Dönem: 22                                                                           Yasama Yılı: 5

 

TBMM                                                        (S. Sayısı: 1440)

 

Ankara Milletvekili Haluk İpek ve 4 Milletvekilinin; Anayasa Değişikliklerinin Halkoyuna Sunulması Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi ve Anayasa

Komisyonu Raporu (2/1043)

 

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Anayasa Değişikliklerinin Halkoyuna Sunulması Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifimiz ve gerekçesi ilişiktedir.

Gereğini arz ederiz.

 

Haluk İpek

Ünal Kacır

Ayhan Sefer Üstün

 

Ankara

İstanbul

Sakarya

 

İsmail Bilen

Kerim Özkul

 

 

Manisa

Konya

 

 

GENEL GEREKÇE

Anayasamızda yapılan değişikliklerin yürürlüğe girmesi ve bu bağlamda Anayasa değişiklik hükümleriyle getirilen yeni düzenlemelere uyum sağlanması amacıyla, yapılacak yasal çalışmalara işlerlik ve hız kazandırılması; öte yandan, yapılacak halkoylamasında halen yürürlükte bulunan 23/05/1987 tarihli 3376 sayılı Anayasa Değişikliklerinin Halkoyuna Sunulması Hakkında Kanunda yer alan sürelerin uzun olması sebebiyle, 22/07/2007 tarihinde 23. Dönem Milletvekili Genel Seçimlerinin yapılacak olması ve usul ekonomisi ile halkoylamasının bütçeye getireceği malî yük gözönüne alınarak 3376 sayılı Kanundaki sürelerin kısaltılmasının gerekli ve yararlı olduğu düşünülmüştür.

Anayasa Değişikliklerinin Halkoyuna Sunulması Hakkında Kanunda belirtilen 120 günlük süre seçim kanunlarına paralellik sağlamak amacıyla konulmuş olsa da halkoylaması klasik anlamda bir seçim değildir. Burada bir seçim sürecinde olduğu gibi ön seçim, aday tespiti, itiraz süreleri gibi zaman alan süreler, işin doğası gereği yoktur. Ayrıca 22/07/2007 tarihinde yapılacak olan 23. Dönem Milletvekili Genel Seçimleri nedeniyle sandık seçmen listeleri güncelleştirilmesi yapılmış, sandık kurulları oluşturulmuş, seçim konusundaki tüm hazırlıklar tamamlanmış bulunmaktadır. Bundan dolayı da bir zaman kaybı olmayacaktır. Yapılacak olan bu halkoylamasında 120 günlük süreye ihtiyaç duyulmadığı açıktır.

Bu Teklifle, hukuk devleti ilkesinin bir gereği olan demokratik katılımın en kısa sürede ve en az maliyetle sağlanması amaçlanmıştır.

 

MADDE GEREKÇELERİ

Madde 1- Maddeyle 3376 sayılı Kanuna bir geçici madde eklenerek 3376 sayılı Kanunda Anayasa değişikliklerinin halkoyuna sunulması sürecindeki süreler kısaltılmıştır. Belirtmek gerekir ki, bu düzenleme yapılırken 3376 sayılı Kanuna, 07/08/1988 tarihli ve 3468 sayılı Kanunun 2 nci maddesiyle eklenen geçici 5 inci madde düzenlemesi dikkate alınmıştır.

Maddenin birinci fıkrasının (a) bendiyle, 3376 sayılı Kanunun ikinci maddesindeki 120 günlük sürenin 45 gün, yurt dışında bulunan seçmenler bakımından altıncı maddesindeki 40 günlük sürenin 10 gün olarak uygulanacağı hükme bağlanmıştır. Ancak, usul ekonomisi ve yapılacak halkoylamasının getireceği malî yük dikkate alınarak, Yüksek Seçim Kuruluna, halkoylamasının, 22/07/2007 tarihinde yapılacak olan 23. Dönem Milletvekilliği Genel Seçimi ile birlikte yapılmasına karar verebilmesine imkân sağlanması amacıyla bir takdir yetkisi verilmiştir.

Maddenin birinci fıkrasının (b) bendiyle, halkoylamasıyla ilgili olarak kanunlarda yer alan diğer bütün sürelerin, gerektiğinde kısaltılarak tespit ve ilana Yüksek Seçim Kurulunun yetkili olacağı hükme bağlanmıştır.

Maddenin birinci fıkrasının (c) bendiyle, Yüksek Seçim Kurulunun, halkoylamasında kullanılacak birleşik oy pusulalarını gerektiğinde uygun göreceği il seçim kurulları vasıtasıyla bastırmaya ve sandık kurullarına gönderilecek oy pusulalarının ihtiyacı dikkate alarak uygun göreceği adetlerle paketlenmesine karar vermeye yetkili olduğu öngörülmüştür.

Maddenin birinci fıkrasının (d) bendiyle, halkoylamasının getireceği malî yük ve yapılacak harcamalar dikkate alınarak bu hususta gerekli ödeneklerin ilgili kuruluş bütçelerine Maliye Bakanlığı tarafından aktarılacağı hükme bağlanmıştır.

Madde 2- Yürürlük maddesidir.

Madde 3- Yürütme maddesidir.

Ana­ya­sa Komisyonu Raporu

      Türkiye Büyük Millet Meclisi

            Ana­ya­sa Komisyonu                                                             01/06/2007

               Esas No.: 2/1043

                 Karar No.: 12

TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ BAŞKANLIĞINA

Baş­kan­lık­ça 31 Ma­yıs 2007 ta­ri­hin­de esas ko­mis­yon ola­rak Ko­mis­yo­nu­mu­za ha­va­le edi­len “An­ka­ra Mil­let­ve­ki­li Ha­luk İpek ve 4 Mil­let­ve­ki­li­nin Ana­ya­sa De­ği­şik­lik­le­ri­nin Hal­ko­yu­na Su­nul­ma­sı Hak­kın­da Ka­nun­da De­ği­şik­lik Ya­pıl­ma­sı­na Da­ir Ka­nun Tek­li­fi (2/1043)” Ko­mis­yo­nu­mu­zun 1 Ha­zi­ran 2007 ta­rih­li top­lan­tı­sın­da gö­rü­şül­müş­tür.

Teklif, kanunlaşmasından sonra yapılacak ilk Anayasa değişikliğinin halkoyuna sunulması halinde 3376 sayılı Anayasa Değişikliklerinin Halkoyuna Sunulması Hakkında Kanunun 2 nci maddesindeki 120 günlük sürenin 45, 6 ncı maddesindeki 40 günlük sürenin 10 gün olarak uygulanmasını, halkoylamasıyla ilgili olarak kanunlarda yer alan bütün süreleri gerektiğinde kısaltmak konusunda Yüksek Seçim Kurulu’na yetki verilmesini öngörmekte, gerekli ödeneğin Maliye Bakanlığınca ilgili kuruluş bütçelerine aktarılacağını hükme bağlamaktadır.

Toplantımıza Devlet Bakanı Başbakan Yardımcısı Sayın Mehmet Ali Şahin ile Adalet Bakanlığından temsilciler katılmışlardır.

Teklifin, Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğünün 36 ncı maddesi gereği havale tarihinden itibaren kırksekiz saatlik süre geçmeden Komisyonumuzda görüşülmesi Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunun 01/06/2007 tarihli 119 uncu birleşiminde tavsiye edilmiştir.

Teklifin sunuş konuşmasında Komisyon Başkanı Prof. Dr. Burhan Kuzu; Anayasamızda Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesiyle ilgili değişikliklerin gerçekleştirildiğini, bu değişikliğin halkoyuna götürülmesi durumunda seçimin bir an önce gerçekleştirilmesi amacıyla 3376 sayılı Kanundaki sürelerin kısaltıldığını, bu tür uygulamanın geçmiş dönemlerde de aynı şekilde uygulandığını ifade etmiştir.

Görüşmelerin başlangıcında Teklifin öncelikle gerekçesi okunmuştur. Teklif sahipleri adına İstanbul Milletvekili Ünal Kacır, yapılan Anayasa değişikliği ile Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesinin öngörüldüğünü, bu Kanunun Cumhurbaşkanı tarafından onaylanma ya da halkoyuna sunulmasından ibaret iki seçenek bulunduğunu, beklentinin onaylanması olmakla birlikte; halkoyuna sunulması halinde 3367 sayılı Kanunda yer alan sürelerin kısaltılmasını amaçladıklarını belirtmiştir. Özellikle halkoylamasıyla genel seçimlerin birlikte yapılmasının usul ekonomisi ve bütçeye getireceği yük açısından değerlendirilmesi gereğine dikkat çekmiştir.

Devlet Bakanı Başbakan Yardımcısı Sayın Mehmet Ali Şahin Cumhurbaşkanını halkın seçmesine yönelik Anayasa değişikliğinden sonra böyle bir düzenlemeye ihtiyaç olduğunu ifade etmiştir. Kanunun referanduma götürülmesi durumunda sürecin hazır olacağını belirtmiştir.

Teklifin tümü üzerindeki görüşmelerde üyelerimiz şu görüşleri ifade etmişlerdir;

- Bu değişiklik Cumhurbaşkanının Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından seçilememesi sonucu, çoğunluğun kuralları değiştirme uygulamasının bir halkasıdır.

- Halkoylaması seçime ilişkin bir süreçtir. Bu Teklifin kanunlaşıp yayınlanmasından itibaren Anayasanın 67’nci maddesinin son fıkrası gereği bir yıllık süre içinde uygulanamayacaktır. Aksi halde hukuka aykırılık söz konusu olacaktır.

- Anayasanın Cumhurbaşkanlığı ile ilgili hükümleri Meclisten geçer geçmez bu Teklifin gelmesi amacın Cumhurbaşkanı seçimiyle ilgili olduğunu, dolayısıyla seçime ilişkin olduğunu göstermektedir. Amaç 22 Temmuzda vatandaşın önüne iki sandık koymaktır.

- Halkoylamasındaki 120 günlük sürenin bir amacı vardır. Ülkemizin iklim koşulları, Yüksek Seçim Kurulu’nun yapacağı işler göz önüne alınarak tespit edilmiştir. Önümüzdeki konu çok önemlidir. Sistem değişikliği getirmektedir. Makul süre içinde tartışmalı ve vatandaşın konuyu anlamasına imkan tanınmalıdır. Gelinen noktada kuralları zorlamak gerginliğe yol açacaktır.

Cumhurbaşkanının halkoyuyla seçilmesine yönelik Anayasa değişikliğinin görüşmelerinde, referandum sürelerinin kısaltılmasına yönelik teklifin getirilmemesinin samimiyetsizlik olarak nitelendirildiği, şimdi ise tersi görüşlerin söylendiği bazı üyelerimizce belirtilmiştir. Cumhurbaşkanının halk tarafından seçimine kamuoyu büyük oranda destek vermektedir. Üyelerimiz Cumhurbaşkanının, görev süresi dolması nedeniyle yanlış anlaşılmamak adına bu Kanunu onaylayacağını umduklarını ifade etmişlerdir. Bu yolla Türkiye Büyük Millet Meclisinin önü açılmaktadır. Seçimden sonra Cumhurbaşkanlığı seçimi ile ülkenin gündemini meşgul etmenin bir yararı yoktur.

Teklifin yeterince incelenmesi için süre tanınmaması bazı üyelerimizce eleştirilmiştir. Karşılaşılan her sorunda Anayasa, Kanun değişikliğine gidilmesi sistemi bozmaktadır. Demokrasi, hukuk, siyaset tahrip edilmektedir.

Komisyon Başkanı, mahiyeti itibarıyla Teklife konu Kanunun bir usul ve yöntem Kanunu olduğunu, seçim sürecinin bundan sonra başlayacağını ve seçime ilişkin hükümlerin bundan sonra uygulanabileceğini belirtmiştir.

Teklifin tümü üzerindeki görüşmelerden sonra maddelerine geçilmesi Komisyonumuzca kabul edilmiştir.

Teklifin 1 inci maddesi halkoylamasıyla ilgili sürelerin kısaltılmasını içermektedir. 3376 sayılı Kanunun 2 nci maddesindeki 120 günlük sürenin 45 gün, yurtdışındaki vatandaşların oy kullanmasıyla ilgili 6 ncı maddedeki 40 günlük sürenin 10 gün olarak uygulanmasını öngörmektedir. Sayın Bakan halkın sağduyusuna güvenilmesi gerektiğini özellikle vurgulamıştır.

Teklifin 1 inci maddesi, yürürlük ve yürütmeyi düzenleyen 2 ve 3 üncü maddeleri ile tümü oya sunulmuş ve Komisyonumuzca kabul edilmiştir.

Raporumuz, Genel Kurulun onayına arz edilmek üzere Yüksek Başkanlığa saygı ile sunulur.

                     

 

Başkan

Başkanvekili

Sözcü

 

Burhan Kuzu

Semiha Öyüş

Mehmet Ali Bulut

 

İstanbul

Aydın

Kahramanmaraş

 

Kâtip

Üye

Üye

 

Ayhan Sefer Üstün

Uğur Aksöz

Abdullah Torun

 

Sakarya

Adana

Adana

 

 

(Muhalifim, muhalefet şerhim

 

 

 

ektedir)

 

 

Üye

Üye

Üye

 

Mehmet Ziya Yergök

Ersönmez Yarbay

Atila Emek

 

Adana

Ankara

Antalya

 

(Karşı oyum var)

 

(Karşı oyumuz var)

 

Üye

Üye

Üye

 

Tuncay Ercenk

Mehmet Salih Erdoğan

Metin Kaşıkoğlu

 

Antalya

Denizli

Düzce

 

(Muhalifim)

 

 

 

Üye

Üye

Üye

 

Güldal Akşit

Zekeriya Akçam

Yılmaz Kaya

 

İstanbul

İzmir

İzmir

 

 

 

(Muhalefet şerhi ektedir)

 

Üye

Üye

Üye

 

Mevlüt Akgün

Atilla Kart

Kerim Özkul

 

Karaman

Konya

Konya

 

 

(Muhalefet şerhi ektedir)

 

 

Üye

Üye

Üye

 

İsmail Bilen

Suat Kılıç

Ömer Kulaksız

 

Manisa

Samsun

Sivas

 

 

MUHALEFET ŞERHİ

2/1043 sayılı Kanun Teklifine karşı aşağıda yazılı gerekçelerle muhalefet ediyoruz.

Getirilen Kanun Teklifi, 5660 sayılı “Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile bağlantılıdır. Sözü edilen Kanun TBMM Genel Kurulunun 31/05/2007 tarihli birleşiminde kabul edilmiştir. Ancak 5660 sayılı Kanunun 1 inci maddesi, Anayasanın aradığı yeterli oy çokluğuna ulaşmamıştır. Zira, yeniden görüşülmek üzere iade edilmeden önce 367’yi aşan bir çoğunlukla gerçekleşen bir oylama iradesi söz konusu olduğundan, artık Anayasa değişikliklerindeki 330 sınırı bu aşamadan sonra 367’ye yükselmiştir. Bu sebeple yeniden görüşüldükten sonra “aynen iade” durumu söz konusu değildir.

Getirilen bu düzenleme ile henüz yürürlüğe girmemiş bir metne dayanılarak 11. Cumhurbaşkanı seçilmek istenilmektedir. 3376 sayılı Yasa hükümlerine göre halkoylamasına sunulacak bir metin, Resmi Gazete’de yayımından sonraki 120 günü izleyen ilk Pazar günü halkoylamasına sunulacaktır. Sözü edilen Anayasa değişikliği yasasının halkoylaması, Resmi Gazete’de yayımı takip eden 120 gün sonraki ilk  Pazar günü yapılacak ve bu halkoylamasında kabul edilirse yürürlüğe girecek; ancak 11. Cumhurbaşkanı seçimleri bu yayımdan sonraki 120 günlük sürenin 40. gününü izleyen ilk Pazar günü gerçekleştirilecektir.

Ayrıca 120 günlük sürenin kısaltılmasına yönelik bir yasa değişikliği, Cumhurbaşkanı seçimiyle ilgili olduğundan ve bağlı olarak seçim kanunu niteliği taşıdığından, Anayasanın 67 son maddesi uyarınca 1 yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanamayacaktır. Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi konusunda yürürlüğe girmemiş bir Anayasa değişikliği yasası ile Türkiye, 11. Cumhurbaşkanını seçmek durumunda bırakılmaktadır. Ayrıca 120 nci günden sonra yapılacak halkoylamasında Anayasa değişiklikleri red edildiği taktirde, halkın yürürlüğe girmemiş metne göre seçtiği Cumhurbaşkanının hukuksal durumu ve statüsü de tartışma konusu olacaktır.

Açıklanan sebeplerle getirilen Teklife ve kabul edilen Komisyon Raporuna muhalefet ediyoruz.

 

 

Uğur Aksöz

Mehmet Ziya Yergök

Atila Emek

 

Adana

Adana

Antalya

 

Tuncay Ercenk

Yılmaz Kaya

Atilla Kart

 

Antalya

İzmir

Konya

AN­KA­RA MİL­LET­VE­Kİ­Lİ HA­LUK İPEK VE 4 MİL­LET­VE­Kİ­Lİ­NİN TEK­Lİ­Fİ

 

ANA­YA­SA DE­Ğİ­ŞİK­LİK­LE­Rİ­NİN

HAL­KO­YU­NA SU­NUL­MA­SI HAK­KIN­DA KA­NUN­DA DE­Ğİ­ŞİK­LİK YA­PIL­MA­SI­NA

DA­İR KA­NUN TEK­Lİ­Fİ

 

MAD­DE 1- 23/05/1987 ta­rih­li ve 3376 sa­yı­lı Ana­ya­sa De­ği­şik­lik­le­ri­nin Hal­ko­yu­na Su­nul­ma­sı Hak­kın­da Ka­nu­na aşa­ğı­da­ki ge­çi­ci 6 ncı mad­de ek­len­miş­tir.

“GE­Çİ­Cİ MAD­DE 6- Bu mad­de­nin yü­rür­lü­ğe gir­di­ği ta­rih­ten son­ra ya­pı­la­cak ilk Ana­ya­sa de­ği­şik­li­ği­nin hal­ko­yu­na su­nul­ma­sın­da;

a) Bu Ka­nu­nun ikin­ci mad­de­sin­de­ki 120 gün-­lük sü­re 45 gün, al­tın­cı mad­de­sin­de­ki 40 gün­lük sü­re 10 gün ola­rak uy­gu­la­nır.

b) Hal­koy­la­ma­sıy­la il­gi­li ola­rak ka­nun­lar­da yer alan bü­tün sü­re­le­ri, ge­rek­ti­ğin­de kı­sal­ta­rak tes­pit ve ila­na Yük­sek Se­çim Ku­ru­lu yet­ki­li­dir.

c) Yük­sek Se­çim Ku­ru­lu, hal­koy­la­ma­sın­da kul­la­nı­la­cak bir­le­şik oy pu­su­la­la­rı­nı ge­rek­ti­ğin­de uy­gun gö­re­ce­ği il se­çim ku­rul­la­rı va­sı­ta­sıy­la bas­tır­ma­ya ve san­dık ku­rul­la­rı­na gön­de­ri­le­cek oy pu­su­la­la­rı­nın ih­ti­ya­cı dik­ka­te ala­rak uy­gun gö­re­ce­ği adet­ler­le pa­ket­len­me­si­ne ka­rar ver­me­ye yet­ki­li­dir.

d) Ge­rek­li öde­ne­k il­gi­li ku­ru­luş büt­çe­le­ri­ne Ma­li­ye Ba­kan­lı­ğın­ca ak­ta­rı­lır.”

MAD­DE 2-  Bu Ka­nun ya­yı­mı ta­ri­hin­de yü­rür­lü­ğe gi­rer.

MAD­DE 3- Bu Ka­nun hü­küm­le­ri­ni Ba­kan­lar Ku­ru­lu yü­rü­tür.

 

ANA­YA­SA KO­MİS­YO­NU­NUN

KA­BUL ET­Tİ­Ğİ ME­TİN

 

ANA­YA­SA DE­Ğİ­ŞİK­LİK­LE­Rİ­NİN

HALKOYU­NA SU­NUL­MA­SI HAK­KIN­DA KA­NUN­DA DE­Ğİ­ŞİK­LİK YA­PIL­MA­SI­NA

DA­İR KA­NUN TEK­Lİ­Fİ

 

MAD­DE 1- Tek­li­fin 1 in­ci mad­de­si Ko­mis­yo­nu­muz­ca ay­nen ka­bul edil­miş­tir.

MAD­DE 2- Tek­li­fin 2 nci mad­de­si Ko­mis­yo­nu­muz­ca ay­nen ka­bul edil­miş­tir.

MAD­DE 3- Tek­li­fin 3 ün­cü mad­de­si Ko­mis­yo­nu­muz­ca ay­nen ka­bul edil­miş­tir.