PETROL PİYASASI KANUNU
|
Kanun No. 5015 |
|
Kabul Tarihi : 4.12.2003 |
BİRİNCİ KISIM
Genel Hükümler
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam,
Tanımlar ve Kısaltmalar
Amaç ve kapsam
MADDE 1. - Bu Kanunun amacı; yurt içi ve yurt dışı
kaynaklardan temin olunan petrolün doğrudan veya işlenerek güvenli ve ekonomik
olarak rekabet ortamı içerisinde kullanıcılara sunumuna ilişkin piyasa
faaliyetlerinin şeffaf, eşitlikçi ve istikrarlı biçimde sürdürülmesi için
yönlendirme, gözetim ve denetim faaliyetlerinin düzenlenmesini sağlamaktır.
Bu Kanun; petrole ilişkin
piyasaların sağlıklı ve düzenli işlemelerinin sağlanmasına ve geliştirilmesine
yönelik; düzenleme, yönlendirme, gözetim ve denetim işlemlerini kapsar.
Türk Silahlı Kuvvetlerinin
doğrudan kendi mülkiyetindeki araç ve tesisleri vasıtasıyla yürüttüğü bu Kanun
kapsamındaki faaliyetleri ile 5 Nisan 2001 tarihli ve 4636 sayılı Millî Savunma
Bakanlığı Akaryakıt İkmal ve NATO POL Tesisleri İşletme Başkanlığının Kuruluşu
ve Görevleri Hakkında Kanun kapsamındaki Başkanlığın kendi mülkiyetindeki araç
ve tesisleri vasıtasıyla yürüttüğü faaliyetleri bu Kanun hükümlerine tâbi
değildir.
Tanımlar ve kısaltmalar
MADDE 2. - Bu Kanunun uygulanmasında;
1) Bakanlık: Enerji ve Tabiî
Kaynaklar Bakanlığını,
2) Kurum: Enerji Piyasası
Düzenleme Kurumunu,
3) Kurul: Enerji Piyasası
Düzenleme Kurulunu,
4) AFRA: Londra'da ilân edilen
ortalama navlun ücretlerinin değerlemesini,
5) Akaryakıt: Benzin türleri,
nafta (hammadde, solvent nafta hariç),
gazyağı, jet yakıtı, motorin türleri, fuel-oil
türleri ile Kurum tarafından belirlenen diğer ürünleri,
6) Akaryakıt istasyonu:
Dağıtıcı veya bunlarla tek elden satış
sözleşmesi yapmış bayilerce ilgili mevzuata uygun (teknik, kalite ve güvenlik)
olarak kurulup, bir veya farklı alt başlıktan birer akaryakıt
dağıtıcısının tescilli markası altında
faaliyette bulunan ve esas itibarıyla
araçların akaryakıt, madeni yağ, otogaz
LPG, temizlik ve ihtiyarî olarak bakım ile
kullanıcıların tüplü LPG hariç diğer asgarî ihtiyaçlarını karşılayacak
imkânları sunan yerleri,
7) Akaryakıtla harmanlanan
ürünler: Metil tersiyer bütil eter (MTBE), Etanol vb. (yerli tarım ürünlerinden
denatüre olarak üretilenler ile biodizel hariç ) akaryakıt ile eşdeğer vergiye
tâbi olan ve olacak ürünleri,
8) Asfalt : Zemin kaplamasında
kullanılan ürünü,
9) Bayi: Bayilik faaliyeti için gerekli donanıma sahip gerçek ve tüzel
kişileri,
10) Bayilik: Karşılıklı
yükümlülüklerin ekinde fizibilite olan bir sözleşmeye bağlanarak akaryakıt
dağıtım şirketleri tarafından gerçek ve tüzel kişilere akaryakıtın kullanıcılara ikmali
yetkisi verilmesi işlemini,
11) Dağıtıcı: Akaryakıt dağıtım
yetkisi olan ve lisansına işlenmesi halinde depolama, taşıma, ihrakiye ve
madeni yağ üretimi işlemleri yapabilen
sermaye şirketini,
12) Dağıtım: Serbest
kullanıcılara akaryakıt toptan satışı ve ikmali dahil bayilere akaryakıt satış
ve ikmal faaliyetlerinin bütününü,
13) Fizibilite: Kuruma verilmesi
gerekli olmayan fakat bayilik sözleşmesi ekinde yer alan ve yapılacak
yatırımların analizini içeren raporu,
14) Ham petrol: Yerden
çıkarılan sıvı haldeki doğal
hidrokarbonları,
15) İhrakiye : Ülkenin
karasuları ve/veya karasuları bitişiğinde deniz vasıtalarına veya hava meydanlarında yerli ve yabancı uçaklara
vergili veya vergisiz sağlanan akaryakıtı ve madeni yağı,
16) İhrakiye teslim şirketi ve
bayii: Yurt içinden veya yurt dışından temin ettiği ihrakiyeyi deniz ve hava
taşıtlarına ikmal eden lisanslı sermaye
şirketini ve lisanslı bayileri,
17) İletici: İletim faaliyeti
yapan sermaye şirketini,
18) İletim: Boru hattı
vasıtasıyla petrolün taşınması işlemini
(üreticilerin rafineriye veya iletim hattına ulaşan boru hatları ile tesislerin
bünyesinde yer alan boru hatları hariç),
19) İşleme: Petrol ve diğer
kimyasal maddelerden madeni yağ üretimi hariç yeni ürünler elde edilmesine
ve/veya ürünlerin nitelik veya niceliğinin değiştirilmesine ilişkin işlemleri,
20) İşlemeci: Lisansı gereği
işleme faaliyetini yapma hakkı verilmiş sermaye şirketini,
21) Katkı maddeleri: Akaryakıt ürünlerinin
özelliklerini iyileştirmeye matuf organik ve inorganik maddeleri,
22) Kilometre tahdidi: Şehir içi
veya şehirlerarası trafiğe açık yollarda aynı istikamette iki akaryakıt
istasyonu arasındaki, Kurul tarafından çıkarılacak yönetmelikte belirlenecek
asgarî mesafeyi,
23) Kötüniyet: Piyasa
faaliyetinin yapılmasında, petrolün kaybına, karışmasına, bozulmasına veya amaç
dışı kullanımına sebebiyet veren bir
eylem veya ihmali,
24) Kullanıcı: Petrol kullanımı
yapan gerçek ve tüzel kişileri,
25) Kullanım: Petrolün sadece
kişisel ve işletme ihtiyaçları için tüketimini,
26) Lisans: Bu Kanuna göre
gerçek ve tüzel kişilere piyasada faaliyet gösterebilmeleri için Kurul tarafından izin verildiğini gösterir belgeyi,
27) Lisanslı depocu: Lisanslı
depolama faaliyeti yapan sermaye
şirketini,
28) Lisanslı depolama: Piyasa
faaliyetinde bulunanların stok ve işletme ihtiyaçlarını gidermek üzere
başkasının mülkiyetindeki petrolün
depolanması işlemini,
29) Madeni yağ üreticisi :
Madeni yağ üretimi yapan gerçek ve tüzel kişileri,
30) Madeni yağ: Baz yağına veya
kimyasal sentez yöntemi ile işlenen maddelere, bazı katkıların ilâvesi sonucu,
hareketli ve temas halinde olan iki yüzey arasındaki sürtünme ve/veya aşınmayı
azaltma veya soğutma özelliğine sahip mamul haline getirilen doğal veya yapay
maddeleri,
31) Özel işlem: Petrolün nitelik
olarak ayrı ürün haline getirilmesine yönelik olarak Kurumca belirlenen
yöntemleri,
32) Petrol: Bu maddenin (5),
(14) ve (44) numaralı bentlerinde tanımlananları,
33) Piyasa faaliyeti: Petrolün;
ithalini, ihracını, rafinajını, işlenmesini, depolanmasını, iletimini, ihrakiye
teslimini, taşınmasını, dağıtımını, bayiliğini,
34) Rafinaj: Ham petrolden
başlayarak yeni ürünler elde edilmesine
ilişkin işlemleri,
35) Rafinerici: Lisansı gereği
rafinaj faaliyeti yapma hakkı verilmiş, petrol ticareti yapan sermaye şirketini,
36) Serbest kullanıcı: Kalorifer
yakıtı, fuel-oil ve motorinde yıllık 5 000 tondan aşağı olmayacak şekilde Kurum
tarafından ürün bazında belirlenen tüketim miktarından fazla yıllık petrol
tüketimi olan lisanslı kullanıcıyı,
37) Solvent: Kimya ve sanayi
tesislerinde tüketilen ve/veya yeni kimya ve sanayi mamulleri üretiminde
kullanılan petrol ürünlerini,
38) Taşıma: Ham petrolün
rafineriye ulaştırılmak üzere toplandığı teslim noktasından sonra, diğer
ürünlerin ise taşıma araçları ile yapılan tüm nakil faaliyetleri bütününü,
39) Taşıyıcı: Taşıma faaliyeti
yapan gerçek ve tüzel kişileri,
40) Tehlikeli eylem: Piyasa
faaliyetinin yapılmasında, bunların yapıldığı mahalde veya yakınında bulunan
bir kimsenin ölümüne, sakatlanmasına veya sağlığının bozulmasına, çevrenin
kirlenmesine sebep olan veya olabilecek nitelikte bulunan bir fiil veya ihmali,
41) Transit taşıma: Başka bir
ülkeden gelen petrolün başka bir ülkeye Türkiye üzerinden kara ve deniz yolu
ile taşınmasını,
42) Ulusal marker: Akaryakıta
rafineri çıkışında veya gümrük girişinde eklenecek katkıyı,
43) Üretim: Petrolün
çıkarılmasını, ön işlenmesi ile saha dahilinde veya civarında bulunan depolara,
iletim hattına veya rafineriye boru hattı ile taşınmasını veya depolanmasını,
44) Ürün: Fiziksel veya kimyasal
işlem, rafinaj veya diğer yöntemlerle ham petrol ve/veya ürünlerinden elde
edilen ürün veya ara ürün herhangi bir hidrokarbonu,
İfade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Lisansların Tâbi
Olacağı Usul ve Esaslar, Lisans Sahiplerinin Temel Hak ve
Yükümlülükleri
Lisansların tâbi olacağı usul ve
esaslar
MADDE 3.- Petrol ile ilgili;
a) Rafinaj, işleme, madeni yağ üretimi, depolama, iletim, serbest kullanıcı ve ihrakiye faaliyetlerinin yapılması ve bu amaçla tesis kurulması ve/veya işletilmesi,
b) Akaryakıt dağıtımı, taşıması
ve bayilik faaliyetlerinin yapılması,
İçin lisans alınması zorunludur.
Kurum, geliştireceği ilke ve ölçütler doğrultusunda, iletim ve işleme faaliyetlerinde
lisans alma zorunluluğuna muafiyet getirebilir. Lisans vermede taahhüt
üzerinden işlem yapılamaz.
Lisans taleplerine ilişkin değerlendirmeler 3 üncü madde
hükümleri ve Kurumca belirlenecek diğer unsurlar çerçevesinde tamamlanarak en
geç altmış gün içerisinde karara bağlanır ve ilgiliye tebliğ edilir. Reddedilen
taleplerin gerekçesi bildirilir.
Bu Kanuna göre; lisansların
verilmesi, güncelleştirilmesi, geçici olarak durdurulması veya iptaline ilişkin
işlemler Kurumca yapılır. Lisansların verilmesinde pazara giriş açısından
teknoloji, kalite, güvenlik, hizmet ve teşebbüsün sürdürülebilirliği dikkate
alınır, bayi sayısı, depolama kapasitesi (işletme stok kapasitesi hariç)
konularında sayısal büyüklüklerle sınırlama yapılmaz.
Başvurunun Kurumca kabul veya
reddedilmesinde talebin, mevzuatta öngörülen koşullara uygun olması aranır.
Lisans kapsamındaki
faaliyetlerde bulunacak özel hukuk tüzel kişileri 29.6.1956 tarihli ve 6762
sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tâbidir. Türkiye'de piyasa faaliyetlerinde
bulunan ve yabancı devletler mevzuatına göre sermaye şirketi niteliğinde
bulunan özel hukuk tüzel kişileri, Türk parasının kıymetini koruma hakkındaki
mevzuata göre Türkiye'deki faaliyetleri bakımından Türkiye'de yerleşik
sayılırlar.
Lisanslar; yukarıda sayılan
faaliyet başlıklarına göre düzenlenir. Ayrıca lisanslarda, Kurumca belirlenen diğer alt başlıklar da
yer alır.
Lisans, üzerinde kayıtlı
faaliyeti yapmak üzere hak sahibi kılınan gerçek veya tüzel kişi adına verilir.
Lisans belgesinde, faaliyet niteliğinin
yanı sıra faaliyetin gerektirdiği tesisin türü ve coğrafi konumu, teknoloji ve
miktarlar ile ilgili bilgiler de yer alır.
Kurum, bu Kanunda tanınan
yetkiler dahilinde;
a) Lisans gerektiren faaliyet
ve/veya işlemlerin kapsamları,
b) Lisans ile kazanılan hak ve
üstlenilen yükümlülükler,
c) Lisans kapsamındaki
faaliyetlerin kısıtlanması,
d) Faaliyetin yürütülmesine
ilişkin olarak özel şartlar belirlenmesi,
Konularında düzenlemeler yapmaya
yetkilidir.
Lisansta yer alan hususlarda
değişiklik yapılmasını gerektirecek faaliyetler, Kurumca onaylanıp lisansa
işlenmedikçe yapılamaz.
Lisanslar ile ilgili olarak;
a) Başvuru, değerlendirme,
lisans verme, lisans süresi, tadili, bedeli ile sona ermesi ve süre uzatma
işlemlerine,
b) Sınıflandırılması uygun
görülen lisansların, sınıflandırılmasına ait esaslar ve sınıflara göre asgarî
büyüklüklerine,
c) Değişiklik ile
sınıflandırmaya tâbi lisanslarda sınıf değiştirme işlemlerine,
d) Aranacak asgarî nitelikler ve
ilgililerin tasarrufunda olması gereken asgarî varlıklarına,
e) Tutulması zorunlu olan
kayıtlar ve kayıt yöntemleri ile bildirim yükümlülüklerine,
f) Faaliyet alt başlıkları ve
bunların tanımlarına,
g) Kamunun can ve mal güvenliği
ile kullanıcı haklarına ilişkin hususlara,
h) Lisansta yer alacak
hususlara,
ı) Lisans kapsamında olsun veya
olmasın piyasa ile ilgili faaliyetlerin yönlendirilmesi, gözetimi,
denetimi ve benzeri konulara,
Ait usul ve esaslar Kurumca
çıkarılacak yönetmeliklerle düzenlenir.
Bu Kanun hükümleri saklı kalmak
ve ilgili mevzuata göre işlemleri tamamlanmış olmak üzere, lisans sahiplerince
veya kullanıcılarca, lisanslı depolar
dışında kalan her türlü petrol depolama tesisi veya düzeneklerinin yapımı
ve/veya kendi faaliyetleri kapsamında işletilmesi serbesttir.
Lisans sahiplerinin temel hak ve yükümlülükleri
MADDE 4.- Lisans, sahibine lisansta yer alan faaliyetin yapılması ile bu konularda
taahhütlere girişilmesi haklarını verir.
Lisans
ile tanınan haklar; bu Kanunun, ilgili diğer mevzuatın ve lisansta yer alan
kayıtlı hususların yerine getirilmesi koşuluyla kullanılır.
Piyasa
faaliyetinde bulunanlar, kötüniyet veya tehlikeli eylem sonucunu doğuracak her
türlü işlemden özenle kaçınmak, bunların oluşumunun engellenmesi için her türlü
tedbiri almak ile istenmeyen durumları en kısa sürede gidermek zorundadır.
Bu Kanuna göre faaliyette
bulunanlar;
a)Ticarî ve teknik mevzuata
uygun davranmak,
b) Çevreye zarar vermemek için
gerekli tedbirleri almak,
c) Kamunun can, mal ve çevre
güvenliği ile kendi tesis ve faaliyetlerini önemli ölçüde tehdit eden veya
olumsuz etkileyen bir durum oluştuğunda, kamu yetkililerini ve bundan etkilenme
ihtimali bulunan ilgilileri haberdar etmek ile tehdidin niteliği ve niceliği
ile bunu önlemek üzere alınmakta olan tedbirleri Kuruma bildirmek,
d) Zorunlu sigorta yükümlülüğü
kapsamında bulunan, tesis ve/veya faaliyetleri sigortalamak,
e) Faaliyetleri nedeniyle üçüncü
kişilere veya çevreye verilecek zarar veya ziyanları tazmin etmek,
f) 14 üncü maddenin birinci
fıkrasına göre Kurumca belirlenen usul ve esaslara uygun bildirimleri yapmak,
g) Kurumca 14 üncü maddenin
üçüncü fıkrasına göre istendiğinde, gerekli bilgi, belge ve numuneleri vermek,
tutanakları imzalamak ile görevlilerin tesislerde inceleme yapmasına müsaade
etmek,
h) Esas faaliyetlerine ilişkin
tip sözleşme örneklerini ve bunlarda yapılacak değişiklikleri yürürlüğe
koymadan önce Kuruma bildirmek,
ı) Piyasa faaliyetlerinde,
Kurulun belirleyeceği teknik düzenlemelere uygun akaryakıt sağlamak,
j) İletim ve depolamada kapasite
kısıtları dışında kendilerinden yapılan talepleri ayrım gözetmeksizin
karşılamak,
k) Eşit durumdaki alıcılara
(kategorilere), eşit hak ve yükümlülük tanımak, farklı şartlar sürmemek,
İle yükümlüdür.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Lisans Türleri ve
Faaliyetlerin Kısıtlanması
Lisansların türleri
Rafinerici
MADDE 5. - Rafinerici
lisansı sahipleri, 9 uncu
maddede sayılan faaliyetlerin yanı sıra;
a) Lisansına işlenmek koşuluyla;tesisi içinde veya civarında işleme, depolama ile yakınındaki diğer tesislere boru hatları ile taşıma,
b) Sahip olacağı dağıtım şirketi
ile akaryakıt dağıtımı,
Faaliyetlerinde de bulunabilir.
Rafinerici kendi dağıtım şirketine tanıdığı şartları kendisinden akaryakıt
talep eden diğer dağıtıcılara da kategori bazında tanımak zorundadır.
Ulusal güvenlik açısından
ihtiyaç duyulan akaryakıt ve diğer ürünlerin üretimi ve teslimi önceliklidir.
Rafinericiler, Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullandığı taktik yakıtların üretim
kabiliyetini ürün talebi halinde sağlamak ve korumakla yükümlüdür.
Taşıma, işleme, depolama, iletim, madeni yağ üretimi, serbest kullanıcı,
ihrakiye teslim şirketi ve ihrakiye bayii
MADDE 6. - 2 nci maddenin birinci fıkrasının (16), (18),
(19), (28), (29), (36) ve (38) numaralı bentlerinde tanımlanan faaliyetlerin
yapılması için verilecek lisanslara uygulanacak değerleme kriterleri ve
lisansın verilmesini gerektirecek teknik ve malî şartlar Kurumca belirlenir.
Dağıtım
MADDE 7. - Dağıtıcı lisansı sahipleri, akaryakıt olarak
tanımlanan ürünlerin dağıtım hakkına sahip olur.
Dağıtıcı lisansı sahipleri,
kendi mülkiyetlerindeki veya sözleşmelerle oluşturacakları bayilerinin
istasyonlarına akaryakıt dağıtımının yanı sıra, serbest kullanıcılara akaryakıt toptan satışı ve depolama
tesislerinin yakınındaki tesislere boru hatları ile taşıma faaliyetlerinde
bulunabilir. Dağıtıcılar başka akaryakıt dağıtıcılarının bayilerine dağıtım
yapamazlar.
Dağıtıcılar, yıllık pazarlama
projeksiyonları yapmak ve detayları ile her yıl Kuruma Şubat ayı içinde
vermekle yükümlüdür. Yıl içinde, üçer aylık dönemlerde projeksiyonlarının gerçekleşme
değerlemesini yaparak Kuruma; Ocak, Nisan, Temmuz, Ekim aylarında verir ve
projeksiyonlarında oluşan yüzde ondan fazla artış ve eksilişleri açıklarlar.
Dağıtıcılar, 2 nci maddenin
birinci fıkrasının (10) ve (13) numaralı bentlerinde belirtilen şekilde sözleşme ile
bayilikler oluşturur. Bayilik süresi bitiminden üç ay öncesinde
bayiliğin devamı için sözleşme yenilenemez ise sürenin bitimine kadar dağıtıcı, bayinin ikmal ihtiyacını
karşılar. Süre bitiminde bayi, sözleşme yaptığı yeni dağıtıcının ürünlerini
pazarladığı anlaşılacak şekilde faaliyetine devam eder ve en geç bir ay içinde
eski dağıtım şirketi ile ilgili tüm belirtileri kaldırır.
Dağıtıcıların kendi
işlettiği istasyonlar aracılığı ile
yaptığı satış, dağıtıcının toplam yurt içi pazar payının yüzde onbeşinden fazla
olamaz. Dağıtıcıların yurt içi pazar payı, toplam yurt içi pazarın yüzde
kırkbeşini geçemez. Dağıtıcı, kendi işlettiği istasyonlara sübvansiyon ve bayi
istasyonlarından farklı uygulama yapamaz.
Dağıtıcılar, tescilli markası altında
yapılan faaliyetlere ilişkin kalite
kontrol izlemesini etkin biçimde yapmak, bayilik iptallerini gerekçeleriyle
birlikte Kuruma bildirmekle yükümlüdür. Akaryakıt dağıtımı için kurulacak tesis
ve ekipmanlara ilişkin teknik, güvenlik, çevre ve benzeri kriterler Kurum
tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Bayiler
MADDE 8. - Bayi lisanslarına ilişkin düzenlemeler
(teknik, güvenlik, kapasite, çevre vb.) Kurum tarafından yapılır. Bayiler,
dağıtıcıları ile yapacakları tek elden satış sözleşmesine göre bayilik
faaliyetlerini yürütürler.
Bayiler lisanslarının devamı
süresince;
a) Bayisi olduğu dağıtıcı
haricinde diğer dağıtıcı ve onların bayilerinden akaryakıt ikmali yapılmaması,
b) Tağşiş ve/veya hile amacıyla
akaryakıta katılabilecek ürünlerin akaryakıta katılmaması ve istasyonunda
bulundurmaması,
İle yükümlüdür.
Bayiler ve dağıtıcılar, lisanslarına göre kurdukları akaryakıt
istasyonlarını Kuruma bildirerek işletmeye başlar. Akaryakıt istasyonları,
gerekli tedbirleri alarak tarım sektörünün ihtiyaçları için tanker ve köy
pompası vasıtasıyla LPG hariç akaryakıt satışı yapabilir.
Kurul, teknik ve ekonomik
kriterlere göre bayilik kategorileri oluşturabilir. Bu durumda bayilik
lisansları kategorilerine göre düzenlenir. Akaryakıt ve LPG istasyonları
arasındaki mesafeler, aynı yönde olmak üzere, şehirler arası yollarda on kilometreden, şehir içi yollarda bir
kilometreden az olmamak üzere Kurul tarafından çıkarılacak ve 1.1.2005
tarihinde yürürlüğe girecek yönetmelikle düzenlenir.
Faaliyetlerin kısıtlanması
MADDE 9. - Yurt dışından ham petrol ve akaryakıt temin
edeceklerin rafinerici veya dağıtıcı veya ihrakiye teslim şirketi lisansına
sahip olması gereklidir. Türkiye'de ham petrol üretimi yapan üreticiler, düşük
gravite yerli üretim ham petrol ile karıştırılacak miktarda ham petrol ithalatı
yapabilirler. Ham petrol ve akaryakıt ithalatı miktar ve belirli teknik
ölçümleri yapabilecek donanıma sahip yetkili gümrük idarelerinden yapılır.
Dağıtıcılarca yapılacak akaryakıt ithalatı, ilgilinin lisansında yer alan alt
başlık kapsamındaki akaryakıtlarla sınırlıdır ve Kuruma bayi bilgileriyle
birlikte verilen pazarlama projeksiyonu ile uyumlu olduğu bildirildikten sonra
yapılabilir. Dağıtıcılar arası akaryakıt ticareti Kurulun iznine bağlıdır. Ham
petrolün yurt içinde ticareti; sadece rafinerici ve üreticilerce ve birbirleri
arasında yapılabilir.
Dağıtıcılar, lisans
başvurularında asgarî yıllık 60.000 ton beyaz ürün (benzin, motorin) dağıtım
projeksiyonu ile bayi bilgilerini Kuruma vermek zorundadır ve kendi dağıtım
ağına bağlı bayilerin işlettikleri akaryakıt istasyonlarında farklı lisans alt
başlığına sahip dağıtıcıların bayisi sıfatı ile yapacakları faaliyetler hariç
olmak üzere, kullanıcılara lisans alt başlığında yer almayan akaryakıtları
teslim edemez.
İhrakiye teslimleri;
rafinerici, dağıtıcı ve ihrakiye teslim
şirketlerince yapılır. İhrakiye teslimi yapanlar, gümrük antrepolarına
getirdikleri ve deniz/hava taşıtlarına verilmek üzere çıkardıkları akaryakıt
cins ve miktarlarını üç ayda bir Kuruma bildirirler.
Akaryakıt haricinde kalan petrol
ürünleri (solvent, madeni ve baz yağ, asfalt, solvent nafta vb.) ile ilgili
ithalat ve ihracat dahil, faaliyetler Kurumun hazırlayacağı düzenlemelere göre
yapılır.
Sanayi tesislerinde yan ürün
olarak elde edilen ürünün yurt içinde akaryakıt olarak faaliyete konu edilmesi
halinde, Kuruma bilgi verilmek şartıyla teknik düzenlemelere uygun olanları
dağıtıcılara, uygun olmayanlar rafinerilerin olumlu görüş vermesi ve anlaşma
sağlanması halinde rafinerilere teslim edilir. Rafinerilere verilmeyen
ürünlerin ihraç edilmesi halinde fiili
üretim ve ihracata ait aylık bilgiler Kuruma bildirilir.
Akaryakıtların, 4 üncü maddenin
dördüncü fıkrasının (ı) bendinde belirlenen teknik düzenlemelere uygun
olmayanları faaliyete konu edilemez.
Fabrika, şantiye, nakliye filosu
işletmeleri ve benzeri kendi ihtiyaçları için depolama imkânı ve kendi
araçlarına akaryakıt ikmal kapasitesi olan yerler hariç, araçlara yapılacak
akaryakıt ikmali bayilik lisansı ve yeterli donanımı olan akaryakıt
istasyonları dışında yapılamaz.
Bayiler lisanslarına işlenmek ve
taşıma lisansı sahiplerinin taşıma araçlarında istenen kriterleri sağlamak
koşuluyla kendi araçları ile taşıma yapabilirler.
İcrası için tesis gerektiren
faaliyet türlerinde, bu maddede konu edilen hakların kullanılabilmesi için,
ilgili tesisin fiilen faaliyette bulunması zorunludur.
Rafinericiler evsafına uygun
ürün teslim etmek, dağıtıcılar ile bayiler ise akaryakıtların kullanım amacını,
niteliğini, niceliğini değiştirmemek
ile yükümlüdür.
Kurulca belirlenecek usul ve
esaslara göre akaryakıtla harmanlanan ürünler bu durumda akaryakıt ile eşdeğer
vergiye tâbi olurlar. Ancak, yerli tarım ürünlerinden elde edilen ve
akaryakıtla harmanlanan ürünler bunun dışındadır.
Dağıtıcılar, bayilerin
katılımıyla gerçekleştirdikleri promosyon kampanyası hakkında bayilerini,
promosyon kampanyasının maliyetine ilişkin belgelerle birlikte şeffaf, açık bir
şekilde bilgilendireceklerdir. Ancak bayilerin kampanyaya katılımı ihtiyarîdir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Fiyat Oluşumu,
Kamulaştırma, Erişim ve Eşgüdüm
Fiyat oluşumu
MADDE 10. - Petrol alım satımında fiyatlar en yakın
erişilebilir dünya serbest piyasa
koşullarına göre oluşur. Yerli ham
petrol için, teslim yeri olan en yakın liman veya rafineride teşekkül eden
"Piyasa Fiyatı" fiyat olarak kabul edilir.
Bu piyasa fiyatı, Türkiye'de
üretilen ham petrolün Türkiye içinde veya dışında en yakın erişilebilir dünya
piyasasında, evsaf ve izafi ağırlık bakımından normal olarak mutat ayarlamalara
göre tespit edilmiş emsal petrolün belirlenen serbest rekabet fiyatına, aynı
evsafta ham petrolün dünya piyasasından Türkiye'de teslim yeri olan limana veya
rafineriye kadar getirilmesi için gerekli bütün giderlerin yarısının eklenmesi
ve fakat Süveyş Kanalı geçişi ile Batman veya civarında üretilen
ham petrolün Batman
rafinerisinde oluşan piyasa
fiyatına Batman-Dörtyol Boru Hattı geçiş ücreti hariç oluşan fiyat veya
erişilebilir dünya piyasası mevcut olmadığı takdirde üretici tarafından
Türkiye'de teslim edildiği yerde vergiler hariç fiilen uygulanan satış fiyatı
olarak kabul edilir.
Üretimi yapılan yerli ham
petrole emsal olarak, 26 API ve daha hafif petroller için Arab Medium (31 API)
petrolünün, 26 API den daha ağır petroller için Ras Gharib (21.5 API)
petrolünün otuz gün vadeli fiyatları esas alınır ve yerli ham petrol ile emsal
alınan petrol arasındaki gravite farkının fiyat bakımından
değerlendirilmesinde;
Emsal petrol ile yerli petrol
arasındaki her bir 0.1 API gravite farkı için 2 ABD cent emsal petrolün varil
fiyatına ilâve edilir veya çıkarılır. Ancak bir alt gravite grubunun fiyatı üst
grubun fiyatından yüksek olamaz.
Emsal ham petrolün Türkiye'ye getirilmesi için gerekli bütün giderlerin
hesaplanmasında, "Worldscale" de ilân edilen nominal navlun baz
alınır, LR-2 sınıfı tankerler için tespit edilen AFRA yüzdesinin uygulanması
ile nakliye maliyeti hesaplanır.
Gravite ayarlaması ve nakliyenin
eklenmesi suretiyle bulunan fiyata (C+F) yürürlükteki sigorta mevzuatı ve
primleri uygulanır. Tehlike ve harp hali sigorta primi uygulaması Bakanlığın
değerlendirmesine tâbidir. İkinci bir değişikliğe kadar uygulanacak sigorta
primi miktarı yüzde 0.075'i aşamaz.
İthalde alınan gümrük vergi ve
resimlerin ilâve edilmesiyle yerli ham petrolün piyasa fiyatı bulunur. Yurt içi
kara nakliye ücretleri için akaryakıtların fiyat teşekkülündeki nakliye
rayiçleri alınır.
Piyasa fiyatı tekliflerinde, T.
C. Merkez Bankası tarafından açıklanan aylık döviz satış kuru ortalaması,
petrol birimi olarak varil, metrik ton ve döviz cinsi olarak ABD Doları kullanılır.
Piyasa fiyatlarına esas olan unsurların uygulamasında ortaya çıkabilecek
sorunları değerlendirme ve çözmeye Kurul yetkilidir.
Rafinericiler, ham petrol
üreticilerinin teklifi halinde oluşan bu asgarî fiyatlardan yerli ham petrolü
alırlar ve ham petrol temininde yerli
ham petrole öncelik tanırlar. Rafinericiler ham petrol üreticilerinin bu asgarî
fiyat veya bunun üzerindeki fiyat tekliflerine onbeş gün içinde yazılı olarak
cevap verirler. Rafinericiler üreticilerin aleyhine olacak teslim yeri ve şartlarında
maddî talep ve teklifte bulunamazlar. Fiyat uyuşmazlıkları Kurumun hakemliğinde
en geç otuz gün içerisinde tarafları bağlayacak şekilde sonuçlandırılır.
İthal ham petrol fiyatları dünya
afişe fiyatları doğrultusunda yapılan petrol anlaşmalarına ve spot piyasa
değerlerine göre temin edilebilen fiyat olarak değerlendirilir. Fiili ithalata
ait bilgiler aylık olarak Kuruma bildirilir.
Rafinerici ve dağıtıcı lisansı
kapsamında yapılan piyasa faaliyetlerine ilişkin fiyatlar, en yakın
erişilebilir dünya serbest piyasa oluşumu
dikkate alınarak, lisans sahipleri tarafından hazırlanan tavan fiyatlar
olarak Kuruma bildirilir.
İşleme, boru hatları ile
bağlantılı olmayan lisanslı depolama ve taşıma faaliyetlerinin tarifeleri,
lisans sahiplerince hazırlanarak Kuruma
bildirildikten sonra uygulanır.
İletim lisansı kapsamında
yürütülen taşıma ve bu hatlarla bağlantılı tesislerdeki lisanslı depolama faaliyetlerine ilişkin
tarifeler, lisans sahiplerince
hazırlanarak Kurul onayını müteakip uygulanır. Kurul, tarife onay istemlerini
müracaat tarihini takip eden otuz gün içerisinde karara bağlar.
Ancak, petrol piyasasında
faaliyetleri veya rekabeti engelleme,
bozma veya kısıtlama amacını taşıyan veya bu etkiyi doğuran veya doğurabilecek
nitelikte anlaşma veya eylemlerin piyasa düzenini bozucu etkiler
oluşturması halinde, gerekli işlemlerin
başlatılmasıyla birlikte, her seferinde iki ayı aşmamak üzere, faaliyetlerin
her aşamasında, bölgesel veya ulusal düzeyde uygulanmak için taban ve/veya
tavan fiyat tespitine ve gerekli tedbirlerin alınmasına Kurum yetkilidir.
Belirli bölgelere ve belirli
amaçlara yönelik olarak fiyatlara müdahale edilmeksizin kullanıcıların
desteklenmesinin usul ve esasları ile miktarı Bakanlığın teklifi ve Bakanlar
Kurulu kararı ile belirlenir.
Mülkiyet, kamulaştırma ve özel tedbirler
MADDE 11. - a) Bu Kanun kapsamındaki tesisler için
gerekli arazi, arsa ve binalara ilişkin hak veya mülkiyet edinimlerinin öncelikle
anlaşma yoluyla yapılması esastır.
Bu Kanunda öngörülen
faaliyetlerin gerektirmesi halinde;
1) Rafineri ve lisanslı depolama
tesislerine,
2) İletim hatlarının mecralarına
isabet eden arazi ve arsalarda irtifak hakkı tesisine ve bu hatların ayrılmaz
parçası durumunda bulunan diğer binalar ve civarına isabet eden taşınmazlara,
3) İşleme tesislerinden Kurumca
belirlenecek olanlara,
İlişkin edinimler 2942 sayılı
Kamulaştırma Kanununda belirtilen esaslar dahilinde kamulaştırma yoluyla da
yapılabilir. Kamulaştırılan taşınmazın mülkiyeti Hazineye, kullanma hakkı
kamulaştırma bedelini ödeyen lisans sahibine ait olur. Kullanma hakkı tapu
siciline kaydedilmek suretiyle lisans sahibi adına yapılır ve bunlar lisansın
bir parçası olup lisans müddetince devam eder. Lisansın sona ermesi veya iptali
halinde, lisans sahiplerince ödenmiş bulunan kamulaştırma bedelleri iade
edilmez.
Bu konuda Kurulca verilecek
kamulaştırma kararı kamu yararı kararı yerine geçer ve müteakip işlemler
Kamulaştırma Kanunu hükümlerine göre yürütülür.
Kurulca uygun görülenler de
dahil olmak üzere rafinaj ve iletim lisans sahiplerine ait tesislerin tapu
sicil kayıtlarına, herhangi bir tasarrufun Kurumun izni bulunmadıkça
kaydolunamayacağı şerhi de verilir.
b) Mülkiyetin gayri aynî haklar
ve kiralama:Tüzel kişiler, faaliyetleri ile ilgili olarak kamuya ait araziler
üzerinde, bedeli ilgili tüzel kişi tarafından ödenmesi suretiyle mülkiyetin
gayri aynî hak tesisini ve bu arazilerin kiralanmasını talep edebilir.
Bu istek Kurulca uygun
görüldüğünde, Kurum ilgili kanunlar uyarınca ihtiyaca göre intifa, irtifak, üst
hakkı veya uzun süreli kiralama yoluna gider.
Bu şekilde elde edilen hakkın
Kurul tarafından tespit edilen bedelini ödeme yükümlülüğü devralan tüzel kişiye
aittir. Kullanım hakları, ilgili lisans veya sözleşmenin bir cüzü olup,
geçerliliği, bunların geçerlilik süresi ile sınırlıdır.
İletim hatlarının her iki
tarafında en az on beş metre, en fazla
yüzer metre mesafe içerisinde; boru hattı için gerekli tesisler ve rafineriler
ile lisanslı depoların tehlikelerden korunması için etrafında en fazla 500
metre mesafe içerisinde risk doğurabilecek nitelikte yapılaşma, ziraî ve
tehlikeli işlere ilişkin olarak getirilecek kısıtlamalar ile bunların usul ve
esasları Kurum tarafından çıkarılacak yönetmeliklerde düzenlenir.
İletim hatları ve bunların
ayrılmaz parçası olan diğer tesisler hakkında 406 sayılı Telgraf ve Telefon
Kanununun 11 inci maddesi hükmü uygulanmaz.
İletim tesisleri ile lisanslı depolama tesislerine erişim
MADDE 12. - Tesislerinde boş kapasite bulunan ileticiler
ve lisanslı depocular; iletim ve depolama taleplerini, talebin aşağıda sayılan
hususları sağlaması halinde, karşılamakla yükümlüdür.
Yapılan talebin;
a) Lisans sahibinin tarifesine
uygun olması,
b) İlgili tesisin kapasitesine
uygun yapılması,
c) Lisans sahibinin tesisine,
işletme kural ve koşullarına, ilettiği veya depoladığı petrole yönelik olarak
bozucu veya risk artırıcı olumsuz etkileri olmaması,
d) Tesisin, iletilen veya
depolanan petrolün niteliğine uygun ve lisans sahibinin tarifesinde belirtilen
asgarî miktarda olması,
e) İletim için, petrolün cinsi
de dikkate alınarak üretici, rafinerici, iletici veya dağıtıcı tarafından
depolama için, depocunun tarifesinde belirtilen asgarî miktarın üzerinde olmak
şartı ile herkes tarafından yapılması,
Gereklidir.
Eşgüdüm
MADDE 13. - Piyasayı doğrudan veya dolaylı olarak
ilgilendiren konularda yetkili kılınan diğer mercilerce yapılacak her türlü
düzenleme çalışması öncesi(vergi, resim ve harçlara ilişkin düzenlemeler
hariç), Kurumun haberdar edilmesi ve çalışmalara iştirakinin sağlanması
esastır.
Petrol piyasası faaliyetleri ile
ilgili olarak Türk Standardları Enstitüsü tarafından yapılacak standard
hazırlık çalışmalarında Kurum temsilcisi de bulunur. Piyasa faaliyetlerine
ilişkin Türk standardları Kurul onayı ile mecburî hale getirilebilir.
Kurum;
a) Lisanslı tesisler açısından
büyük tehlikeler doğurabilecek hallerde,
b) Piyasada haksız rekabet
yaratacak ve yanıltıcı nitelikte reklam ve ilânlar ile benzeri faaliyetlerin
yapılması durumunda,
c) Piyasada faaliyet gösteren
malzeme ve cihaz ithalatçı, üretici ve satıcıları ile bunların yetkili
servisleri hakkındaki düzenleme ve uygulamalarda,
Görüş bildirmeye veya ilgili
makamlardan talepte bulunmaya yetkilidir.
Kurum; piyasa faaliyetlerine
ilişkin olarak açılmış veya açılacak kamu davalarına müdahil olabilir. Bu konularla
ilgili olarak suç duyurusunda bulunabileceği gibi mevzuatın uygulanması
açısından, adlî ve mülkî makamlardan yaptırım talebinde bulunabilir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Bilgilerin
Toplanması, Kayıt Düzeni, Denetim, Tebligat ve Sigorta
Bilgilerin toplanması, kayıt düzeni, denetim ve tebligat
MADDE 14. - Piyasa işleyişine ilişkin bilgileri derlemek
amacıyla bildirim yükümlülükleri Kurumca belirlenir. Kurum, lisans sahiplerinin
Vergi Usul Kanunu hükümleri saklı kalmak şartı ile düzenleyecekleri belge ve
tutacakları kayıt düzenlerine ilişkin özel usul ve esaslar belirleyebilir.
Kurum, bu Kanunun kendisine
verdiği görevleri yerine getirirken, gerekli gördüğü her türlü bilgiyi kamu
kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilerden isteyebilir.
Görevlendirilen Kurum personeli,
piyasa tarafları ve/veya tesisleri nezdinde, defterler de dahil olmak üzere her
türlü evrak, belge ve emtianın incelenmesi, suret veya numune alınması, konuyla
ilgili yazılı veya sözlü açıklama istenmesi, gerekli tutanakların düzenlenmesi,
tesislerin ve işletiminin incelenmesi konularında yetkilidir. Görevlendirme
yazısında amaç, kapsam, süre ve yetkinin çerçevesi yer alır.
Kurum piyasa faaliyetlerini
kendi personeli ile veya kamu kurum ve kuruluşları ile özel denetim
kuruluşlarından hizmet alımı yoluyla denetime tâbi tutar. Kurum, denetlemelerde
kullanılmak üzere, Türkiye Akreditasyon Kurumu ile işbirliği yaparak akredite
sabit ve gezici laboratuvarlar kurabilir, kurulmasına kaynak aktarabilir.
Denetlemede, ön araştırmada ve soruşturmada takip edilecek usul ve esaslar
çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Bilgilerin ilgililere ve kamuya
açıklanmasına ilişkin ilke, usul ve esaslar Kurumca çıkarılacak yönetmelikle
belirlenir. Piyasa açısından ticari gizlilik niteliği taşıyan bilgiler
açıklanamaz.
Lisans sahiplerinin lisans
belgesi içeriği özet bilgileri Kurum tarafından ilân edilir.
Kurumca bu Kanuna göre yapılacak
her türlü tebligat hakkında 7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümleri uygulanır,
ancak, ilânen yapılacak tebligatlar Resmî Gazetede yayımlanır.
Sigorta
MADDE 15. - Lisans kapsamında yürütülen faaliyetler için,
sigorta yaptırılması zorunludur. Bakanlar Kurulu kararıyla sigorta kapsamından
muaf tutulacak faaliyetler belirlenebilir. Sigorta kapsamına alınacak varlık
çeşitlerinin belirlenmesi ile bunların tâbi olacağı sigorta kolları ve muafiyet
tanınan hususlar, Kurumca çıkarılacak yönetmeliklerde düzenlenir.
ALTINCI BÖLÜM
Diğer Hükümler
Petrol stokları
MADDE 16. - Piyasada sürekliliğin sağlanması, kriz veya
olağanüstü hallerde risklerin önlenmesi ve uluslararası anlaşmalar gereği
olağanüstü hal petrol stokları ile ilgili yükümlülüklerin ifası amaçlarıyla bir
önceki yıl günlük ortalama kullanımının içindeki net ithalatın en az doksan
günlük miktarı kadar petrol stoğu
tutulur.
Ulusal petrol stoğu, rafineri, akaryakıt ve LPG dağıtıcı lisansı sahiplerinin ikmal
ettiği günlük ortalama ürün miktarının minimum yirmi katını kendi depolarında
veya lisanslı depolama tesislerinde topluca veya statülerine göre ayrı ayrı
bulundurma yükümlülüğü ile sağlanır.
Rafinerilere ve depolara boşaltılmak üzere karasularında bulunan yüklü
tankerler ile rafinerilerdeki ham petrol ve yarı mamul ürünler, ürüne tahvil
edilerek ulusal stok mükellefiyetine sayılır. Ulusal petrol stoğu, depolanan
yerin durumuna ve mevzuatın müsaadesi şartı ile vergisiz tutulabilir.
Akaryakıt ve LPG dağıtıcı
lisansı sahiplerinin, tank dibi hariç toplam stoğunun yirmi günlük kısmı
şirketlerin minimum işletme stoğu olarak alınır ve ulusal petrol stoğundan
sayılır. Ayrıca, bir tüketim tesisinde her bir cins üründen yılda 20.000 ton ve
üzeri akaryakıt kullanan serbest kullanıcılar, tüketimlerinin onbeş günlük
kısmını karşılayacak miktarda kendi depolarında stok bulundurmak
mecburiyetindedir ve bunlar ulusal petrol stoğu içinde mütalâa edilir.
Ulusal petrol stoğunun
tamamlayıcı kısmı rafinericiler tarafından tutulur ve tamamlayıcı kısmın
edinilmesi nedeniyle oluşabilecek kaynak ihtiyacı, finansman giderleri ve bu
kısım stokların depolama ve idame maliyeti, tüketici fiyatlarına ilâve edilen (Kurul tarafından azami 10 ABD
Dolar/ton'a kadar belirlenir.) ve rafinericilerin kullanımında kalan gelirler
ile karşılanır. Rafinericilerin haricinde ithalat durumunda bu gelir
rafinericiye ithalatçı tarafından ödenir. Rafinericiler tarafından her yıl bu
gelirin muhasebesi hakkında Kuruma bilgi verilmesi zorunludur. Gelir, yeterli
depolama tesisi ve stok sağlandıktan sonra idame giderlerini sağlayacak
seviyeye çekilir.
Ulusal petrol stoğunun esas gün
sayısının belirlenmesi, artırılması, yönetimi, getirilebilecek yükümlülükler,
ulusal petrol stoğunun temin süresi, ulusal petrol stoğunun cinsi, miktarı ve stoklama yerinin
belirlenmesi, ulusal petrol
stoğuna dair petrol
ve hizmet alımları,
stok ve stoklamaya ilişkin diğer kararlar ile tedbirlerin alınması,
ulusal petrol stoklarından olağanüstü hallerde satış yapılması ile Bakanlar
Kuruluna sunulacak tekliflerin hazırlanması gibi konularda karar vermek üzere
ve bu Kanuna göre oluşturulan Komisyonun çalışmasına ait usul ve esasların belirlenmesinde Bakanlar
Kurulu yetkilidir.
Komisyon, Enerji ve Tabiî
Kaynaklar Bakanlığı Müsteşarı başkanlığında, Millî Savunma Bakanlığı, İçişleri
Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Petrol
İşleri Genel Müdürlüğü ve Kurum temsilcilerinden oluşur. Komisyonca alınan
kararların uygulanması ile sekretarya işleri Bakanlık tarafından yürütülür.
Komisyonun kararlarına karşı yürütülecek hukukî işlemlerde muhatap Bakanlıktır.
Serbest kullanıcı
MADDE 17. - Serbest kullanıcıların belirlenmesine ve
lisans verilmesine ilişkin usul ve esaslar Kurul tarafından çıkarılacak
yönetmelikle düzenlenir.
Kalorifer yakıtı, fuel-oil ve
motorinde yıllık tüketimi, 5000 tonun altında olmayacak şekilde Kurum
tarafından belirlenecek olan yıllık tüketim miktarının altındaki kullanıcılara
dağıtıcılar kendi işlettikleri akaryakıt bayileri üzerinden satış yapamazlar.
Ulusal marker
MADDE 18. - Rafinericiler ve dağıtıcılar yurt içinde
pazarlayacakları akaryakıta, rafineri çıkışında veya gümrük girişinde kurumun
belirleyeceği şart ve özellikte marker ekleyeceklerdir.
Rafinerici ve dağıtıcılar, her
yıl Şubat ayı içinde o yıla ait pazarlama projeksiyonlarını Kuruma bildirecek
ve bu projeksiyona göre Kurumca temin edilecek ulusal marker yine Kurumca
belirlenecek usul ve esaslara göre rafinerici ve dağıtıcılara akaryakıta
eklenmek üzere teslim edilecektir.
Kurum, ulusal marker ve idarî ve
teknolojik yöntemler ile bir denetim sistemini kurar. Valilikler, görevli
elemanların başvurusu halinde denetim amaçlı alınacak numunelerin kullanıcı ve
bayilerden alınmasını ve emniyetini sağlamakla yükümlüdür.
Numunelerde yapılacak testlerde
ulusal markerin gerektiği şart ve seviyede bulunmadığı ve alınan numunelerin
laboratuvar analizi ile teknik düzenlenmelere uymadığı tespit edildiğinde, 19
uncu madde hükümleri uygulanır.
İKİNCİ KISIM
Çeşitli Hükümler
BİRİNCİ BÖLÜM
Cezalar, İdarî
Yaptırımlar, Dava Hakkı,
Yönetmelik ve
Yürürlükten Kaldırılan ve Uygulanmayacak Hükümler
İdari para cezaları
MADDE 19. - Bu Kanuna göre idarî para cezalarının veya
idarî yaptırımların uygulanması, bu Kanunun diğer hükümlerinin uygulanmasına engel
oluşturmaz. Bu Kanuna göre verilen ceza ve tedbirler diğer kanunlar gereği
yapılacak işlemleri engellemez.
Bu Kanuna göre;
a) Aşağıdaki haller ağır kusur
sayılarak, sorumluları hakkında beşyüz milyar Türk Lirası idarî para cezası
uygulanır:
1) Lisans almaksızın lisansa
tâbi faaliyetlerin yapılması.
2) Kurumca, 10 uncu madde gereği
yapılan uygulamaların dolaylı veya dolaysız olarak engellenmesi veya
engellenmeye teşebbüs edilmesi.
3) 9 uncu maddede yer alan
kısıtlamalara uyulmaması.
4) 5, 6, 7, 8, 16, 17 ve 18 inci
maddelerin ihlali.
b) Aşağıdaki haller birinci
derece kusur sayılarak, sorumluları hakkında ikiyüzmilyar Türk Lirası idari
para cezası uygulanır:
1) Lisans almaksızın hak konusu
yapılan tesislerin yapımına ve/veya işletimine başlanması ile bunlar üzerinde
tasarruf hakkı doğuracak işlemlerin yapılması.
2)
Sahip olunan lisansın verdiği haklar dışında faaliyet gösterilmesi.
3)
4 üncü madde hükümlerinin ihlali.
4) 12 nci maddede yer alan
hükümler dahilinde iletim ve depolama tesislerine erişimin dolaylı veya
dolaysız olarak engellenmesi.
Yukarıda belirtilenlerin dışında
kalan ancak Kanunun getirdiği yükümlülüklere uymayanlara Kurumca elli milyar
Türk Lirasına kadar idarî para cezası verilir.
Bayiler için yukarıda yer alan
cezaların beşte biri uygulanır.
Cezalar tahsil edilinceye kadar,
mahkeme kararı ile ilgililerin varlıklarına tedbir konulabilir. Tesisler, lisans alınıncaya veya bu Kanuna göre
lisans gerektirmeyen faaliyet gösterecek hale getirilinceye kadar mühürlenir.
Ceza uygulanan bir fiilin iki
takvim yılı geçmeden aynı kişi tarafından tekrarı halinde, cezalar iki kat
olarak uygulanır.
Kurulun ceza vermesinde
zamanaşımı süresi, ihlalin ve/veya olayın meydana geliş tarihinden itibaren beş
yıldır. Bununla ilgili olarak Kurumun inceleme ve araştırma amacıyla yapacağı
herhangi bir işlem, bu işlemin kişilerden birine tebliği anından itibaren
zamanaşımını keser. Karar aleyhine yargı yoluna başvurulmuş olması da
zamanaşımı süresini keser.
Ay içinde tahsil edilen idarî
para cezaları müteakip ayın yirminci işgünü sonuna kadar irat kaydedilmek üzere
Hazineye devrolunur.
İdarî para cezalarında tüzel
kişilerin sorumluluğu 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 65 inci maddesine göre
tayin olunur.
İdarî para cezalarının tahakkuk
tarihini izleyen otuz gün içerisinde ödenmemesi halinde, cezanın ilgili vergi
dairesi aracılığı ile tahsili sağlanır. Tahsilatta 6183 sayılı Amme
Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uygulanır.
İdarî para cezalarının
miktarları her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak 213 sayılı Vergi Usul
Kanununun mükerrer 298 inci maddesi uyarınca belirlenen yeniden değerleme
oranında artırılmak suretiyle uygulanır. Bu şekilde yapılacak hesaplamalarda,
milyon kesirleri dikkate alınmaz.
İdarî yaptırımlar
MADDE 20. - Lisans sahibi kişiler hakkında, bu Kanuna, bu
Kanuna göre yürürlüğe konulmuş yönetmeliklere, Kurumun yazılı talimatlarına
veya lisanslarına kayıtlı hususların herhangi birine riayet edilmediği
takdirde, Kurum tarafından ön araştırma veya soruşturma başlatılır. Ayrıca,
ilgiliye onbeş gün içerisinde aykırılıkların giderilmesi, aksi halde bahse konu
piyasa faaliyetlerinin geçici bir süre için durdurulabileceği veya doğrudan
doğruya iptal yaptırımının uygulanacağı ihbar edilir. Bu ihbara rağmen onbeş
günlük sürenin bitiminde aykırılıklar giderilmezse, Kurum piyasa faaliyetini
otuz günden az yüzseksen günden çok olmamak üzere geçici olarak durdurur.
Geçici durdurma süresince, tehlikeli eylemin veya kötüniyetin veya ürünlerde
zarar oluşmasının önlenmesi ile faaliyetin durdurulmasına neden olan durumun
ortadan kaldırılmasına ilişkin faaliyetler dışında hiçbir piyasa faaliyeti
yapılamaz. Lisans iptalleri Kurumca yapılacak soruşturma neticesine göre karara
bağlanır.
Kaçak veya menşei belli
olmayan ürün ikmal edenlerin lisansı
iptal edilir. Teknik düzenlemelere uygun olmayan ürün ikmal edenler zararı
tazmin etmekle yükümlüdür.
Akaryakıt istasyonu kapsamında
sürdürülen bayilik faaliyetlerinin, bu Kanuna veya bu Kanuna istinaden
çıkarılan düzenlemelere aykırılığının Kurumca tespiti halinde, anılan
istasyonda yapılan akaryakıt ikmali
Kurumca geçici veya süresiz olarak mühürleme suretiyle durdurulur.
İptale veya mühürlemeye ilişkin usul ve esaslar Kurumca çıkarılacak
yönetmeliklerde düzenlenir.
Lisans iptaline veya mühürlemeye
rağmen, faaliyetlerini sürdüren gerçek kişiler ile tüzel kişilerin yetkilileri
hakkında, 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 274 üncü maddesi hükümleri uygulanır.
Bu Kanuna göre yapılan talep
veya işlemlerde, kanuna karşı hile veya gerçek dışı beyanda bulunulduğunun
tespiti halinde lisans iptal olunur.
Teknik düzenlemelere uygun
olmayan petrol ikmali nedeniyle kullanıcıya verilen zarar ve hasarların tazmini
hususu, kullanıcıların muhatap olduğu lisans sahibi gerçek ve tüzel kişilerin
lisanslarında ve sözleşmelerinde yer alır. Uygulamaya ilişkin usul ve esaslar
çıkarılacak yönetmelikte belirlenir.
Dağıtım şirketinin lisansının
iptal edilmesi veya faaliyetinin geçici olarak durdurulması halinde dağıtım
şirketine bağlı bayiler, diğer dağıtım şirketlerinin bayii olarak
faaliyetlerini sürdürürler.
Ön araştırma, soruşturma ve dava hakkı
MADDE 21. - Kurul, re’sen veya kendisine intikal eden
ihbar veya şikâyetler üzerine doğrudan soruşturma açılmasına ya da soruşturma
açılmasına gerek olup olmadığının tespiti için ön araştırma yapılmasına karar
verir.
Ön araştırma ve soruşturmada
takip edilecek usul ve esaslar, Kurum tarafından yürürlüğe konulacak
yönetmelikle düzenlenir.
Kurul kararına karşı açılacak
davalar ilk derece mahkemesi olarak Danıştayda görülür. Danıştay, Kurul
kararlarına karşı yapılan başvuruları acele işlerden sayar.
Yönetmelik
MADDE 22. - Piyasa faaliyetlerine ilişkin hususlar; bu
Kanunun ilgili maddelerinde atıfta bulunulan yönetmelikler ve piyasanın
işleyişi esnasında ihtiyaç duyulan diğer hususlarda Kurum tarafından yürürlüğe
konulacak yönetmeliklerle düzenlenir. Bu yönetmelikler Resmî Gazetede
yayımlanır.
Ayrıca, Kurum yetkilerini Kurul
kararıyla özel nitelikli kararlar almak suretiyle de kullanabilir. Özel
nitelikli kararlardan kamuoyunu ilgilendiren hususlar ile yapılacak
düzenlemeleri açıklamak amacıyla çıkarılacak tebliğler, basın ve yayın
araçlarıyla veya özel bültenlerle duyurulur.
Yürürlükten kaldırılan ve uygulanmayacak hükümler
MADDE 23. - A) 10.9.1960 tarihli ve 79 sayılı Millî
Korunma Suçlarının Affına, Millî Korunma Teşkilat, Sermaye ve Fon Hesaplarının
Tasfiyesine ve Bazı Hükümler İhdasına Dair Kanunun 5 inci maddesi,
B) 3.4.1930 tarihli ve 1580
sayılı Belediye Kanununun 15 inci maddesinin ikinci fıkrasının (41) numaralı
bendi,
Yürürlükten kaldırılmıştır.
C) 6326 sayılı Petrol Kanununun
bu Kanuna aykırı hükümleri uygulanmaz.
İKİNCİ BÖLÜM
Elektrik Piyasası
Kanununda Yapılan
Değişiklikler
MADDE 24. -
20.2.2001 tarihli ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 5 inci
maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Kurul, biri Başkan, biri İkinci Başkan olmak üzere dokuz üyeden oluşur.
MADDE 25. - 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 5/A
maddesinden sonra gelmek üzere aşağıdaki 5/B maddesi eklenmiştir.
MADDE 5/B. - Enerji Piyasası
Düzenleme Kurulu petrol piyasası ile ilgili olarak aşağıda belirtilen görevleri
de yerine getirir :
a) Petrol Piyasası Kanunu hükümlerini
uygulamak, Piyasa faaliyetlerine ilişkin her türlü düzenlemeleri yapmak ve
yürütülmesini sağlamak.
b) Petrol faaliyetlerine ilişkin
plân, politika ve uygulamalarla ilgili Kurum görüş ve önerilerini belirlemek.
c) Petrol piyasa faaliyetleriyle
ilgili denetleme, ön araştırma ve soruşturma işlemlerini yürütmek, yetkisi
dahilindeki ceza ve yaptırımları uygulamak ve dava açmak da dahil olmak üzere
her türlü adlî ve idarî makama başvuru kararlarını almak.
d) Uluslararası organizasyon ve
teşkilatların petrol piyasasına ilişkin uygulamalarını izlemek.
e) Petrol piyasasında lisans ve
lisanslarla ilgili işlem bedellerini belirlemek.
f) Petrol piyasasında faaliyet
gösteren kişilerin denetlenmiş malî tablolarını incelemek veya incelettirmek.
g) Petrol piyasasında faaliyet
gösteren kişilerden istenecek olan, hizmet güvenilirliği, hizmet dışı kalmalar
ve diğer performans ölçütleriyle ilgili raporların kapsamını belirlemek ve
düzenli olarak Kurula vermelerini sağlamak.
h) Petrol Piyasası Kanunu
hükümlerine, çıkarılan yönetmelik hükümlerine, Kurul tarafından onaylanan
tarife ve yönetmeliklere, lisans hüküm ve şartlarına ve Kurul kararlarına
aykırı davranıldığı durumlarda, idarî para cezası vermek ve lisansları iptal
etmek.
MADDE 26. - 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 9
uncu maddesine aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.
Kamu kurum ve kuruluşlarında en
az beş yıl süre ile görev yapan ve en az dört yıl süreli eğitim veren yüksek
öğrenim kurumlarından mezun olan ve kamu personeli dil sınavı sonucu A
derecesinde dil bildiğini belgeleyenler veya özel sektörde beş yıldan fazla
hizmeti olup yüksek öğrenim ile dil konusunda aynı şartları haiz olanlardan,
hizmetine ihtiyaç bulunanlar, bu kurum ve kuruluşlarda fiilen çalışmış
oldukları süreler de dikkate alınarak derece ve kademeleri tespit edilmek
suretiyle, 31.12.2004 tarihine kadar Kurumda durumlarına uygun boş
kadrolara 657 sayılı Kanunun sınav ve
adaylık hükümlerine uyulmaksızın uzman olarak atanabilirler. Bu özelliklere sahip
olmayan Petrol İşleri Genel Müdürlüğü personeli de, istekleri halinde ve Kurum
ile Petrol İşleri Genel Müdürlüğünün mutabakatı alınmak şartıyla, Kurumda büro
personeli olarak görevlendirilebilir. 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerine göre
istihdam edilmekte olanların bu hükme istinaden Kurum kadrolarına atanmaları,
anılan Kanun hükümleri kapsamında değerlendirilir ve kıdem tazminatları
kurumları tarafından ödenir.
Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içerisinde Kurulun
önerisi üzerine Bakanlar Kurulunca çıkarılacak yönetmelikle Kurumun
teşkilâtlanması yeniden yapılır. Kurumda ücret
ve malî haklar
dışında 657 sayılı
Devlet Memurları Kanununa
tâbi olarak idarî hizmet sözleşmesi ile sözleşmeli olarak istihdam
edilen personelden; Kurum teşkilât yapısındaki değişiklik sebebiyle kadrosu
kaldırılan, değiştirilen veya teşkilât kadrolarının hizmet icaplarına
nitelikleri uygun olmadığı Kurulca tespit edilen ihtiyaç fazlası personel
yukarıdaki yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir ay içerisinde
Devlet Personel Başkanlığına bildirilir ve bu Başkanlıkça onbeş gün içerisinde
ilgililerin kamu kurum ve kuruluşlarına atama teklifi yapılır. Kamu kurum ve
kuruluşları, atama teklifi yapılan ilgili personeli durumlarına uygun boş
kadrolara on gün içerisinde atarlar. Bu şekilde atanan personelin işe başlama
sürelerine ve işe başlamamaları halinde yapılacak işlemlere ilişkin olarak 657
sayılı Devlet Memurları Kanununun 62 ve 63 üncü maddeleri hükümleri uygulanır.
Kurum personelinden diğer kamu kurum ve kuruluşlarına atananların yeni
görevlerine başlayacakları tarihe kadarki geçecek sürede ücret ve malî hakları
Kurumca ödenir.
MADDE 27. - 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 2 nci
maddesinin üçüncü fıkrasına “...halinde”, ibaresinden sonra gelmek üzere
“otoprodüktörler hariç olmak üzere” ibaresi ile 10 uncu maddesinin (B)
bendinden sonra gelmek üzere aşağıdaki (C) bendi eklenmiştir.
C) Kurumun petrol piyasası ile
ilgili gelirleri aşağıdaki kalemlerden oluşur:
a) Katılma payı.
b) Lisans, onay, izin ve vize
işlemleri üzerinden alınacak bedeller.
c) Yayın ve sair gelirler.
d) Ayrıntıları kamuoyuna
duyurulmak kaydıyla ve piyasanın gelişimine dair etüt ve proje çalışmalarının
finansmanında kullanılmak üzere uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından
verilecek hibeler.
(a) alt bendindeki katılma
payının mükellefi; rafinaj, işleme, dağıtıcı, iletim, taşıma, ihrakiye,
depolama, bayi ve madeni yağ üretim lisansı sahibi gerçek ve tüzel kişilerdir.
Müşterek lisans sahipleri katılma payını toplam net satışları üzerinden öder.
Katılma payı, lisans sahiplerince yıllık gelir tablolarında yer alan net
satışlar tutarının binde biri oranını ve iki milyon ABD Dolarını aşmayacak
şekilde Kurulca belirlenir. Yıl içinde uygulanacak katılma payı oranı bir
önceki yılın Aralık ayı içinde açıklanır.
Net satış hasılatı içinde yer
alması halinde, yıl içinde petrol için ödenen gümrük vergi, resim ve harçları
ile Özel Tüketim Vergisi toplamı net satışlar toplamından tenzil edilir.
Katılma payı ödemekle yükümlü
lisans sahipleri, herhangi bir bildirim beklemeksizin her yıl Mayıs ayı sonuna
kadar bir önceki yıla ait bilanço ve gelir tablolarını Kuruma göndermek ve
katılma payının yarısını Haziran, ikinci yarısını Kasım ayı sonuna kadar ödemek
zorundadır.
Süresinde beyan edilmeyen veya
hatalı beyan edilen katılma paylarına
ilişkin cezaî ve idarî işlemler Kurumca tamamlanarak ilgili organlar
nezdinde adlî ve idarî işlemler başlatılır. Süresinde ödenmeyen malî
yükümlülükler ve gecikme zamları hakkında 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil
Usulü Hakkında Kanun hükümleri uygulanarak ilgili vergi daireleri aracılığı ile
tahsili sağlanır.
MADDE 28. - 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun
geçici 2 nci maddesinin ikinci fıkrasının sonuna aşağıdaki hükümler
eklenmiştir.
Petrol Piyasası Kanununun yürürlüğe girmesini müteakip en geç bir ay içinde atanacak iki üyenin görev süreleri altı yıldır. Bu üyeler kuraya tâbi tutulmaz ve bu iki üyeliğe görev süresinin bitiminde yeniden atama yapılır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Geçici ve Son Hükümler
GEÇİCİ MADDE 1. - Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden önce; 6326
sayılı Petrol Kanununa göre belge sahibi olan kişiler ile Bakanlıkça yapılan düzenlemelere
istinaden faaliyetlerine izin verilen akaryakıt dağıtım ve pazarlama
kuruluşlarının ilgili mevzuat kapsamında tanınan hak ve menfaatleri ile
yükümlülüklerine ilişkin hükümler, bu Kanunda belirlenen süre ve esaslar
dahilinde faaliyeti ile ilgili lisans verilinceye kadar saklıdır.
Kanunun yürürlüğe girdiği
tarihte fiilen, bu Kanunla yapılması için
lisans alınması gereken faaliyetleri yürüten kişiler, bu Kanunun yayımı
tarihinden sonra bir yıl içinde durumlarını
bu Kanuna uygun hale getirerek, Kurum tarafından istenecek bilgi ve belgelerle
Kuruma başvurmak zorundadır. Başvurusunu yapmış ancak işlemleri tamamlayamayan
kişilerin faaliyetlerinin devamı için, üç ayı aşmamak üzere ek süre
verilmesinde Kurum yetkilidir.
Süresinde başvurmayan veya süresinde
başvurduğu halde süresinde durumunu bu Kanuna uygun hale getirmeyenlerin
faaliyetleri, sürenin bitim tarihi itibarıyla durdurulur. Daha önce verilen
hak, izin ve yetki doğurucu her türlü karar, işlem ve evrak başkaca bir işleme
gerek kalmaksızın hükümsüz hale gelir.
Bu Kanunun yayımı tarihinde,
yürürlükte olan petrol ürünleri ile ilgili kararname yönetmelik ve tebliğlerde yer alan hükümler, Kurumca düzenleme
yapılıncaya kadar saklıdır. Kurum tarafından oluşturulacak yönetmelik ve diğer
mevzuat yürürlüğe girene kadar Enerji
ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığı ve/veya Petrol İşleri Genel Müdürlüğünce
yürütülmekte olan işlemlere ilişkin görevler sürdürülür. Ancak, bu süre
içerisinde anılan mevzuata istinaden akaryakıt dağıtım ve pazarlama
şirketlerinin kurulması ile ilgili olarak yeni ön müsaade ve statü
verilmez.
Lisans yönetmeliği yürürlüğe
girinceye kadar, faaliyete ilişkin lisans isteminde bulunulamaz. Lisans
yönetmeliğinin yürürlüğe girişi, Kanunun yayımı tarihini takip eden
yüzsekseninci günü aşamaz.
10.9.1960 tarihli ve 79 sayılı
Milli Korunma Suçlarının Affına, Milli Korunma Teşkilat, Sermaye ve Fon
Hesaplarının Tasfiyesine ve Bazı Hükümler İhdasına Dair Kanunun 5 inci maddesinin
ve petrol ürünleri ile ilgili 98/10745 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının
uygulanmasına 1 Ocak 2005 tarihine kadar devam edilir. Gerektiğinde bu süre
Bakanlar Kurulu kararı ile altı aya kadar uzatılabilir. 98/10745 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararının yürürlükten kalkması ile birlikte dağıtıcıların
serbest ithalat faaliyetleri başlar.
Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden
sonra Kurul tarafından ikincil mevzuatın oluşturulması ve gerekli düzenlemeler
tamamlanıncaya kadar Petrol İşleri Genel Müdürlüğü tarafından belgelerin
verilmesine devam edilir. Bu süreç sonunda 6326 sayılı Petrol Kanununun belge
ile ilgili hükümleri yürürlükten kalkar.
6326 sayılı Petrol Kanunu
hükümlerine göre belge sahiplerine tanınan gümrük ve diğer ithal vergi ve
resimleri muafiyetinden yararlanarak ithal edilen malzemeye ilişkin takyitler
başkaca hiçbir işleme ihtiyaç bulunmaksızın kaldırılır. Bu konuda doğmuş her
türlü mükellefiyet ve kayıt terkin edilir.
GEÇİCİ MADDE 2. - Petrol piyasasını ilgilendiren özelleştirme
işlemlerinde Kuruma bilgi verilir. Yürürlükteki mevzuat çerçevesinde yapılan
özelleştirme uygulamaları sonucu yeni lisans verilmesi veya lisansın tadil
edilmesi işlemi herhangi bir işleme gerek kalmaksızın Kurumca yapılır.
Bu Kanunun yürürlüğe girdiği
tarihte lisansa tâbi konularda faaliyet gösteren özelleştirme kapsamındaki
kuruluşlar, özelleştirilinceye kadar üretim ve ticari faaliyetleri yönünden,
4.1.2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa tâbi değildir. Bu
kuruluşlarda çalışan kapsam dışı personelin ücret ve diğer malî haklarının net
aylık toplamını, Başbakanlık Müsteşarının ortalama net aylığının iki katını
geçmemek üzere belirlemeye kuruluş yönetim kurulu yetkilidir. Ancak,
ücret ve malî hakları bu fıkraya göre belirlenen kapsam dışı personelin,
24.11.1994 tarihli ve 4046 sayılı Kanunun 22 nci maddesi uyarınca başka kamu
kurum ve kuruluşlarına nakledilmeleri halinde, aynı maddenin beşinci fıkrası
uygulanırken bu personelin eski pozisyonlarına ilişkin ücret ve diğer malî
haklarının belirlenmesinde; bunların pozisyonlarına göre 15.11.2003 tarihinde
uygulanmakta olan ücret ve diğer malî haklarına bu tarihten aynı maddenin
ikinci fıkrası uyarınca atandıkları tarihe kadar geçen süre içinde kamu
personeline yapılacak maaş artış oran ve/veya miktarları uygulanmak suretiyle
bulunacak tutar esas alınır.
GEÇİCİ MADDE 3. - Ticari deniz vasıtalarına yapılacak Özel
Tüketim Vergisiz akaryakıt satışları 7 nci maddenin ikinci fıkrasındaki
sınırlamalar dışında dağıtıcılar tarafından doğrudan yapılır.
Yürürlük
MADDE 29. - Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 30. - Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.