JEOTERMAL KAYNAKLAR VE DOĞAL
MİNERALLİ SULAR KANUNU
|
Kanun No. 5686 |
|
Kabul Tarihi: 3/6/2007 |
BİRİNCİ BÖLÜM
Genel Hükümler
Amaç
MADDE 1- (1) Bu Kanunun amacı, jeotermal
ve doğal mineralli su kaynaklarının etkin bir şekilde aranması, araştırılması,
geliştirilmesi, üretilmesi, korunması, bu kaynaklar üzerinde hak sahibi
olunması ve hakların devredilmesi, çevre ile uyumlu olarak ekonomik şekilde
değerlendirilmesi ve terk edilmesi ile ilgili usûl ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2- (1) Bu Kanun, belirlenmiş veya belirlenecek jeotermal ve doğal mineralli su kaynakları ile jeotermal kökenli gazların arama ve işletme dönemlerinde,
kaynaklar üzerinde hak sahibi olunması, devredilmesi, terk edilmesi, kaynak
kullanımının ihale edilmesi, sona erdirilmesi, denetlenmesi, kaynak ve kaptajın korunması ile ilgili usûl ve esaslar ile
yaptırımları kapsar.
Tanımlar
MADDE 3- (1) Bu Kanunda geçen;
1) Bakanlık: Enerji ve
Tabiî Kaynaklar Bakanlığını,
2) MTA: Maden Tetkik ve
Arama Genel Müdürlüğünü,
3) MİGEM: Maden İşleri
Genel Müdürlüğünü,
4) İdare: İl özel
idarelerini,
5) Kaynak: Doğal yolla,
sondaj veya kuyularla jeotermal akışkan veya doğal
mineralli su, gaz veya bunların birlikte
elde edildiği yerleri,
6) Jeotermal
kaynak: Jeolojik yapıya bağlı olarak yerkabuğu ısısının etkisiyle sıcaklığı
sürekli olarak bölgesel atmosferik yıllık ortalama sıcaklığın üzerinde olan,
çevresindeki sulara göre daha fazla miktarda erimiş madde ve gaz içerebilen,
doğal olarak çıkan veya çıkarılan su, buhar ve gazlar ile yeraltına insan
düzenlemeleri vasıtasıyla gönderilerek yerkabuğu veya kızgın kuru kayaların
ısısı ile ısıtılarak su, buhar ve gazların elde edildiği yerleri,
7) Doğal mineralli su:
Yerkabuğunun farklı derinliklerinde, uygun jeolojik şartlarda doğal olarak
oluşan bir veya daha fazla kaynaktan yeryüzüne kendiliğinden çıkan ya da çıkartılan, mineral içeriği ve diğer bileşenleri ile
tanımlanan; tedavi, şifa amaçlarıyla da kullanılan içmece suyu, şifalı su ve
benzeri adlarla anılan soğuk ve sıcak doğal suları,
8) Jeotermal
alan: Yapılan bilimsel ve teknik çalışmalarla sınırları belirlenen ve üzerinde jeotermal kaynak veya jeotermal
kaynakla birlikte doğal mineralli suların bulunduğu alanı,
9) Jeotermal
sistem: Jeotermal alan oluşumunu sağlayan; beslenme
alanı, akışkan, ısı kaynağı, rezervuar ve/veya zonu, örtü kaya ve boşalım alanının tümünü kapsayan, jeotermal kaynak ve/veya doğal mineralli suların çıktığı
ve/veya üretildiği, kendine özgü jeolojik yapısı, hidrojeolojik ve kimyasal
özellikleri olan sistemi,
10) Jeotermal
rezervuar: Sıcaklık ve jeokimyasal açıdan doğal bir
denge içinde bulunup bir bütünlük ifade eden, değişik şekillerde dışardan
beslenen yarı açık veya kapalı sıcak su ve/veya buhar üretim ortamını,
11) Sondaj: Jeotermal akışkanları aramak, üretmek, kullanım sonrası reenjekte etmek, rezervuarı
gözlemlemek veya test etmek için bilimsel yöntemler ve uygun araçlar
kullanılarak, gereken derinlik ve çapta yeryüzünden kaynağa doğru jeolojik takip
ile delik kazma ve açma işlemi ile jeotermal rezervuar oluşturmak için akışkan enjekte etmek için kuyu
açma işlemini,
12) Akışkan:
Kaynaklardan elde edilen su, gaz ve buharı,
13) Kaptaj:
Akışkanın doğal olarak ve/veya bilimsel yöntemler ve uygun araçlar kullanılarak
rezervuardan yeryüzüne ulaşmasından itibaren
kirlenmesinin önlenerek ve korunarak daha sağlıklı şekilde
değerlendirilebilmesi için kullanım öncesi özel teknikle yapılan toplama
havuzlarında, galeri ve/veya kuyularda biriktirilmesi işlemini,
14) Koruma alanı: Kaynak
ve bunların bağlı olduğu jeotermal sistemin;
bozulmasına, kirlenmesine ve sürdürülebilir özelliğinin yitirilmesine neden
olacak dış etkenlerden korumak amacıyla sahanın jeolojik, hidrojeolojik yapısı,
iklim koşulları, zemin cinsi ve tipleri, drenaj sahası sınırı, kaynak ve kuyu
çevresindeki yerleşim birimleri, endüstri tesisleri, çevrenin topografik yapısı gibi unsurlara bağlı olarak belirlenmiş
önlemler alınması gereken, içerisinde yapılan faaliyetlerin kontrol ve denetime
tâbi olduğu ve gerektiğinde yapılaşma ve arazi kullanım faaliyetleri
kısıtlanabilir alanları,
15) Bloke alan: İşletme
ruhsatı verilmiş bir jeotermal kaynaktan yapılan
üretim faaliyetlerinin etkilenmemesi için işletme ruhsatı sahibi dışındaki
talep sahiplerine kapatılmış ve işletmeye açılmayacak alanları,
16) Enjeksiyon:
Akışkanların, yapay yöntemlerle jeolojik formasyonlara gönderilmesini,
17) Reenjeksiyon:
Üretilen jeotermal akışkanların yapay yöntemlerle
kullanıldıktan sonra tamamının veya kalan kısmının üretildikleri jeolojik
formasyonlara geri gönderilmesini/basılmasını,
18) Deşarj: Jeotermal akışkanın kullanımından sonra reenjekte
edilemeyen kısmının veya tamamının çevre kirliliğine neden olmayacak şekilde
başka alıcı ortamlara gönderilmesini,
19) Test: Rezervuarın üretimi, yönetimi ve izleme programını
oluşturmak için fiziksel ve kimyasal parametreleri belirlemeye yönelik
yürütülen çalışmaları,
20) Emniyetli verim: Jeotermal sistemi ve rezervuar
dengesini bozmayacak şekilde aynı rezervuardan birim
zamanda üretilebilecek azami akışkan miktarını,
21) Ruhsat: Sınırları
belirlenmiş bir alanda kaynak tespiti ve işletilmesi faaliyetlerinin
yapılabilmesi için verilen izin belgesini,
22) Proje: Kaynaktan
yararlanmak amacıyla yapılacak çalışmaları düzenleyen, belirlenen usûl ve
esaslara göre hazırlanan, arama ve işletme dönemindeki faaliyetlerin başlaması,
gelişimi ve bitirilmesi ile ilgili süreleri içeren, beyan niteliğindeki metni,
23) Arama: Jeotermal sistemden akışkan elde etmek amacıyla jeolojik
araştırmalarla başlatılan, jeokimyasal ve jeofizik çalışmalarla desteklenen,
yapılan tüm çalışmalara ait verilerin değerlendirilmesi sonucu belirlenen lokasyon veya lokasyonlarda amaç
ve tekniğine uygun olarak jeolojik takiple açılan sondaj çalışmaları ile
üretime yönelik test çalışmalarını da içeren projede belirtilen faaliyetler
bütününü,
24) Arama ruhsatı:
Sınırları belirlenmiş bir alanda, kaynak arama faaliyetlerinde bulunulabilmesi
amacıyla projeye dayalı verilen izin belgesini,
25) İşletme: Arama
faaliyetleri sonucunda elde edilen kaynağın üretim, kullanım, reenjeksiyon, enjeksiyon, deşarj ve bu faaliyetlere yönelik
sondaj çalışmalarını içeren projede belirtilen faaliyetler bütününü,
26) İşletme ruhsatı:
Belirli bir alanda akışkanın üretilebilmesi ve değerlendirilmesi için projeye
dayalı verilen izin belgesini,
27) Faaliyet: Jeotermal kaynakların aranması, geliştirilmesi, işletilmesi
ve terk edilmesi ile jeotermal ve doğal mineralli
suların kullanılması hususundaki işlemleri,
28) Faaliyet raporu:
Ruhsat döneminde yönetmelikle belirlenen kıstaslara göre yıllık olarak
hazırlanan ve faaliyetler ile ilgili gelişmelerin idare ve MTA’ya
bildirilmesini sağlayan raporu,
29) Kira sözleşmeleri:
İşletme ruhsatına dayalı kullanım alanlarıyla ilgili hakların, başkalarına kiralanmasını sağlayan sözleşmeleri,
30) Mücbir sebep: Sel,
yangın, deprem, çökme, heyelan, savaş hali ile yönetmelikte belirtilen diğer
halleri,
31) Beklenmeyen haller:
Jeoloji ve kaynak şartlarındaki beklenmeyen fiziksel ve kimyasal değişiklikler
ile ilgili mevzuat gereğince diğer kurumlardan alınması gereken izinlerin
alınamaması durumlarını,
32) Teminat: Kaynağın
değerlendirilmesine yönelik faaliyetlerde, kamu can ve mal sağlığını
etkileyecek durumların oluşması ve ruhsat sahibi tarafından gerekli tedbirlerin
alınmaması halinde kullanılmak üzere arama, işletme ve bloke alanları için
nakdi para, banka ve özel finans teminat mektubu, Devlet bono ve tahvili olarak
idareye verilen güvenceyi,
33) Gayrisafi
hasılat: İşletmenin toplam yıllık cirosu olup, işletmelere ait tahakkuk eden
her türlü mal ve hizmet satış bedelleri, faizler ile yapılan kiralamaların
dahil olduğu miktarı,
ifade eder.
Mülkiyet ve ruhsat
MADDE 4- (1) Jeotermal kaynaklar ve doğal
mineralli sular, Devletin hüküm ve tasarrufu altında olup bulundukları arzın
mülkiyetine tâbi değildir. Kaynağa ilişkin faaliyetlerin yapılabilmesi için bu
Kanuna göre Ruhsat alınması zorunludur.
(2) Jeotermal
kaynaklar ve doğal mineralli sulara ilişkin haklar, medeni hakları kullanmaya
ehil Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına, statüsünde jeotermal
kaynaklar ve doğal mineralli sularla ilgili faaliyet yapabileceği hususu yer
alan Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre kurulmuş tüzel kişiliği haiz
şirketlere, bu hususta yetkisi bulunan kamu iktisadi teşebbüsleri ile
müesseselerine, bağlı ortaklıkları ve iştirakleri ile diğer kamu kurum, kuruluş
ve idarelerine verilir. Jeotermal kaynaklar ve doğal
mineralli sulara ilişkin haklar gerçek veya tüzel tek kişi adına verilir.
(3) Jeotermal
kaynaklar ve doğal mineralli sulara ilişkin haklar, miras yolu ile intikal
eder. Bu haklar, bütün mirasçıların vekâletini havi bir vekâletname ile ikinci
fıkrada belirtilen niteliklere sahip mirasçılardan birine veya üçüncü bir şahsa
devredilir. Mirasçıların ittifak edememeleri halinde mirasçılardan birinin
müracaatı ile mahkeme mirasçılardan bu hakkın en ehil olana tahsisine veya bu da mümkün olmazsa
ruhsatın satılmasına karar verir. Mahkeme bu hususu basit muhakeme usûlü ile
halleder. Eğer dava söz konusu değil ise altı ay içerisinde intikal işlemleri
tamamlanmayan ruhsatlar feshedilir. Devir ve intikal işlemlerinin ne şekilde
yapılacağı yönetmelikle belirlenir.
İKİNCİ BÖLÜM
Ruhsatlar
Arama ruhsatı
MADDE 5- (1) Arama ruhsatı
müracaatları, talep sahibi tarafından 1/25000 ölçekli pafta adı ve
koordinatları belirtilerek beş bin hektarı geçmeyecek
şekilde arama projesi ile birlikte idareye yapılır. Müracaatlarda öncelik hakkı
esastır. Aynı yer için aynı anda birden fazla talep olması halinde, projeler
incelenerek en hızlı ve en fazla yatırımı teklif eden proje sahibinin talebi
tercih edilir.
(2) İdare, müracaat
alanı hakkında bilgileri MİGEM’e bildirir. Arama için
başvurulan saha, önceki diğer başvurular ile çakışıyorsa, MİGEM çakışan
kısımları çıkararak kalan saha için “arama ruhsatı” verilebileceğini idareye
bildirir. İdare, verilen ruhsatı koordinatları ile birlikte kayıtlara alınmak
üzere MİGEM’e bildirir.
(3) Arama ruhsat süresi
üç yıldır. Faaliyetlerin olumlu gelişmesi ve ilave etütlere ihtiyaç duyulması
halinde revize proje verildikten sonra idarece uygun bulunması halinde bir yıl
uzatılır ve uzatma MİGEM’e bildirilir. Arama ruhsatı
süre uzatım talebi, ruhsat süresi bitiminden önce idareye yapılır.
(4) Arama ruhsatı
döneminde idarenin bilgisi dahilinde, çevrenin kirletilmemesi kaydı ile sadece
test amaçlı üretim yapılabilir.
(5) Birden fazla ili
içine alan arama ve işletme faaliyetlerinde başvurular alanın büyük olduğu il
idaresine yapılır ve işlemler alanın küçük olduğu il idaresine bildirilir.
İşletme ruhsatı
MADDE 6- (1) Arama ruhsatı sahibinin, arama ruhsat süresinin son
günü akşamına kadar işletme projesi ile idareye işletme ruhsatı başvurusunda
bulunması halinde “işletme ruhsatı” verilir ve varsa tespit edilen bloke
alanıyla birlikte MİGEM’e bildirilir.
(2) İşletme ruhsatı sahipleri, işletme
faaliyetine geçmek için ilgili kurumlardan gerekli
izinleri almakla yükümlüdür.
(3) İşletme ruhsatı
sahibi, projesinde belirtilen süre içinde işletmeye geçmez
veya herhangi bir sebeple işletme ruhsatının iptal edilmesi durumunda teminat
irat kaydedilir ve saha idare tarafından ihaleye çıkarılır. İşletme projeleri
ile ihaleye katılan isteklilerden idareye en fazla geliri teklif eden istekliye
işletme ruhsatı verilir ve MİGEM’e bildirilir.
(4) İdareden izin
alınmaksızın, projede yer alan herhangi bir kuyunun yenilenmesi, sayısının ve
kapasitesinin artırılması, enjeksiyon, reenjeksiyon,
üretim amaçlı tüm sondaj faaliyetleri ile diğer proje değişiklikleri ve
revizyonları yapılamaz. İdare, gerekli görülen hallerde, bedelini ödemek
kaydıyla, MTA’dan değerlendirme isteyebilir.
(5) İşletme ruhsatı
süresi otuz yıldır. Süre sonunda ruhsat sahibinin talep etmesi durumunda onar
yıllık dönemler halinde uzatılır. Süre uzatımları MİGEM’e
bildirilir.
(6) Doğal çıkış
halindeki jeotermal ve doğal mineralli sular için, kaptajı yapılarak doğrudan işletme talepleri de İdarece bu
Kanun hükümlerine göre işletme ruhsatına bağlanır ve MİGEM’e
bildirilir.
Teknik sorumluluk ve faaliyet raporu
MADDE 7- (1) Arama ve işletme ruhsatı süresince, faaliyetlerin
ilgili mühendislik dallarından bir mühendisin sorumluluğunda sürdürülmesi
zorunludur. Teknik sorumlu olmaksızın faaliyette bulunulması halinde, ruhsat
teminatı irat kaydedilerek, faaliyetler durdurulur.
(2) Teknik sorumlu;
kaynağın aranması, araştırılması, geliştirilmesi ve üretiminde bilimsel ve
teknik esasları gözeterek görev ve sorumluluklarını yerine getirir. Ancak doğal
mineralli su işletmelerinde ilgili mühendislik fakültesi mezunu herhangi bir
kişi teknik sorumlu olarak bulunabilir.
(3) Teknik sorumlu veya
sorumlularca hazırlanan yıllık arama ve işletme faaliyet raporlarının ruhsat
sahibince iki nüsha olarak takip eden yılın Mart ayı sonuna kadar idareye
verilmesi zorunludur. Faaliyet raporlarının bir nüshası idare tarafından MTA’ya
gönderilir.
(4) Arama ve işletme
faaliyet raporlarının süresi içerisinde idareye verilmemesi halinde, teminatı
irat kaydedilerek iki aylık ek süre verilir ve teminat iki ay içerisinde iki
katına tamamlattırılır. Bu süre sonunda da faaliyet raporunun verilmemesi
halinde arama ruhsatı iptal edilir ve MİGEM’e
bildirilir.
Mücbir sebep ve beklenmeyen hal
MADDE 8- (1) Ruhsat sahibi, mücbir sebep veya beklenmeyen halin
ortaya çıkması durumunda, gerekçe ve süre belirtilmek kaydıyla on gün içinde
idareye müracaat ederek geçen sürenin ruhsat süresine eklenmesini ve bu sürede
yükümlülüklerinin askıya alınmasını talep eder. Ruhsat sahibi tarafından
idareye yapılan müracaat tarihi, mücbir sebebin başlama tarihi olarak kabul
edilir.
(2) Ruhsat sahibi, mücbir sebep veya
beklenmeyen hallerin ortadan kalkmasından itibaren en geç üç ay içinde
faaliyete geçmek zorundadır. Bu süre içinde faaliyete
geçilmediği takdirde, teminatı irat kaydedilerek
yeniden teminat vermesi ve faaliyete geçmesi için
ruhsat sahibine üç ay ek süre verilir. Bu süre sonunda da teminat yatırılmaz ve
faaliyete geçilmez ise ruhsat iptal edilir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Ortak Hükümler
Faaliyetlerin denetlenmesi
MADDE 9- (1) Faaliyetler her yıl idare tarafından denetlenir.
Gerektiğinde idarece talep edilmesi halinde MTA tarafından da denetim yapılır.
Denetimler, 14 üncü maddede belirtilen hususlar ve diğer maddelerde belirtilen
ilkeler dikkate alınarak yapılır. Denetimler için ruhsat sahibi tarafından
MTA’ya 1000 Türk Lirası ödenir. Bu miktar, MTA tarafından yıllık ÜFE’ye göre artırılır.
(2) Memuriyet mahalli
dışında MTA’ca görevlendirilen konuyla ilgili ve yardımcı personele, 10/2/1954
tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanununun 50 nci
maddesi ile ilişkilendirilmeksizin, her yıl Bütçe Kanunu ile belirlenen
gündelik harcırah miktarının iki katı tutarında 6245 sayılı Harcırah Kanunu
genel hükümlerine göre harcırah ödenir. Bu madde kapsamında ödenen gündelik
tutarından herhangi bir ad altında kesinti yapılmaz.
(3) MTA, yapacağı
denetim ve incelemeler için gerekli görmesi halinde, diğer ilgili bakanlık,
kamu kurum ve kuruluşlarının da katılımını isteyebilir.
Devir, sicil, ihale, harç, teminat ve idare payı
MADDE 10- (1) Devir, sicil, ihale, harç, teminat ve idare payına
ilişkin esaslar aşağıdaki şekildedir:
a) Devir: Arama ve
işletme ruhsatları devredilebilir.
b) Sicil: İdare, kaynağa
ilişkin hakların devir, haciz, rehin ve
ipotek veya sona erme hususlarını içeren bir sicil tutmakla yükümlüdür.
Ruhsatın sınırları, kuyuların koordinatları, akışkanın parametreleri, devir,
ihtiyati haciz, rehin, ihtiyati tedbir, ipoteğe ilişkin bilgiler ve akışkanın
kullanımına ilişkin kira ve benzeri sözleşmeler ile hakların sona ermesi sicile
işlenir. Haklar, ancak sicile işlendiği takdirde hüküm ve sonuç doğurur.
İlgililer, sicil kayıtlarının idarenin sicil memurlarından biri huzurunda
gösterilmesini isteyebilir. Sicil alenidir ve kaynak sicilindeki kayıtların
bilinmediği iddia edilemez. Haklara ilişkin olarak yapılan sözleşmeler, idarece
sicile işlenmedikçe üçüncü kişilere karşı ileri sürülemez.
c) İhale: Herhangi bir
sebeple hükümden düşmüş, terk edilmiş veya taksir edilmiş ruhsatlar, İdarece
ihale yoluyla aramalara ve işletmeye açılır. İhale ilanı Resmî Gazetede
yayımlanır. İhale süresi içinde müracaat olmaması halinde ruhsat alanları başka
bir işleme gerek kalmaksızın idare tarafından MİGEM’e
bildirilerek arama ve işletme müracaatlarına açık hale gelir.
ç) Harç: Jeotermal kaynaklar için 1000 Türk Lirası, doğal mineralli
sular için 500 Türk Lirası arama ruhsat harcı alınır. İşletme ruhsatları için
bu harç miktarları dört kat olarak uygulanır.
d) Teminat: Ruhsat
aşamasına bağlı olarak, hektar başına, ruhsat harcının % 1’i tutarında ruhsat
teminatı alınır. Bu oranı, % 50 oranında artırmaya veya eksiltmeye Bakanlar
Kurulu yetkilidir. Ancak teminat 15.000 Türk Lirasından az olamaz. Teminatın
asgarî miktarı ve harçlar, her yıl Maliye Bakanlığınca belirlenen yeniden
değerleme oranlarına göre artırılır. Bu madde uyarınca önceden alınan işletme
ruhsatı teminatları, beş yılda bir Maliye Bakanlığınca belirlenen yeniden
değerleme oranlarına göre artırılarak güncelleştirilir. Bu Kanuna göre
tamamlanması veya yenilenmesi gereken teminatlar güncel teminat üzerinden
alınır.
e) İdare payı: Akışkanın
doğrudan ve/veya dolaylı kullanıldığı tesislerin gayrisafi
hasılatının % 1’i tutarında idare payı, her yıl Haziran ayı sonuna kadar
idareye ödenir. Tahsil edilen tutarın beşte biri, idare tarafından, kaynağın
bulunduğu belediye veya köy tüzel kişiliğine bir ay içerisinde ödenir.
(2) Hak sahibi,
başvurunun kabul edildiğinin kendisine bildirildiği tarihten itibaren 15 gün
içerisinde harç ve teminatı yatırmadığı takdirde, talebinden vazgeçmiş sayılır.
İdarî yaptırımlar
MADDE 11- (1) Faaliyetlerin, projeye göre yürütülmesi zorunludur.
Ruhsat sahibinin projesinde belirtilmeyen konularda veya izinsiz olarak
faaliyette bulunulduğu tespit edilirse, teminatı irat kaydedilerek faaliyet
durdurulur ve teminat üç katına çıkarılarak bir ay içinde tamamlattırılır. Aynı
fiilin tekrarı halinde teminat irat kaydedilerek ruhsat iptal edilir.
(2) Ruhsat sahibince,
kaynak koruma alanı etüdü yapılmadan işletmeye geçilmesi
veya koruma alanı etüdünde öngörülen tedbirlere uyulmamasının tespiti halinde
faaliyetler durdurularak teminat irat kaydedilir. Altı ay içerisinde gerekli
tedbirlerin alınması ve teminatın tamamlattırılması istenir. Altı ay sonunda
teminat verilmez ve tedbirler alınmaz ise faaliyetler durdurulur.
(3) İdare payının süresi
içerisinde ödenmemesi halinde, teminat irat kaydedilerek iki aylık süre
verilir. Bu süre zarfında idare payı yatırılmaz ve teminat tamamlanmaz ise faaliyetler
durdurulur.
(4) Ruhsat olmadan
faaliyette bulunulduğunun tespiti halinde, faaliyetler idarece durdurulur.
22/2/2005 tarihli ve 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununa göre 50.000 Türk
Lirası idare tarafından idarî para cezası tahakkuk ettirilir.
(5) Ruhsat ve/veya gerekli izinler alınmadan yapılan faaliyetler durdurulur. Kaynağın ve rezervuarın korunması ile çevre kirliliğinin önlenmesi için acil tedbirlerin gerekli olduğu hallerde tedbirler idarece alınır. Bu nedenle yapılan her türlü masraf, sorumlusundan idare tarafından 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir.
İrtifak ve kamulaştırma
MADDE 12- (1) Arama ruhsatı sahibi, arama faaliyetleri yapılacak
alanda, özel mülkiyete konu taşınmazın sahibi ile anlaşamaması halinde, idareye
müracaat ederek irtifak hakkı talebinde bulunabilir.
(2) İşletme ruhsatı
süresince sadece sondaj yerleri ve isale hattı, kaptaj gibi gerekli olan yerler için taşınmazın sahibi ile
anlaşma sağlanamaz ise ruhsat sahibi, idareye müracaat ederek kamulaştırma veya
irtifak hakkı talebinde bulunabilir. Talep, idarece incelenip
değerlendirildikten sonra uygun bulunması halinde kamu yararı kararı alınır.
(3) İrtifak ve kamulaştırma
işlemleri, 4/11/1983 tarihli ve 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu hükümlerine
göre yürütülür. İrtifak ve kamulaştırma bedelleri ve masrafları ruhsat
sahibince ödenir.
(4) Kamulaştırılan
taşınmaz, tapuya idare adına tescil edilip, faaliyetler devam ettiği sürece
ruhsat sahibi adına tahsis edilir.
(5) Kamulaştırılan
taşınmazın, faaliyetler için lüzum kalmadığının idarece tespiti halinde, Kamulaştırma
Kanununda öngörülen usûl ve esaslara göre belirlenecek rayiç bedeli ödenmek
kaydıyla kamulaştırılan yerin eski sahibine iade edileceği hususu, ruhsat
sahibi ve taşınmazın eski sahibine tebliğ edilir. Eski sahibinin taşınmazı altı
ay içerisinde almak istememesi durumunda taşınmaz idareye kalır.
(6) Tapu siciline
konulan şerhler idarenin müracaatı üzerine ayrıca mahkeme kararına gerek
kalmadan silinir.
(7) Hazinenin özel mülkiyetinde veya Devletin hüküm ve tasarrufundaki yerlerde yapılan faaliyetler için bu Kanunun yürürlük tarihinden sonra kira, ecri misil alınmaz.
(8) Jeotermal kaynak
dağıtımı ve üretimini yapan şirketler sanayi kuruluşu ve atık arıtma kuruluşu
olarak değerlendirilirler. Bu değerlendirilmeye göre başta elektrik tarifeleri
olmak üzere sanayi kuruluşları ve atık arıtma kuruluşlarına tanınan tüm teşvik
ve haklardan yararlanırlar.
Rehin, haciz, ihtiyati tedbir ve ipotek tesisi
MADDE 13- (1) Ruhsat alanının işletilmesinde gerekli olan kuyular,
her türlü tesisler, ekipman, su taşıma hat ve sistemleri, aletleri ile bir
yıllık diğer işletme malzemesi gibi kaynağın üretimine yönelik ayrılmaz parçalar,
münferiden haczedilemez veya üzerlerine ihtiyati tedbir konulamaz ancak bir kül
halinde haczi ve ihtiyati tedbir konulması mümkündür. Bunların tamamı üzerine
ihtiyati tedbir konulması veya icraen satışlarına
karar verilmesi halinde, işletmenin faaliyetlerine müdahale edilemez.
(2) İşletme ruhsatı üzerine 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu ilgili hükümleri uyarınca, ruhsat süresini geçmemek kaydıyla, ipotek tesisi mümkündür. Üzerine ipotek tesis edilmiş işletme ruhsatının alanlarında değişiklik olduğu takdirde, mevcut ipotek, hiçbir işleme gerek kalmaksızın yeniden verilen ruhsat üzerinde de aynı şartlarla devam eder.
(3) İşletme ruhsatının
sona ermesi halinde ipotek, kuyular ve bunların korunması için yapılmış
tesisler dışında kalan ruhsat sahibine ait tesis, vasıta, alet ve malzeme üzerinde devam eder.
Kaynak rezervuarının korunması
MADDE 14- (1) Bu Kanuna tâbi faaliyetlerde kaynağı oluşturan jeotermal sistemin korunması, kaynağın israf edilmemesi ve
çevrenin korunması esas olup işletme faaliyeti öncesinde kaynağın koruma
alanları etüdünün ruhsat sahibi tarafından yaptırılması zorunludur. Aksi
takdirde faaliyetler durdurularak koruma alanlarının belirlenmesi için ruhsat
sahibine uygun süre verilir. Bu süre sonunda da koruma alanının belirlenmemesi
halinde 11 inci madde hükümleri uygulanır.
(2) Koruma alanı etüt
raporları, MTA’nın görüşü alınarak, idare tarafından onaylanır. Arazi kullanımı
ve yapılaşma ile ilgili kaynak koruma alanları etüdünde öngörülen kısıtlama ve
koşullar, imar planlarında esas alınır. Kaynak koruma alanlarında alınacak
tedbirlere ilişkin genel ilkeler yönetmelikle belirlenir.
(3) MTA tarafından
yapılan denetlemelerde faaliyetlerin öngörülen tedbirlere uygun yürütülmediğinin
tespiti halinde, faaliyetler idarece durdurulur. Alınacak tedbirler, MTA
tarafından belirlenir ve idareye bildirilir. Gerekli tedbirleri almak ve/veya
aldırmakla idare yükümlüdür. Gerekli tedbirlerin alınması için en fazla bir yıl
süre verilir. Öngörülen tedbirlerin yerine getirilmemesi halinde ruhsat iptal
edilir.
(4) Ruhsat sahibi,
kullanım sonrası açığa çıkacak akışkanı çevre limitlerini dikkate alarak deşarj
edebilir. Akışkan içeriği çevre limitlerine göre deşarja izin vermiyorsa reenjekte etmekle yükümlüdür. Ancak formasyonun fiziksel ve
kimyasal özellikleri nedeniyle reenjeksiyonun
gerçekleşmediğinin MTA tarafından onaylanması halinde, çevre kirlenmesini
önleyecek tedbirler alınarak deşarj yapılır.
(5) Entegre jeotermal kaynak kullanım alanı dışındaki müstakil kaplıca
ve doğal mineralli su işletmelerinde reenjeksiyon ve
enjeksiyon şartı aranmayabilir. Çevre ve Orman Bakanlığının görüşü
doğrultusunda idarece karar verilir.
Terk ve tesislerin intikali
MADDE 15- (1) Arama veya işletme ruhsatı sahibi, ruhsat alanının
tamamını veya bir kısmını terk talebinde bulunabilir. İdare, faaliyetle ilgili
gerekli emniyet tedbirlerinin yerine getirilmiş ve çevre düzenlenmesi
yapıldığının tespitini müteakip terk talebini kabul eder.
(2) Arama ve işletme ruhsatlarının fesih, iptal, terk veya sürenin bitmesi nedeniyle sona ermesi halinde, hak sahibine tazminat verilmeksizin kuyular ve bunların korunması için yapılmış tesisler, gerekli kuyu başı emniyet tedbirleri alınmış olmak kaydıyla idareye intikal eder. Diğer tesis, vasıta, alet ve malzeme ruhsat sahibine aittir. Bu şekilde idareye intikal eden varlıklar ihale ile satışı yapılarak gerekli ruhsatlandırma yapılır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Çeşitli Hükümler
Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü hizmetleri ile ilgili haklar
MADDE 16- (1) MTA, jeotermal ve doğal
mineralli su kaynak aramalarını ruhsat harcından ve teminatından muaf olarak bu
Kanun hükümlerine göre ruhsat alarak yapar. MTA’nın arama ruhsatı aldığı
sahalarda kaynak varlığı tespit etmesi halinde, bu alan MTA tarafından ihale
edilir ve ihale üzerinde kalan istekliye bu alanda idarece işletme ruhsatı
verilir. MTA’nın yaptığı masraflar ihale bedeli üzerinden alındıktan sonra
kalan miktar MTA ve idarece eşit paylaşılır.
(2) MTA, yürüyen ruhsat
alanları dahil her yerde ruhsat şartı olmaksızın her türlü bilimsel ve teknik
çalışmayı yapabilir.
Kültür ve turizm koruma
ve gelişim bölgeleri ile turizm merkezlerine ilişkin hususlar
MADDE 17- (1) 12/3/1982 tarihli
ve 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu uyarınca ilan edilen kültür ve turizm
koruma ve gelişim bölgeleri ile turizm merkezlerinde;
a) Bu Kanun kapsamında verilecek termal turizm
amaçlı işletme faaliyet izinlerinde, imar planları ile belirlenen yatırım
alanları ve işletmelerin kapasitelerinin gerektirdiği kaynak miktarı
sağlandıktan sonra diğer kullanımlara yönelik talepler karşılanabilir. Termal
turizme yönelik kullanım alanlarında imar planı olmadan faaliyet izni
verilemez.
b) Turizm belgeli tesislerin jeotermal
su kullanım bedeli, kullanılan jeotermal su miktarına
göre belirlenir.
c) Faaliyetler için idarece önceden Kültür ve
Turizm Bakanlığının görüşü alınır.
(2) Enerji üretimi ve ısıtma uygulamalarına
uygun olan akışkanlar hariç diğer akışkanların bulunduğu alanlarda termal
turizm amaçlı kullanıma öncelik tanınır.
(3) Bu madde kapsamında belediyelerce kurulacak
şirketler için 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanunun 27 nci maddesi uygulanmaz, İçişleri Bakanlığının görüşü
alınır.
(4) Bu maddenin uygulanması ile ilgili tüm usûl
ve esaslar, Kültür ve Turizm Bakanlığının uygun görüşü alınarak Bakanlıkça
çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
MADDE 18- (1) 4/6/1985
tarihli ve 3213 sayılı Maden Kanununun 47 nci
maddesinin üçüncü fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü bu Kanun hükümlerine göre arama ruhsatı alarak bulduğu madenler için 15 inci maddeye göre buluculuk hakkını kazanır. Arama ruhsat süresi sonuna kadar Genel Müdürlüğe devredilen bu ruhsatlar 30 uncu madde hükümlerine göre ihale edilir. İhale sonucu elde edilen gelirin %50’si MTA’ya kaynak geliri olarak aktarılır.”
MADDE 19- (1) MTA yurtiçi ve yurt dışında yerli ve yabancı kamu
veya özel tüzel kişilerle jeotermal kaynak ve doğal
mineralli sulara yönelik olarak arama, araştırma, geliştirme ve bilimsel ve
teknik çalışma yapabilir. Asgarî % 20 olmak kaydıyla, ilgili şirket ile varılan
anlaşma çerçevesinde belirlenecek oranda işletme gelirinden pay alır. Bu
maddenin uygulama usûl ve esasları Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle
belirlenir.
Yönetmelik
MADDE 20- (1) Bu Kanunun uygulanmasına dair usûl ve esaslar, bu
Kanunun yürürlük tarihinden itibaren altı ay içerisinde, Bakanlık tarafından
çıkarılacak yönetmelikler ile düzenlenir.
Yürürlükten kaldırılan hükümler
MADDE 21- (1) Bu Kanunla, 10/6/1926 tarihli ve 927 sayılı Sıcak ve
Soğuk Maden Sularının İstismarı ile Kaplıcalar Tesisatı Hakkında Kanun, 12/3/1982
tarihli ve 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanununun ek 1 inci maddesi ile birlikte
26 Mart 1322 tarihli Mülga Maadin Nizamnamesinin, 26/3/1931
tarihli ve 1794 sayılı 26 Mart 1322
tarihli Maadin Nizamnamesinin 50 nci
Maddesinin Tadiline Dair Kanunun ve 17/6/1942 tarihli ve 4268 sayılı Mülga
Madenlerin Aranma ve İşletilmesi Hakkında Kanunun içmeye ve yıkanmaya mahsus
şifalı sıcak ve soğuk maden sularıyla kaplıcalar hakkındaki hükümleri
yürürlükten kaldırılmıştır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Geçici ve Son Hükümler
GEÇİCİ MADDE 1- (1) Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce, 26/3/1322
tarihli Mülga Maadin Nizamnamesi, 17/6/1942 tarihli
ve 4268 sayılı Mülga Madenlerin Aranma ve İşletilmesi Hakkında Kanun, 19/2/1985
tarihli ve 3154 sayılı Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığının Teşkilat ve
Görevleri Hakkında Kanun, 26/5/2004 tarihli ve 5177 sayılı Maden Kanununda ve
Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun, 927 ve 2634 sayılı
kanunlar ile 83/6568 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca 3/3/1954 tarihli ve
6309 sayılı Mülga Maden Kanunu kapsamında verilmiş ruhsat ve haklar aşağıdaki
şekilde intibak ettirilir.
a) İl Özel İdarelerinin işlettiği veya kiraya
verdiği kaynaklar il özel idarelerine,
b) İl Özel İdarelerinin işletme ruhsatı verdiği
kaynaklar ruhsat sahiplerine,
c) Vilayetçe rüsum ve temettü hisseleri
devredilen kaynaklar devir alan belediye veya köy tüzel kişiliği adına,
d) Belediyelerin işlettiği ve/veya kiraya
verdiği kaynaklar belediye tüzel kişiliği adına,
e) Belediye ve il özel idarelerinin ortağı
olduğu şirketlerin işlettiği kaynaklar şirket adına,
f) MTA tarafından bu Kanunun yayımı tarihinden
önce kamu veya özel tüzel kişiler, belediye ve özel idare ile yapılan sözleşme
ve protokollerle verilen işletme hakları, alanı MTA tarafından belirlenerek
ilgili hak sahibi adına,
g) 5177 sayılı Kanunun geçici 5 inci maddesine göre temdit talebinde
bulunulan ve süresi uzatılan içmece, maden suları, ılıca ve kaplıcalar ilgili
hak sahibi adına,
h) Elektrik Üretim A.Ş. tarafından işletilen
kaynak, alanı MTA tarafından belirlenerek Elektrik Üretim A.Ş. adına,
idare tarafından alan
bazında intibak ettirilir. Elektrik Üretim A.Ş. veya Özelleştirme İdaresi
Başkanlığı tarafından bu sahanın üçüncü kişilere ihale edilmesi halinde, ihale
bedelinin % 50’si MTA’ya öz kaynak olarak aktarılır. İntibaklarda sözleşme ve
işletme şartları ile üçüncü kişilerin müktesep hakları sicile işlenir.
(2) İşletme imtiyazlı
ruhsatlarda ise hak sahibinin geçmişte kullandığı süre dikkate alınarak toplam
süre doksandokuz yılı geçemez.
(3) İntibakı yapılan
ruhsatlar MİGEM’e bildirilir.
(4) Bu Kanunun yürürlüğe
girdiği tarih itibariyle 927 sayılı Kanuna göre süresi içinde temdit talebinde
bulunulmuş ruhsatlar ile 5177 sayılı Kanunun geçici 4 üncü maddesine göre
ruhsat almak üzere yapılan yeni müracaatlar, il özel idarelerince müracaat
tarihinde yürürlükte olan 5177 sayılı Kanunun geçici 4 üncü maddesi ve 927
sayılı Kanuna göre sonuçlandırılarak uygun görülenler ruhsatlandırılarak bu Kanuna
intibakı yapılır.
GEÇİCİ MADDE 2- (1) Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden önce kazanılmış
hakların sahipleri, bu haklarına konu olan kaynağa ait mevcut bilgi ve belgeler
ile sahadaki mevcut tesislere ait bilgi ve projeleri, hak sahibi olduğunu
gösterir ruhsat, izin, imtiyaz, sözleşme, sicil ve benzeri belgeleri varsa
işletme projesi ve teminat makbuzları ile birlikte altı ay içerisinde idareye
müracaat ederek intibak yaptırmakla yükümlüdür.
(2) Altı ay içinde
intibak talebinde bulunulmayan haklar için teminat iki katına çıkarılarak altı
ay ek süre verilir. Bu süre içerisinde de intibak talebinde bulunulmayan
haklara ilişkin faaliyetler durdurulur.
(3) Kanunun yürürlük
tarihi itibariyle bir yıl boyunca müracaat kabul edilmez. Bu süre sonunda ilk
hafta yapılan müracaatlar aynı anda yapılmış kabul edilir ve öncelik sırası
kura ile belirlenir. İlk hafta içinde yapılan müracaatlardan asgarî teminat
miktarı kadar müracaat bedeli alınır.
(4) İdare, il sınırları
içerisindeki kaynak ruhsatlarını ve ruhsat verilmesi MİGEM’ce
uygun bulunan müracaatları, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç
ay içerisinde; hak sahibi, kaynak ve alan sınır koordinatları, kaynağın cinsi,
süresi, mülkiyet durumu ve diğer gerekli olan tüm bilgileri MİGEM’e
bildirmek zorundadır.
GEÇİCİ MADDE 3- (1) Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce MTA
tarafından, kamu veya özel tüzel kişilere, belediyelere, özel idarelere
sözleşme ile devredilen, kiraya verilen veya kullanım hakkı verilen ve bu Kanunun
yürürlük tarihi itibarı ile sona eren kaynak veya kaynak alanları ile MTA’nın
yaptığı çalışmalarla belirlediği ve MTA adına tescil edilen ve tescil edilecek
kaynak ve/veya kaynak alanları için MTA’ya idare tarafından arama ruhsatı
verilerek MİGEM’e bildirilir. Bu ruhsat alanları, MTA
tarafından ihale edilir. İhale gelirinden MTA’nın yaptığı arama masrafları
düşüldükten sonra kalan miktar MTA ile İdare arasında eşit olarak paylaşılır.
(2) MTA adına tescil edilen ve tescil edilecek
bu sahalardan herhangi bir nedenle ihale edilemeyenlerden idare payının yarısı
MTA’ya ödenir.
GEÇİCİ MADDE 4- (1) Bu Kanunda geçen Türk Lirası ibaresi
karşılığında, uygulamada 28/1/2004 tarihli ve 5083 sayılı Türkiye Cumhuriyeti
Devletinin Para Birimi Hakkında Kanun hükümlerine göre ülkede tedavülde bulunan
para “Yeni Türk Lirası” olarak adlandırıldığı sürece bu ibare kullanılır.
GEÇİCİ MADDE 5- (1) Elektrik Üretim
Anonim Şirketi tarafından yapılan kömür tahsis (rödövans)
ihalesi sonucunda kömür kullanım hakkı elde edecek şirketler tarafından
yapılacak 1000 MW üzeri güçte yerli kömür yakıtlı elektrik santrallarından
2014 yılı sonuna kadar işletmeye girenlerin ürettiği elektrik, perakende ve
toptan satış lisansı sahibi şirketler tarafından onbeş
yıl süreli ikili anlaşmalar ile satın alınır ve üstlenilecek elektrik enerjisi
alımına ilişkin hükümler bu şirketlerin lisanslarına dercedilir.
(2) Toptan ve perakende satış şirketlerine
satışı yapılacak miktarla santralın üreteceği yıllık elektrik miktarı arasında
ikili anlaşmaya bağlanamayan bir üretim bakiyesi oluşursa, bu miktar için
Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Anonim Şirketi alım anlaşması yapar.
(3) Elektrik Üretim Anonim Şirketi tarafından
1000 MW üzeri güçte yerli kömür yakıtlı elektrik santralı yapılması amacıyla
yapılacak kömür tahsis (rödövans) ihalelerinde
isteklilerce; yıllara sâri olarak rödövans bedeli, onbeş yıllık süre için yıllara sarî olarak elektrik
enerjisi üretim miktarları ve yıllık birim elektrik enerjisi satış fiyatları
teklif edilecektir. Bu ihalede seçim, şartnamede belirlenecek esaslar
dahilinde, teklif edilecek yıllık üretim miktarları ile yıllık birim elektrik
enerjisi satış fiyatlarının çarpımı sonucu oluşacak elektrik alım bedellerinin
önceden saptanmış belirli bir iskonto haddi üzerinden
ihalenin yapıldığı tarihe indirgenmiş değerleri toplamı ile rödövans
bedelinin değerlendirilmesi sonucunda yapılır.
Yürürlük
MADDE 22- (1) Bu Kanun
yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE
23- (1) Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.