Dönem: 22
Yasama Yılı: 4
TBMM (S. Sayısı: 1003)
Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmeye Ek
İhtiyari Protokolün Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı ve
Dışişleri Komisyonu Raporu (1/891)
Not: Tasarı, Başkanlıkça
Adalet, Anayasa ve Dışişleri Komisyonlarına havale edilmiştir.
T.C.
Başbakanlık 29.9.2004
Kanunlar ve Kararlar
Genel Müdürlüğü
Sayı: B.02.0.KKG.0.10/101-949/4499
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET
MECLİSİ BAŞKANLIĞINA
Dışişleri Bakanlığınca hazırlanan ve Başkanlığınıza arzı
Bakanlar Kurulunca 9.8.2004 tarihinde kararlaştırılan “Medeni ve Siyasi Haklara
İlişkin Uluslararası Sözleşmeye Ek İhtiyari Protokolün Onaylanmasının Uygun
Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı” ile gerekçesi ilişikte gönderilmiştir.
Gereğini arz ederim.
Recep Tayyip Erdoğan
Başbakan
GEREKÇE
Medeni ve Siyasi Haklara
İlişkin Uluslararası Sözleşmenin denetim organı olan İnsan Hakları Komitesinin,
Sözleşmede yer alan hakların ihlali nedeniyle mağdur olan bireylerden gelen
şikâyetleri kabul etme ve inceleme yetkisi, Sözleşmeye Ek İhtiyari Protokol ile
düzenlenmiştir. Ek İhtiyari Protokol, BM Genel Kurulunun 2200A (XXI) sayılı
kararı uyarınca 16 Aralık 1966 tarihinde imza, onay ve taraf olmaya açılmış, 23
Mart 1976 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
3 Şubat 2004 tarihinde
ülkemiz tarafından imzalanan Ek İhtiyari Protokole 104 ülke taraf olmuştur.
Avrupa Birliğine (AB) yeni üye olan tüm ülkeler ile ülkemiz dışındaki aday
ülkeler (Romanya ve Bulgaristan) Ek İhtiyari Protokole taraftır.
2003 yılı AB Katılım
Ortaklığı Belgesinde “Güçlendirilmiş Diyalog ve Siyasi Kriterler” başlığı
altında Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmeye Ek İhtiyari
Protokolün onaylanması 2003-2004 yıllarında ülkemizin yerine getirmesi gereken
hususlar arasında sayılmaktadır.
Ülkemizde son yıllarda
yürütülen insan haklarına ilişkin yasal çalışmalar doğrultusunda, taraf
olmadığımız temel insan hakları belgelerine katılarak bu konudaki yasal
çerçeveyi tamamlamaya yönelik faaliyetler hızlandırılmıştır. Bu bağlamda,
Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmeye Ek İhtiyari Protokole
taraf olunması, insan hakları konularına öncelik veren Hükümetimizin bu alanda
aldığı kapsamlı önlemlerin yeni bir örneğini oluşturacaktır.
Dışişleri
Komisyonu Raporu
Türkiye Büyük Millet
Meclisi
Dışişleri
Komisyonu 18.10.2005
Esas No.: 1/891
Karar No.: 94
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA
Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin
Uluslararası Sözleşmeye Ek İhtiyari Protokolün Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna
Dair Kanun Tasarısı, Komisyonumuzun 13 Ekim 2005 tarihli 22 nci toplantısında
Dışişleri Bakanlığı temsilcilerinin katılmalarıyla görüşülmüştür.
Söz konusu Ek İhtiyari Protokol ile
4.6.2003 tarihinde 4868 sayılı Kanunla onaylanmış bulunan Medeni ve Siyasi
Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmenin denetim organı olan İnsan Hakları
Komitesine, insan hakları ihlalleri nedeniyle mağdur olan bireylerden gelen
şikâyetleri kabul etme ve inceleme yetkisi verilmektedir.
Ülkemiz, son yıllarda insan hakları
alanında hem iç hukukta gerekli değişiklikleri yapmak hem de bu alandaki
uluslararası sözleşmelere katılmak suretiyle Avrupa standartlarına uyum
sağlamayı amaçlamaktadır.
Adı geçen Protokole taraf olunması ile
insan haklarının uluslararası alanda korunmasına yönelik yeni güvenceler
getireceği düşünülen Tasarı, Komisyonumuzca benimsenmiş ve Tasarının
maddelerine geçilmesine karar verilmiştir. Tasarının 1 inci, 2 nci, 3 üncü
maddeleri ile tümü aynen kabul edilmiştir.
Raporumuz, Genel Kurulun onayına sunulmak
üzere Başkanlığa saygı ile arz olunur.
|
|
Başkan |
Başkanvekili |
Kâtip |
|
|
Mehmet Dülger |
Eyyüp Sanay |
Metin Yılmaz |
|
|
Antalya |
Ankara |
Bolu |
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
|
Ramazan Toprak |
Ahmet Edip Uğur |
Aziz Akgül |
|
|
Aksaray |
Balıkesir |
Diyarbakır |
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
|
Abdülbaki Türkoğlu |
Muzaffer Gülyurt |
Şükrü Mustafa Elekdağ |
|
|
Elazığ |
Erzurum |
İstanbul |
|
|
Üye |
Üye |
Üye |
|
|
Hüseyin Kansu |
Onur Öymen |
Ufuk Özkan |
|
|
İstanbul |
İstanbul |
Manisa |
|
|
|
Üye |
|
|
|
|
Nihat Eri |
|
|
|
|
Mardin |
|
HÜKÜMETİN TEKLİF ETTİĞİ
METİN
MEDENİ VE SİYASİ HAKLARA İLİŞKİN ULUSLARARASI SÖZLEŞMEYE
EK İHTİYARİ PROTOKOLÜN
ONAYLANMASININ UYGUN BULUNDUĞUNA DAİR KANUN TASARISI
MADDE 1. - 3 Şubat 2004
tarihinde New York’da imzalanan “Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası
Sözleşmeye Ek İhtiyari Protokol”ün, beyanlar ve çekincelerle birlikte
onaylanması uygun bulunmuştur.
MADDE 2.- Bu Kanun yayımı
tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 3.- Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
DIŞİŞLERİ KOMİSYONUNUN KABUL ETTİĞİ METİN
MEDENİ VE SİYASİ HAKLARA İLİŞKİN ULUSLARARASI SÖZLEŞMEYE
EK İHTİYARİ PROTOKOLÜN ONAYLANMASININ
UYGUN BULUNDUĞUNA DAİR KANUN TASARISI
MADDE 1. - Tasarının 1
inci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.
MADDE 2. - Tasarının 2
nci maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.
MADDE 3. - Tasarının 3
üncü maddesi Komisyonumuzca aynen kabul edilmiştir.
|
|
Recep Tayyip Erdoğan |
|
|
|
|
Başbakan |
|
|
|
|
Dışişleri Bak. ve Başb. Yrd. |
Devlet Bak. ve Başb. Yrd. |
Devlet Bak. ve Başb. Yrd. |
|
|
A. Gül |
A. Şener |
M. A. Şahin |
|
|
Devlet Bakanı |
Devlet Bakanı |
Devlet Bakanı |
|
|
B. Atalay |
A. Babacan |
M. Aydın |
|
|
Devlet Bakanı |
Devlet Bakanı |
Adalet Bakanı |
|
|
G. Akşit |
K. Tüzmen |
C. Çiçek |
|
|
Millî Savunma Bakanı |
İçişleri Bakanı |
Maliye Bakanı |
|
|
M. V. Gönül |
A. Aksu |
K. Unakıtan |
|
|
Millî Eğitim Bakanı |
Bayındırlık ve İskân Bakanı |
Sağlık Bakanı |
|
|
H.Çelik |
Z. Ergezen |
R. Akdağ |
|
|
Ulaştırma Bakanı |
Tarım ve Köyişleri Bakanı |
Çalışma ve Sos. Güv. Bakanı |
|
|
B. Yıldırım |
S. Güçlü |
M. Başesgioğlu |
|
|
Sanayi ve Ticaret Bakanı |
En. ve Tab. Kay. Bakanı |
Kültür ve Turizm Bakanı |
|
|
A. Coşkun |
M. H. Güler |
E. Mumcu |
|
|
|
Çevre ve Orman Bakanı |
|
|
|
|
O. Pepe |
|
|
|
|
|
|
Birleşmiş Milletler Genel
Kurulu'nun 16 Aralık 1966 tarih ve 2200 A (XXI) sayılı Kararıyla kabul edilip
imza, onay ve katılıma açılmıştır. İhtiyari Protokol 9. maddeye uygun olarak 23
Mart 1976 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Bu Protokole Taraf
Devletler,
Medeni ve Siyasi Haklara
İlişkin Uluslararası Sözleşme'nin (bundan böyle Sözleşme diye anılacaktır)
amaçlarını gerçekleştirmek ve bu Sözleşme hükümlerinin uygulanmasını sağlamak
amacıyla, Sözleşmenin IV. bölümüne göre kurulan İnsan Hakları Komitesine
(bundan böyle Komite diye anılacaktır), bu Protokolde düzenlendiği gibi,
Sözleşmede yer alan hakların ihlalinden mağdur olduğunu iddia eden bireylerden
gelen şikayetleri alma ve değerlendirme yetkisi tanımanın uygun olduğunu
dikkate alarak;
Aşağıdaki hükümlerde
anlaşmışlardır:
Madde 1
Bu Protokole Taraf haline
gelen Sözleşmeye Taraf bir Devlet, kendi egemenlik yetkisine tabi bulunan ve
Sözleşmede düzenlenen haklarının bu Taraf Devlet tarafından ihlal edildiğini
iddia eden bireylerin yapacağı şikayetleri Komitenin alma ve değerlendirme
yetkisini tanır. Komite, Sözleşmeye Taraf olup da bu Protokole taraf olmayan
bir Devlet hakkında yapılan şikayetleri alamaz.
Madde 2
1. Maddenin hükümlerine
tabi olarak, Sözleşmede belirtilen haklarından birinin ihlal edildiği
iddiasında bulunan ve bütün iç hukuk yollarını tüketen bireyler, inceleme
yapması için Komiteye yazılı şikayette bulunabilirler.
Madde 3
Komite, bu Protokole göre
yapılan şikayetlerden imzasız olanları veya şikayette bulunma hakkının kötüye
kullanılması şeklinde nitelediği şikayetleri veya Sözleşmenin hükümlerine uymayanları
kabul edilemez bulur.
Madde 4
1. Komite, üçüncü madde
hükümleri çerçevesinde bu Protokole göre kendisine yapılan bir şikayeti,
Sözleşmenin bir hükmünü ihlal ettiği iddia edilen ve bu Protokole Taraf bulunan
Devletin dikkatine getirir.
2. Şikayeti alan Devlet
altı ay içinde, olayı açıklığa kavuşturan yazılı açıklamaları veya beyanları,
eğer varsa bu Devlet tarafından olayın çözümü için alınmış olabilecek
tedbirleri Komiteye sunar.
Madde 5
1. Komite bu Protokole
göre aldığı şikayetleri, birey ve ilgili Taraf Devletin kendisine sundukları
bütün yazılı bilgilerin ışığında inceler.
2. Komite bir bireyden
aldığı şikayetin aşağıdaki koşullara sahip olduğunu tespit edememişse inceleme
yapamaz:
a) Aynı konu başka bir
uluslararası soruşturma veya çözüm usulüne göre incelenmekte değildir;
b) Birey varolan bütün iç
hukuk yollarını tüketmiştir. İç hukuk yollarının uygulanması makul olmayacak
ölçüde uzun sürecek ise, bu şartın yerine getirilmesi aranmaz.
3. Komite bu Protokole
göre şikayetleri incelerken kapalı toplantılar yapar.
4. Komite kendi görüşünü
ilgili Taraf Devlete ve şikayetçi bireye gönderir.
Madde 6
Komite, Sözleşmenin 45.
maddesine göre hazırlayacağı yıllık raporuna, bu Protokole göre yaptığı
faaliyetlerin bir özetini dahil eder.
Madde 7
Birleşmiş Milletler Genel
Kurulu'nun, Sömürge Ülkelerine ve Halklarına Bağımsızlık Verilmesi hakkındaki
Bildiri ile ilgili 14 Aralık 1960 tarihinde kabul ettiği 1514 (XV) sayılı
kararındaki amaçların yerine getirilmesinin beklenmesi süresince, bu Protokol'ün
hükümleri bu halklara Birleşmiş Milletler Şartı, Birleşmiş Milletler ve ihtisas
kuruluşları kapsamındaki diğer uluslararası sözleşmeler ve belgelerle tanınan
başvuru hakkını hiç bir biçimde sınırlamaz.
Madde 8
1. Bu Protokol,
Sözleşmeyi imzalamış olan Devletlerin imzasına açıktır.
2. Bu Protokol,
Sözleşmeyi onaylamış veya Sözleşmeye katılmış Devletlerin onayına tabidir. Onay
belgeleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine tevdi edilir.
3. Bu Protokol,
Sözleşmeyi onaylamış veya Sözleşmeye katılmış her Devletin katılımına açıktır.
4. Katılımlar, katılım
belgesinin Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine tevdi edilmesinden itibaren
hüküm ifade eder.
5. Birleşmiş Milletler
Genel Sekreteri, bu Protokolü imzalayan veya Sözleşmeye katılan bütün Devletleri,
kendisine tevdi edilen her bir onay veya katılım belgesi hakkında
bilgilendirir.
Madde 9
1. Bu Protokol,
Sözleşmenin yürürlüğe girmesine bağlı olarak, onuncu onay veya katılım
belgesinin Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliğine tevdi edilmesinden üç ay
sonra yürürlüğe girer.
2. Onuncu onay veya
katılım belgesinin tevdi edilmesinden itibaren, bu Protokolü onaylayan her bir
Devlet için Protokol, kendi onay veya katılma belgesinin tevdi edilmesinden üç
ay sonra yürürlüğe girer.
Madde 10
Bu Protokolün hükümleri
Federal Devletlerin her tarafında hiç bir sınırlama veya istisnaya tabi
olmaksızın uygulanır.
Madde 11
1. Bu Protokole Taraf her
bir Devlet, Protokolün değiştirilmesi hakkında bir önerge hazırlayabilir ve
bunu Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine iletebilir. Genel Sekreter,
değişiklik önergelerini, Taraf Devletlerin katılmasıyla bu önergelerin
incelenmesi ve oylanması amacıyla bir konferans düzenlenmesini destekleyip
desteklemediklerini bildirmeleri talebiyle, bu Protokole Taraf Devletlere iletir.
Taraf Devletlerin en az üçte birinin böyle bir konferansın düzenlenmesini
desteklemeleri halinde, Genel Sekreter Birleşmiş Milletler himayesinde bir
konferans düzenler. Konferansa katılan ve oy kullanan Taraf Devletlerin
oyçokluğuyla kabul edilen bir değişiklik, Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun
onayına sunulur.
2. Protokolde yapılan
değişiklikler, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından onaylandıktan ve bu
Protokole Taraf Devletlerin üçte ikisi tarafından kendi anayasal usullerine
uygun olarak kabul edildikten sonra yürürlüğe girer.
3. Protokolde yapılan
değişiklikler yürürlüğe girdiğinde, değişiklikleri kabul eden Devletleri
bağlar; diğer Taraf Devletler mevcut Protokolün hükümleriyle ve daha önce kabul
ettikleri değişiklik hükümleriyle bağlı olmaya devam ederler.
Madde 12
1. Bir Taraf Devlet her
zaman, Birleşmiş Milletler Genel Sekreterine hitaben yazılı bir bildirim
göndererek bu Protokolden çekildiğini bildirebilir. Çekilme, bu bildirimin
Genel Sekreter tarafından alınmasından üç ay sonra yürürlüğe girer.
2. Protokolden çekilme,
bildirimin yürürlüğe girmesinden önce, bu Protokolün 2. maddesine göre sunulmuş
olan şikayetlere Protokol hükümlerinin uygulanmasının sürdürülmesini
engellemez.
Madde 13
Birleşmiş Milletler Genel
Sekreteri bu Protokolün 8. maddesinin 5. fıkrasına göre yapılan bildirimlere
bağlı olmaksızın, Sözleşmenin 48. maddesinin birinci fıkrasında belirtilen
bütün Devletleri şu konular hakkında da bilgilendirir:
a) Sekizinci maddeye göre
yapılan imzalar, onaylar ve katılmalar;
b) Bu Protokolün
dokuzuncu maddesine göre yürürlüğe girme tarihi ve 11. maddesine göre yapılan
değişikliklerin yürürlüğe girme tarihi;
c) 12. maddeye göre
Sözleşmeden çekilme bildirimleri.
Madde 14
1. Bu Protokolün eşit
ölçüde orijinal olan Çince, İngilizce, Fransızca, Rusça ve İspanyolca
metinleri, Birleşmiş Milletlerin arşivinde saklanır.
2. Birleşmiş Milletler
Genel Sekreteri, bu Protokolün onaylı örneğini Sözleşmenin 48. maddesinde
belirtilen Devletlere iletir.
BEYANLAR
BİRİNCİ BEYAN:
"The Republic of
Turkey declares that the three declarations and the reservation made by the
Republic to the International Covenant on Civil and Political Rights shall also
apply to the present Optional Protocol"
"Türkiye
Cumhuriyeti, Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmeye ilişkin
üç beyanının ve Sözleşmeye koyduğu çekincenin bu ihtiyari Protokol için de
geçerli olduğunu beyan eder."
İKİNCİ BEYAN:
"The Republic of
Turkey interprets article 1 of the Protocol as giving the Committee the competence to receive and consider communications from individuals
subject to the jurisdiction of the Republic of Turkey who claim to be the
victims of a violation by the Republic of any of the rights set forth in the
Covenant."
"Türkiye
Cumhuriyeti, Protokol’ün birinci maddesini, Komiteye, Sözleşme’de yer alan
haklardan herhangi birinin Türkiye Cumhuriyeti tarafından ihlal edilmesinden
dolayı mağdur olduğunu iddia eden, Türkiye Cumhuriyetinin yargı yetkisine bağlı
bireylerin şikayetlerini alma ve inceleme yetkisi verdiği şeklinde
yorumlar."
ÇEKİNCELER
"The Republic of
Turkey formulates a reservation concerning article 5 paragraph 2 (a) of the
Protocol to the effect that the competence of the Committee:
a) shall not apply to
communications from individuals if the same matter has already been considered
or is being considered under another procedure of international investigation
or settlement.
b) shall be limited to
communications concerning alleged violations which result either from acts,
omissions, developments or events that may occur within the national boundaries
of the territory of the Republic
of Turkey after the date on which the Protocol enters into force for the
Republic of Turkey, or from a decision relating to acts, omissions, developments
or events that may occur within the national boundaries of the territory of the
Republic of Turkey after the date on which the Protocol enters into force for
the Republic of Turkey.
c) shall not apply to
communications by means of which a violation of article 26 of the International
Covenant on Civil and Political Rights is reprimanded, if and insofar as the
reprimanded violation refers to rights other than those guaranteed under the
aforementioned Covenant."
"Türkiye
Cumhuriyeti, Protokol'ün 5/2 (a) sayılı maddesine, Komite'nin yetkisinin:
a) bireyler tarafından
iletilen şikayete konu sorunun, başka bir uluslararası çözüm veya soruşturma
usulü tarafından, zaten incelenmiş veya incelenmekte olduğu durumlara ilişkin
şikâyet bildirimlerini kapsamadığı,
b) Protokol'ün Türkiye
Cumhuriyeti açısından yürürlüğe girdiği tarihten sonra Türkiye Cumhuriyeti'nin
ulusal sınırları içerisinde meydana gelebilecek fiiller, ihmaller, gelişmeler
veya olaylardan kaynaklanan ihlal iddialarına ilişkin şikayet bildirimleri veya
Protokol'ün Türkiye Cumhuriyeti
açısından yürürlüğe girdiği tarihten sonra Türkiye Cumhuriyeti'nin
ulusal sınırları içerisinde meydana gelebilecek fiiller, ihmaller, gelişmeler
veya olaylara ilişkin bir karardan kaynaklanan ihlal iddialarına ilişkin
şikayet bildirimleri ile sınırlı olduğu,
c) Medeni ve Siyasi
Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme'nin 26. maddesinin ihlal edildiği
iddiasını taşıyan şikayetlerde, söz konusu Sözleşme'de garanti altına alınan
haklar dışındaki haklara atıf yapılan ihlal iddialarına ilişkin şikayet
bildirimlerini kapsamadığı
yönünde çekince koyar.”