Dönem : 22           Yasama Yılı : 2

 

T.B.M.M.  (S. Sayısı : 407)

 

Kooperatifler Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısı ve Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabiî Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu Raporu (1/782)

 

                         T.C.

            Başbakanlık                  2.4.2004

Kanunlar ve Kararlar

    Genel Müdürlüğü

Sayı : B.02.0.KKG.0.10/101-784/1511

 

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca hazırlanan ve Başkanlığınıza arzı Bakanlar Kurulunca 3.3.2004 tarihinde kararlaştırılan “Kooperatifler Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısı” ile gerekçesi ilişikte gönderilmiştir.

Gereğini arz ederim.

                        Recep Tayyip Erdoğan

                                       Başbakan

 

GENEL GEREKÇE

1163 sayılı Kooperatifler Kanununun 1 inci ve 9 uncu maddelerinde getirilen kısıtlama nedeniyle kooperatiflere şirket, sendika, vakıf gibi tüzel kişiler ortak olamamaktadır. Bu husus özellikle organize sanayi bölgelerindeki kooperatifler gibi küçük işletmelerin yoğun olarak faaliyet gösterdiği yerlerde işyerlerinin büyümesini ve verimli çalışmasını engellemektedir. Bu durumda özel hukuk tüzel kişileri de kooperatiflere kendileri ortak olamadıklarından gerçek kişileri kullanma yoluna gitmekte, bu da hukukî, malî ve idarî bir çok soruna yol açmaktadır.

Bu nedenle 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun 1 inci ve 9 uncu maddelerinde değişiklik yapılarak şirket, sendika, vakıf gibi tüzel kişilere de kooperatiflere ortak olma imkânı sağlanması bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmıştır.

Tasarı bu amaçla hazırlanmıştır.

MADDE GEREKÇELERİ

Madde 1. - Madde ile; tüzel kişilere kooperatif ortağı olma imkânı tanınmıştır.

Madde 2. - Madde ile; özel hukuk tüzel kişilerinin de kooperatif ortağı olmaları sağlanarak kooperatiflerin ekonomik güçlerinin ve etkinliklerinin artırılması amaçlanmıştır.

Madde 3. - Yürürlük maddesidir.

Madde 4. - Yürütme maddesidir.

 

Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabiî Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu Raporu

Türkiye Büyük Millet Meclisi

             Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabiî Kaynaklar,                    16.4.2004

Bilgi ve Teknoloji Komisyonu

Esas No. : 1/782

Karar No. : 34

 

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca hazırlanarak 2.4.2004 tarihinde Başkanlığınıza sunulan "Kooperatifler Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısı", Başkanlığınızca 8.4.2004 tarihinde esas komisyon olarak komisyonumuza havale edilmiştir. Komisyonumuz 15.4.2004 tarihli ve 20 nci toplantısında Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Başkanlığı temsilcilerinin de katılımıyla Kanun Tasarısını inceleyip görüşmüştür.

1163 sayılı Kooperatifler Kanununun mevcut l inci ve 9 uncu maddelerine göre kooperatiflerin gerçek kişiler, kamu tüzel kişileri, özel idareler, belediyeler, köyler, cemiyetler ve dernekler tarafından kurulabileceği açıklandığından, getirilen bu kısıtlama nedeniyle kooperatiflere şirket, sendika, vakıf gibi tüzel kişiler ortak olamamaktadır.

Bu durum, üretim ve pazarlama faaliyetlerini limitet veya anonim şirketler kurmak suretiyle birleştirerek büyümeye çalışan küçük sanayicimizin, özellikle küçük işletmelerin yoğun olarak faaliyet gösterdiği;

- Küçük sanayi siteleri,

- Toplu işyeri siteleri,

- Organize sanayi bölgeleri,

Gibi, kooperatiflere ait alanlarda bu şirketler aracılığıyla yatırım yapma eğilimleri önünde bir engel oluşturmakta ve gerek kooperatiflerin gerekse kooperatiflerce yapılan işyerlerinin büyümesini ve verimli çalışmasını engellemektedir.

Bu engellemeler nedeniyle, zaman zaman şirketlerin kooperatiflere ortak yapılması için kanuna karşı hile yoluna gidilmesinden dolayı kooperatifler ile şirket ve şirket ile ortaklar arasında hukukî, malî ve idarî bir çok sorun ortaya çıkmaktadır.

Kaldı ki, günümüzde özellikle Avrupa Birliği ülkeleri uygulamalarına bakıldığında kooperatif ortaklığı önünde bu tür engellere de rastlanmamaktadır.

Şirketlerin kooperatiflere ortak olmasının önündeki Kanundan kaynaklanan bu sınırlamaların kaldırılması bahsedilen sorunları giderebileceği gibi, küçük sanayicimizin; sanayi siteleri, toplu işyerleri ve organize sanayi bölgelerinde yatırım yapmaları, böylece bu alanlarda faaliyet gösteren kooperatiflerin faaliyetlerinin verimlilik ve etkinliklerinin artırılması da mümkün olabilecektir.

Ayrıca, özellikle tüketim kooperatiflerinin daha çok işyerlerinde örgütlendiği dikkate alınacak olursa, özel sektör çalışanlarının kurdukları kooperatiflere, çalışanların şirketlerinin kurucu ve ortak olabilmesinin tüketim kooperatiflerinin de teşvik edilmesine ve gelişmesine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Diğer yandan, Kooperatifler Kanununun mevcut l inci maddesinde "kamu tüzel kişileri" denildikten sonra devamında il özel idareleri, belediyeler ve köylerin zikredilmesi, kooperatiflerin kurulmasında öncülük edecek kamu tüzel kişilerini gereksiz yere sınırlamaktadır. Getirilen değişikliklerle, bu sınırlamaların kaldırılması ve diğer kamu tüzel kişilerinin de kooperatiflere ortak olması imkânı sağlanmaktadır.

Sendikalar Kanununun 33 üncü maddesi geniş anlamda yorumlandığında dahi, sendikaların kooperatiflere ortak olabileceği sonucuna varmak mümkün olamamaktadır. Uygulamada oda ve sendikaların kooperatiflere ortak olup olamayacağı konusunda tereddütler yaşanmaktadır. Yapılan bu düzenlemeyle, söz konusu tereddütler de giderilmiş olacaktır.

Öte yandan, mevcut yasa metninde kooperatif kurabilecekler arasında sayılan "cemiyetlerin" hukukî varlıkları Dernekler Kanunuyla sona erdirilmiş olup, bunların faaliyetleri günümüzde meslek odaları tarafından sürdürülmektedir.

Kooperatifler Kanununun mevcut l inci maddesinde kooperatifler "teşekkül" olarak tanımlanmıştır. Bilindiği gibi teşekkül, organizasyon anlamına gelmekte olup, literatürde genellikle kamu iktisadî teşebbüsleri için kullanılan bir kavramdır. Bu nedenle kooperatiflerin nitelikleri hukukî bakımdan tartışma konusu olmaktadır.

Tasarı ile yapılan düzenlemede "teşekkül" kavramı yerine "ortaklık" kavramı kullanılarak kooperatiflerin gerçek kimliklerini kazanmaları sağlanmıştır.

Yukarıda bahsedilen nedenlerle Kanun Tasarısı olumlu mütalâa edilerek maddelerine geçilmesi oybirliği ile kabul edilmiştir.

Kanun Tasarısının l, 2, 3 ve 4 üncü maddeleri komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

İşbu raporumuz, gereği yapılmak üzere Yüksek Başkanlığa saygı ile sunulur.

 

                          Başkan                                Başkanvekili                                      Sözcü

                     Soner Aksoy                    Ahmet Büyükakkaşlar                       Hasan Ali Çelik

                        Kütahya                                    Konya                                         Sakarya

                           Kâtip                                        Üye                                              Üye

                     Fatma Şahin                         Tacidar Seyhan                             Mustafa Sayar

                       Gaziantep                                   Adana                                         Amasya

                            Üye                                         Üye                                              Üye

                  Ahmet Rıza Acar                        Nejat Gencan                             Şemsettin Murat

                          Aydın                                      Edirne                                           Elazığ

                            Üye                                         Üye                                              Üye

                Mehmet Ali Arıkan                      Vezir Akdemir                             Sedat Uzunbay

                        Eskişehir                                    İzmir                                            İzmir

                            Üye                                         Üye                                              Üye

                    Mustafa Elitaş                           Hasan Angı                                  Şükrü Ünal

                         Kayseri                                    Konya                                       Osmaniye

                            Üye                                         Üye                                              Üye

                  Mustafa Öztürk                    Yekta Haydaroğlu                           Fazlı Erdoğan

                           Sinop                                        Van                                         Zonguldak

               (İmzada bulunamadı)

 

 

HÜKÜMETİN TEKLİF ETTİĞİ METİN

 

KOOPERATİFLER KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA KANUN TASARISI

MADDE 1. - 24.4.1969 tarihli ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun 1 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Madde 1. - Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek veya geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklara kooperatif denir.”

MADDE 2. - 1163 sayılı Kanunun 9 uncu maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Madde 9. - Kamu ve özel hukuk tüzel kişileri amaçları bakımından ilgilendikleri kooperatiflerin kuruluşlarına yardımcı olabilir, önderlik edebilir ve ortak olabilirler.”

MADDE 3. - Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 4. - Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

 

SANAYİ, TİCARET, ENERJİ, TABİÎ KAYNAKLAR, BİLGİ VE TEKNOLOJİ KOMİSYONUNUN KABUL ETTİĞİ METİN

 

KOOPERATİFLER KANUNUNDA

DEĞİŞİKLİK YAPILMASI HAKKINDA KANUN TASARISI

MADDE 1. - Kanun Tasarısının 1 inci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

 

MADDE 2. - Kanun Tasarısının 2 nci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

 

MADDE 3. - Kanun Tasarısının 3 üncü maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

MADDE 4. - Kanun Tasarısının 4 üncü maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.

 

 

             Recep Tayyip Erdoğan

                        Başbakan

         Dışişleri Bak. ve Başb. Yrd.     Devlet Bak. ve Başb. Yrd.           Devlet Bak. ve Başb. Yrd.

                          A. Gül                                    A. Şener                                     M. A. Şahin

                    Devlet Bakanı                         Devlet Bakanı                              Devlet Bakanı

                        B. Atalay                                A. Babacan                                     M. Aydın

                    Devlet Bakanı                         Devlet Bakanı                              Adalet Bakanı

                         G. Akşit                                 K. Tüzmen                                      C. Çiçek

              Millî Savunma Bakanı                   İçişleri Bakanı                              Maliye Bakanı

                      M. V. Gönül                                A. Aksu                                     K. Unakıtan

                Millî EğitimBakanı           Bayındırlık ve İskân Bakanı                    Sağlık Bakanı

                         H. Çelik                                 Z. Ergezen                                     R. Akdağ

                  Ulaştırma Bakanı             Tarım ve Köyişleri Bakanı         Çalışma ve Sos. Güv. Bakanı

                       B. Yıldırım                                 S. Güçlü                                  M. Başesgioğlu

            Sanayi ve Ticaret Bakanı        En. ve Tab. Kay. Bakanı             Kültür ve Turizm Bakanı

                       A. Coşkun                              M. H. Güler                                   E. Mumcu

                                                            Çevre ve Orman Bakanı

                                                                         O. Pepe