
güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı kalmak ve bu hakların kullanımında
ilgili kanunlardaki hükümlere tâbi olmak şartıyla Türk vatandaşlarına tanınan
haklardan aynen yararlanmaya devam ederler" şeklinde değiştirilerek, söz
konusu haklar genişletilmektedir.
Maddede Türk vatandaşlığını kaybeden
kişilerin, kayıp tarihinden itibaren yabancı muamelesine tâbi tutulacağına
ilişkin genel hüküm aynen korunmaktadır. Bu hükme göre Türk vatandaşlığını
çıkma izni dışındaki yollardan biriyle kaybeden kişiler yabancı muamelesine
tâbi tutulacaktır.
Türk Vatandaşlığı Kanununda yer alan ve
vatandaşlığa alınma kararının kapsamlı iptalini düzenleyen 33 üncü madde ile
Türk vatandaşlığından çıkarılan kişilerin durumunu düzenleyen 35 inci madde
hükümleri saklı tutulmuştur.
Madde 2. - Yürürlük maddesidir.
Madde 3. - Yürütme maddesidir.
İçişleri Komisyonu Raporu
|
|
Türkiye Büyük Millet
Meclisi |
|
|
|
İçişleri Komisyonu |
10.6.2004 |
|
|
Esas No. : 1/815 |
|
|
|
Karar No. : 68 |
|
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA
İçişleri Bakanlığınca hazırlanarak
Bakanlar Kurulunca, 13.5.2004 tarihinde Başkanlığınıza sunulan, "Türk
Vatandaşlığı Kanununda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun Tasarısı",
Başkanlığınızca, 21.5.2004 tarihinde esas Komisyon olarak Komisyonumuza; tali
komisyon olarak da Adalet Komisyonuna havale edilmiş ve Komisyonumuz, 9.6.2004
tarihli otuzdördüncü toplantısında, İçişleri, Dışişleri ve Adalet bakanlıkları
temsilcilerinin de katılımıyla Tasarıyı inceleyip görüşmüştür.
Tasarı ile üç temel değişiklik
öngörülmektedir:
1. 403 sayılı Kanunun 29 uncu maddesindeki
"sonradan" sözcüğü madde metninden çıkarılmakta ve çıkma izni
almadan, yabancı devlet vatandaşlığını kazananların, bu yabancı devlet
vatandaşlığını kazandıktan sonra çıkma izni almaları halinde de maddede belirtilen
haklardan yararlanmaları öngörülmektedir. Diğer bir ifadeyle yurt dışındaki
vatandaşlarımızın, yabancı devlet vatandaşlığını kazanmaları halinde ülkemizde
de çeşitli haklardan yararlanmaları, bakanlar kurulundan çıkma izni almış
olmalarına bağlanmakta, bu iznin alınma zamanı konusundaki sınırlama
kaldırılmaktadır.
2. Bu tür kişilerin ülkemizde
yararlanacakları hakları saymak yerine, yararlanamayacakları haklar
sayılmıştır. Böylece hem uygulamadaki tereddütler giderilmiş, hem de kapsamdaki
haklar genişletilmiştir.
3. Bu haklardan yararlanacak kişiler,
yukarıda belirtilen kişilerle bunların kanuni mirasçıları değil, sadece, bu
kişilerle bunların çıkma belgesinde kayıtlı olmayan reşit çocukları olarak
sınırlandırılmıştır. Böylece ilgilinin tüm kanuni mirasçılarının haksız yere bu
haklardan yararlanmasının önüne geçilmiştir.
Tasarının gerekçesinin beşinci
paragrafında, "Yapılan değişiklikle, vatandaşlarımız çıkma iznini almadan
diğer ülkenin vatandaşlığını kazanmışsa maddede sayılan haklardan
yararlanabilecektir." cümlesi yer almaktadır. Gerçekten de vatandaşlarımız
çıkma izni almadan da bu haklardan yararlanabilecektir. Ancak bu hakları elde
etmek için yabancı ülke vatandaşlığının kazanılmasından sonra vatandaşlıktan
çıkma gerekmektedir. Dolayısıyla sözkonusu cümlenin, "Yapılan
değişiklikle, vatandaşlarımız çıkma iznini almadan da diğer ülkenin
vatandaşlığını kazanmışsa, sonradan çıkma izni alınması koşuluyla, maddede
sayılan haklardan yararlanabilecektir." biçiminde anlaşılması gerekir.
Tasarının tümü üzerinde yapılan görüşmeler
sırasında, hükümet adına yapılan tamamlayıcı açıklamalarda;
• Yapılacak kanun değişikliği ile
yaşanmakta olan bir sıkıntının giderileceği,
• Yurt dışında yaşayan ve çalışan
vatandaşlarımızın sosyal, ekonomik ve siyasi haklar nedeniyle bulundukları ülke
vatandaşlığına geçtikleri,
• Ancak ülkemizdeki hak ve çıkarları
nedeniyle Türk Vatandaşlığını da bırakmak istemedikleri,
• Çifte vatandaşlığı kabul etmeyen
ülkelerin bu durumu tespit ettiklerinde bu durumdakileri kendi vatandaşlıklarından
çıkarma yoluna gittikleri,
• Kanun Tasarısı ile bu sıkıntının
giderilmeye çalışıldığı,
• Tasarıdaki değişikliğin çok sayıda Türk
Vatandaşının yaşadığı yabancı ülkelerde ve özellikle Almanya'da vatandaşlarımız
tarafından dikkatle izlendiği,
• Kanun Tasarısının kapsamının askerlik
yapmama, seçme ve seçilme hakkı tanımama, kamu görevine seçilememe, araç ve ev
eşyası ithali yapamama gibi menfi istisnalar sayılarak genişletildiği,
• Yabancı ülke vatandaşlığında çıkma izni
alarak vatandaşlıktan çıkanların yurda kesin dönüş yapmaları halinde yeniden
Türk Vatandaşlığına alınmalarının mümkün olduğu,
• Eskiden Bakanlar Kurulu onayına bağlı
olan bu işlemin yapılan yeni düzenlemeyle İçişleri Bakanlığının onayına
bırakıldığı,
Belirtilmiştir.
Tasarının tümü üzerinde yapılan bu
görüşmelerden sonra, Tasarının tümü benimsenerek maddelerin görüşülmesine
geçilmesi kararlaştırılmıştır.
Tasarının 1 inci maddesi üzerinde yapılan
görüşmeler sırasında,
• Madde gerekçesinde, "Kanunun 29
uncu maddesinde söz konusu kişilere Türkiye'de tanınan haklar konusunda,
uygulamadan kaynaklanan sorunlar ve kurumların taşra teşkilatlarının farklı
yorumları nedeniyle tereddütler yaşanmaktadır." ifadesinin bulunduğu;
Kanun değişikliği yerine bir genelge ile bu durumun düzeltilmesinin mümkün olup
olmayacağı,
• Söz konusu maddede, 4112 sayılı Kanunla
1999 yılında yapılan değişiklikte bu sorunun neden giderilmediği,
Soruları sorulmuştur.
• Cevaben yapılan açıklamalarda,
• Kurumların taşra teşkilatlarının
hepsinin aynı bakanlığa bağlı olmayıp itirazlarının kanun metnine yönelik
olduğu; örneğin Tapu Müdürlüğünün işlem yaparken kanunda yeteri derecede açık
bir ifade aradığı ve Tasarıyla bu açıklığın sağlanmış olduğu,
• Vatandaşlık Kanununda 1999 yılında
yapılan değişikliğin ardından Alman vatandaşlık mevzuatında 2000 yılında
değişiklik yapıldığı ve bu nedenle söz konusu Kanun Tasarısının hazırlandığı,
Belirtilmiştir.
Tasarının 1 inci maddesi ile yürürlük ve
yürütmeye ilişkin 2 ve 3 üncü maddeleri Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.
Raporumuz, Genel Kurula sunulmak üzere arz
olunur.
|
|
Başkan |
Başkanvekili |
Sözcü |
|
|
Tevfik Ziyaeddin
Akbulut |
Ali Sezal |
Şükrü Önder |
|
|
Tekirdağ |
Kahramanmaraş |
Yalova |
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
|
Ali Küçükaydın |
Şevket Gürsoy |
Şevket Orhan |
|
|
Adana |
Adıyaman |
Bursa |
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
|
Ali Yüksel Kavuştu |
Mehmet Sait Armağan |
Sıdıka Sarıbekir |
|
|
Çorum |
Isparta |
İstanbul |
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
|
Nusret Bayraktar |
Hakkı Ülkü |
Mehmet S. Kesimoğlu |
|
|
İstanbul |
İzmir |
Kırklareli |
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
|
Mehmet Sefa Sirmen |
Ali Oksal |
Abdullah Veli Seyda |
|
|
Kocaeli |
Mersin |
Şırnak |
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
|
Şevket Arz |
Mehmet Kartal |
Mehmet Erdemir |
|
|
Trabzon |
Van |
Yozgat |
HÜKÜMETİN
TEKLİF ETTİĞİ METİN
TÜRK
VATANDAŞLIĞI KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA İLİŞKİN
KANUN TASARISI
MADDE 1. - 11.2.1964 tarihli ve 403 sayılı Türk Vatandaşlığı
Kanununun 29 uncu maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“Madde 29. - Bu Kanun gereğince Türk vatandaşlığını kaybeden
kişiler, kayıp tarihinden başlayarak yabancı muamelesine tâbi tutulur. Ancak
doğumla Türk vatandaşı olup da, İçişleri Bakanlığından vatandaşlıktan çıkma
izni alanlar ve bunların vatandaşlıktan çıkma belgesinde kayıtlı reşit olmayan
çocukları; Türkiye Cumhuriyetinin millî güvenliğine ve kamu düzenine ilişkin
hükümler saklı kalmak kaydıyla, askerlik hizmetini yapma yükümlülüğü ve seçme-seçilme,
kamu görevlerine girme ve muafen araç veya ev eşyası ithal etme hakları
dışında, sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı kalmak ve bu
hakların kullanımında ilgili kanunlardaki hükümlere tâbi olmak şartıyla Türk
vatandaşlarına tanınan haklardan aynen yararlanmaya devam ederler. Kanunun 33
ve 35 inci madde hükümleri saklıdır.”
MADDE 2. - Bu Kanun, yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 3. - Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu
yürütür.
İÇİŞLERİ KOMİSYONUNUN
KABUL
ETTİĞİ METİN
TÜRK VATANDAŞLIĞI
KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA İLİŞKİN
KANUN TASARISI
MADDE 1. - Tasarının 1 inci maddesi Komisyonumuzca aynen
kabul edilmiştir.
MADDE 2. - Tasarının 2 nci maddesi Komisyonumuzca aynen
kabul edilmiştir.
MADDE 3. - Tasarının 3 üncü maddesi Komisyonumuzca aynen
kabul edilmiştir.
|
|
Recep Tayyip Erdoğan |
|
|
|
|
|
|
Başbakan |
|
|
|
|
|
|
Dışişleri
Bak. ve Başb. Yrd. |
Devlet
Bak. ve Başb. Yrd. |
Devlet
Bak. ve Başb. Yrd. |
|
|
|
|
A. Gül |
A. Şener |
M. A. Şahin |
|
|
|
|
Devlet
Bakanı |
Devlet
Bakanı |
Devlet
Bakanı V. |
|
|
|
|
B. Atalay |
A. Babacan |
B. Atalay |
|
|
|
|
Devlet
Bakanı |
Devlet
Bakanı |
Adalet
Bakanı |
|
|
|
|
G. Akşit |
K. Tüzmen |
C. Çiçek |
|
|
|
|
Millî
Savunma Bakanı |
İçişleri
Bakanı |
Maliye
Bakanı |
|
|
|
|
M. V. Gönül |
A. Aksu |
K. Unakıtan |
|
|
|
|
Millî
Eğitim Bakanı |
Bayındırlık
ve İskân Bakanı |
Sağlık
Bakanı |
|
|
|
|
H. Çelik |
Z. Ergezen |
R. Akdağ |
|
|
|
|
Ulaştırma
Bakanı V. |
Tarım ve
Köyişleri Bakanı V. |
Çalışma
ve Sos. Güv. Bakanı |
|
|
|
|
K. Unakıtan |
M. H. Güler |
M. Başesgioğlu |
|
|
|
|
Sanayi
ve Ticaret Bakanı |
En. ve
Tab. Kay. Bakanı |
Kültür
ve Turizm Bakanı |
|
|
|
|
A. Coşkun |
M. H. Güler |
E. Mumcu |
|
|
|
|
|
Çevre ve
Orman Bakanı |
|
|
|
|
|
|
O. Pepe |
|
|
|