TÜRKİYE
CUMHURİYETİ İLE BOSNA-HERSEK ARASINDA SOSYAL
GÜVENLİK
SÖZLEŞMESİNİN ONAYLANMASININ UYGUN
BULUNDUĞUNA
DAİR KANUN
|
Kanun No. 5140 |
|
Kabul Tarihi : 21.4.2004 |
MADDE
1. -
27 Mayıs 2003 tarihinde Ankara’da imzalanan “Türkiye Cumhuriyeti ile
Bosna-Hersek Arasında Sosyal Güvenlik Sözleşmesi”nin onaylanması uygun
bulunmuştur.
MADDE
2. -
Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE
3. -
Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
TÜRKİYE CUMHURİYETİ İLE BOSNA-HERSEK
ARASINDA SOSYAL GÜVENLİK
SÖZLEŞMESİ
Türkiye
Cumhuriyeti ile Bosna-Hersek, iki devlet arasında sosyal güvenlik alanında iyi
ilişkiler kurmak amacıyla aşağıdaki konularda anlaşmışlardır.
I. BÖLÜM
GENEL HÜKÜMLER
Madde l
Tanımlar
(1) Bu
Sözleşmenin uygulanmasında :
1.
"Âkit Taraflar" Türkiye Cumhuriyetini ve Bosna-Hersek'i,
2.
"Mevzuat" Bu Sözleşmenin 2. maddesinde belirtilen sosyal güvenlik
rejimleri ve kollarına ilişkin kanunlar, tüzükler ve diğer hukuki mevzuatı,
3.
"Yetkili Makam" Türkiye Cumhuriyeti bakımından Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı ile diğer ilgili bakanlıkları, Bosna-Hersek bakımından 2.
madde 1. fıkrada belirtilen mevzuatlardan sorumlu bakanlıkları,
4.
"Yetkili Kurum" Bu Sözleşmenin 2. maddesinde belirtilen mevzuatların
uygulanmasından sorumlu kurumları,
5.
"Kurum" Bu Sözleşmenin 2. maddesinde belirtilen mevzuatların tamamını
veya bir kısmını uygulamakla görevli makam ya da kurumu,
6.
"Sigortalı" Bu Sözleşmenin 2. maddesinde belirtilen mevzuatların
uygulandığı ve uygulanmış olduğu kimseleri,
7.
"Sigortalılık Süresi" Bu Sözleşmenin 2. maddesinde belirtilen
mevzuatlara göre prim veya kesenek ödenmiş, ödenmiş sayılan ya da bu
mevzuatlara göre tanınan süreleri,
8.
"Aylık ve Gelir" (Para olarak ödenen yardım), Bu Sözleşmenin 2.
maddesinde belirtilen mevzuatlarda öngörülen herhangi bir aylığı, para
şeklindeki diğer yardımları,
9.
"Yardım" (ayni yardım) Bu Sözleşmenin 2. maddesinde belirtilen
mevzuatlarda öngörülen sağlık ve para şeklinde ödenmeyen diğer yardım ve
hizmetleri,
10.
"Oturma" Hukuki kurallara uygun ve kayıtlı olarak kişinin ikamet
ettiği yeri,
11.
"Bulunma" Akit taraflardan birinin ülkesinde daimi ikametgahı olan
kimsenin, diğer akit tarafın ülkesinde geçici olarak bulunmasını,
12.
"Aile Bireyi" Yetkili kurumca uygulanan mevzuata göre aile bireyi
olarak tanımlanan veya öyle kabul edilen kimseleri,
13.
"Hak Sahibi" Yardımlar hangi mevzuata göre yapılıyorsa, o mevzuata
göre hak sahibi olarak tanımlanan veya öyle kabul edilen kimseleri,
14.
"İrtibat Bürosu" idari anlaşma ile belirlenecek ve bu sözleşmenin
uygulanmasını sağlamak amacıyla
tarafların yetkili kurumları arasında doğrudan irtibatı sağlayacak kurumu,
İfade
eder.
(2)
Birinci fıkrada tanımlanmayan herhangi bir terim, uygulanacak mevzuatta hangi
anlamda kullanılmış ise, o anlamı ifade eder.
Madde 2
Sözleşmenin Uygulanacağı
Mevzuat
(1) Bu
Sözleşme aşağıdaki mevzuatları kapsar.
-
Bosna-Hersek bakımından;
1.
Analığın korunması ve iş kazaları ile meslek hastalıklarını da kapsayacak
şekilde zorunlu sağlık sigortası mevzuatı,
2. İş
kazaları ve meslek hastalıkları güvencesini de kapsayacak şekilde zorunlu
emeklilik sigortası, (Yaşlılık, malûllük ve ölüm aylığı),
3.
İşsizlik sigortası.
4. Analık
nedeniyle ödenen nakdi yardımlar.
- Türkiye
bakımından;
1.
İşçileri kapsayan Sosyal Sigortalar mevzuatı ile Tarım İşçileri Sosyal
Sigortalar mevzuatı (malûllük, yaşlılık, ölüm, iş kazası ve meslek
hastalıkları, hastalık ve analık),
2. Devlet
memurlarının emeklilik haklarını düzenleyen Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı
mevzuatı (malûllük, yaşlılık ve ölüm),
3. Esnaf
ve Sanatkarlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu mevzuatı
ile Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar mevzuatı
(malûllük, yaşlılık ve ölüm),
4. 506
sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun Geçici 20. maddesine tabi olan sandıklarla
ilgili mevzuat, (malûllük, yaşlılık, ölüm, iş kazası ve meslek hastalıkları,
hastalık ve analık),
5. Bir
hizmet akdine tabi olarak çalışan sigortalılar açısından uygulanan İşsizlik
Sigortası Mevzuatı.
(2) Bu
Sözleşme, bu maddenin 1. fıkrasında belirtilen mevzuatı değiştiren, yeniden
düzenleyen birleştiren veya bu mevzuat yerine geçen ya da bu mevzuata ek
hükümler getiren her türlü mevzuata da uygulanır.
(3) Bu
Sözleşmenin yeni bir sosyal güvenlik rejimine veya yeni bir sosyal sigorta
koluna dair mevzuatı kapsaması, akit taraflar arasında bu amaçla yeni bir
Sözleşme imzalanması yolu ile gerçekleştirilir.
Madde 3
Kişisel Uygulama Alanı
Bu
Sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadıkça, bu Sözleşme hükümleri, her iki akit
taraf mevzuatından birine veya her ikisine evvelce tabi olmuş bulunan veya akit
taraflardan birinin mevzuatına halen tabi olan kişiler ve bunların aile bireyleri
ile hak sahiplerine uygulanır.
Madde 4
İşlem Eşitliği
Bu
Sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadıkça, akit taraflardan birinin ülkesinde
oturan ve kendilerine bu Sözleşme hükümleri uygulanan kimseler, oturdukları
ülkenin mevzuatının sağladığı hak ve yükümlülükler bakımından diğer akit tarafın
vatandaşları ile eşit işlem görürler.
Madde 5
Yardımların İhracı
Âkit
taraflardan birinin mevzuatına göre elde edilen yardımlar, bu Sözleşmede aksine
bir hüküm yoksa, 3. madde kapsamında bulunan kimselerin diğer taraf ülkesinde
veya akit taraf ülkeleri dışında üçüncü bir ülkede oturmaları halinde de aynen
ödenir.
Madde 6
Yardımların Birleşmemesi
(1) Bir
yardımın diğer sosyal güvenlik yardımlarıyla veya bir kazançla birleşmesi
halinde, akit taraflardan birinin
mevzuatına göre yardımın azaltılması, durdurulması veya kesilmesi gerekiyorsa,
diğer akit tarafın mevzuatı gereğince sosyal güvenlik yardımlarına hak
kazanılmış olması veya diğer akit taraf ülkesinde bir kazanç elde edilmesi
halinde de aynı hükümler uygulanır.
(2) Bu
maddenin 1. fıkra hükümleri her iki tarafın yetkili kurumlarınca ödenen
malûllük, yaşlılık ve ölüm aylıkları ile meslek hastalığı ve iş kazası
yardımlarına uygulanmaz.
II. BÖLÜM
UYGULANACAK MEVZUAT
Madde 7
Genel Kurallar
Bu
Sözleşmede aksine bir hüküm yoksa;
(1) Bir
taraf ülkesinde ücretli çalışanlar, bu çalışmaları ile ilgili olarak,
kendilerinin diğer taraf ülkesinde oturmaları ya da işverenin veya işverenin
işyeri merkezinin diğer taraf ülkesinde bulunması halinde dahi, çalıştıkları taraf
ülke mevzuatına tabi olur.
(2)
Faaliyetini bir taraf ülkesinde icra eden bağımsız çalışan, diğer taraf ülkede
otursa dahi, faaliyetini yürüttüğü taraf ülke mevzuatına tabi olur.
(3) Âkit
taraflardan birinin memurları ve bu ad altında sayılan kişiler kendilerini
çalıştıran akit tarafın mevzuatına tabi olurlar.
Madde 8
Geçici Görevle
Çalışanlar
(1) Âkit
taraf ülkesinde istihdam edilen bir ücretli çalışan, işvereni tarafından
belirli bir işin ifası için diğer akit taraf ülkesine geçici görevli olarak
gönderilirse, bu kimse aynı işverenin ücretli çalışanı sıfatını koruduğu takdirde,
24 ayı geçmemek koşulu ile birinci akit taraf ülkesinin mevzuatına tabi olur.
Her iki akit tarafın yetkili makamlarının önceden onaylaması ile bu süre toplam
60 ayı geçmemek kaydıyla uzatılabilir.
(2) Âkit
taraflardan birinin ülkesinde bir mesleki faaliyet icra eden bağımsız çalışan,
faaliyetini geçici olarak diğer akit taraf ülkede gerçekleştirmek amacı ile bu
ülkeye gittiği takdirde, 24 aya kadar birinci akit taraf ülke mevzuatına tâbi
olur. Her iki akit tarafın yetkili makamlarının önceden onaylaması ile bu süre
toplam 60 ayı geçmemek kaydıyla uzatılabilir.
Madde 9
Uluslararası Taşımacılık
Personeli
(1) Bir
işyerinin, başkası hesabına veya kendi adına karayolu, havayolu, demiryolu veya
denizyolu ile uluslararası yolcu veya mal taşımacılığı yapan ve işyeri merkezi
diğer akit taraf ülkesinde bulunan, dolaşan veya sefer yapan personelinden olan
kimse, bu tarafın mevzuatına tabi olur.
(2) Anılan
işyerinin merkezinin bulunduğu taraf dışındaki akit taraf ülkesindeki bir
temsilciliği tarafından çalıştırılan kimse bu temsilciliğin bulunduğu tarafın
mevzuatına tâbi olur.
Madde 10
Gemi Adamları
(1) Âkit
taraflardan birinin bayrağını taşıyan gemide çalışanlar, bu akit tarafın
mevzuatına tabi olurlar.
(2) Âkit
taraflardan birinin limanında veya karasularında ücretli çalışan ve gemi
mürettebatından olmayan bir kimse, diğer akit taraf ülke bayrağını taşıyan bir
geminin yükleme, boşaltma veya tamir işlerinde çalışır ya da bu işlere nezaret
ederse, hakkında limanın veya karasularının bulunduğu taraf ülkenin mevzuatı
uygulanır.
(3) Âkit
taraflardan birinin bayrağını taşıyan bir gemide bir faaliyet icra eden ve bu
faaliyet için kendisine işyeri merkezi veya ikametgahı diğer akit taraf
ülkesinde bulunan bir müessese veya kimse tarafından ücret ödenen kimse, ikinci
tarafın mevzuatına, o devletin ülkesinde oturuyorsa tabi olur; ücreti ödeyen
müessese veya kimse anılan mevzuatın uygulanmasında işveren sayılır.
Madde 11
Diplomatik Misyonlar ve
Konsolosluk Görevlileri
(1) Âkit
taraf ülkelerden birinin diplomatik misyonlarında veya konsolosluklarında
çalışan diplomatlar ile diplomatların özel hizmetlerinde çalışmak üzere bu
misyonların bağlı olduğu akit tarafça görevlendirilenler, gönderen tarafın
mevzuatına tabi olurlar.
(2) Bu
maddenin 1. fıkrasında bahsedilen hizmetliler mahallinden istihdam edilmiş ise,
bulunulan tarafın mevzuatına tabidirler. Ancak, bu kimseler istihdam eden
ülkenin vatandaşı iseler, işe alındıkları tarihi takip eden üç ay içerisinde,
istihdam eden tarafın mevzuatının uygulanmasını tercih edebilirler.
(3) Bu
maddenin 1. ve 2. fıkraları kapsamında olmayanlar hakkında işyerinin bulunduğu
tarafın mevzuatı uygulanır.
Madde 12
İstisnalar
İki
tarafın yetkili makamları, işçi ve işverenin talebi üzerine, bir kimse veya
kişi grupları hakkında uygulanacak mevzuat bakımından bu sözleşmenin 7-11 inci
maddelerine istisna teşkil eden hükümler üzerinde anlaşabilirler.
III. BÖLÜM
ÖZEL HÜKÜMLER
I. KISIM
HASTALIK VE ANALIK
YARDIMLARI
Madde 13
Sigortalılık Sürelerinin
Birleştirilmesi
Âkit
taraflardan birinin mevzuatına göre yardımlardan yararlanmak için belirli
sigortalılık sürelerinin tamamlanmış olması gerekiyorsa, bu tarafın yetkili
kurumu, diğer taraf ülkesinde geçmiş olan sigortalılık sürelerini, aynı zamana rastlamamak
koşulu ile, kendi mevzuatına göre geçmiş gibi değerlendirir.
Madde 14
Diğer Âkit Taraf Ülkede
Sağlık Yardımlarının Yapılması
(1)
İşverenleri tarafından belli bir işin icrası için geçici görevle diğer akit
taraf ülkesine gönderilen sigortalı şahsın ve yanlarında oturan aile
bireylerinin sağlık durumları derhal (acil) tedaviyi gerektirdiği zaman, iş
merkezinin bulunduğu akit tarafın yetkili kurumu nam ve hesabına, hastalık veya
analık sigortası yardımlarının tamamından, yararlanırlar.
(2) Âkit
taraflardan birinin mevzuatına göre sigortalı olarak çalışan kimseler ile
yanlarında oturan aile bireyleri, diğer akit taraf ülkesinde geçici olarak
bulundukları sırada, sağlık durumları derhal (acil) sağlık yardımı yapılmasını
gerektirdiği zaman, sigortalı bulundukları akit tarafın yetkili kurumu nam ve
hesabına hastalık veya analık sigortası yardımlarından, yararlanırlar.
(3) Âkit
taraflardan birinin mevzuatına göre sigortalı çalışan kimseler ile yanlarında
oturan aile bireyleri, akit taraf ülke kurumunca sağlanan hastalık veya analık
sigortası yardımlarından yararlanmakta iken, kendi ülkesine döndüğü takdirde,
bu yardımlardan yararlanmaya devam ederler. Ancak ilgili, akit taraf ülkesine
dönmeden önce diğer akit tarafın yetkili kurumunun iznini almak zorundadır.
İzin talebi, ilgilinin sağlık durumunun diğer akit tarafa dönmesine uygun
olmadığı hakkında rapor verilmesi halinde ret olunur. Söz konusu izin önceden
alınmamış ise, sonradan da verilebilir.
(4)
Yardımlara hak kazanılıp kazanılmadığı, yardımların süresi ve yardımlardan
yararlanacak aile bireyleri sigortalının tabi olduğu ülke mevzuatına göre, yardımların
kapsamı ve ifa şekli ise, yardımlardan yararlanacak kimsenin bulunduğu ülke
mevzuatına göre belirlenir.
Madde 15
Sigortalının Aile
Bireylerine Sağlık Sigortasından Sağlanan Yardımlar
(1)
Sigortalı bulunduğu ülke mevzuatına göre sağlık yardımına hak kazanmış olan
şahsın diğer taraf ülkesinde oturan aile bireyleri, oturdukları ülkenin
mevzuatına göre sağlık yardımlarına hak kazanmamış olmaları koşulu ile
hastalık, analık sigortasıyla sağlanan yardımlardan yararlanırlar.
(2) Bu
maddenin 1. fıkrasında sözü edilen aile bireyleri, yetkili kurumun bulunduğu
taraf ülkeye geçici olarak gittiklerinde sağlık yardımlarından, bu akit tarafın
yetkili kurumunun mevzuatındaki hükümlere göre yararlanırlar.
(3) Sağlık
yardımı giderleri, sigortalının kayıtlı olduğu akit taraf yetkili kurumunca
karşılanır.
(4)
Yardımlara hak kazanılıp kazanılmadığı, yardımların süresi ve yardımlardan
faydalanacak aile bireylerinin kimler olduğu sigortalının kayıtlı olduğu akit
taraf yetkili kurum mevzuatına göre, yardımların kapsamı ve ifa şekli ise oturulan
taraf yetkili kurumunun mevzuatına göre belirlenir.
Madde 16
Aylık Sahiplerine Sağlık
Sigortasından Sağlanan Yardımlar
(1) Her
iki akit taraf mevzuatına göre ödenmesi gereken aylıklar veya gelirlerden
yararlanan aylık-gelir sahibi ve aile bireyleri, sağlık yardımlarından
ülkesinde oturduğu akit tarafın mevzuatına göre, yalnız bu tarafın mevzuatına
göre bir aylık veya gelir alıyormuş gibi yararlanır. Sağlık yardımı masrafları,
ikamet yeri yetkili kurumunca karşılanır.
(2) Âkit
taraflardan birinin mevzuatına göre aylık veya gelir alan ve diğer akit taraf
ülkesinde oturan bir kimsenin ve aile bireylerinin, aylığı ödeyen akit taraf
mevzuatı uyarınca hak kazandıkları sağlık yardımları, aylığı ödeyen akit taraf
yetkili kurumunun nam ve hesabına ikamet mahallindeki kurumca sağlanır.
(3) Âkit
taraflardan yalnız birinin mevzuatına göre aylık veya gelir bağlanmış olan
kimselerin ve bunların yanlarında ikamet eden aile bireylerinin, diğer akit
taraf ülkesinde bulundukları sırada, durumları derhal (acil) yardım yapılmasını
gerektirdiği zaman, aylık veya geliri ödeyen ülkenin yetkili kurumu hesabına
olmak kaydıyla sağlık yardımlarından yararlanırlar.
Her iki
akit taraf mevzuatına göre aylık veya gelir alan ancak bir tarafta oturan
kimseler ile aile bireyleri, diğer akit tarafta bulundukları sırada yapılacak
sağlık yardımları masrafları, bulunulan ülkenin mevzuatı kapsamında olmak üzere
bu ülkenin yetkili kurumunca karşılanır.
(4) Bu
maddenin 2. fıkrasına istinaden, sağlık yardımlarına hak kazanılıp
kazanılmadığı, yardımların süresi ile yardımlardan yararlanacak aile
bireylerinin tespiti aylığı ödeyen akit taraf mevzuatına göre, yardımların
kapsamı ve ifa şekli ise aylık almakta olan kimsenin ülkesinde oturduğu akit
tarafın mevzuatına göre belirlenir.
Madde 17
Protezler, Büyük
Cihazlar ve Diğer Büyük Masraf Gerektiren Sağlık Yardımları
İdarî
Anlaşmaya ekli listede gösterilen protezlerin, büyük cihazların ve diğer büyük
masraf gerektiren sağlık yardımlarının sağlanması, acil haller hariç, şahsın
kayıtlı bulunduğu kurumun iznine bağlıdır.
Madde 18
İş Göremezlik Ödenekleri
(1) İş
göremezlik ödenekleri yetkili kurumca, bu kurumun uyguladığı mevzuat
hükümlerine göre sağlanır.
(2) Âkit
taraf ülke mevzuatında sigortalı şahsa yapılacak iş göremezlik ödeneklerinin
aile bireylerinin sayısına göre belirlenmesi hükmü varsa, diğer akit taraf
ülkesinde oturan aile bireyleri de yetkili kurum tarafından dikkate alınır.
Madde 19
Gider İadesi
Bu
sözleşmenin 14, 15, 16, 17, 25 ve 29. maddelerinde öngörülen hallerde yapılan
sağlık yardım masrafları, ilgilinin kayıtlı bulunduğu yetkili kurum tarafından
yardımları yapan tarafın yetkili kurumuna, İdari Anlaşma ile belirlenecek usul
ve esaslar dahilinde ödenir.
II. KISIM
MALÛLLÜK, YAŞLILIK VE
ÖLÜM AYLIKLARI
Madde 20
Sigortalılık Sürelerinin
Birleştirilmesi
(1) Âkit
taraflardan birinin mevzuatına göre yardımlardan yararlanma hakkı bir
sigortalılık süresinin tamamlanmış olması koşuluna bağlı ise, bu mevzuatı
uygulayan kurum, diğer akit tarafın mevzuatına tabi olarak geçen sigortalılık
sürelerini aynı zamana rastlamamak şartı ile kendi mevzuatına göre geçmiş
süreler gibi değerlendirir.
(2)
İlgilinin, bu maddenin uygulanması sonucu yardıma hak kazanamadığı durumlarda
taraflar, sosyal güvenlik sözleşmesi imzalamış bulundukları üçüncü bir ülkedeki
sigortalılık sürelerini de, aynı zamana rastlamamak şartı ile birleştirirler.
(3) Âkit
taraflardan birinin mevzuatına göre yardımlardan yararlanma hakkı, bir özel
rejim kapsamında bir meslekte veya belirli bir meslekte veya işte belirli bir
sürenin tamamlanmasına bağlı ise, sadece ilgili rejim kapsamında geçen süreler
veya böyle bir rejimin olmaması durumunda aynı meslekte veya aynı işte
tamamlanmış süreler, eğer uygunsa diğer akit taraf mevzuatı kapsamında bir
yardım hakkının belirlenmesinde dikkate alınır. Ancak, diğer taraf ülkesinde
böyle bir hizmetin bulunmaması halinde, genel rejime tabi olarak geçen
sigortalılık süreleri de bu sürelerle birleştirilir.
(4) Âkit
taraflardan birinin mevzuatına göre yardım hakkının kazanılması şartlarının
tespitinde, diğer taraf ülkedeki ilk işe başlama tarihi de dikkate alınır.
(5) Âkit
taraflardan birinin mevzuatına göre yardımlar, sigortalılık süresinin tamamı
veya bir kısmındaki ortalama kazanç esası üzerinden hesaplandığı takdirde,
ödenecek yardımların hesabında dikkate alınacak ortalama kazanç, kendi mevzuatına
tabi olarak geçen sigortalılık süreleri içinde elde edilen kazançlara göre
belirlenir.
Madde 21
Yardımların Hesaplanması
(1) Bir
kimse aralıklı veya aralıksız olarak akit tarafların mevzuatına tabi olmuşsa,
her akit tarafın kurumu, uyguladığı mevzuata göre, bu kimsenin veya hak
sahiplerinin gereğine göre 20. madde
hükümleri dikkate alınarak yardımlardan yararlanma hakkının bulunup
bulunmadığını tespit eder.
(2) Âkit
taraflardan birinin mevzuatına göre yardımlardan yararlanma hakkı 20. madde
hükmü uygulanmaksızın kazanılıyorsa, bu tarafın yetkili kurumu ödenmesi gereken
yardım miktarını yalnız bu tarafın mevzuatına göre geçen sigortalılık
sürelerini dikkate alarak belirler.
(3) İlgili
kimse akit taraflardan birinin mevzuatına göre yardımlara ancak 20. madde
hükümlerinin uygulanması suretiyle hak kazanıyor ise, bu tarafın yetkili kurumu
yardımları aşağıda belirtildiği şekilde hesaplar.
1. Yetkili
kurum, her iki akit tarafın mevzuatlarına göre geçen bütün sigortalılık
sürelerini yalnız kendisinin uyguladığı mevzuata göre geçmiş gibi
değerlendirerek nazari miktarı hesaplar.
2. Bununla
birlikte, miktarı sigortalılık sürelerinin uzunluğuna bağlı olmayan yardımlar
söz konusu ise, bu miktar 1. bentte sözü edilen nazari miktar olarak kabul
edilir.
3. Yetkili
kurum daha sonra bu fıkranın 1. veya 2. bentlere göre hesaplanan nazari
tutarın, uyguladığı mevzuata göre geçen sigortalılık süreleri uzunluğunun,
riskin meydana gelmesinden önce her iki akit tarafın mevzuatlarına göre geçen
sigortalılık süreleri toplamı uzunluğuna olan oranını, fiili tutar olarak
belirler. Bu, ilgiliye ödenecek tutardır.
4. Bu
aylıklara ilave olarak yapılan yardımlar da 1. 2. ve 3. bentlere göre hesaplanır.
5. Eğer
riskin meydana gelmesinden önce her iki akit tarafın mevzuatlarına göre geçen
sigortalılık sürelerinin uzunluğu bir tam yardımdan yararlanmak için akit
taraflardan birinin mevzuatına göre gerekli azami süreden fazla ise, bu tarafın
yetkili kurumu, bu fıkranın 1. bendini uygulamak suretiyle, uyguladığı
mevzuatta öngörülen tam yardım miktarına eşit yardımdan fazla miktarda bir
yardım tahsisi ile yükümlü olmaksızın, anılan sürelerin toplam uzunluğu yerine
sözü edilen azami süreyi dikkate alır.
(4) Âkit
taraf yetkili kurumu, uyguladığı mevzuat uyarınca, sigortalılık süresinin
doldurulması temelinde eşit veya daha yüksek bir miktarının tespit edilmesi
olasılığı varsa, bu maddenin yukarıdaki fıkralarında yer alan hükümleri uygulanamaz.
Madde 22
Oniki Aydan Az
Sigortalılık Süreleri
(1) 21.
madde hükümlerine bakılmaksızın, bir akit tarafın mevzuatına göre geçen
sigortalılık sürelerinin toplam uzunluğu oniki ayı tamamlamıyorsa ve yalnız bu
süreler dikkate alındığında bu mevzuata göre hiçbir hak doğmuyorsa, bu tarafın
kurumu anılan sürelere göre yardım sağlamak zorunda değildir.
(2) Bu
durumda, diğer akit taraf ülke yetkili kurumu, bu maddenin 1. fıkrasında
belirtilen süreleri kendi mevzuatına göre geçmiş süreler gibi değerlendirerek,
aylığı hesaplar.
III. KISIM
ÖLÜM YARDIMI
Madde 23
Sigortalılık Sürelerinin
Birleştirilmesi ve Ölüm Yardımlarının Ödenmesi
(1) Âkit
tarafların mevzuatlarında ölüm yardımı varsa ve bu mevzuatlara göre ölüm
yardımlarından yararlanmak için sigortalılık sürelerinin tamamlanmış olması
gerekiyorsa, yetkili kurum, bu yardımların hesaplanmasında, diğer akit tarafta
geçen süreleri, aynı zamana rastlamamak koşulu ile sanki kendi ülkesinde geçmiş
gibi nazara alır.
(2) Âkit
taraflardan birinin mevzuatına göre sigortalı bulunan bir kimse, diğer akit
taraf ülkesinde öldüğü takdirde, sigortalı olduğu akit taraf ülkesinde ölmüş
gibi kabul edilir ve ölüm yardımına hak kazanır.
(3) Bu
Sözleşmenin uygulanmasında, her iki akit tarafın mevzuatı uyarınca ölüm
yardımından yararlanma hakkı bulunuyorsa,
1. Yardım,
yalnız ölümün meydana geldiği akit taraf mevzuatına göre ödenir, veya,
2. Ölüm
akit tarafların ülkeleri dışında meydana gelmişse, yardım, yalnız yardımdan
yararlanma hakkına konu teşkil eden ölüm olayından önce kişinin son defa
mevzuatına tabi olduğu akit taraf mevzuatına göre ödenir.
IV. KISIM
MESLEK HASTALIKLARI VE
İŞ KAZALARI
Madde 24
Her İki Âkit Taraf
Ülkesinde Aynı Riske Maruz Kalma
(1) Meslek
hastalığına tutulan kimse, her iki akit taraf ülkesinde bu hastalığa neden olabilecek
bir işte çalışmışsa, bu kimsenin veya hak sahiplerinin talep edebilecekleri
yardımlar, -duruma göre bu maddenin 2. ve 4. fıkraları hükümleri dikkate
alınarak- koşullarını en son yerine getirdikleri akit tarafın mevzuatına göre
sağlanır.
(2) Âkit
taraflardan birinin mevzuatına göre meslek hastalığı yardımlarından yararlanma
hakkı, hastalığın ilk kez bu ülkenin kendi topraklarında meydana gelmiş olması
koşuluna bağlı bulunuyorsa, bu koşul, bu hastalığın ilk kez diğer akit tarafın
ülkesinde meydana gelmiş olması halinde de yerine getirilmiş sayılır.
(3) Âkit
taraflardan birinin mevzuatına göre meslek hastalığı yardımlarından yararlanma
hakkı, hastalığın, böyle bir hastalığa neden olabilecek son faaliyetin sona
ermiş olmasından sonra belirli bir süre içerisinde meydana gelmiş olması
koşuluna bağlı bulunuyorsa, bu tarafın yetkili kurumu, bu hastalığın diğer akit
taraf ülkesinde ne zaman meydana geldiğini tetkik ederek, diğer akit tarafın
ülkesinde icra edilen aynı nitelikteki faaliyetleri, bu faaliyetler kendi mevzuatına
göre icra edilmiş gibi değerlendirir.
(4) Âkit
taraflardan birinin mevzuatı, doğrudan veya dolaylı olarak yardım hakkını
meslek hastalığının meydana gelmesine yol açan bir faaliyetin belirli bir süre
zarfında icra edilmiş olması koşuluna bağlıyorsa, o tarafın yetkili kurumu,
birleştirme işleminin yapılmasında, böyle bir faaliyetin diğer akit tarafın
ülkesinde icra edildiği süreleri de değerlendirir.
Madde 25
Diğer Âkit Tarafta
Oturma veya Bulunma
(1) İş
kazasına uğrayan veya meslek hastalığına tutulan ve diğer akit taraf ülkesinde
oturan kimseler, yetkili kurumun hesabına, oturdukları ülke mevzuatı kapsamında
kabul edilerek, sağlık yardımlarından yararlanırlar.
(2) İş
kazasına uğrayan veya meslek hastalığına tutulan ve diğer akit taraf ülkesinde
bulunan kimseler, yetkili kurumun hesabına, bulundukları ülke mevzuatı
kapsamında kabul edilerek, acil sağlık yardımlarından yararlanırlar.
Madde 26
Meslek Hastalığının
Ağırlaşması
Âkit
taraflardan birinin mevzuatına uygun olarak meslek hastalığı yardımı yapılmış
sigortalı şahıs, diğer taraf ülkesinde oturduğu sürede bu hastalığı
ağırlaşırsa, aşağıdaki kurallar uygulanır.
1. Meslek
hastalığına yakalanan kimse ikinci akit tarafın mevzuatına göre anılan
hastalığa neden olacak veya hastalığı ağırlaştıracak bir faaliyet icra etmemiş
ise, birinci akit tarafın yetkili kurumu, uyguladığı mevzuat hükümleri çerçevesinde
ağırlaşmayı dikkate alarak yardım giderlerini üstlenmek zorundadır.
2.
Sigortalı şahıs böyle bir faaliyeti ikinci taraf mevzuatına göre icra etmiş
ise, birinci akit tarafın yetkili kurumu, yardım giderlerini, ağırlaşmayı
nazara almaksızın uyguladığı mevzuatı çerçevesinde üstlenmek zorundadır; ikinci
tarafın yetkili kurumu ise kendi mevzuatı çerçevesine göre ilgili şahsın
ağırlaşmadan sonraki durumu dikkate alınarak hesaplanacak yardım miktarı ile
ağırlaşmadan önceki ödenmesi gereken yardım miktarı arasındaki farkı öder.
V. KISIM
İŞSİZLİK YARDIMLARI
Madde 27
Sigortalılık Sürelerinin
Birleştirilmesi
(1) Âkit
taraflardan birinin mevzuatına göre yardımlardan yararlanma hakkı sigortalılık
sürelerinin tamamlanması koşuluna bağlı bulunuyorsa, bu tarafın yetkili kurumu,
diğer akit tarafın mevzuatına tabi olarak geçen sigortalılık sürelerini aynı
zamana rastlamamak koşulu ile değerlendirir.
(2)
Yardımların miktarı, süresi ve ödeme şekli yardımı yapan yetkili kurumun
mevzuatına göre belirlenir.
(3) Bu
sözleşmenin 5. maddesindeki hükümleri işsizlik yardımlarında uygulanmaz.
IV. BÖLÜM
ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER
Madde 28
İdari Önlemler ve
İşbirliği Usulleri
(1) Âkit
tarafların yetkili makamları bu Sözleşmenin uygulanması için idari anlaşmayı
yapar ve gerekli idari tedbirleri alırlar.
(2) Âkit
tarafların yetkili makamları bu Sözleşmenin uygulanması ile ilgili olarak
alınan önlemler konusunda mümkün olan en kısa süre içerisinde birbirlerine
gerekli bilgileri teati ederler ve bu Sözleşmenin uygulanmasını etkileyen
ölçüde kendi ulusal yasalarında yapılan değişiklikleri de en kısa süre
içerisinde birbirlerine bildirirler.
(3) Âkit
tarafların yetkili makamları bu Sözleşmenin uygulanmasını kolaylaştırmak üzere
irtibat kurumları tesis ederler.
(4) Bu
Sözleşmenin uygulanmasına ilişkin her sorun için akit tarafların yetkili
makamları ve kurumları sanki bu sorunlar kendi ulusal yasalarını etkiliyormuş
gibi birbirlerine yardımcı olurlar. Bu idari yardımlaşma parasız yapılır.
(5) Bu
Sözleşme hükümleri uyarınca bir akit tarafa diğer akit tarafça hakkında
bildirimde bulunulan kişilere ilişkin her nevi bilgi, bu Sözleşmenin
uygulanması esnasında gizlilik değeri taşır ve ancak bu Sözleşmenin ve tabi
olduğu ilgili mevzuat çerçevesinde kullanılabilir.
Madde 29
Tıbbi Kontroller
(1) Bir
akit taraf ülkesinde oturan veya bulunan kimselerin iş göremezlik durumlarının
tespit edilebilmesi için bir taraf mevzuatına göre öngörülen tıbbi kontroller,
yetkili kurumun talebi üzerine ve yetkili kurumun hesabına ilgilinin oturma
veya bulunma yerindeki kurum tarafından yapılır.
(2) Şayet
tıbbi kontroller, her iki akit tarafın mevzuatlarının uygulanması için
yapılıyorsa, ilgilinin oturma veya bulunma yerindeki kurum tarafından yapılır,
masraflar bu kuruma aittir.
Madde 30
Resmi Dillerin
Kullanılması
(1) Bu
Sözleşmenin uygulanmasında akit tarafların makamları ve kurumları, kendi
dilleri ile haberleşirler.
(2) Bir
dilekçe veya belge diğer tarafın resmi dili ile yazılmış olduğu gerekçesiyle
reddolunamaz.
Madde 31
Giderlerden ve Tasdikten
Bağışıklık
(1) Bir
akit tarafın mevzuatı çerçevesinde ibraz olunan evrak veya diğer belgeler harç,
damga resmi, konsolosluk veya yönetime ilişkin giderlerden kısmen yada tamamen
muaf ise, bu muafiyet diğer tarafın mevzuatına göre veya bu Sözleşme uyarınca
ibraz olunan evrak veya diğer belgeler için de uygulanır.
(2) Bu
Sözleşmenin uygulanmasında ibraz edilecek her türlü belge, Elçilik ve
Konsolosluk makamlarının ilave tasdikinden muaftır.
Madde 32
Bir Talep veya İtiraz
Başvurusunun Verilmesi
(1) Âkit
taraflardan birinin mevzuatına göre, ilgili tarafın yetkili makam veya kurumuna
yasal süresi içerisinde yapılmış bulunan bir yardım ödenmesi veya yardım
hakkının belirlenmesi hususundaki talep, bildirim veya itiraz, diğer tarafın yetkili
makamına sunulmuş gibi kabul edilir. Aynı husus, diğer konulara ilişkin
dilekçeler ile beyannameler ve itirazlar konusunda da geçerlidir.
(2) Bir
taraf mevzuatı uyarınca yapılan yardım talebi, diğer tarafın mevzuatı uyarınca
muadil bir yardım için talep olarak kabul edilir.
(3) l ve
2. fıkranın uygulandığı herhangi bir durumda, talep, bildiri veya itirazın
sunulduğu yetkili makam veya kurum, bunu geciktirmeksizin diğer tarafın yetkili
makam veya kurumuna iletir.
Madde 33
Üçüncü Kişinin
Sorumluluğu
(1) Bir
kimse, akit taraflardan birinin mevzuatına göre, diğer bir akit taraf ülkesinde
sebep olunan veya meydana gelen bir kaza nedeniyle yardım görmekte ise,
yardımları sağlamakta olan kurumun, zararı tazmin etmekle yükümlü üçüncü kişilere
karşı talepte bulunma hakları vardır.
(2) 1.
fıkrada belirtilen kurumlar, uygulanan mevzuata göre üçüncü kişilere karşı hak
iddiasında bulunabilecek olan sigortalının veya hak sahibinin yerine geçmesi
halinde, üçüncü kişilere karşı doğrudan doğruya hak iddiasında bulunabilirler.
(3) Bu
maddenin 2. fıkrasında yer alan bu durum diğer akit tarafça tanınır.
Madde 34
Haksız Yere Ödenen
Miktarların Geri Alınması
(1) Bu
Sözleşmenin uygulanmasında malullük, yaşlılık veya ölüm yardımlarının ödenmesi
veya yeniden gözden geçirilmesi sırasında akit taraflardan birinin yetkili
kurumu bir yararlanıcıya hak ettiği bir meblağı aşan miktarda ödeme yapmışsa,
bu kurum, yararlanıcıya mütekabil yardımları ödemekle yükümlü olan diğer akit
tarafın kurumundan fazladan ödenen miktarı, bu kimseye ödeyeceği miktarlardan
kesmesini talep edebilir. Bu sonuncu kurum, bu şekilde kestiği meblağı diğer
tarafa transfer eder. Eğer bu tür geri alma işlemi yapılamıyorsa, aşağıdaki
fıkralar hükümleri uygulanır;
(2) Âkit
taraflardan birinin kurumu, yardımlardan yararlanan bir kimseye hak ettiğinden
fazla bir meblağ ödemişse, bu kurum, uyguladığı mevzuatta öngörülen koşullar ve
sınırlar dahilinde, yararlanıcıya yardım sağlamakla yükümlü diğer akit tarafın
kurumundan, fazla ödeme konusu olan miktarı, bu kimseye ödediği meblağlardan
kesmesini talep edebilir. Bu sonuncu kurum kesintiyi -bu fazladan ödeme sanki
kendisi tarafından yapılmış gibi- kendi mevzuatında öngörülen koşullar ve
sınırlar dahilinde yapar ve böylece kestiği meblağı alacaklı kuruma transfer
eder.
(3) Âkit
taraflardan birinin kurumu, yararlanıcıya mevzuatına göre avans ödemişse, bu
kurum, diğer tarafın kurumundan yararlanıcıya bu kurumun aynı süre için borçlu olduğu
meblağlardan ödenen avans tutarını kesmesini talep edebilir. Bu sonuncu kurum
kesintiyi yapar ve böylece kesilen meblağı alacaklı kuruma transfer eder.
Madde 35
Ödemede Kullanılacak
Para
(1) Bu
Sözleşme uyarınca yapılacak yardımlar, akit taraf yetkili kurumunun kendi para
birimiyle yapılır.
(2) Şayet
yararlanıcı diğer akit tarafta ya da üçüncü bir ülkede oturuyor ise o taktirde
ödeme o günkü resmi kur üzerinden konvertibıl bir para birimi ile yapılır.
Hesaplama şekli ve kurun saptanması, İdari Anlaşmaya göre düzenlenecektir.
(3) Bu
Sözleşme uyarınca akit taraflardan birinin yetkili kurumu diğer akit tarafın
kurumunca sağlanan yardımlara ilişkin gider iadesine yönelik meblağları
ödemekle yükümlü ise, borç ikinci tarafın parası ile ifade olunur. Birinci
kurum -akit taraflar arasında başka ödeme usulleri üzerinde anlaşma yoksa-
anılan para ile yapılan ödeme nedeniyle borçtan yasal olarak kurtulmuş sayılır.
Madde 36
Anlaşmazlıkların
Çözümlenmesi
(1) Âkit
tarafların yetkili makamları bu Sözleşmenin yorumlanmasında ve uygulanmasında
ortaya çıkan her türlü anlaşmazlıkların çözümlenmesinde bütün imkanlarını
kullanacaklardır.
(2) Eğer
bir anlaşmazlık, bu maddenin 1. fıkrasında belirtildiği biçimde ve 6 ay
içerisinde çözümlenemezse, anlaşmazlık
akit taraflardan birinin yetkili makamının talebi üzerine aşağıda belirtildiği
şekilde oluşturulan Hakem Heyetine götürülür;
l. Her
akit tarafın Hükümeti, anlaşmazlığın hakem heyeti tarafından giderilmesi ile
ilgili başvurunun eline geçmesinden itibaren altı ay içinde bir hakem tayin
eder. Hükümetlerce atanan iki hakem, (akit taraflardan hakemini en son tayin etmiş
olan tarafın bu tayin hakkında diğer tarafa bildirimde bulunduğu tarihi izleyen
iki aylık süre zarfında), akit taraflardan biri veya diğerinin vatandaşı
olmayan üçüncü bir hakem tayin eder.
2.Âkit
tarafın Hükümetlerinden biri, belirtilen süre içinde hakem tayin etmezse, diğer
taraf Uluslararası Adalet Divanı Başkanından veya Başkanın akit taraflardan
birinin vatandaşı olması durumunda Başkan yardımcısından veya akit taraflardan
birinin vatandaşı olmayan ve Başkan yardımcısından sonra gelen yargıçtan bir
hakem tayin etmesini talep edebilir, iki hakemin bir üçüncü hakem tayininde
anlaşamamaları halinde de taraflardan biri veya diğerinin hükümetlerinin talebi
üzerine aynı usul uygulanır.
3.Hakem
Heyeti, taraflar arasında yapılan Sözleşmeye ve uluslararası hukukun genel
hükümlerine (prensiplerine) istinaden oy çokluğu ile karar verir. Hakem Heyeti
çalışma usul ve esaslarını kendisi belirler.
Hakem
Heyetinin kararları bağlayıcı ve kesindir.
Her akit
taraf kendi üyesinin masrafları ile Hakem Heyetindeki temsil giderleri ile
ilgili masrafları karşılar. Başkanlık ve diğer masraflar eşit olarak akit
taraflar arasında paylaşılır.
V. BÖLÜM
GEÇİCİ VE SON HÜKÜMLER
Madde 37
Geçici Hükümler
(1) Bu
Sözleşme, yürürlüğe girmesinden önceki bir dönem için hiçbir hak doğurmaz.
(2) Bu
Sözleşmenin yürürlüğe girmesinden önce bir akit tarafın mevzuatına göre geçen
bir sigortalılık süresi, bu Sözleşme hükümlerine göre doğan hakların
belirlenmesinde değerlendirilir.
(3) Bu
maddenin 1. fıkrası hükmü saklı kalmak kaydıyla, bu Sözleşme uyarınca bir hak,
Sözleşmenin yürürlüğe girmesinden önce gerçekleşmiş olan bir riskle ilgili olsa
dahi, doğar.
(4) Yalnız
bu Sözleşme uyarınca ödenmesi gereken herhangi bir yardım, ilgilinin bu
Sözleşme hükümlerine uygun olarak talepte bulunması halinde, önceden tasfiye
edilen haklar, bir toptan ödemeye yer verilmemiş olması kaydıyla, bu Sözleşmenin
yürürlük tarihinden geçerli olarak ödenecektir.
(5) Bu
maddenin 4. fıkrasında sözü edilen talep bu Sözleşmenin yürürlük tarihinden
itibaren iki yıl içinde yapılırsa, bu Sözleşmeye göre doğan haklar, akit
tarafların mevzuatlarındaki hakkın düşmesine veya zaman aşımına uğramasına ilişkin
hükümleri, ilgili hakkında uygulanmaksızın
sözleşmenin yürürlük tarihinden itibaren kazanılır. Sözleşmenin yürürlük
tarihinden itibaren iki yıl geçtikten sonra yapılan taleplerde ise talep tarihi
esas alınır.
Madde 38
Yürürlük
(1) Bu
Sözleşme akit tarafların iç mevzuatlarındaki usuller dahilinde onaylanacak ve
onaylandığı, en kısa zamanda diğer akit tarafa bildirilecektir.
(2) Bu
Sözleşme, son onay bildiriminin yapıldığı ayı izleyen ikinci ayın birinci
gününde yürürlüğe girecektir.
Madde 39
Sözleşmenin Süresi
Bu
Sözleşme süresiz olarak yürürlükte kalacaktır.
Âkit
taraflardan biri, diğer akit tarafa diplomatik yollardan, içinde bulunulan
yılın sonuna en az 6 ay kala yazılı bildirimde bulunmak suretiyle bu Sözleşmeyi
feshedebilir, o takdirde Sözleşme, o yılın sonu itibariyle sona erer.
Madde 40
Kazanılmış Hakların
Korunması
(1) Bu
Sözleşmenin feshi halinde, Sözleşme uyarınca kazanılmış olan haklar
geçerliliğini korur.
(2) Bu
Sözleşmenin feshi halinde henüz karara bağlanmamış yardım hakları ile ilgili
tüm işlemler, bu Sözleşme hükümlerine göre sonuçlandırılır.
Bu
Sözleşme 27.05.2003 tarihinde Ankara'da, tamamı eşit derecede geçerli olmak
üzere Türkçe ve Hırvatça, Boşnakça, Sırpça olarak düzenlenmiş ve imzalanmıştır.
Türkiye
Cumhuriyeti Adına Bosna
Hersek Adına
Recep Tayyip ERDOĞAN Adnan
TERZİC
Başbakan Başbakan